Είναι πλέον αναμφισβήτητο και σ' εκείνους που επιλέγουν να εθελοτυφλούν ότι το περιβάλλον διανύει τέτοια κρίση που απειλεί τη συνέχεια της ζωής, όπως αυτή μας είναι γνώριμη, στον πλανήτη. Η φύση αντιδρά εκδικητικά στην επίθεση που δέχεται. Οσο «διογκωμένες» (βλέπε θέση 7, πρώτη παράγραφο) και αν παρουσιάζονται οι συνέπειες της κρίσης από κάποιους, δεν αναιρείται το γεγονός ότι είμαστε μάρτυρες πρωτοφανών οικολογικών καταστροφών.

Οι πολιτικοί θεράποντες του κεφαλαίου βλέπουν ότι η λύση του περιβαλλοντικού προβλήματος προϋποθέτει παγκόσμιο, πλανητικό σχεδιασμό, όπως βλέπουν ότι αυτό είναι ανέφικτο στα πλαίσια του καπιταλισμού. Η φυσική τάση του κεφαλαίου εκφράζεται με όξυνση ιμπεριαλιστικών αντιθέσεων στην ξέφρενη ανταγωνιστική κούρσα για αρπαγή των πηγών ενέργειας και για εξασφάλιση αγορών και όχι μόνο. Αυτό που τα παγκοσμιοποιημένα σχήματα ολοκλήρωσης του κεφαλαίου δείχνουν ικανά να σχεδιάσουν είναι η εναλλαγή πολιτικής με στρατιωτική βία στη διεξαγωγή πολέμων εφιαλτικής αγριότητας, προκειμένου να προασπίσουν κοινά γεωπολιτικά συμφέροντα. Το αποτέλεσμα, μαζί με άλλα ανείπωτα δεινά, είναι η περαιτέρω καταστροφή του περιβάλλοντος.

Ωστόσο, τα φερέφωνα του κεφαλαίου δημιουργούν αυταπάτες ότι μπορεί να δοθούν καπιταλιστικές λύσεις στο πρόβλημα. Ελπίζουν τάχα ότι το «αόρατο χέρι» της αγοράς θα το λύσει; Σίγουρο όχι! Εξ ου και θεσμοθετούν περιορισμό της ενεργειακής σπατάλης και στροφή προς ηπιότερες μορφές ενέργειας - κρατικές παρεμβάσεις που, ούτως ή άλλως, είναι ανεπαρκούς εμβέλειας και, ουσιαστικά, χρηματοδοτούν ιδιωτικές επενδύσεις στην πράσινη οικονομία. Πέρα από την πράσινη φλυαρία, στο τέλος της μέρας, αυτό που οι πολιτικοί θεράποντες του κεφαλαίου μπορούν και θέλουν να κάνουν είναι να το διευκολύνουν να κερδοσκοπήσει από την κρίση.

Προς τα πού το πάνε λοιπόν; Κάποιοι ελπίζουν ότι η κεφαλαιοκρατική ολιγαρχία που καταδυναστεύει τον κόσμο κατανοεί ότι τα προνόμιά της μπορούν να διατηρηθούν μόνο σε ένα βιώσιμο πλανήτη και, στην έσχατη ανάγκη, θα κάνει κάτι. Μάταια. Δείγματα της συμπεριφοράς της υπάρχουν για να σκιαγραφηθούν οι προθέσεις της. Πασχίζοντας να αφήσουν άθικτες τις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής, η εκδοχή εξελίξεων που προωθούν οι δυνάστες του κόσμου είναι ανελέητη. Ενώ για το εσωτερικό των μητροπόλεων επιφυλάσσουν αθλιότητα, πολιτικό αυταρχισμό, δομές καταστολής, και συστηματική πλύση εγκεφάλου, για τον υπόλοιπο κόσμο επιπρόσθετα επιφυλάσσουν μια στυγνή Μαλθουσιανή «άμβλυνση» της οξύτητας του προβλήματος, μέσω ελέγχου του πληθυσμού, με λιμούς, πολέμους και αρρώστιες, δηλαδή με γενοκτονίες πρωτοφανούς έκτασης. Η διαδικασία έχει ήδη αρχίσει.

Προοπτικά, με αποδεκατισμένο τον πληθυσμό σε περιοχές που υπερβαίνουν τα σύνορα των «αναπτυσσόμενων χωρών», η αγορά που τώρα απορροφά τα προϊόντα των λεγόμενων αναπτυγμένων χωρών δε θα υπάρχει - ήδη έχει αρχίσει να συρρικνώνεται. Επομένως, αυτό που θα προκύψει, όταν ο ιμπεριαλισμός φάει και τον ομφάλιο λώρο που τον τρέφει, δεν μπορεί να είναι ο καπιταλισμός που ξέρουμε. Μόνο που η ολιγαρχία του σχεδιάζει να παραμείνει ολιγαρχία στο καινούριο καθεστώς που θα διαμορφωθεί μέσα στον εφιάλτη της ανθρωπότητας.

Η οξύτατη κρίση, στην οποία ο καπιταλισμός οδήγησε τον πλανήτη, και η ανομολόγητη ατζέντα της κεφαλαιοκρατικής ολιγαρχίας φέρνουν το μαρξιστικό κίνημα μπροστά σε μια διπλή πρόκληση. Κατ' αρχήν, πώς εννοούμε το πρόβλημα; Γενικά, η περιβαλλοντική κρίση είναι κραυγαλέα ρήξη μεταξύ παραγωγικών δυνάμεων και σχέσεων παραγωγής. Η θέση στα θεμέλια της προβληματικής του παρόντος κειμένου, επιπρόσθετα, είναι ότι σήμερα οι παραγωγικές δυνάμεις, όπως αναπτύσσονται στο θερμοκήπιο των καπιταλιστικών σχέσεων, όχι μόνο δε χωρούν πλέον στις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής, αλλά δε χωρούν πλέον στη σχέση του ανθρώπου με τη φύση. Αυτό αποτελεί ένα καινούριο γνώρισμα του καπιταλισμού που, καθαυτό, τον φέρνει στην οδό εξάντλησης των ορίων εξελιξιμότητάς του σαν σύστημα.

Το δίλημμα του καιρού μας είναι: ή καπιταλισμός, ή βιώσιμος πλανήτης. Και τα δυο δεν μπορούμε να τα έχουμε. Εξυπακούεται ότι η συνεχής και άνευ όρων οικονομική ανάπτυξη είναι πλέον αστήρικτη. Δεν αρκεί πλέον να αλλάξουν οι σχέσεις παραγωγής, πρέπει να αλλάξει κι ο χαρακτήρας των παραγωγικών δυνάμεων καθιστώντας τις συμβατές με ένα βιώσιμο περιβάλλον. Σ' αυτό το στάδιο, η ποσοτική ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων οδηγεί στην αναγκαιότητα μιας ποιοτικής ανέλιξής τους, σ' ένα ποιοτικό άλμα στη σχέση του ανθρώπου με τη φύση. Αυτό διαμορφώνεται μέσα στον καπιταλισμό σε φυσική ανάγκη την ικανοποίηση της οποίας, αντιφατικά, το ίδιο το σύστημα μπλοκάρει, διαστρέφοντας τη διαδικασία μιας φυσικής εξέλιξης της παγκοσμιοποιημένης οικονομικής οργάνωσης.

Μετά μπαίνει το ερώτημα τι να κάνουμε. Η κρίση μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με μια πρωτοφανή αγωνιστική παρέμβαση που να ξεκινάει από επίπεδα κοινοτήτων και να παίρνει εθνικές και παγκόσμιες διαστάσεις. Το ότι το πρόβλημα δε λύνεται παρά μόνο με ανατροπή του καπιταλισμού, δεν αναιρεί την ανάγκη για μια ποιοτική ανάπτυξη του περιβαλλοντικού κινήματος μέσα από νέα οργανωτικά σχήματα και με εμπλουτισμένες λειτουργίες και δράση. Το ζητούμενο είναι η παρέμβαση της μαρξιστικής αριστεράς (κυρίως των κομμουνιστικών, εργατικών κομμάτων, αλλά και οργανώσεων πέρα από αυτά που αμφισβητούν την ικανότητα του καπιταλισμού να δώσει λύσεις σε τρέχοντα οικουμενικά προβλήματα). Σ' αυτήν εστιάζεται η ελπίδα, όχι μόνο να βάλει το στίγμα της στο περιβαλλοντικό κίνημα αλλά και να δώσει το έναυσμα στο ξεκίνημα νέων οργανωτικών μορφών του.

Σήμερα ο καπιταλισμός, σαν περιβάλλον, λειτουργεί εναντίον ζωτικότατων συμφερόντων σχεδόν ολόκληρου του πληθυσμού, ενώ μόνο μια αμελητέα κάστα επωφελείται. Αρα, αντικειμενικά, το πρόβλημα αποτελεί μια ευρύτατη πλατφόρμα αντιμονοπωλιακής, αντιιμπεριαλιστικής συσπείρωσης. Μια εμπλουτισμένη, επιστημονικά εμπεριστατωμένη στρατηγική για το περιβάλλον με συγκεκριμένους στόχους, πρέπει να υποδηλώνει το χαρακτήρα και το περιεχόμενο μιας καινούριας σχέσης του ανθρώπου με τη φύση. Αυτό θα ήταν καταλύτης ανάπτυξης μιας εύρωστης αγωνιστικής παρουσίας, που θα αποτελέσει νέα πνοή ελπίδας για ένα πλατύ φάσμα σκεπτόμενων ανθρώπων που αγωνιούν για το μέλλον του πλανήτη και θέλουν να κινητοποιηθούν, ενός κόσμου παγιδευμένου σε αδράνεια σήμερα που, ίσως περισσότερο από ποτέ πριν, θα έπρεπε να δρα.

Είναι σημαντικό γεγονός ότι όλο το Κόμμα συζητάει για το σοσιαλισμό. Ταυτόχρονα, παρουσιάζονται δυσκολίες λόγω έλλειψης ανάλογων θεωρητικών γνώσεων και ιστορικών στοιχείων, με αποτέλεσμα, τόσο την εύκολη απόρριψη κάποιων μέτρων και πολιτικών στη ΣΕ, όσο και την απόλυτη υπεράσπιση άλλων αμφιλεγόμενων. Θα ήταν χρήσιμο να είχαν διατυπωθεί σε παράρτημα ή στον «Ρ» οι γενικές κοινωνικές νομοτέλειες.

Θα καταθέσω ορισμένες σκέψεις, ανησυχώ όμως αν «μάθαμε να κουβεντιάζουμε τώρα».

1. Δεν μπορεί να υπάρξει αμφισβήτηση των επιτυχιών στη ΣΕ και τη συμβολή της στις κατακτήσεις των εργαζομένων στις καπιταλιστικές χώρες ιδιαίτερα της Ευρώπης.

2. Είχε μεγάλα αποτελέσματα η βασική γραμμή της Γ' Διεθνούς όπως καθορίστηκε από τον Λένιν «υπεράσπιση του σοσιαλιστικού κράτους, ιδεολογική πολιτική και οργανωτική δουλειά στην εργατική τάξη και τους λαούς». Στα πλαίσια αυτής της γραμμής σημειώνω:

-- Την πολιτική γραμμή της ειρηνικής συνύπαρξης κρατών με διαφορετικό κοινωνικό σύστημα.

-- Το αντιφασιστικό μέτωπο που αποφάσισε η ΚΔ το 1935.

-- Το Σύνταγμα του 1936 στην ΕΣΣΔ, που μεταξύ άλλων γενικεύτηκε το εκλογικό δικαίωμα με την καθολική μυστική ψηφοφορία, σε μια περίοδο που στη μισή Ευρώπη κυριαρχούσε ο φασισμός και δε γίνονταν εκλογές.

Οι πολιτικές αυτές λειτούργησαν υπέρ των ΚΚ, της ΣΕ και του σοσιαλιστικού συστήματος, έδωσαν τη δυνατότητα ανάπτυξης ρωμαλέου φιλειρηνικού αντιπολεμικού αντιιμπεριαλιστικού κινήματος οδήγησαν αργότερα στις συμφωνίες START, αλλά και στη διάσπαση του ιμπεριαλιστικού μπλοκ και τη συγκρότηση της αντιφασιστικής συμμαχίας ΣΕ - ΗΠΑ - Μ. Βρετανίας, στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, στην άνοδο των απελευθερωτικών κινημάτων και στη χώρα μας, στο μεγαλείο της Εθνικής Αντίστασης του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ - ΕΠΟΝ, στη μεγάλη ανάπτυξη και ισχυροποίηση του ΚΚΕ και στους ακατάλυτους δεσμούς του με το λαό μας.

3. Χρειάζεται παραπέρα μελέτη για μια σειρά θέματα, όχι μόνο από το ΚΚΕ αλλά και από μαρξιστικά ινστιτούτα άλλων ΚΚ, από μαρξιστές επιστήμονες και ιστορικούς. Ωστόσο, θεωρώ ότι αφετηρία όλων είναι η λειτουργία του ΚΚΣΕ, ότι μετά το Λένιν, οι όποιες αλλαγές πολιτικής και προσώπων έγιναν πάντα στο επίπεδο ηγεσίας, του ηγετικού πυρήνα και οι Κομματικές Οργανώσεις απλά επικύρωναν αποφάσεις, με ενημέρωση επιλεκτική, στην πράξη είχε διαμορφωθεί ένας ιδιότυπος καθοδηγητικός φραξιονισμός, που οδήγησε σε αδράνεια κομματικές και κοινωνικές οργανώσεις.

Για το σοσιαλισμό στη χώρα μας

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι εξελίξεις 1990-1991, η ανατροπή του σοσιαλισμού στη ΣΕ και τις χώρες του Συμφώνου της Βαρσοβίας, η συνεχής και πολύπλευρη δυσφήμιση έχει επηρεάσει αρνητικά, η κατάσταση είναι άσχημη, τολμώ να πω ότι σήμερα το ποσοστό της ελληνικής κοινωνίας που θέλει σοσιαλιστικό μετασχηματισμό είναι μικρότερο από το εκλογικό ποσοστό του ΚΚΕ. Επόμενα, το πρώτο ζήτημα που οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε είναι αυτό, να κάνουμε το σοσιαλισμό - κομμουνισμό ελκτικό σύστημα στα μάτια της εργατικής τάξης, της νεολαίας και του λαού, να πείσουμε με τις συγκεκριμένες προγραμματικές θέσεις και με την όλη λειτουργία, δράση, στάση και συμπεριφορά του Κόμματος, στα μεγάλα θέματα της εποχής.

Ορισμένες σκέψεις προτάσεις

α). Ενα σημαντικό ζήτημα που απασχολεί είναι το ύφος και το ήθος της εξουσίας, η αντίληψη και η νοοτροπία που θα κυριαρχήσει, όταν επικρατήσει η επανάσταση. Επιδίωξη του ΚΚΕ, υποχρέωσή μας είναι να πείσουμε για την ορθότητα της ιδεολογίας, των θέσεων και απόψεών μας. Να πείσουμε και να πειστούμε ότι για την πραγματοποίηση της σοσιαλιστικής επανάστασης και την οικοδόμηση του σοσιαλισμού, θα στηριζόμαστε στην ενεργό δράση της μεγάλης πλειοψηφίας της εργατικής τάξης και του λαού. Επόμενα, οι επεξεργασίες που γίνονται θα πρέπει να είναι απαλλαγμένες από κάθε διοικητική αυταρχική αντίληψη κάτι που δε χαρακτηρίζει το κείμενο των Θέσεων.

β). Συζήτηση γίνεται για τη δημοκρατία στο σοσιαλισμό. Δε θα πούμε κάτι έξω από τις γενικές νομοτέλειες και τις αρχές, θα πούμε καθαρά ότι η σοσιαλιστική δημοκρατία δε θα είναι βέβαια συνέχεια της αστικής, μπορεί να κρατήσει τα θετικά στοιχεία θα είναι όμως δημοκρατία που δημιουργείται μέσα στην ανάπτυξη της ιδεολογικής - πολιτικής - ταξικής πάλης, θα υπηρετεί και θα συμβάλλει στην ανάπτυξη του σοσιαλιστικού συστήματος. Και όπως αναφέρεται στο πρόγραμμα «η σοσιαλιστική δημοκρατία θα κατοχυρώσει την ύπαρξη των κομμάτων που δρουν στα πλαίσια του σοσιαλιστικού συντάγματος».

Στα πλαίσια αυτού του συντάγματος αναγνωρίζεται το δικαίωμα της προσωπικής ιδιοκτησίας που αποκτιέται από την εργασία και μεταβιβάζεται. Δεν είναι έξω από τις αρχές μας να διαβεβαιώσουμε ότι θα κατοχυρωθούν και θα διευρυνθούν όλες οι ελευθερίες και τα δημοκρατικά δικαιώματα και κατακτήσεις, ότι στο σοσιαλισμό δεν αφαιρούνται δικαιώματα αλλά τα προνόμια των ολίγων.

γ). Θα αντιμετωπιστεί το δημογραφικό πρόβλημα. Η πατρίδα μας θα πάψει να αποτελείται από μια γηρασμένη κοινωνία. Γι' αυτό το πρόβλημα θα διαμορφωθούν και θα αναπτυχθούν συγκεκριμένες πολιτικές και μέτρα, κίνητρα, γιατί σοσιαλισμός με γηρασμένες κοινωνίες δεν αναπτύσσεται.

δ). Σοβαρό ζήτημα αναδείχνεται η μελέτη και αξιοποίηση της ιστορικής πείρας του Κόμματός μας, του ΚΚΣΕ, του διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος. Τα συμπεράσματα είναι πολύ δύσκολο ζήτημα, κάτι που πριν 50 χρόνια είχε αποτέλεσμα δε σημαίνει ότι θα έχει και στο μέλλον και αντίστροφα. Επόμενα πέρα από γενικές νομοτέλειες δεν μπορεί να καθορίσουμε τι θα γίνει στο μέλλον. Αυτό θα κριθεί την περίοδο εκείνη, από τους συσχετισμούς σε παγκόσμιο επίπεδο, στην περιοχή και τη χώρα μας. Από το ποιες θα είναι οι πολιτικές δυνάμεις στο ΑΑΔ Μέτωπο, τι στάση θα κρατήσουν και πώς θα εκφραστούν οι αντίπαλες δυνάμεις.

Από τις Θέσεις φαίνεται προσπάθεια γρήγορης τακτοποίησης οικονομικών ζητημάτων και λειτουργίας του πολιτικού συστήματος και όμως η αρνητική πείρα του ΚΚΣΕ δεν παίρνεται υπόψη, π.χ. ότι για να δημιουργηθούν προϋποθέσεις κομμουνιστικής κοινωνίας απαιτείται ένα λίγο πολύ μακρόχρονο ιστορικά στάδιο. Δεν αρκούν τα μέτρα στην οικονομία και οι υλικές προϋποθέσεις, ταυτόχρονα μ' αυτά και γι' αυτά, χρειάζεται ιδεολογική δουλειά σε βάθος, να αλλάξουν συνειδήσεις, να μετατραπεί το «εγώ» σε «εμείς», να διαμορφωθεί ο νέου τύπου άνθρωπος.

Με βάση αυτές τις σκέψεις, να ξαναδούμε ορισμένα σημεία, των Θέσεων 34, 36 και 38:

-- Στη Θέση 34, σελ. 39, αναφέρεται και σωστά, «κοινωνικοποιούνται η γη, οι μεγάλες καπιταλιστικές επιχειρήσεις στον αγροτικό τομέα», και συνεχίζει στην άλλη παράγραφο «προωθείται ο παραγωγικός συνεταιρισμός της μικρής αγροτικής παραγωγής», θεωρώ ότι αυτή η εκτίμηση δεν αποδίδει την πραγματικότητα της κατάστασης, δεν υπάρχουν μόνο μεγάλες καπιταλιστικές επιχειρήσεις και μικρή αγροτική παραγωγή. Υπάρχει και αυτό που θα μπορούν κανείς να αποκαλέσει «μεσαία» αγροτικά νοικοκυριά ή κατά κύριο επάγγελμα αγρότες και οφείλουμε αυτό το τμήμα να επιδιώξουμε την από τώρα ένταξή του στο ΑΑΔΜ και στους παραγωγικούς συνεταιρισμούς στο σοσιαλισμό.

-- Στη Θέση 36, «Το χρήμα σταδιακά χάνει το περιεχόμενό του ως μορφή αξίας», θεωρώ εντελώς άστοχο να ασχολούνται οι Θέσεις με κάτι που μπορεί να πραγματοποιηθεί μετά από μακρόχρονη πορεία σοσιαλιστικής οικοδόμησης, κάτι που μπορεί να γίνει όταν ο κομμουνισμός γίνει παγκόσμιο σύστημα, πιο γρήγορα θα δημιουργήσει προβλήματα, όπως μπορεί και σήμερα η αναφορά του. Αλλά και ότι «μέτρο της ατομικής προσφοράς είναι ο χρόνος εργασίας» είναι λάθος, ένα τέτοιο μέτρο στο σοσιαλισμό θα οδηγούσε σε σωματική και πνευματική οκνηρία. Στο σοσιαλισμό η αμοιβή πρέπει να είναι στον καθένα σύμφωνα με την ποσότητα και την ποιότητα της δουλειάς του σε σχέση και με τη δυσκολία του παραγόμενου έργου.

-- Στη Θέση 38, σωστά αναφέρεται ότι «η επαναστατική εργατική εξουσία θα στηριχτεί στους θεσμούς που θα γεννήσει η επαναστατική πάλη της εργατικής τάξης και των συμμάχων της». Ομως οι πιο κάτω διατυπώσεις «μέσα από τις παραγωγικές κοινότητες θα εκλέγονται και θα ανακαλούνται οι εκπρόσωποι των εργαζομένων στα όργανα εξουσίας» και «η σύνθεση των ανώτερων οργάνων διαμορφώνεται από την εκλογή αντιπροσώπων από τα κατώτερα μέσω αντίστοιχων σωμάτων», αναιρούν τη δυνατότητα διαμόρφωσης μέσα από την επαναστατική διαδικασία. Υποβαθμίζουν ακόμη και αναιρούν τη δυνατότητα των συμμάχων στο ΑΑΔΜ να έχουν λόγο γι' αυτά τα ζητήματα, ουσιαστικά αυτή η θέση στρέφεται ενάντια στη συγκρότησή του.

Η δυνατότητα της ανάκλησης μπορεί να γίνεται με πολλούς τρόπους π.χ. με απόφαση των συνδικάτων της περιοχής ή των οργάνων ΤΑ. Το πρόβλημα, πάντως, όπως φάνηκε και στη ΣΕ και σ' άλλες χώρες του σοσιαλισμού δεν είναι η δυνατότητα ανάκλησης, αλλά η μονιμότητα και πρέπει να θεσμοθετηθούν θητείες για την παραμονή στελεχών στα ανώτερα και ανώτατα κρατικά, συνδικαλιστικά και κομματικά όργανα.

Γι' αυτό το ζήτημα πρόσθετα θεωρώ ότι, όταν το Κόμμα έχει πρωτοστατήσει για την ψήφο των γυναικών, των νέων στα 18, δεν μπορεί στο σοσιαλισμό οι εκλογές να μην έχουν γενικό χαρακτήρα. Η ανάδειξη του ανώτατου οργάνου εξουσίας, η σύνθεσή του, πρέπει να γίνεται μέσα από άμεσες γενικές εκλογές, με δυνατότητα συμμετοχής όλων από ηλικία 18 ή και λιγότερο. Εκεί θα κρίνεται ο ρόλος του ΚΚΕ και των συμμάχων του.

Συντροφικά