Eurokinissi

Από την τελευταία συνάντηση Τσίπρα - Νταβούτογλου τον Νοέμβρη του 2015

Η λεγόμενη «διακυβερνητική συνάντηση» («G2G»), στην οποία θα συμμετάσχουν οι πρωθυπουργοί των δύο χωρών, αποτελεί άλλον έναν κρίκο στις προσπάθειες των κυβερνήσεων Ελλάδας και Τουρκίας να ανοίξουν νέα πεδία οικονομικής συνεργασίας για την κερδοφορία επιχειρηματικών ομίλων των δύο πλευρών.

Θα μπορούσε, βέβαια, να αναρωτηθεί κανείς, πώς συνδυάζονται αυτές οι προσπάθειες συνεργασίας, με τις εντεινόμενες αντιθέσεις των δύο πλευρών, στο πλαίσιο της παράλληλης προσπάθειάς τους να αναβαθμιστούν γεωστρατηγικά στην ευρύτερη περιοχή, σε όφελος των μονοπωλίων της κάθε πλευράς...

Αλλωστε, μέσα απ' αυτό το πρίσμα πρέπει να ιδωθούν τα παζάρια και οι κόντρες τους με αφορμή το Προσφυγικό, καθώς και συνολικότερα η κλιμάκωση της έντασης μεταξύ των δύο πλευρών στο Αιγαίο, στην Κύπρο, στην Ανατολική Μεσόγειο ευρύτερα, καθώς οι αστικές τάξεις Τουρκίας και Ελλάδας ανταγωνίζονται για το ποια θα προωθήσει παραπέρα θέσεις της, διεκδικώντας μεγαλύτερο μερίδιο από την εκμετάλλευση πλουτοπαραγωγικών πηγών και διαύλων.

Ετσι όμως προχωράνε οι διακρατικές σχέσεις των αστικών κρατών, όπως και οι σχέσεις των μονοπωλίων, με ανταγωνισμούς και συμβιβασμούς και με τους λαούς μόνιμα χαμένους...

Σε κάθε περίπτωση, στην Αθήνα οι αρμόδιες υπηρεσίες έχουν κάνει ήδη την προεργασία τους, μελετώντας και στοχεύοντας πού πρέπει να ποντάρουν, τι να επιδιώξουν, ώστε να υποστηρίξουν τις μπίζνες εγχώριων επιχειρηματικών ομίλων με αντίστοιχα τουρκικά κεφάλαια.

Σύμφωνα με στοιχεία των Γραφείων Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων (ΟΕΥ) που λειτουργούν στις ελληνικές διπλωματικές αποστολές Αγκυρας και Κωνσταντινούπολης, οι εξαγωγές από Ελλάδα προς Τουρκία, το 2014, ανήλθαν συνολικά σε 3,277 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 2,425 δισ. αφορούσαν πετρελαιοειδή.

Σημειωτέον, οι ελληνικές εξαγωγές προς τη γείτονα παρουσιάζουν συνεχή αύξηση τα τελευταία χρόνια, με ενδεικτικό π.χ. το στοιχείο ότι το 2008 ήταν αξίας μόλις 903 εκατ. ευρώ, με την αξία των πετρελαιοειδών στα 327,4 εκατ. ευρώ. Αλλο ένα στοιχείο ότι στην «Ελλάδα της κρίσης», κλάδοι του κεφαλαίου... «πάνε τρένο» σε ό,τι αφορά τη δραστηριότητά τους και την κερδοφορία τους.

Αντίστοιχα, οι εισαγωγές στην Ελλάδα από την Τουρκία περιορίζονται περίπου στο μισό, εφόσον τουλάχιστον για το 2014 η αξία τους ήταν στα 1,161 δισ. ευρώ.

Την ίδια ώρα, η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας υπολογίζει ότι οι Αμεσες Ξένες Επενδύσεις (ΑΞΕ) από Ελλάδα σε Τουρκία, την περίοδο 2004 - 2013 ανήλθαν σε 6,697 δισ. δολάρια αναδεικνύοντας την Ελλάδα στον 8ο σημαντικότερο ξένο επενδυτή, με ποσοστό 6% επί του συνόλου. Επισημαίνει, επίσης, ότι οι ελληνικές ΑΞΕ έχουν πραγματοποιηθεί πριν από το 2008, καθώς από το 2008 έως το 2014 είναι σχεδόν μηδενικές.

Σύμφωνα όμως με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας, για την περίοδο 2010 - 2014 υφίστανται ελληνικές ΑΞΕ, στη συντριπτική πλειοψηφία τους επανεπενδυθέντα κέρδη της FINANSBANK, θυγατρικής εταιρείας του ομίλου της Εθνικής Τράπεζας, την οποία και πούλησε πρόσφατα.

Τέλος, στοιχεία για το διμερές εμπόριο έχει συγκεντρώσει και η Β' Γενική Διεύθυνση του υπουργείου Εξωτερικών, σε μελέτη της οποίας για τη «Διάρθρωση του Ελληνικού Εξαγωγικού Εμπορίου» διαβάζουμε π.χ. ποια είναι τα κυριότερα εξαγόμενα προϊόντα από Ελλάδα προς Τουρκία:

1. Πετρελαιοειδή (79% των ελληνικών εξαγωγών - 3ος προμηθευτής της Τουρκίας), 2. Βαμβάκι (3ος προμηθευτής της Τουρκίας), 3. Μηχανές επεξεργασίας δεδομένων, 4. Πλαστικά, 5. Προϊόντα αλουμινίου, 6. Σίδηρος, χάλυβας, χαλκός, 7. Χαρτί/χαρτόνι, 8. Δημητριακά, 9. Λιπάσματα, 10. Χρωστικές ύλες, 11. Πλοία/σκάφη, 12. Δέρματα, 13. Ζώντα ζώα.

Η μελέτη σημειώνει ότι οι ελληνικές εξαγωγές υφίστανται ανταγωνισμό«από εγχωρίως παραγόμενα προϊόντα (ιδίως τρόφιμα, δομικά υλικά)», και σε ό,τι αφορά άλλα προϊόντα: Στα πετρελαιοειδή από Ρωσία, Ιράν. Στα πλαστικά από Σ. Αραβία, Γερμανία, Ν. Κορέα, Βέλγιο. Στο βαμβάκι από ΗΠΑ, Τουρκμενιστάν. Στο αλουμίνιο από Ρωσία, Κατάρ, Γερμανία. Στο μηχανολογικό εξοπλισμό - λέβητες από Γερμανία, Κίνα, Ιταλία, Ηνωμένο Βασίλειο, ΗΠΑ, Ν. Κορέα κ.ά.

Ορίζει ότι ζήτηση υπάρχει για: «Ορυκτά, καύσιμα, πρώτες ύλες και προϊόντα υψηλής τεχνολογίας. Ειδικότερα: Λέβητες, μηχανές, χυτοσίδηρος, σίδηρος, χάλυβας, οχήματα / εξαρτήματα / ηλ. μηχανές, πλαστικά, πολύτιμες πέτρες και μέταλλα, χημικά, φαρμακευτικά, χαλκός, οπτικός εξοπλισμός, βαμβάκι, αργίλιο, χαρτί, δέρματα, λιπάσματα, δημητριακά, πλοία /σκάφη, ζώντα ζώα, λιπάσματα, χρωστικά».

Ως «Προβλήματα - Εμπόδια», η ίδια μελέτη προσδιορίζει: «Προστατευμένος αγροτικός τομέας και τομέας τροφίμων: Υψηλοί δασμοί (π.χ. φέτα 178%, κρέας 100-225%), εργαστηριακοί έλεγχοι, αναστολή εισαγωγών». «Προτίμηση στα εγχώρια προϊόντα». «Δασμολογικά και άλλα εμπόδια σε αλκοολούχα ποτά». «Μη δασμολογικά εμπόδια σε προϊόντα αργυροχρυσοχοΐας». «Περιορισμοί στην έκδοση άδειας εργασίας αλλοδαπών γεν. δ/ντών σε εταιρείες με ξένα κεφάλαια». Σημειώνει, ωστόσο, ότι «δασμολογικές επιβαρύνσεις δεν ισχύουν για βιομηχανικά προϊόντα, λόγω Τελωνειακής Ενωσης με ΕΕ».

Τέλος, αναγνωρίζει ως «Προοπτικές» για τις ελληνικές εξαγωγές στην Τουρκία τις εξής παραμέτρους: «Μεγάλη αγορά, αυξανόμενος πληθυσμός, διευρυνόμενη μεσαία τάξη (10%) με δυτικά καταναλωτικά πρότυπα». «Ευκαιρίες για επώνυμα ελληνικά προϊόντα τροφίμων με ποιοτικά χαρακτηριστικά». «Είδη καθημερινής υγιεινής, δομικά υλικά, αλουμίνιο, πλαστικά, πρώτες ύλες (κασσίτερο, μόλυβδο, ψευδάργυρο, νικέλιο, χρυσό), φαρμακευτικά, καλλυντικά, ιατρικό εξοπλισμό, δέρματα, πολύτιμους λίθους, υψηλών προδιαγραφών ηλεκτρολογικό εξοπλισμό».

Χαρακτηριστικά είναι και τα στοιχεία που συγκέντρωσε το προξενείο της Ελλάδας στην Κωνσταντινούπολη για την πορεία της τουρκικής οικονομίας το Φλεβάρη, στο πλαίσιο της συστηματικής προσπάθειας της κυβέρνησης να τροφοδοτεί με στοιχεία το εγχώριο κεφάλαιο:

«Η μεγαλύτερη του αναμενόμενου αύξηση του πληθωρισμού τον Ιανουάριο κατά 1,82% αυξάνει τις ανησυχίες για το ενδεχόμενο ο πληθωρισμός συνολικά στο έτος να ξεπεράσει (όπως άλλωστε συμβαίνει κάθε χρόνο) κατά πολύ ακόμα και τις πρόσφατες αναθεωρημένες προς τα πάνω προβλέψεις για 7,5% και να φτάσει σε διψήφιο αριθμό. Η αύξηση παρατηρείται κυρίως στα τρόφιμα (...) Οικονομολόγοι αποδίδουν τα αίτια στην έλλειψη μακροπρόθεσμου αγροτικού σχεδιασμού, τους μεσάζοντες και τη γραφειοκρατία. Από την πλευρά του, το ΔΝΤ, στο πλαίσιο πρόσφατης επίσκεψής του στην Τουρκία, εξέφρασε την άποψη ότι βραχυπρόθεσμα θα χρειαστεί να υπάρξουν περιορισμοί στη δημοσιονομική και νομισματική πολιτική».

«Εν μέσω ανησυχιών που προκαλούν η επιδείνωση των σχέσεων με τη Ρωσία και ο πόλεμος στη Συρία, η τουρκική λίρα κατέγραψε πτώση στα 2,98 δολ. ΗΠΑ. Την ίδια στιγμή, οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων σε δολάρια αυξήθηκαν κατά 10 μονάδες βάσης, στις 351. Γενικά, η μεγάλη πτώση της ισοτιμίας της τουρκικής λίρας έναντι του δολαρίου και του ευρώ καθ' όλη τη διάρκεια του 2015, καθώς και η αύξηση του κατώτατου μισθού, αυξάνουν το κόστος πολλών επιχειρήσεων όλων των κλάδων. Ταυτόχρονα, η μείωση της εσωτερικής και διεθνούς ζήτησης απειλούν τη βιωσιμότητα αυτών, ιδιαίτερα στην περίπτωση που επιβαρύνονται με δάνεια σε ξένο συνάλλαγμα».

Παρακάτω σημειώνεται: «Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, το 2015 η Τουρκία αποτέλεσε τον 5ο εμπορικό εταίρο της ΕΕ. Αναλυτικότερα οι εξαγωγές της Τουρκίας ανήλθαν στα 79 δισ. ευρώ από 75 δισ. ευρώ το προηγούμενο έτος (αύξηση 6%). Την ίδια στιγμή, οι εισαγωγές έφτασαν τα 61,6 δισ. ευρώ (αύξηση 13%). Ως εκ τούτου, ο συνολικός όγκος εμπορίου έφτασε τα 140,6 δισ. ευρώ, από 128,9 δισ. ευρώ πέρυσι (αύξηση 9%)».

Εστιάζοντας στον τουριστικό κλάδο, το δελτίο του προξενείου σημειώνει: «Στο πλαίσιο της γενικής συνέλευσης της Ενωσης Ξενοδόχων της Τουρκίας, ο διευθύνων σύμβουλος των Τουρκικών Αερογραμμών κάλεσε τους εκπροσώπους του Τουρισμού να στρέψουν την προσοχή τους στην Ασία και την Αφρική. Ο ίδιος ανέφερε ότι τα τρέχοντα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κλάδος θα ξεπερνιούνται καθ' ον χρόνο η Τουρκία θα μετατρέπεται σε κόμβο μεταφορών».

«Η μείωση του τουριστικού ρεύματος προς Τουρκία, που προκάλεσε μεταξύ άλλων η κρίση των σχέσεων της χώρας με τη Ρωσία, οδηγεί σε πώληση περί τις 908 τουριστικές εγκαταστάσεις στα τουρκικά παράλια του Αιγαίου, συνολικής αξίας 9 δισ. τουρκικών λιρών».

Ενδιαφέρον έχουν και τα στοιχεία για το χρηματοπιστωτικό κλάδο: «Στα πλαίσια διήμερου συνεδρίου (18.2.2016) με θέμα τα χρηματοοικονομικά, ο Βρετανός πρέσβης εξέφρασε τη δέσμευση της χώρας του να υποστηρίξει την Τουρκία, προκειμένου αυτή να καταστεί διεθνές χρηματοοικονομικό κέντρο».

«Σύμφωνα με το διεθνή ασφαλιστικό όμιλο Lloyd's, 82,5 δισ. δολ. ΗΠΑ από τα 500 δισ. δολ. ΗΠΑ του προϋπολογισμού της Κωνσταντινούπολης είναι επισφαλή για σειρά από λόγους, στους οποίους κυριαρχούν οι σεισμοί, οι πανδημίες, η κατάρρευση χρηματιστηρίου κ.λπ. (...) Οσον αφορά στον κίνδυνο χρεοκοπίας, η Τουρκία κατατάσσεται 2η στον κόσμο».

Τέλος, στην ενότητα «Επιχειρηματικές ειδήσεις» διαβάζουμε: «Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία της Ενωσης Επιμελητηρίων και Χρηματιστηρίων Πρώτων Υλών (TOBB), ο αριθμός των νεοσυσταθέντων επιχειρήσεων τον Ιανουάριο ανήλθε στην Τουρκία στις 6.894. Στις 466 από αυτές, ιδρυτές ή βασικοί εταίροι είναι αλλοδαποί, με πρώτους τους Σύρους. Ακολουθούν οι Γερμανοί και οι Ιρακινοί. Οι επιχειρήσεις αυτές ανήκουν κυρίως στον κλάδο του χονδρικού ή λιανικού εμπορίου, τον κλάδο της επισκευής οχημάτων, τις κατασκευές και τη μεταποίηση».

Διαβάστε σήμερα στο 4σέλιδο ένθετο «Διεθνή & Οικονομία» τα εξής θέματα:

-- Ελλάδα - Τουρκία: Τα μονοπώλια ψάχνουν κέρδη σε νέα πεδία οικονομικής συνεργασίας, ενώ εντείνονται οι ανταγωνισμοί τους...

-- Τουρισμός: Υψηλή κερδοφορία για τους ομίλους του κλάδου μέσα στην καπιταλιστική κρίση, ενώ οι εργαζόμενοι δουλεύουν σε συνθήκες γαλέρας.

-- Σύνοδος Υπουργών Οικονομικών του G20: Στη Σαγκάη οι 20 πιο αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες εξέτασαν πώς θα ανακάμψουν, αποφασίζοντας νέα αντεργατική επίθεση.

-- Περιοδεία του Τούρκου Προέδρου στη Δυτική Αφρική: Συμφωνίες οικονομικής και εμπορικής συνεργασίας υπέρ των τουρκικών μονοπωλίων και «βοήθεια» σε ζητήματα «αντιτρομοκρατίας».

Το καθεστώς σκληρής εκμετάλλευσης των εργαζομένων που επικρατεί στον τουριστικό κλάδο περιγράφει ο Νίκος Παπαγεωργίου, πρόεδρος του Συνδικάτου Επισιτισμού - Τουρισμού - Ξενοδοχείων Αττικής:

«Από τη μια πλευρά υπάρχει αύξηση των αφίξεων ξένων τουριστών στη χώρα και κατά συνέπεια ενίσχυση της κερδοφορίας και του κύκλου εργασιών για μια σειρά επιχειρήσεων του κλάδου, όμως αυτές οι εξελίξεις για τους εργαζόμενους συνιστούν υπερεντατικοποίηση της εργασίας τους. Γιατί δεν υπάρχει αντίστοιχη αύξηση των θέσεων εργασίας στο χώρο, ενώ η όποια "αύξηση της απασχόλησης", όπως υποστηρίζουν οι εκπρόσωποι του Συνδέσμου Ξενοδοχειακών Επιχειρήσεων, που κάνουν λόγο για 100.000 θέσεις εργασίας, αφορά ελαστικές σχέσεις, επιδοτούμενη ημιαπασχόληση, πρακτική, μαθητεία, "vouchers" κ.ά. Εχουμε περιπτώσεις ξενοδοχειακών επιχειρήσεων, και μάλιστα από τις κερδοφόρες, που η πλειοψηφία των εργαζομένων αποτελείται από "μαθητές". Κι όλα αυτά, μια "νόμιμη" δηλαδή μορφή μαύρης εργασίας, υπάρχουν παράλληλα με τη "μαύρη" κι ανασφάλιστη εργασία και με την τυπική έννοια.

Την ίδια στιγμή, η Σύμβαση του 2012 μείωσε κατά 15% τους μισθούς των εργαζομένων του κλάδου και φέτος συμφωνήθηκαν υποτίθεται "αυξήσεις" πραγματική - κοροϊδία, της τάξης του 1% για την επόμενη διετία. Ας μην ξεχνάμε επίσης ότι ακόμη κι αυτή η Σύμβαση Εργασίας δεν εφαρμόζεται στη μεγάλη πλειοψηφία των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων, όπου οι μισθοί πάνε στα όρια της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης, στα όρια των 586 ευρώ. Με λίγα λόγια, τα ρεκόρ του τουριστικού κλάδου πατάνε πάνω στην ένταση της εκμετάλλευσης των εργαζομένων στις τουριστικές επιχειρήσεις».

Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας της PWC κατά τη διάρκεια της κρίσης, η κερδοφορία του ξενοδοχειακού κλάδου παρέμεινε σταθερή, με σημάδια βελτίωσης για τα ξενοδοχεία με ετήσια έσοδα μεγαλύτερα του 1 εκ. ευρώ. Ο κύκλος εργασιών του δείγματος των επιχειρήσεων που χρησιμοποιήθηκε στην έρευνα αυξήθηκε στα 2,8 δισ. ευρώ το 2013, σημειώνοντας τη μεγαλύτερη αύξηση από το 2008 (+12,2%). Την ίδια στιγμή, αύξηση καταγράφουν και τα πάγια ενεργητικά (περιουσιακά στοιχεία μακροχρόνιας διάρκειας) των επιχειρήσεων, αφού αυξήθηκαν συνολικά κατά 5,8% μεταξύ 2008 - 2013, αγγίζοντας τα 16 δισ. ευρώ, παρουσιάζοντας σταθερή αύξηση.

Τεράστια αύξηση εμφανίζει το EBITDA των επιχειρήσεων (κέρδη πριν αφαιρεθούν τόκοι, φόροι, και απόσβεση), το οποίο αν και μειώθηκε κατά 12,2% την περίοδο 2008 - 2012, το 2013 αυξήθηκε κατά 45%, δηλαδή οι απώλειες μιας πενταετίας καλύφθηκαν πάνω από τρεις φορές σε διάστημα μόλις ενός έτους. Το συνολικό χρέος για το 2013 ανήλθε στα 4,8 δισ. ευρώ και παρά το ότι είναι κατά 11,6% υψηλότερο από το 2008, μειώθηκε κατά 2% συγκριτικά με το 2012. Η έρευνα επισημαίνει ότι ένα ποσοστό της τάξης του 12% των τουριστικών επιχειρήσεων δεν μπορεί πλέον να εξυπηρετήσει τα δάνεια που έχει λάβει κατά το προηγούμενο διάστημα ούτε επίσης έχουν προοπτικές επιχειρηματικής βιωσιμότητας...

Το τι θα γίνει με αυτές τις επιχειρήσεις και κυρίως με τα δάνειά τους θα κριθεί τελικά από το ποια επιλογή θα υπάρξει σε γενικό πολιτικό επίπεδο και στις διαπραγματεύσεις με το κουαρτέτο για τη διαχείριση των «κόκκινων» δανείων γενικά και ειδικά των «κόκκινων» επιχειρηματικών δανείων. Σύμφωνα με την ΤτΕ (Σεπτέμβρης 2015), από δάνεια ύψους 7,6 δισ. ευρώ που έχουν χορηγηθεί προς τουριστικές επιχειρήσεις, σχεδόν τα μισά (49,8%) καταγράφονται ως δυνάμει μη εξυπηρετούμενα. Από αυτά, το 40% αφορά δάνεια που εξυπηρετούνται μέχρι στιγμής κανονικά, ωστόσο εκτιμάται ότι έχουν αυξημένες πιθανότητες να εμφανίσουν πρόβλημα άμεσα. Οπως ανέφερε πρόσφατα ο υποδιοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Θ. Μητράκος, σε ειδική ημερίδα για τα «κόκκινα» επιχειρηματικά δάνεια και τον ελληνικό τουρισμό, ο κλάδος των καταλυμάτων έχει απορροφήσει το 6% της συνολικής τραπεζικής χρηματοδότησης προς τις επιχειρήσεις, ποσοστό που τον τοποθετεί στο μέσο περίπου της κατάταξης των δέκα κλάδων με τα μεγαλύτερα μερίδια στην τραπεζική χρηματοδότηση.

Επίσης ένα ακόμη χαρακτηριστικό των δανείων προς τις επιχειρήσεις του κλάδου είναι ότι στο μεγαλύτερο μέρος τους αφορούν ποσά μεγαλύτερα του 1 εκ. ευρώ, με τις επιχειρήσεις που ανήκουν στην κατηγορία να ανέρχονται στις 1.400, ωστόσο οι επιχειρήσεις που δυσκολεύονται να εξυπηρετήσουν τα δάνειά τους είναι οι μικρές ξενοδοχειακές μονάδες και τα ενοικιαζόμενα δωμάτια, καθώς εκεί εμφανίζεται καθυστέρηση και δυσκολία στην εξυπηρέτηση των δανειακών υποχρεώσεων.

Η μελέτη της PWC αναφέρει ότι στην Ελλάδα σήμερα υπάρχουν 9.745 ξενοδοχεία με 405 χιλ. δωμάτια και 781 χιλ. κλίνες, τα οποία είναι κυρίως συγκεντρωμένα (85%) στην Κρήτη, το Νότιο Αιγαίο, την Κεντρική Μακεδονία και τα νησιά του Ιονίου. Επιπλέον, ο ελληνικός ξενοδοχειακός κλάδος βασίζεται κυρίως σε μικρά ξενοδοχεία 2 αστέρων (4.198 ξενοδοχεία), ενώ ξενοδοχεία 4 και 5 αστέρων αποτελούν μόνο το 17% του συνολικού αριθμού. Τα ξενοδοχεία που διαθέτουν περισσότερες από 300 κλίνες φθάνουν τα 367 και αντιπροσωπεύουν μόνο το 4% του συνολικού αριθμού ξενοδοχειακών επιχειρήσεων, αλλά το 25% χωρητικότητας κλινών.

Τα ξενοδοχεία είναι άνισα κατανεμημένα στην Ελλάδα, αφού οι πέντε κύριοι προορισμοί συγκεντρώνουν το 84% της συνολικής χωρητικότητας και περίπου το 93% του κύκλου εργασιών και των κερδών. Η πλειοψηφία των τουριστών συγκεντρώνεται σε προορισμούς όπου το ποσοστό των μεγάλων ξενοδοχείων 4 και 5 αστέρων είναι πάνω από 25%. Προβλέπεται, επίσης, ότι για την αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος στην Ελλάδα θα δαπανηθούν μέσα στην επόμενη εξαετία 1,6 δισ. ευρώ.

Ο ξενοδοχειακός κλάδος είναι κατακερματισμένος, με το μέσο μέγεθος της ξενοδοχειακής μονάδας στο δείγμα να είναι οι 247 κλίνες. Κατά μέσο όρο, κάθε ξενοδοχειακή εταιρεία έχει μόνο 1,5 ξενοδοχειακές μονάδες, ενώ μια εταιρεία/ένα ξενοδοχείο αποτελούν το 47% του δείγματος των ξενοδοχείων. Σήμερα καταγράφονται 87 ξενοδοχειακές αλυσίδες «ελληνικών συμφερόντων» και 6 αλλοδαπές, ενώ το 38% όλων των ξενοδοχείων είναι «ιδιαίτερα ανταγωνιστικό με συστηματική ανάπτυξη, ικανοποιητική κερδοφορία και περιορισμένο δανεισμό».

Τέλος, και αυτή η μελέτη σημειώνει ότι το μεγαλύτερο μέρος του χρέους του ξενοδοχειακού κλάδου, συνολικού ύψους σχεδόν 4 δισ. ευρώ αντιμετωπίζει πρόβλημα εξυπηρέτησης και επιπλέον για την αναχρηματοδότηση του ξενοδοχειακού κλάδου, σε έναν εύλογο χρονικό ορίζοντα, οι τράπεζες θα πρέπει να αναδιαρθρώσουν ή να αναχρηματοδοτήσουν δάνεια περίπου 2 δισ. ευρώ.

Για την παραπάνω εικόνα της ευρωστίας του κλάδου, όλες οι κυβερνήσεις έχουν φροντίσει τα μέγιστα. Από επιδοτήσεις μέχρι εργασιακές σχέσεις βαρβαρότητας, αποτελούν τις πηγές της κερδοφορίας τους. Βεβαίως, την ίδια ώρα οι λαϊκοί άνθρωποι στην Ελλάδα δεν μπορούν, όχι διακοπές να κάνουν αλλά ούτε ένα διήμερο ξεκούρασης, αφού όλες οι κυβερνήσεις και η σημερινή τους καταδικάζουν σε ολοένα μεγαλύτερη φτωχοποίηση.

Από τη συνάντηση στη Σαγκάη

Φέτος, σε αυτό το φόρουμ προεδρεύει η Κίνα, σημάδι και αυτό της αναγνώρισης για τη ραγδαία ενίσχυση των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής, και η συνάντηση των υπουργών και των τραπεζιτών είχε στόχο να προετοιμάσει τη Σύνοδο Κορυφής που θα πραγματοποιηθεί στις 4 - 5 Σεπτέμβρη στην πόλη Χανγκσού. Ωστόσο και πριν τη συνάντηση και μετά από αυτή, πολλοί αναλυτές και από διαφορετικές αφετηρίες συνέκλιναν στην άποψη ότι οι προσδοκίες για ξεπέρασμα των δυσκολιών ανάκαμψης της διεθνούς οικονομίας είναι χαμηλές.

Ετσι, αυτό που βγήκε από τη συγκεκριμένη συνάντηση, είναι ότι οι αξιωματούχοι των χωρών της G20 (αντιπροσωπεύουν περίπου το 85% του παγκόσμιου Ακαθάριστου Προϊόντος, το 80% του παγκόσμιου εμπορίου και τα δύο τρίτα του παγκόσμιου πληθυσμού) διαπίστωσαν τις διαφορετικές προσεγγίσεις σε κεντρικά ζητήματα, όπως η ανάκαμψη από την καπιταλιστική κρίση, τα «εργαλεία» για την επίτευξή της, η διαπάλη για τις νομισματικές ισοτιμίες, αλλά και οι κίνδυνοι από μια πιθανή έξοδο της Βρετανίας από την ΕΕ (Brexit).

Αυτή η ανησυχία και ο ανταγωνισμός αντανακλούν τις δυσκολίες σε διαφορετικό βαθμό που αντιμετωπίζουν οι επιμέρους καπιταλιστικές οικονομίες (από την κρίση π.χ. Βραζιλία, Ρωσία με αρνητικούς ρυθμούς έως -4%, τη στασιμότητα π.χ. Ιαπωνία, Γαλλία, Ιταλία με 0% έως 1%, την αναιμική ανάπτυξη π.χ. Γερμανία 1,6% ή τους μικρότερους σε σχέση με πριν αλλά πάντως ψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, όπως στις περιπτώσεις της Κίνας ή της Ινδίας, 6% και 7% αντίστοιχα, ή των ΗΠΑ 2,4%). Αυτό αποτυπώνεται ξεκάθαρα και στο γεγονός ότι διαπιστώνονται μαζικές πωλήσεις στις διεθνείς αγορές (με πτώση των χρηματιστηριακών δεικτών), ότι πέφτουν τα επιτόκια δανεισμού και παρ' όλα αυτά δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως στοιχείο ανάπτυξης, ότι υπάρχει πτώση παραγωγής και των τιμών βασικών εμπορευμάτων, πρωτίστως της Ενέργειας. Βεβαίως, σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να αποσπόμαστε από το γεγονός ότι η φαγωμάρα που εκδηλώνεται σε παγκόσμιο επίπεδο και φαίνεται και στις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις και πολέμους για το μοίρασμα αγορών, πόρων, σφαιρών επιρροής, συνδυάζεται με την κοινή στρατηγική των αστικών κρατών για μια γενικευμένη επίθεση στα εργατικά - λαϊκά δικαιώματα.

Παρότι οι εργασίες της συνάντησης και κυρίως το παζάρι στο περιθώριό της γίνονται γνωστά ως ένα μόνο ελεγχόμενο βαθμό, οι αξιωματούχοι της G20 φροντίζουν συνήθως να βγάζουν ένα κείμενο διαπιστώσεων, κατά κάποιον τρόπο έναν «μπούσουλα» για τις περαιτέρω κινήσεις.

Ετσι, από το πρώτο κιόλας των 11 σημείων που επιλέγουν να επικεντρωθούν, διαπιστώνεται ότι «η ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας συνεχίζεται, αλλά παραμένει άνιση και υπολείπεται των φιλοδοξιών μας για μια ισχυρή, βιώσιμη και ισόρροπη ανάπτυξη. Οι κίνδυνοι για υποχώρηση και τα τρωτά σημεία έχουν αυξηθεί και παρατηρούνται ευμετάβλητες ροές κεφαλαίων, μεγάλη πτώση των τιμών των βασικών εμπορευμάτων, κλιμάκωση των γεωπολιτικών εντάσεων, το σοκ μιας ενδεχόμενης εξόδου της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ενωση και ένας μεγάλος και αυξανόμενος αριθμός των προσφύγων σε ορισμένες περιοχές. Επιπλέον, υπάρχουν αυξανόμενες ανησυχίες σχετικά με τον κίνδυνο της περαιτέρω προς τα κάτω αναθεώρησης των παγκόσμιων οικονομικών προοπτικών. Ενώ αναγνωρίζουμε αυτές τις προκλήσεις, δεν θεωρούμε ότι η πρόσφατη αστάθεια στις αγορές αντανακλά στα βασικά μεγέθη της παγκόσμιας οικονομίας. Περιμένουμε η δραστηριότητα να συνεχίσει να αναπτύσσεται με μέτριους ρυθμούς στις περισσότερες προηγμένες οικονομίες, ενώ η ανάπτυξη σε βασικές αναδυόμενες οικονομίες παραμένει ισχυρή. Ωστόσο, συμφωνούμε ότι πρέπει να κάνουμε περισσότερα για να επιτύχουμε τους κοινούς μας στόχους για την παγκόσμια ανάπτυξη».

Στη συνέχεια γίνεται η εκτίμηση ότι τα τελευταία χρόνια έχουν παρθεί μέτρα από τις κυβερνήσεις των G20 για την ενίσχυση της ανάπτυξης, των επενδύσεων και της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας, ωστόσο κρίνεται ότι απαιτούνται νέα μέτρα για την ενίσχυση της εμπιστοσύνης και τη διαφύλαξη και ενίσχυση της ανάκαμψης.

Προς αυτό το σκοπό, σημειώνεται ότι πρέπει «να χρησιμοποιηθούν όλα τα εργαλεία πολιτικής - νομισματικά, δημοσιονομικά και διαρθρωτικά - ατομικά και συλλογικά για την επίτευξη των στόχων αυτών. Η νομισματική πολιτική θα συνεχίσει να στηρίζει την οικονομική δραστηριότητα και για να διασφαλιστεί η σταθερότητα των τιμών, σύμφωνα με τις εντολές των κεντρικών τραπεζών, αλλά η νομισματική πολιτική από μόνη της δεν μπορεί να οδηγήσει σε ισόρροπη ανάπτυξη».

Ετσι διατυπώνεται η ανάγκη «της ευελιξίας στη δημοσιονομική πολιτική για την ενίσχυση της ανάπτυξης, τη δημιουργία θέσεων εργασίας και την εμπιστοσύνη, με παράλληλη ενίσχυση της ευελιξίας και στην εξασφάλιση του χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ σε μια βιώσιμη πορεία». Δηλαδή, επί της ουσίας, διατυπώνεται η άποψη που διάφορες αστικές τάξεις λανσάρουν (π.χ. ΗΠΑ, Γαλλία, Ιταλία) για ένα μείγμα διαχείρισης ...πιο επεκτατικό, ώστε να απελευθερωθούν κονδύλια που θα πάνε στο κεφάλαιο, για να επενδύσει σε τομείς - όπως λέγεται - υποδομών, υψηλής ποιότητας και «πράσινης» ανάπτυξης.

Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στην ταχύτερη πρόοδο στις λεγόμενες «διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις» που αφορούν και το χρηματοπιστωτικό σύστημα, αλλά και την αγορά εργασίας, που σημαίνει διεύρυνση των ελαστικών εργασιακών σχέσεων, το χτύπημα δικαιωμάτων και το πέρασμα μεγαλύτερου τμήματος των τομέων της Πρόνοιας και της Περίθαλψης στο ιδιωτικό κεφάλαιο. Επίσης, αυτό που ονομάζουν ενίσχυση της παραγωγικότητας και του όγκου της παραγωγής στηρίζεται πρωτίστως στην ένταση της εκμετάλλευσης, προκειμένου, όπως λένε, «να επιτευχθεί επιπλέον ανάπτυξη της τάξης του 2% το 2018 για όλες τις χώρες». Μάλιστα, στο κείμενο δηλώνεται ότι απαιτείται να καταρτιστεί από κοινού ένα «σύστημα δεικτών για την περαιτέρω βελτίωση της αξιολόγησης και παρακολούθησης της προόδου των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και την επάρκειά τους για την αντιμετώπιση των διαρθρωτικών προκλήσεων, λαμβάνοντας υπόψη την ποικιλομορφία των περιστάσεων κάθε χώρας». Επίσης, επισημαίνεται ότι «αναγνωρίζοντας τη σημασία του εμπορίου και των επενδύσεων για την ανάπτυξη και την πρόσφατη αδυναμία τους, θα διερευνηθούν πιθανά μέτρα σε αυτούς τους τομείς, με την υποστήριξη των υπουργείων Οικονομικών για την προώθηση της κοινωνικής ένταξης και τη μείωση των υπερβολικών παγκόσμιων ανισορροπιών». Βεβαίως, τέτοιες διακηρύξεις - ευχολόγια μικρή αξία έχουν, όταν είναι δεδομένη η ανισορροπία ως συστατικό στοιχείο σε κάθε χώρα και στις σχέσεις μεταξύ τους.

Ιδιαίτερη σημασία δίνεται στην εφαρμογή της λεγόμενης συμφωνίας της Βασιλείας 3 (από την ομώνυμη πόλη της Ελβετίας), που αφορά στους ρυθμιστικούς κανόνες για το χρηματοπιστωτικό σύστημα που καταλήχτηκαν τον Ιούνη του 2010, τροποποιώντας τις προηγούμενες συμφωνίες Βασιλεία 1 και 2. Πρόκειται ασφαλώς για ένα νευραλγικό τομέα της παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομίας, που δεν θα μπορούσε παρά να εκδηλώνονται και συμβιβασμοί και συγκρούσεις, όπου τα μονοπώλια κάθε χώρας επιδιώκουν να επωφεληθούν περισσότερο από τους ανταγωνιστές τους. Γι' αυτό άλλωστε και η συμφωνία αυτή αναγνωρίζεται ως προαιρετική και μη δεσμευτική, που είναι αμφίβολο αν θα εφαρμοστεί ποτέ πλήρως, ενώ το 2019 που είχε αρχικά μπει ως ορόσημο, δεν φαίνεται να υλοποιείται.

Η συμφωνία αυτή προβλέπει μια κοινή γραμμή πλεύσης σε ό,τι αφορά το ύψος της κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζών, τη ρευστότητα, το βαθμό αντοχής σε τεστ πίεσης (crash test) επιπέδου οικονομικής κρίσης, ώστε να υπάρχει μεγαλύτερη απορρόφηση ζημιών. Ωστόσο, αυτά τα τρία πεδία είναι σημεία αντιπαράθεσης, αφού ουσιαστικά βασική επιδίωξη έχουν να ξεκαθαρίσουν το τοπίο στον τραπεζικό τομέα και με μεγαλύτερη συγκέντρωση και συγκεντροποίηση να φύγουν από τη μέση οι λιγότερο ισχυρές τράπεζες. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (FED) ακολουθεί δική της πολιτική, τόσο στον καθορισμό των επιτοκίων όσο και σε περιπτώσεις μαζικών ρευστοποιήσεων.

Διαφορετικές προσεγγίσεις υπάρχουν ειδικά και στο ζήτημα της ισοτιμίας των νομισμάτων και της νομισματικής πολιτικής, που πολλές φορές χρησιμοποιείται ως όπλο γι' αυτό που οι καπιταλιστές οικονομολόγοι ονομάζουν «αθέμιτο ανταγωνισμό». Ιδιαίτερες επικρίσεις δέχεται γι' αυτό η Κίνα και η πολιτική της υποτίμησης του γουάν, για να γίνει πιο ελκυστική η αγορά της σε ξένες επενδύσεις, ωστόσο η κινεζική ηγεσία θεωρεί ότι είναι δικαίωμά της και θα υπερασπιστεί τους υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης.

Πάντως, η πολιτική του φτηνού χρήματος στο κείμενο συμπερασμάτων της G20 επισημαίνεται ότι «δεν μπορεί να οδηγήσει σε ισορροπημένη ανάπτυξη» και τονίζεται ότι «η οικονομική πολιτική εν γένει οφείλει να είναι όσο το δυνατόν περισσότερο φιλική προς την ανάπτυξη και ευέλικτη, ώστε να ενισχύσει την οικονομία και να δημιουργήσει θέσεις εργασίας και κλίμα εμπιστοσύνης, χωρίς ωστόσο να παραγνωρίζει και τα δεδομένα που αφορούν το δημόσιο χρέος».

Οι G20 είναι χαρακτηριστικό ότι συμφώνησαν με πρωτοβουλία της Κίνας να δημιουργηθεί ένα διεθνές κέντρο έρευνας της φορολογικής πολιτικής για το λεγόμενο «διεθνή σχεδιασμό και την τεχνική βοήθεια προς τις αναπτυσσόμενες οικονομίες». Επίσης, αναφέρουν ότι αναγνωρίζοντας «το ρόλο της φορολογικής πολιτικής στην επίτευξη βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης, οι G20 θα διερευνήσουν περαιτέρω το θέμα αυτό στο πλαίσιο Συμποσίου που θα πραγματοποιηθεί τον Ιούλιο». Ακροθιγώς η υπόθεση φαίνεται να αφορά και τους λεγόμενους «φορολογικούς παραδείσους», αφού σημειώνεται η «σημαντική αρνητική επίπτωση των παράνομων χρηματοοικονομικών ροών». Πάντως, σε ό,τι αφορά τη φορολόγηση των λαϊκών στρωμάτων, εκεί δια ...της σιωπής υπάρχει ομοφωνία.

Κατά τ' άλλα, οι ισχυροί του πλανήτη δηλώνουν ότι «θα καταπολεμήσουν πιο αποφασιστικά τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας», εντείνοντας την προσπάθεια, με συνεργασία και ανταλλαγή πληροφοριών, να αναζητηθούν «πηγές, τεχνικές, κανάλια χρηματοδότησης, κενά και ελλείψεις στο τραπεζικό σύστημα». Επίσης, γίνεται αναφορά στις δήθεν ευαισθησίες για το περιβάλλον, χαιρετίζεται η λεγόμενη Συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή, που δεν πρόκειται να αντιμετωπίσει στο ελάχιστο τη δράση των μονοπωλιακών ομίλων, αφού το κίνητρο του καπιταλιστικού κέρδους θα υπερισχύει πάντα έναντι της πραγματικής προστασίας του περιβάλλοντος.

Η προσπάθεια του Τούρκου ηγέτη να προωθήσει τα συμφέροντα της αστικής τάξης και των μονοπωλίων της χώρας του στην πολλά υποσχόμενη περιοχή της Δυτικής Αφρικής, εκδηλώνεται σε μία δύσκολη γεωπολιτική και οικονομική συγκυρία, κατά την οποία ασκούνται έντονες πιέσεις στην τουρκική οικονομία, αφενός εξαιτίας των ρωσικών οικονομικών κυρώσεων (μετά την κατάρριψη του ρωσικού στρατιωτικού «Σουκόι - 24» τον περασμένο Νοέμβρη στη μεθόριο Συρίας - Τουρκίας), αφετέρου εξαιτίας του πολέμου που διεξάγει έναντι των Κούρδων μαχητών του ΡΚΚ και των ιμπεριαλιστικών σχεδίων που προωθεί στη Συρία, το Ιράκ και στην υπόλοιπη Μέση Ανατολή. Δεν είναι τυχαίο πως και σε αυτήν την περιοδεία, ο Τούρκος Πρόεδρος δεν συνοδεύτηκε μόνον από τους υπουργούς Εξωτερικών, Ενέργειας, Αμυνας, Περιβάλλοντος και Οικιστικής Ανάπτυξης, αλλά και από 150 Τούρκους επιχειρηματίες, πολλοί από τους οποίους δραστηριοποιούνται στους τομείς των Κατασκευών και των Υποδομών. Η προώθηση των οικονομικών συμφερόντων της Αγκυρας στην περιοχή έχει στόχο μία μεγάλη αναπτυσσόμενη αγορά εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων, αλλά και την προώθηση του ρόλου της ως «περιφερειακής» δύναμης μέσω της προώθησης νέων, στρατηγικών - στρατιωτικών σχέσεων με πρόσχημα την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας των τζιχαντιστών. Οπως εκείνοι του «Ισλαμικού Κράτους», στη δημιουργία του οποίου η τουρκική αστική τάξη συνέβαλε σημαντικά, με χρήμα, όπλα, εκπαίδευση.

Ο Ερντογάν έγινε στις 28 Φλεβάρη ο πρώτος Τούρκος Πρόεδρος που πραγματοποίησε ποτέ επίσκεψη στην Ακτή Ελεφαντοστού. Συναντώντας τον Πρόεδρο της χώρας, Αλασάν Κουατάρα, ο Ερντογάν δεν έκρυψε το στόχο για αύξηση του όγκου των διμερών εμπορικών συναλλαγών σε ένα δισεκατομμύριο δολάρια μέσα στην επόμενη τετραετία, από 330 εκατ. δολάρια που ήταν το 2015 και από τα 390 εκατ. δολάρια που εκτιμάται πως θα φτάσουν φέτος. Τόνισε ότι οι διμερείς σχέσεις ξεκίνησαν το 1964, ενώ η πρώτη τουρκική πρεσβεία στο Αμπιτζάν άνοιξε, επί των ημερών του, το Νοέμβρη του 2009.

Η Τουρκία, θύμισε, παρέχει «ανθρωπιστική βοήθεια» στην Ακτή Ελεφαντοστού μέσω της Τουρκικής Υπηρεσίας Συνεργασίας και Συντονισμού (ΤΙΚΑ) και της τουρκικής Ερυθράς Ημισελήνου. Πράγμα που υπογράμμισε όταν η σύζυγός του, Εμινέ, εγκαινίασε στο Αμπιτζάν σχολείο για τυφλά παιδιά με χορηγία της ΤΙΚΑ. Ομως, η βασική επιδίωξη του Προέδρου Ερντογάν και των 150 επιχειρηματιών δεν ήταν η φιλανθρωπία, αλλά οι δυνατότητες που θα μπορούσε να προσφέρει στα τουρκικά μονοπώλια η συνδυασμένη αγορά εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων μεταξύ των χωρών που συγκροτούν τη λεγόμενη «Δυτικοαφρικανική Οικονομική Κοινότητα» (ECOWAS). Γι' αυτό και ο ίδιος έσπευσε να εγκαινιάσει εργοστάσιο τσιμέντου στην περιοχή Ατακούμπε (4 χλμ. από το κέντρο του Αμπιτζάν), το οποίο κατασκευάστηκε από την τουρκική κατασκευαστική εταιρεία INCI GROUP, με επενδύσεις 10.000.000 δολαρίων.

Γι' αυτό και ο Cobus de Hart, οικονομολόγος στο νοτιοαφρικανικό ινστιτούτο NKK και ειδικός οικονομικός αναλυτής με ειδίκευση την Υποσαχάρια Αφρική, μιλώντας στο Γαλλικό Πρακτορείο με αφορμή την περιοδεία Ερντογάν στη Δ. Αφρική, σημείωσε ότι «η Τουρκία δεν είναι σήμερα ούτε ένας από τους μεγάλους εμπορικούς εταίρους χωρών της περιοχής, αλλά ούτε και από τους μεγάλους επενδυτές» (όπως είναι η Κίνα, η Ινδία, η Ρωσία). Ωστόσο, θεωρεί ότι τα οφέλη για τις τουρκικές επιχειρήσεις θα ήταν σημαντικά ακόμη και με την υπογραφή μερικών εμπορικών συμφωνιών, λόγω των μελλοντικών δυνατοτήτων της δυτικοαφρικανικής αγοράς.

Από την άλλη, ο Ντέβιντ Σιν, λέκτορας στο πανεπιστήμιο Τζορτζ Ουάσιγκτον, μιλώντας επίσης προ ημερών στο Γαλλικό Πρακτορείο, υποστήριξε ότι ο απώτερος στόχος του Ερντογάν «δεν είναι καν η ενίσχυση του προφίλ της Τουρκίας ως περιφερειακής δύναμης, αλλά εκείνο μίας δύναμης διεθνούς εμβέλειας».

Οι μεγάλες φιλοδοξίες δεν έχουν έως σήμερα αποδώσει σημαντικούς καρπούς. Ανοίγουν, ωστόσο, σταδιακά, αργά και σταθερά, το δρόμο για τα τουρκικά μονοπώλια, προσφέροντας ευκαιρίες για νέες μπίζνες και αύξηση της κερδοφορίας τους. Στο πλαίσιο αυτής της στρατηγικής, ο Πρόεδρος Ερντογάν επιστρατεύει κυρίως πολιτικά, διπλωματικά και οικονομικά μέσα, έχοντας από το 2009 έως σήμερα τριπλασιάσει τον αριθμό των τουρκικών πρεσβειών στην Υποσαχάρια Αφρική. Επιδιώκει επιπλέον να τριπλασιάσει μέχρι το 2020 τον όγκο των εμπορικών συναλλαγών της Τουρκίας με τις περισσότερες από τις χώρες της «Δυτικοαφρικανικής Κοινότητας» ECOWAS (που απαρτίζεται από Μπενίν, Μπουρκίνα Φάσο, Γουινέα, Μάλι, Νίγηρα, Νιγηρία, Σενεγάλη και Τόγκο), με έμφαση στους τομείς των Κατασκευών, της οικιστικής ανάπτυξης, του Τουρισμού, της Ενέργειας και των Μεταφορών, των υπηρεσιών Υγείας.

Η Γκάνα ήταν ο δεύτερος σταθμός της περιοδείας του Τούρκου Προέδρου. Με το που έφτασε στις 29/2, συναντήθηκε με τον ομόλογό του, Τζον Ντραμάνι Μαχάμα, χαρακτηρίζοντας τη χώρα «πηγή έμπνευσης για όλη την Αφρική με ισχυρή δημοκρατία, πολιτική σταθερότητα, ειρηνική εξωτερική πολιτική και ενεργή διπλωματία».

Υπέγραψε σειρά οικονομικών και εμπορικών συμφωνιών, όπως: Συμφωνία Αμοιβαίας Προώθησης και Προστασίας Επενδύσεων, Συμφωνία Συνεργασίας σε Ζητήματα Νεολαίας και Αθλητισμού, Μνημόνιο Κατανόησης ανάμεσα στην Τουρκική Αρχή Πληροφοριών και Τεχνολογιών Επικοινωνίας και την «Εθνική Τηλεπικοινωνιακή Αρχή» της Γκάνα και Συμφωνία Συνεργασίας στο πεδίο της Ενέργειας.

Εκτιμώντας ότι οι δύο χώρες «διαθέτουν την πολιτική βούληση για περαιτέρω ανάπτυξη της συνεργασίας», ο Πρόεδρος Ερντογάν έφερε ως παράδειγμα την υπογραφή 18 συμφωνιών που υπεγράφησαν ανάμεσα στις δύο χώρες την τελευταία πενταετία. Σημείωσε ότι η Γκάνα είναι ο τέταρτος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Τουρκίας στην Υποσαχάρια Αφρική, με διμερές εμπορικό όγκο συναλλαγών που ξεπερνά τα 400.000.000 δολάρια. Προέβλεψε ότι θα μπορούσε να φτάσει το ένα δισεκατομμύριο δολάρια έως το 2020.

Υπογράμμισε ότι οι 150 Τούρκοι επιχειρηματίες που τον συνοδεύουν, μπορούν να βοηθήσουν την Γκάνα στους τομείς της οικονομικής ανάπτυξης, ιδιαίτερα στον τομέα της Ενέργειας, των Υποδομών, της οικιστικής κατασκευής, μέσω άμεσων επενδύσεων τις οποίες υποσχέθηκε ότι θα τις ενθαρρύνει. «Οι επιχειρήσεις μας είναι αποφασισμένες να συμβάλουν άμεσα στις προσπάθειες της Γκάνα για οικονομική ανάπτυξη στην Ενέργεια, στις Υποδομές και στην οικιστική ανάπτυξη και στον κατασκευαστικό τομέα, ανάλογα με τις ανάγκες της χώρας» είπε.

Επιπλέον, εμφανίστηκε πρόθυμος να βοηθήσει στην καταπολέμηση της εντεινόμενης απειλής της τρομοκρατίας στη Δυτική Αφρική, στο πλαίσιο νέας στρατηγικής εταιρικής σχέσης . Μιλώντας στο κοινοβούλιο, είπε ότι η Τουρκία «έχει τεράστια εμπειρία στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας, επειδή πολεμά επί δεκαετίες τους Κούρδους μαχητές και ένοπλες ομάδες ισλαμιστών» με αφορμή τις επιθέσεις τζιχαντιστών σε Μάλι και Μπουρκίνα Φάσο.

Ζήτησε από τις αναπτυσσόμενες χώρες της Αφρικής να πιέσουν για μεταρρυθμίσεις στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, ώστε να σταματήσει αυτό να εξυπηρετεί τα συμφέροντα μίας μικρής ελίτ χωρών τονίζοντας: «Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ δεν είναι ενεργό στη Συρία, στη Βόρεια Αφρική ή στο Βόρειο Ιράκ και η αποτυχία του να παρέμβει σε χώρες με προβλήματα θα πρέπει να προκαλεί ανησυχία σε όλους και γι' αυτό χρειάζεται να πιέσουμε για μεταρρυθμίσεις».

Προτελευταίος σταθμός της περιοδείας του ήταν η Νιγηρία, που την επισκέφθηκε την Τετάρτη, επισημαίνοντας τη σημασία ανάπτυξης ισχυρών οικονομικών και πολιτικών δεσμών ανάμεσα στις δύο χώρες. Συναντήθηκε με τον (επίσης Μουσουλμάνο) Πρόεδρο Μουχαμάντου Μπουχάρι και παρακολούθησε και το Επιχειρηματικό Φόρουμ Τουρκίας και Νιγηρίας, λέγοντας ότι η διμερής συνεργασία μπορεί να αυξήσει τις τουρκικές επενδύσεις και το διμερές εμπορικό ισοζύγιο.

Στην Αμπούζα, ο Ερντογάν υπέγραψε επίσης μνημόνιο συνεργασίας στον οικονομικό κι εμπορικό τομέα, για το οποίο ο Πρόεδρος της Νιγηρίας επισήμανε ότι δεν αποτελεί παρά «την αρχή όσων έχουμε σχεδιάσει». Υπενθύμισε έτσι ότι οι οικονομικές συναλλαγές μεταξύ της Τουρκίας και του συνόλου των αφρικανικών χωρών ανήλθαν σε 23,4 δισεκατομμύρια δολάρια το 2014, ενώ οι συναλλαγές με τις χώρες της Υποσαχάριας Αφρικής έχουν δεκαπλασιαστεί από το 2000.

Τελευταίος σταθμός της δυτικοαφρικανικής περιοδείας του Ερντογάν την περασμένη Πέμπτη ήταν η Γουινέα, όπου συναντήθηκε με τον ομόλογό του, Αλφα Κοντέ, συζητώντας την περαιτέρω ανάπτυξη των διμερών σχέσεων σε οικονομία, εμπόριο, εκμετάλλευση φυσικών πόρων και υπηρεσίες, παρουσία των υπουργών Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου, της υπουργού Περιβάλλοντος και Αστικής Ανάπτυξης Φάτμα Γκουλντεμέτ Σαρι, του υπουργού Οικονομικών Μουστάφα Ελιτάς και του υπουργού Αμυνας Ισμέτ Γιλμάζ.

Ο Ερντογάν κάλεσε τους Τούρκους εργολάβους να έρθουν στη Γουινέα για να την... ξανακτίσουν, προτείνοντας μάλιστα στον Πρόεδρο Κοντέ την οικοδόμηση νέου προεδρικού μεγάρου, λέγοντας ότι το παρόν δεν του ταιριάζει! Προφανώς, ο Ερντογάν είχε στο μυαλό το δικό του πολυτελές «σεράι» στην Αγκυρα, που κόστισε πάνω από 615.000.000 δολάρια σε μία μέχρι πρότινος δασική περιοχή 300.000 τ.μ., που μετατράπηκε σε οικόπεδο μετά την κοπή πάνω από 3.000 δέντρων.

Στη Γουινέα πραγματοποιήθηκε το ανάλογο διμερές Επιχειρηματικό Φόρουμ, όπου, σύμφωνα με τις ανταποκρίσεις τουρκικών φιλοκυβερνητικών ΜΜΕ, διαπιστώθηκε η «έντονη ροή τουρκικών επενδύσεων» στη δυτικοαφρικανική χώρα και η οικονομική συνεργασία σε διμερές επίπεδο.