• Το παρασκήνιο πίσω από την ακύρωση έργου που είχε συμφωνήσει το Ισραήλ με κινεζικό κατασκευαστικό μονοπώλιο, ύστερα από παρέμβαση των ΗΠΑ, στην προσπάθειά τους να στήσουν αναχώματα στον «Νέο Δρόμο του Μεταξιού»
• Ενα αποκαλυπτικό ρεπορτάζ για τους επιχειρηματικούς ανταγωνισμούς και το κυνήγι του κέρδους στο Φάρμακο, που φρενάρει τις δυνατότητες για έγκαιρη μελέτη και ανάπτυξη εμβολίων για τις πανδημίες.

Copyright 2017 The Associated

Από την ιστορική επίσκεψη του Ισραηλινού πρωθυπουργού, Μπ. Νετανιάχου, το 2017 στο Πεκίνο

Το μήλον της Εριδος ήταν το νέο εργοστάσιο αφαλάτωσης «Sorek 2», με κόστος 1,5 δισ. δολάρια και στόχο την παραγωγή 200 εκατ. κ.μ. νερού ετησίως. Ωστόσο, στην Ουάσιγκτον σήμανε συναγερμό η πιθανότητα να αναλάβει κινεζική εταιρεία την ανέγερση ενός εργοστασίου κοντά στην αεροπορική στρατιωτική βάση Palmachim και το κέντρο πυρηνικών μελετών Soreq. Πόσο δε μάλλον όταν αυτό το έργο αφορά μία υποδομή στρατηγικής σημασίας, καθώς όταν ολοκληρωθεί, θα παρέχει το 1/3 του νερού που θα χρησιμοποιείται στο Ισραήλ...

Ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών ξεκαθάρισε, μιλώντας στο ισραηλινό δημόσιο ραδιόφωνο ΚΑΝ, αυτά που έλεγε μερικές ώρες νωρίτερα στον πρωθυπουργό Μπ. Νετανιάχου και άλλους κυβερνητικούς αξιωματούχους. Οτι, δηλαδή, η Ουάσιγκτον δεν θέλει να αναλάβει αυτό το έργο μία κινεζική εταιρεία. «Δεν θέλουμε - είπε - το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας να έχει πρόσβαση σε ισραηλινές υποδομές και σε ισραηλινά συστήματα τηλεπικοινωνιών που μπορεί να θέσουν τους Ισραηλινούς πολίτες σε κίνδυνο, διακυβεύοντας τη συνεργασία με την Αμερική σε σημαντικά έργα».

Η παρέμβαση Πομπέο άλλαξε τα δεδομένα, σε βάρος της κινεζικής εταιρείας «Hutshison». Το έργο ανατέθηκε τελικά στην ισραηλινή εταιρεία «IDE Technologies» με χρηματοδότηση από την ισραηλινή τράπεζα Leumi Bank, τη γερμανική τράπεζα KFW και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων.

Είναι σχεδόν σίγουρο ότι ο ανταγωνισμός ΗΠΑ - Κίνας σε αυτήν τη γωνιά της Ανατολικής Μεσογείου θα ενταθεί το επόμενο διάστημα, καθώς παραμένει κομβική για τον αμερικανοΝΑΤΟικό σχεδιασμό απέναντι σε Κίνα και Ρωσία, ιδιαίτερα μετά την ανάδειξη της δεύτερης σε ρυθμιστή των εξελίξεων στη Συρία.

Απ' αυτήν την άποψη, κι ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη η προσπάθεια του Ισραήλ να ενσωματώσει κατεχόμενες περιοχές της Παλαιστίνης, ξαναφτιάχνοντας το χάρτη της Μέσης Ανατολής με τις πλάτες των ΗΠΑ, εξαπολύοντας ταυτόχρονα πολεμικές απειλές στο Ιράν, τα περιθώρια «συνεργασίας» με την Κίνα στενεύουν ακόμα περισσότερο.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε άλλωστε ότι μιλάμε για το Ισραήλ, την αιχμή του δόρατος της αμερικανικής πολιτικής στην περιοχή, με ιδιαίτερα ανεπτυγμένες τις μεταξύ τους πολιτικές, διπλωματικές, στρατιωτικές και οικονομικές σχέσεις. Είναι δε χαρακτηριστική η πλουσιοπάροχη οικονομική - στρατιωτική βοήθεια των ΗΠΑ στο Ισραήλ, που ξεπερνάει τα 3 δισ. δολάρια το χρόνο.

Επίσης, στο λιμάνι της Χάιφα σταθμεύουν δυνάμεις του 6ου Στόλου των ΗΠΑ, ενώ οι δύο χώρες τις τελευταίες δεκαετίες πραγματοποιούν κοινές στρατιωτικές ασκήσεις (Reliant Mermaid, Juniper Cobra, Austere Challenge), αλλά και σε συνεργασία με άλλες χώρες, μεταξύ των οποίων η Ελλάδα και προσφάτως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (με αρκούντως χαρακτηριστική περίπτωση τα γυμνάσια ΗΠΑ - Ισραήλ - ΗΑΕ τον περασμένο Μάρτη με την ονομασία «Native Fury»).

Η Κίνα έχει κάνει ιδιαίτερα αισθητή την παρουσία της στην περιοχή εδώ και δυο δεκαετίες, διεκδικώντας αναβαθμισμένο ρόλο, που περνάει μέσα από την ανάπτυξη των οικονομικών σχέσεων με ισχυρούς παίχτες, όπως το Ισραήλ. Ομως, η ακύρωση της συμφωνίας για το εργοστάσιο αφαλάτωσης δεν είναι το πρώτο έργο για την ακύρωση του οποίου παρεμβαίνουν ανοιχτά οι ΗΠΑ, με στόχο να εμποδίσουν τα κινεζικά συμφέροντα να αναπτυχθούν στην περιοχή, που θεωρείται τμήμα του νέου κινεζικού «Δρόμου του μεταξιού».

Το 2000 οι αμερικανικές πιέσεις οδήγησαν στην ακύρωση συμφωνίας πώλησης ισραηλινών συστημάτων ραντάρ έγκαιρης ειδοποίησης «Phalcon AWACS», τέσσερα χρόνια μετά την υπογραφή της. Ενώ το 2005 η συμφωνία της Ισραηλινής Αεροναυπηγικής Βιομηχανίας (IAI) για αναβάθμιση των ισραηλινών μη επανδρωμένων αεροσκαφών «Harpy», που φέρουν αμερικανικό εξοπλισμό, δεν προχώρησε, κι ας είχε μεταβεί στο Ισραήλ ο Κινέζος στρατηγός και αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού, Τσεν Μπινγκντέ...

Παρά το άδοξο τέλος τους, δεκάδες άλλες μικρότερες ή εξίσου σημαντικές σινο-ισραηλινές συμφωνίες προχώρησαν. Μόνο μέσα στην τελευταία δεκαετία, η ισραηλινή αγορά κατακλύζεται από κινεζικά προϊόντα υψηλής τεχνολογίας, ενώ αναλήφθηκαν έργα κατασκευής υπερσύγχρονων σιδηρόδρομων και υπόγειων τούνελ για μετρό από κοινοπραξίες κινεζικών εταιρειών.

Ενδεικτικά ξεχωρίζουν τα παρακάτω:

• Η εξαγορά της ισραηλινής εταιρείας ζιζανιοκτόνων «Adama» το 2011 από την κινεζική εταιρεία «China National Chemical Corp.» έναντι 2,4 δισ. δολαρίων.
• Οι επενδύσεις της κινεζικής εταιρείας ηλεκτρονικού εμπορίου «Alibaba» το 2012 στην ισραηλινή εταιρεία τεχνολογίας «Visualead» (που ειδικεύεται σε τεχνολογίες κώδικα QR).
• Η κινεζική εταιρεία «Bright Food» το 2014 εξαγόρασε τη μεγαλύτερη εταιρεία γαλακτοκομικών στο Ισραήλ, «Tnuva», που υπάρχει ως συνεταιρισμός γαλακτοπαραγωγών από το 1926 αποκτώντας το 77% των μετοχών. Την ίδια χρονιά η εταιρεία «China Harbor» αναλαμβάνει την κατασκευή νέων λιμανιών στο Ασντόντ και τη Χάιφα.
• Το 2015 η κινεζική εταιρεία διαχείρισης λιμανιών «Shanghai Intel. Port Group» αναλαμβάνει τη διαχείριση του λιμανιού της Χάιφα για 25 χρόνια. Το εξασφαλίζει τελικά τον Ιούνη του 2019, οπότε οι δημοτικές αρχές της πόλης της παραχωρούν το έργο παρά τις έντονες αντιρρήσεις των ΗΠΑ και τις απειλές για «συνέπειες»...
• Το Νοέμβρη του 2016 το Ισραήλ ολοκληρώνει την κατασκευή σιδηροδρομικής γραμμής 60 χλμ. από τη Χάιφα και το νέο λιμάνι έως το Bet Shean (πόλη στα ανατολικά σύνορα της Ιορδανίας) ανοίγοντας το δρόμο για πολλές συμφωνίες Κινέζων επενδυτών με στόχο την απόκτηση μικρότερων ισραηλινών εταιρειών στους τομείς υψηλής τεχνολογίας, αγροτεχνολογίας και διαχείρισης νερού. Την ίδια περίοδο η μεγαλύτερη κινεζική μηχανή αναζητήσεων στο ίντερνετ, «Baidu», επενδύει 3 εκατ. δολάρια στην ισραηλινή εταιρεία παραγωγής βίντεο «Pixellot».

Αξιολογώντας αυτήν τη συνεργασία, ο Κινέζος Πρόεδρος, Σι Τζινπίνγκ, συναντώντας στο Πεκίνο τον Ισραηλινό πρωθυπουργό, Μπέντζαμιν Νετανιάχου, το 2017, τόνιζε πως αναγνωρίζει τη χώρα του ως «σημαντικό, στρατηγικό εταίρο στον τομέα της καινοτομίας».

Το επόμενο σοβαρό πεδίο αντιπαράθεσης, όπως και με τους συμμάχους των ΗΠΑ στην Ευρώπη, αναμένεται να είναι τα δίκτυα 5G, τα οποία διεκδικούν και κινεζικές εταιρείες. Διόλου τυχαία, στις αρχές της βδομάδας ο Αμερικανός πρέσβης στο Ισραήλ, Ντέιβιντ Φρίντμαν, κάλεσε τον Ισραηλινό υπουργό Τηλεπικοινωνιών, Γιοάζ Χέντελ, και τον πρόεδρο της κοινοβουλευτικής Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων και Αμυνας, Ζβι Χάουζερ, να εμποδίσουν τις κινεζικές εταιρείες να επενδύσουν και σε έργα ανάπτυξης τηλεπικοινωνιακών δικτύων 5G. Και σε αυτό το έργο, μερίδιο στην πίτα διεκδικεί και πάλι η κινεζική «Hutchison» καθώς διαθέτει σημαντικό πακέτο μετοχών της ισραηλινής εταιρείας κινητής τηλεφωνίας «Partner» (πρώην «Orange Israel»).

Με το ξέσπασμα της πανδημίας ξεκίνησε και η κούρσα για την ανάπτυξη εμβολίου και θεραπείας κατά του νέου κορονοϊού, καθώς τα καπιταλιστικά κράτη και οι μεγάλοι φαρμακευτικοί όμιλοι του κόσμου «μυρίστηκαν» χρήμα.

Την ίδια στιγμή, αποκαλύπτεται καθημερινά πως η επιστήμη θα ήταν πολύ καλύτερα προετοιμασμένη γι' αυτήν την πανδημία, θα βρισκόταν πιο κοντά σε μια θεραπεία ή ένα εμβόλιο και λιγότεροι άνθρωποι θα είχαν χάσει τη ζωή τους, αν η καινοτομία και η έρευνα δεν καθορίζονταν από τον ανταγωνισμό και τα συμφέροντα των φαρμακοβιομηχανιών.

Αποκαλύπτεται - με αφορμή και τη σημερινή πανδημία - πως το κυνήγι του κέρδους όχι μόνο δεν «τραβάει μπροστά» την επιστήμη, αντίθετα η επιστημονική πρόοδος και οι καρποί της για την ανθρωπότητα φρενάρονται σημαντικά από το γεγονός ότι η έρευνα, η παραγωγή και η διακίνηση φαρμάκων και θεραπειών βρίσκονται στα χέρια μονοπωλιακών ομίλων και δεν αποτελούν κοινωνική ιδιοκτησία.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, που ανακοίνωσε πανηγυρικά ότι 7,4 δισ. ευρώ θα διατεθούν για την ανάπτυξη εμβολίου και τη χρηματοδότηση βιομηχανιών που θα το παράξουν, όλα τα προηγούμενα χρόνια, μαζί με τις ευρωπαϊκές φαρμακοβιομηχανίες απέρριπταν επιστημονικές προτάσεις για την αντιμετώπιση πανδημιών, τη μελέτη κορονοϊών και άλλων παθογόνων, την προετοιμασία για ανάπτυξη εμβολίων, αντιβιοτικών κ.λπ., επειδή δεν θεωρούνταν αρκετά επικερδείς επενδύσεις...

Στο επίκεντρο των αποφάσεων βρίσκονται πάντα τα οικονομικά συμφέροντα των φαρμακευτικών ομίλων, αφού κίνητρο της καπιταλιστικής παραγωγής είναι το κέρδος. Ενδεικτικά, εδώ και χρόνια, δεν δόθηκε καμία στήριξη στην έρευνα θεραπειών για μολυσματικές ασθένειες, επειδή είναι λιγότερο επικερδείς, σε σχέση με τα χρόνια νοσήματα, που έχουν εξασφαλισμένη κερδοφορία σε βάθος χρόνου.

Το πρόγραμμα ονομάζεται «Πρωτοβουλία για Καινοτόμα Φάρμακα» (IMI) και από το 2007 αποσκοπεί στην ενίσχυση της έρευνας καινοτόμων φαρμάκων στην Ευρώπη για λογαριασμό μεγάλων φαρμακευτικών ομίλων, στον ανταγωνισμό τους με άλλα μονοπώλια. Ουσιαστικά, είναι ένας έμμεσος τρόπος χρηματοδότησης της φαρμακοβιομηχανίας διά της «πλαγίας οδού», μέσω της έρευνας.

Σύμφωνα με την ιστοσελίδα της ΙΜΙ, ο τρέχων προϋπολογισμός της ανέρχεται σε 5,3 δισ. ευρώ. Τα μισά χρήματα προέρχονται από την ΕΕ - χρήματα των λαών της Ευρώπης - και κατευθύνονται σε πανεπιστήμια, εργαστήρια και ιδρύματα, ενώ οι ευρωπαϊκές φαρμακευτικές εταιρείες (EFPIA) δεν δίνουν δεκάρα, αλλά συμμετέχουν σε «είδος» παρέχοντας, για παράδειγμα, τα εργαστήριά τους. Στη συνέχεια, βέβαια, οι φαρμακευτικές εταιρείες καρπώνονται όλα τα αποτελέσματα της έρευνας επιβάλλοντας πατέντες και πουλώντας ακριβά φάρμακα, εμβόλια και θεραπείες.

Η ΙΜΙ είναι η μεγαλύτερη Σύμπραξη Δημόσιου - Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) στον κόσμο στην ιατρική - φαρμακευτική επιστήμη. Περισσότερες από 1.200 εταιρείες, ερευνητικά ιδρύματα, οργανώσεις ασθενών (που στην πραγματικότητα είναι «λόμπι» της φαρμακοβιομηχανίας) και ρυθμιστικές αρχές συμμετέχουν στα διάφορα έργα. Φαρμακευτικές εταιρείες - μεγαθήρια, όπως οι «GlaxoSmithKline», «Bayer», «Sanofi», «AstraZeneca», «Pfizer», «Novartis», «Lilly», «Johnson & Johnson», κάνουν «κουμάντο» στο πού θα κινηθούν τα κονδύλια για την καινοτομία και έρευνα, ενώ το ΔΣ της ΙΜΙ απαρτίζεται από υπαλλήλους της Κομισιόν και εκπροσώπους της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Φαρμακευτικών Βιομηχανιών (EFPIA).

Εξάλλου, 6 από τις 7 συμβουλευτικές ομάδες στο τελευταίο πρόγραμμα IMI αποτελούνταν σχεδόν αποκλειστικά από εκπροσώπους της φαρμακευτικής βιομηχανίας, συμπεριλαμβανομένης της ομάδας που ασχολείται με τον έλεγχο των λοιμώξεων, με βιτρίνα και χρηματοδότη την Κομισιόν.

Σύμφωνα με τα επιστημονικά επιχειρήματα, η έρευνα θα μπορούσε «να διευκολύνει την ανάπτυξη και την κανονιστική έγκριση εμβολίων κατά παθογόνων προτεραιότητας, στο μέτρο του δυνατού, πριν συμβεί μια πραγματική εστία». Συγκεκριμένα, αποσκοπούσε στην ανάπτυξη προσομοιώσεων σε υπολογιστές και στην ανάλυση ζωικών μοντέλων με στόχο να επιταχυνθεί η ανάπτυξη εμβολίων σε περίπτωση πανδημίας.

Τα πρακτικά μιας συνεδρίασης του Διοικητικού Συμβουλίου του ΙΜΙ το 2018 αποκαλύπτουν ότι η πρόταση - που είχε κατατεθεί το 2017 - δεν έγινε αποδεκτή. Η ΙΜΙ αποφάσισε επίσης να μη χρηματοδοτήσει με τον Συνασπισμό Καινοτομιών Επιδημιολογικής Ετοιμότητας (Coalition for Epidemic Preparedness Innovations - CEPI) έρευνα για την προετοιμασία κατά επιδημιών, όπως των κορονοϊών MERS και SARS.

Αλλωστε, καμιά φαρμακοβιομηχανία (ανάμεσά τους οι «Johnson & Johnson», «Pfizer», «Takeda») δεν συμφώνησε να γίνει «εταίρος» του CEPI στην έρευνα και παραγωγή εμβολίων ή θεραπειών για μια επιδημία που ενδεχομένως να μην ξεσπάσει ποτέ, χωρίς εγγυήσεις κερδοφορίας και χωρίς να κατέχει τα πνευματικά δικαιώματα της έρευνας.

Σήμερα, η ανάπτυξη ενός εμβολίου για τον νέο κορονοϊό θα ξεκινούσε με καλύτερους όρους και ενδεχομένως ένα αποτελεσματικό εμβόλιο να ήταν έτοιμο συντομότερα, αλλά για τους φαρμακευτικούς ομίλους η έρευνα για πρόληψη κρίθηκε οικονομικά μη «ενδιαφέρουσα».

Από την άλλη, εγκρίθηκαν ερευνητικά προγράμματα για τη φυματίωση, αυτοάνοσα νοσήματα, την ψηφιακή υγεία, προφανώς με μεγαλύτερο οικονομικό και επενδυτικό ενδιαφέρον. Κυρίως επιδοτούνται από την ΙΜΙ έρευνες για το Αλτσχάιμερ, τον καρκίνο ή τον διαβήτη, έρευνα που είναι επίσης σημαντική, αλλά αποκτά προτεραιότητα επειδή τα προϊόντα της είναι άμεσης κατανάλωσης και προσφέρουν κέρδος εδώ και τώρα. Σ' αυτούς τους τομείς προσανατολίζουν έτσι κι αλλιώς την έρευνα οι φαρμακοβιομηχανίες, με ή χωρίς χρηματοδότηση από την ΕΕ.

Αλλοι τομείς έρευνας που επίσης δεν χρηματοδοτούνται, αν και προτείνονται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), είναι π.χ. η ελονοσία, το AIDS, οι καρδιακές παθήσεις, νέα αντιβιοτικά, φάρμακα για εγκεφαλικό επεισόδιο κ.ά.

Μόλις το Γενάρη η Κομισιόν ενέκρινε 72 εκατ. ευρώ στην ΙΜΙ για την αναζήτηση δραστικών ουσιών κατά του Covid-19 και «καινοτομίες για την επιτάχυνση της ανάπτυξης και παρασκευής εμβολίων», αφότου οι φαρμακευτικές εταιρείες «μυρίστηκαν» εξασφαλισμένα κέρδη και ενώ ήδη εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους.

Το γεγονός ότι στον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής ο μόνος τρόπος για ένα εμβόλιο να βγει από το εργαστήριο είναι να παραχθεί μαζικά και να πωληθεί από μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες, αποτελεί «σημαντική πρόκληση για την ανάπτυξη εμβολίων που σώζουν ζωές», εξηγούν οι επιστήμονες.

Οι εκ φύσεως προτεραιότητες των φαρμακοβιομηχανιών (κερδοφορία, πατέντα κ.λπ.) ουσιαστικά εμποδίζουν την επιστήμη να κινηθεί γρήγορα για να αναπτυχθούν και να διανεμηθούν αποτελεσματικά εμβόλια όταν εμφανιστεί ένας νέος ιός. Ακόμη, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που ένα εμβόλιο δεν βγήκε ποτέ από το εργαστήριο στην «αγορά» ή η έρευνα για μελλοντικές επιδημίες σταμάτησε, επειδή δεν συνέφερε τις εταιρείες. Οι επιδημίες άλλων ιών - SARS, MERS, Zika - προκάλεσαν αντίστοιχες «κούρσες» ανταγωνισμού για εμβόλιο, αλλά τελικά δεν υπήρξε επιχειρηματικό κίνητρο για δοκιμές και παραγωγή τους.

Οι φαρμακοβιομηχανίες δεν ενδιαφέρονται για εμβόλια που θα εξαλείψουν έναν ιό και στη συνέχεια δεν θα πωλούνται κάθε χρόνο για πάντα. Για παράδειγμα, το 2016 το ερευνητικό κέντρο «Baylor College of Medicine» ανέπτυξε υποψήφιο εμβόλιο για τον κορονοϊό SARS, αλλά «το επιχειρηματικό ενδιαφέρον ήταν ουσιαστικά εξαφανισμένο», εξηγεί ο Πίτερ Χότεζ του «Baylor», προσθέτοντας ότι SARS και Covid-19 είναι «κατά περίπου 80% παρόμοιοι». Ιδανικά «θα είχαμε ένα εμβόλιο κορονοϊού έτοιμο εγκαίρως γι' αυτήν την πανδημία και θα υπήρχε μια διαδικασία για να δοκιμαστεί», σημειώνει.

Μετά την εξάλειψη των SARS και MERS οι επιστημονικές έρευνες ουσιαστικά σταμάτησαν λόγω έλλειψης χρηματοδότησης και επιχειρηματικού ενδιαφέροντος. Ο Τζέισον Σβαρτζ, καθηγητής της Σχολής Δημόσιας Υγείας του Γέιλ, επισημαίνει πως «αν δεν είχε εγκαταλειφθεί το πρόγραμμα έρευνας για τον SARS, θα είχαμε πολύ περισσότερα από αυτό το θεμελιώδες έργο ώστε να τα εφαρμόσουμε σ' αυτόν το νέο, παρόμοιο κορονοϊό».

Η ερευνητική πρόοδος φρέναρε παρότι μετά την εμφάνιση των MERS και SARS «ήταν σαφές ότι οι κορονοϊοί θα αποτελούσαν απειλή», λέει ο Μπάρνεϊ Γκάχαμ, αναπληρωτής διευθυντής του Ερευνητικού Κέντρου Εμβολίων στο Εθνικό Ινστιτούτο Αλλεργίας και Λοιμωδών Νοσημάτων (NIAID) των ΗΠΑ.