Οι μαρτυρίες αυτές έχουν βέβαια διαχρονική αξία, αποκτούν όμως και ιδιαίτερη επικαιρότητα σήμερα, απέναντι στα ψέματα και την έξαρση του αντικομμουνισμού. Εξάλλου, και οι ίδιες αυτές οι μαρτυρίες και οι ταξιδιωτικές εντυπώσεις λαμβάνουν υπόψη τους το στοιχείο της πολιτικής διαπάλης, καθώς πρόκειται για πνευματικούς ανθρώπους που έχουν υποστεί την αστική αντικομμουνιστική προπαγάνδα, η οποία όμως ανατρέπεται μέσα από την ίδια τους την εμπειρία κι όσα βλέπουν στην ΕΣΣΔ.

Αρχίζουμε αυτόν τον κύκλο δημοσιευμάτων σήμερα, με το κείμενο της πρώτης αντιπροσωπείας εκπαιδευτικών από κράτη της Δυτικής Ευρώπης που επισκέφτηκε τη Σοβιετική Ρωσία και μια επιτροπή εξ αυτών κατέγραψε, στο όνομα όλης της αντιπροσωπείας, την εμπειρία τους. Το κείμενο δημοσιεύτηκε στα τέλη του 1927 στο μηνιαίο παιδαγωγικό περιοδικό «Η νέα αγωγή» και από εκεί το αναδημοσιεύουμε ως έχει παρακάτω:

«Δίνουμε παρακάτω, έστω κάπως αργά, τη Διακήρυξη της πρώτης αντιπροσωπείας εκπαιδευτικών της Δυτικής Ευρώπης που επισκέφτηκε τη Ρωσία. Η αντιπροσωπεία αυτή, από δασκάλες, δασκάλους και καθηγητές Βέλγους, Γερμανούς και Γάλλους, πήγε εκεί ύστερ' από πρόσκληση που τους έκαμε, μέσω της "Διεθνούς των εργατών της Παιδείας" η "Ομοσπονδία της Παιδείας" της "Ενωσης των Σοβιετικών Δημοκρατιών". Η διαμονή τους βάσταξε περισσότερο από ένα μήνα. Στο διάστημα αυτό επισκέφθηκαν την κυρίως Ρωσία, την Ουκρανία, την Κριμαία, τη Δημοκρατία των Γερμανών του Βόλγα, τη Γεωργία, το Αζερμπαϊτζάν, πόλεις καθώς η Λένινγκραντ, η Μόσχα, η Τούλα, το Χάρκοβο, το Κίεβο, η Σεβαστούπολη, η Συμφερόπολη, το Σαράτοβο, η Τιφλίδα, το Μπακόν, πολλά χωριουδάκια και πόλεις που είναι πολύ μακριά από τα μεγάλα κέντρα. Τα ντοκουμέντα που μπόρεσε να μαζέψει είναι πάρα πολύ σπουδαία. Από τα έντεκα μέλη της οι δυο μονάχα ήταν κομμουνιστές, ενώ οι εννιά άλλοι ήταν εχτός κόμματος. Δεν πρόκειται λοιπόν για κομματική επιχείρηση, όπως θα μπορούσε να υποθέσει ένας καχύποπτος και δύσπιστος, αλλά για μια τελείως αμερόληπτη και αντικειμενική διαπίστωση.

Το γαλλικό τμήμα της αντιπροσωπείας διακήρυξε μετά το γυρισμό του, τούτα: "Η γαλλική αντιπροσωπεία θα θυμάται πάντοτε τις αφάνταστες εκδηλώσεις των συντρόφων εργατών, χωρικών, διανοουμένων, στους σιδηροδρομικούς Σταθμούς, στους δρόμους, στις πλατείες, στ' αναπαυτήρια, στα εργαστήρια και εργοστάσια, στα μέγαρα των συνδικάτων, στις λέσχες. Είδε παντού την εργατική τάξη ευτυχισμένη για τις επαναστατικές της καταχτήσεις, γεμάτη ενθουσιασμό, αφοσιωμένη στη μελέτη όλων των προβλημάτων, κοινωνικών, οικονομικών, επιστημονικών και αυτών των καλλιτεχνικών ακόμη. Είδε εργάτες να διευθύνουν τα εργοστάσια, τους συνεταιρισμούς, τις απέραντες επιχειρήσεις. Είδε τους νέους εργάτες να φοιτούν στις πανεπιστημιακές σχολές. Μέτρησε τη γρήγορη πρόοδο που η Επανάσταση έκαμε στο οικονομικό επίπεδο. Με ολότελα ιδιαίτερη προσοχή μελέτησε το σύστημα της δημοσίας Παιδείας. Είδε πραγματοποιημένο το ενιαίο σχολειό, είδε τα παιδιά των εργατών και χωρικών να φοιτούν δωρεάν στ' ανώτερα σχολειά, είδε τους φοιτητές να παίρνουν μηνιαίο επίδομα που τους επιτρέπει να ικανοποιούν τις ανάγκες τους. Είδε τα μεγαλόπρεπα και αναρίθμητα έργα προστασίας και αγωγής του παιδιού (βρεφοκομεία, παιδικούς κήπους, ειδικά σχολειά, οργανώσεις των κόκκινων προσκόπων). Είδε με πόση θέρμη και ανιδιοτέλεια εργάζονται στο έργο τους. Ακουσε τους καθηγητές των πανεπιστημίων να υμνούν το νέο καθεστώς, λέγοντας: Ποτέ άλλοτε δεν έγινε τέτοια προσπάθεια για την αγωγή και τη γενική μόρφωση, και γι' αυτό όλοι μας τώρα ακολουθούμε την Κυβέρνηση".

1. Η απέραντη μορφωτική προσπάθεια: Πριν αφήσουμε το σοβιετικό έδαφος επιθυμούμε να ευχαριστήσουμε όλους όσοι μας έδωσαν τα μέσα να φέρουμε σε τέλος το ερευνητικό μας αυτό ταξίδι.

Βεβαιώνουμε πως είχαμε πλέρια λευτεριά να δούμε ό,τι θέλαμε, και πως εμείς οι ίδιοι ωρίσαμε το πρόγραμμα των επισκέψεών μας.

...Το παιδαγωγικό και μορφωτικό σύστημα που εγκαινίασε η σοβιετική κυβέρνηση δεν μπήκε ακόμη ολοκληρωτικά σ' εφαρμογή, κατά τη γνώμη και αυτών των Ρούσων συντρόφων μας. Η παιδαγωγική μόρφωση του διδαχτικού προσωπικού δεν τέλειωσε ακόμη παντού. Η υποχρεωτική φοίτηση δεν πραγματοποιήθηκε ακόμη πέρα - πέρα. Μολαταύτα, παρατηρήσαμε παντού στη Ρουσία μια τεράστια ώθηση των οικονομικών δυνάμεων και μια τρομαχτική εργασία που κατευθύνεται προς ένα ορισμένο σκοπό, και είμαστε βέβαιοι ότι τα υπολείμματα του παλιού καθεστώτος θα εξαφανιστούν γρήγορα αν οι καπιταλιστικές δυνάμεις δεν πειράξουν το έργον που άρχισε. Πρέπει να πούμε πρώτ' απ' όλα ότι οι φροντίδες για τον παιδόκοσμο, στη Σοβιετική Ρουσία, έκαμαν ζωηρότατη εντύπωση στην αντιπροσωπεία και βαθύτατα τη χαροποίησαν. Το μαιευτήριο της Λένινγκραντ, τα παιδικά σπίτια τα προσαρτημένα στα εργοστάσια που είναι σκορπισμένα σ' όλη την έχταση της χώρας, το ινστιτούτο Βλαντιμίσην για τ' ανώμαλα παιδιά, η εντατική προπαγάνδα που έχει οργανωθεί για την υγιεινή, αποδείχνουν τη σοβαρότητα και το βάθος της εργασίας αυτής.

Το ποσοστό των εξόδων για την Εκπαίδευση και για τη λαϊκή μόρφωση στον προϋπολογισμό του κράτους και των κοινοτήτων, είναι πολύ ανώτερο παρά στον προϋπολογισμό των κρατών της αστικής Ευρώπης. Στη Ρουσία, το παιδί, πάνω στο οποίο στηρίζεται το μέλλον του προλεταριάτου, αποτελεί το κέντρο των ασχολιών του κράτους. Το σχολειό, σ' όλο το έδαφος της Ενωσης, είναι το σχολειό της εργασίας. Είναι λευτερωμένο από τον κλήρο και τη θρησκεία, και είναι ενιαίο. Σκοπός του είναι να μορφώσει το σοβιετικό πολίτη. Πουθενά δεν υπάρχει η επίδραση της εκκλησιάς πάνω στη λαϊκή μόρφωση. Δε συζητούν πια για το χωρισμό του σχολειού και της εκκλησιάς. Η διαίρεση της σχολικής φοίτησης σ' ένα εφτάχρονο κύκλο, κι έπειτα σε σπουδές μέσα στα επαγγελματικά σχολεία στηρίζεται πάνω στην ακόλουθη απαίτηση: μόρφωση ειδικευμένων εργατών και οργανωτών, με αποκλεισμό όλων των αντιπαιδαγωγικών επιδράσεων.

2. Η ταξική αγωγή. Διαπιστώσαμε τη στενή σχέση ανάμεσα στο σχολειό και στην παραγωγή, όχι μονάχα στα σχολειά των εργοστασίων αλλά και στο ενιαίο σχολειό εργασίας. Η σχέση αυτή πηγάζει από τη διδαχτική μέθοδο και την εκλογή της διδαχτέας ύλης. Το διδαχτικό προσωπικό εργάζεται με πολύ ζήλο και πετυχαίνει αξιόλογα αποτελέσματα στην αναζήτηση καλύτερων μεθόδων κολλεχτιβιστικής αγωγής, ικανών να δώσουν στην προσωπικότητα του παιδιού το μάξιμουμ ανάπτυξης. Οι σωματικές τιμωρίες κατηγορηματικά έχουν απαγορευτεί, εφαρμόζονται μάλιστα ποινές ενάντια σ' εκείνους που τις χρησιμοποιούν. Κάθε εκδήλωση της ζωής και της σχολικής εργασίας χρησιμεύει για την ταξική αγωγή. Σκοπός του προλεταριακού κράτους είναι να μορφώσει "ταξικούς αγωνιστές".

Ο Λένιν αντιπροσωπεύει για τη νεολαία τον προλεταριακό ηρωισμό, την οργανωτική και οικοδομητική δύναμη της επανάστασης. Η αγωγή αυτή βρίσκει το συμπλήρωμά της στις οργανώσεις του παιδόκοσμου και της νεολαίας (πρόσκοποι και κομμουνιστικές νεολαίες). Οι οργανώσεις αυτές υποστηρίζονται σε πλατύτατη κλίμακα από το κράτος, και τα μέλη τους είναι προπαγανδιστές της κομμουνιστικής ιδέας ανάμεσα στη νεολαία. Το ίδιο έργο γίνεται και ανάμεσα στους ενήλικους μέσα στις λέσχες, που αποτελούν το κέντρο της νέας μορφωτικής και ψυχαγωγικής ζωής.

Η επιστημονική εργασία είναι το κύριο μέρος του συστήματος αυτού και κανονίζει τις κατευθύνσεις του. Για το λόγο αυτό, παρ' όλες τις οικονομικές δυσκολίες, η σπουδαιότερη φροντίδα μέσα στα πανεπιστήμια και στις ακαδημίες είναι η επιστήμη. Το γεγονός ότι βλέπουμε τον εργάτη και το χωρικό να γίνουνται φοιτητές μάς φαίνεται το πιο καινούριο και το πιο σημαντικό σημείο της πανεπιστημιακής ζωής. Το προλεταριάτο καταχτά το πανεπιστήμιο και παίρνει μέρος στην ανάπτυξη των επιστημονικών ερευνών. Παρόμοια κίνηση γίνεται και στο επίπεδο της Τέχνης που άλλοτε ήταν προνόμιο μερικών μονάχα. Καινούργιες εκφραστικές φόρμες αναζητούνται. Ειδικά, στη διακόσμηση οικημάτων με στοιχεία της προλεταριακής ζωής και στην καλλιτεχνική επεξεργασία του υλικού της πολιτικής προπαγάνδας. Ολα αυτά τα παραδείγματα αποτελούν τις πιο αξιόλογες μαρτυρίες για τη νέα αισθητική ζωή.

3. Η δράση των εργατών της Παιδείας. Οι σπουδαιότεροι παράγοντες της νέας μορφωτικής εργασίας είναι οι εκπαιδευτικοί που είναι οργανωμένοι - μαζί μ' όλο το άλλο προσωπικό που εργάζεται στα σχολεία (σύμφωνα με τις αρχές του συνδικαλισμού των εργατών της βιομηχανίας) - σ' ένα ενιαίο συνδικάτο, "το συνδικάτο των εργατών της Παιδείας". Εχτός από την εκπλήρωση των συνηθισμένων συνδικαλιστικών έργων, το συνδικάτο εργάζεται σε πλατειά κλίμακα για την παιδαγωγική και πολιτική διαπαιδαγώγηση των μελών του. Μείναμε κατάπληχτοι από την τεράστια δράση του εκδοτικού του οίκου και από τις αναρίθμητες βιβλιοθήκες του. Ζηλεύουμε τους Ρούσους συντρόφους μας για τα ευρύχωρα και μεγαλόπρεπα οικήματα όπου είναι εγκατεστημένες οι λέσχες τους και τα αναπαυτήριά τους. Καμιά οργάνωση εκπαιδευτικών, στις άλλες χώρες, δεν έχει τόσο ευρύχωρες και τόσο μεγαλόπρεπες ιδιοχτησίες. Οι εκπαιδευτικοί βοηθούν, σε πλατειά κλίμακα, για την εξαφάνιση του αναλφαβητισμού και για τη μορφωτική εργασία μέσα στον κόκκινο στρατό, που αποτελεί ένα μεγάλο σχολείο λαϊκής διαπαιδαγώγησης. Στη Ρουσία, λοιπόν, ο δάσκαλος είναι παιδαγωγός όχι μονάχα της νεολαίας αλλά και του λαού.

4. Η οικοδόμηση της νέας ζωής. Από μέρα σε μέρα, στη διάρκεια του ταξιδιού μας, αποκρυσταλλωνόταν μέσα μας η ιδέα ότι το ρούσικο παιδαγωγικό σύστημα είναι το σύστημα ενός λαού που λυτρώθηκε από τους εκμεταλλευτές του. Την ανάπτυξη των ατομικών δυνάμεων και ικανοτήτων την είδαμε πολύ καθαρά στους ανθρώπους που οδηγούν τη νέα Ρουσία μετά τη νίκη του προλεταριάτου. Ανάμεσα στη νεολαία μεγαλώνει μια νέα γενεά που ανατρεφόμενη με προλεταριακό πνεύμα συνδυάζει μέσα την πειθαρχία και την πρωτοβουλία και καταλαβαίνει το καθήκον που έχει ν' αποτελειώσει το σοσιαλιστικό έργο. Μέσα στο πλαίσιο της Σοβιετικής Ενωσης όλες οι εθνικότητες αναπτύσσονται ελεύτερα με το δικό τους πολιτισμό, καθώς μπορέσαμε να το διαπιστώσουμε στην Ουκρανία, στην Κριμαία, στη Γεωργία και στη Δημοκρατία των Γερμανών του Βόλγα.

Ο απαραίτητος πολιτικός κόσμος για την εργασία αυτή είναι η διχτατορία των εργατών και χωρικών. Αυτό φαίνεται καθαρά και από την εξέταση της συνολικής ζωής του πληθυσμού και από τις λεπτομέρειες της πολιτικής και κοινωνικής ζωής. Παντού νοιώθει κανένας ότι το Κομμουνιστικό Κόμμα είναι η δύναμη που ενεργεί. Η εντύπωσή μας είναι ότι το κόμμα αυτό κυβερνά γιατί ξέρει να εργάζεται, να οδηγεί τις μάζες και να ενώνεται μαζί τους. Απαντήσαμε επίσης και άλλους, εχτός κόμματος, που είναι συνεργάτες των κομμουνιστών στις κεντρικές επιτροπές. Η Ρουσία μεταμορφώθηκε συθέμελα από την επανάσταση. Μια καινούργια και έντονη ζωή γεννιέται, που τροφοδοτείται - και στο παιδαγωγικό επίπεδο - από τις αρχές των κλασικών παιδαγωγών τους οποίους η διεθνής Ευρώπη ούτε προσπάθησε ούτε μπόρεσε ποτέ να βάλη σ' εφαρμογή. Διαπιστώσαμε ότι η κατάληψη της εξουσίας από το προλεταριάτο ακολουθήθηκε, αμέσως μόλις νικήθηκε ο ταξικός εχτρός, από την απελευθέρωση και την οργάνωση των μορφωτικών και εκπολιτιστικών δυνάμεων.

Για όλους τους λόγους, εμείς οι εκπαιδευτικοί της Δύσης διακηρύττουμε: "Οποιος ενοχλεί τη Σοβιετική Ρουσία στο έργο της, κάνει έγκλημα κατά του προλεταριάτου. Είναι καιρός πια να συντριβεί ο πολιτικός και ηθικός αποκλεισμός της Ρουσίας".

Η πρώτη αντιπροσωπεία εκπαιδευτικών της Ευρώπης ζητωκραύγαζε ολέθρια για το κίνημα υπέρ της συνδικαλιστικής ενότητας των εργαζομένων, που αποτελεί το πρώτο βήμα προς την ένωση του παγκόσμιου προλεταριάτου.

Η Επιτροπή:

Ερρίκος Φαντενχόυφελ, Φριτς Σμιτ, Ε. Κονσταντέν, Ε. Βούτερς, Φριτς Αουσλαίντερ».