-- Τον δικό τους χώρο και δραστηριότητες στις κεντρικές εκδηλώσεις του Φεστιβάλ θα έχουν οι μαθητές και η πάλη ενάντια σε όλα τα ναρκωτικά

-- Η πάλη για τη μόρφωση του λαού την περίοδο του ηρωικού αγώνα του ΔΣΕ

-- 53 χρόνια από τη δολοφονία του Σωτήρη Πέτρουλα

Η ΚΝΕ επιδιώκει σταθερά να προβάλλεται το έργο τους, στηρίζει έμπρακτα τη δράση τους, με την ανάδειξη κάθε μικρού ή μεγάλου προβλήματος που πλήττει τη λειτουργία τους, με την κοινή πάλη και τη σταθερή συνεργασία μας σε πλήθος δραστηριοτήτων. Στο χώρο θα λειτουργήσει και φέτος αναβαθμισμένο το διαδραστικό παιχνίδι Escape Room με θεματολογία ενάντια στα ναρκωτικά, όπου οι παίκτες μέσα από ερωτήσεις θα έχουν την ευκαιρία να προβληματιστούν γύρω από τις αιτίες που γεννούν και συντηρούν το φαινόμενο της χρήσης ουσιών και να γνωριστούν με τις θέσεις του ΚΚΕ και της ΚΝΕ.

Η ΚΝΕ σε όλη την 50χρονη διαδρομή της, συνεχίζοντας τις καλύτερες παραδόσεις της ΟΚΝΕ και της ΕΠΟΝ, διεξήγαγε αποφασιστική πάλη ενάντια σε όλα τα ναρκωτικά και τον συμβιβασμό με τη χρήση ουσιών, γιατί πιστεύει στον άνθρωπο και στις δυνατότητές του: Στον άνθρωπο - δημιουργό όλου του πλούτου της κοινωνίας, που συμμετέχει ενεργά στη διαμόρφωση της κοινωνικής πραγματικότητας και μπορεί με τη σχεδιασμένη δράση του να την αλλάζει σύμφωνα με τις ανάγκες του. Και για να το πετύχει αυτό, χρειάζεται καθαρή σκέψη, ουσιαστικές και ισότιμες σχέσεις με τους γύρω του, που δεν θα διαστρεβλώνονται από καμία ουσία.

Γι' αυτό και η δράση της ΚΝΕ ενάντια σε όλα τα ναρκωτικά αποτέλεσε και αποτελεί και σήμερα «καρφί στο μάτι» όσων θέλουν μία νεολαία με θολωμένο μυαλό, χωρίς όνειρα και δράση. Οσων έχουν συμφέρον να στέλνεται μια μερίδα νέων στο περιθώριο για να μην αμφισβητείται η καπιταλιστική βαρβαρότητα, ανακαλύπτοντας μέχρι και ωφέλιμες ιδιότητες στα ναρκωτικά, ενώ παράλληλα αυξάνουν τα κέρδη τους. Κόντρα στην ασύστολη προπαγάνδα της κυβέρνησης και διάφορων πρόθυμων κολαούζων της, που θέλουν ελεύθερα τα ναρκωτικά, το ΚΚΕ και η Νεολαία του, η ΚΝΕ, αντιπαλεύουν τη ναρκωκουλτούρα, αναδεικνύοντας τη ρίζα του προβλήματος της τοξικοεξάρτησης, δηλαδή την καπιταλιστική κοινωνία που το γεννά.

Το κεντρικό Φεστιβάλ θα πραγματοποιηθεί σε μια περίοδο με έντονες εξελίξεις, συνολικά αλλά και στα σχολεία. Ειδικά μετά τη δημοσιοποίηση των κατευθύνσεων του υπουργείου Παιδείας και της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ για τις αλλαγές που προετοιμάζει στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση και πιο συγκεκριμένα στο Λύκειο, στο Μαθητικό Στέκι θα δοθεί το πρώτο αγωνιστικό ραντεβού των μαθητών για τη νέα σχολική χρονιά.

Αλλωστε, το Φεστιβάλ θα ακολουθήσει μετά από μία χρονιά με πλούσια δράση στο μαθητικό κίνημα (βλ. δυναμικές μαθητικές κινητοποιήσεις, πανελλαδική συνάντηση μαθητών κ.λπ.), γεγονός που θα συμβάλλει στη δυναμική έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς, στη συνέχιση και κλιμάκωση του αγώνα των μαθητών για «σχολείο που θα μορφώνει και δεν θα εξοντώνει», στη μαχητική απάντησή τους στην κυβέρνηση, που με το νομοσχέδιο για το Λύκειο «αποτελειώνει» κυριολεκτικά ό,τι δικαίωμα είχε απομείνει στη μόρφωση, διαμορφώνοντας ένα «τερατώδες» σχολείο - εξεταστικό κέντρο, που θα κοιτάει ακόμα περισσότερο στην τσέπη, θα «ξεσκαρτάρει» από πολύ νωρίτερα τους μαθητές.

Με μεγάλες συναυλίες..

• Η μουσικοθεατρική παράσταση με χορευτικά δρώμενα από μαθητές, που θα παρουσιαστεί την Παρασκευή 22 Σεπτέμβρη, στις 20.00.
• Ο χώρος όπου οι μαθητές θα έχουν τη δυνατότητα να γνωρίσουν τις θέσεις της ΚΝΕ για μια σειρά ζητήματα, να έρθουν σε επαφή με προτάσεις για βιβλία, ταινίες, τραγούδια, έργα τέχνης κ.ά.
• Χώρος με ειδικά διαμορφωμένες κερκίδες, όπου θα πραγματοποιηθούν ενδιαφέροντα σεμινάρια - εργαστήρια και συζητήσεις. Ενδεικτικά, την πρώτη μέρα του Φεστιβάλ, την Πέμπτη 20 Σεπτέμβρη, στις 20.45, προετοιμάζεται σεμινάριο - εργαστήρι, με τίτλο: «The Working Dead», όπου ο σκιτσογράφος Πάνος Ζάχαρης θα παρουσιάσει το κόμικ του «The Working Dead», επικεντρώνοντας σε στιγμιότυπα του κόμικ που πραγματεύονται τη μαθητεία, την πρακτική άσκηση κ.λπ. και αφορούν κυρίως τους μαθητές των ΕΠΑΛ. Αντίστοιχα, την Παρασκευή 21 Σεπτέμβρη, στις 21.00, θα πραγματοποιηθεί συζήτηση για τη συμβολή του ΚΚΕ και της ΚΝΕ στην ανάπτυξη και οργάνωση του μαθητικού κινήματος.
• Ενας νέος χώρος, που εγκαινιάζεται φέτος, για μαθητές ΕΠΑΛ.
• «Escape room» - Παιχνίδι αποστολών και γρίφων βασισμένο σε «μυστήρια» από λογοτεχνικά έργα του Δ. Ραβάνη - Ρεντή.
• Χώρος με αντιπροσωπείες από τα Λαϊκά Φροντιστήρια της Αττικής, όπου θα γίνονται και εγγραφές μαθητών.

...και πολλές δραστηριότητες στη διάρκεια όλου του 3ημέρου

Το πρώτο αγωνιστικό ραντεβού των μαθητών για τη νέα σχολική χρονιά είναι στο Φεστιβάλ! Να μη λείψει κανείς!

...μαθητικά συγκροτήματα...

Σε αυτό το αφιέρωμα, ο αναγνώστης μπορεί να βρει κείμενα και πλούσιο φωτογραφικό υλικό, μαζί με ντοκουμέντα, όπως άρθρα από εφημερίδες της εποχής, αποφάσεις και εκθέσεις του ΔΣΕ. Μπορεί να ανατρέξει πιο αναλυτικά στο Λαϊκό Διδασκαλείο Πελοποννήσου, στην εκπαιδευτική δραστηριότητα του ΔΣΕ στην Ανατολική Μακεδονία - Θράκη, στη φροντίδα του ΔΣΕ για μόρφωση και σωτηρία των παιδιών στη Δυτική και Κεντρική Μακεδονία, στη μάχη κατά της αγραμματοσύνης και το παιδοσώσιμο στην Ηπειρο.

Αναζητήστε τα «Θέματα Παιδείας» στα βιβλιοπωλεία της «Σύγχρονης Εποχής» ή με επικοινωνία στα τηλέφωνα: 210.8213.430, 6932.819.017 και στην ηλεκτρονική διεύθυνση mail@thematapaideias.org.

Παιδιά μαθαίνουν γράμματα σε υπαίθριο σχολείο στην Ελεύθερη Ελλάδα (φωτ. Σπύρου Μελετζή)

Σύμφωνα με τα δημοσιευμένα ονόματα, στο διάστημα 1945 - 1949 απολύθηκαν 4.000 εκπαιδευτικοί. Ο πραγματικός αριθμός των διωχθέντων ήταν όμως πολύ μεγαλύτερος. Η προκήρυξη του Νομαρχιακού Συμβουλίου της ΕΠΟΝ Πέλλης αναφέρει 5.000 απολύσεις (Αρχείο του ΚΚΕ, 31767, 5-11-1947). Την εποχή της «λευκής τρομοκρατίας» και της εγκληματικής δράσης των παρακρατικών συμμοριών, αντιστασιακοί εκπαιδευτικοί απολύονταν «δι' εγκατάλειψιν θέσεως», ενώ στη συνέχεια διώκονταν για τα φρονήματά τους, στο πλαίσιο της «εξυγιάνσεως των δημοσίων υπηρεσιών».

Οι τεράστιες ελλείψεις σε εκπαιδευτικό προσωπικό συμπλήρωναν την εικόνα της εγκαταλειμμένης και απαξιωμένης από την ελληνική κυβέρνηση δημόσιας Εκπαίδευσης. Τα κατεστραμμένα στον πόλεμο σχολικά κτίρια, ειδικά στην ύπαιθρο, είχαν αφεθεί στην τύχη τους. Σχολεία με πληθωρικό αριθμό μαθητών ανά τμήμα, που έφτανε τους 80 μέχρι και 120 μαθητές, λειτουργούσαν μόνο στις μεγάλες πόλεις. Οι μόνες σχολικές υποδομές που μπορούσαν να λειτουργήσουν ήταν αυτές που είχαν περισωθεί και επισκευαστεί από τα Λαϊκά Συμβούλια και τις πρωτοβουλίες της ΕΠΟΝ των ελεύθερων περιοχών στα χρόνια της Κυβέρνησης του Βουνού. Ηταν όμως πολύ λίγες σε σχέση με τις μορφωτικές ανάγκες της γενιάς των παιδιών του πολέμου, παιδιών ουσιαστικά αναλφάβητων, που στερήθηκαν τη στοιχειώδη εκπαιδευτική εξέλιξη, αφού στα χρόνια της Κατοχής δεν ολοκληρώθηκαν ούτε τα σχολικά έτη. Ο Κώστας Σωτηρίου έγραφε χαρακτηριστικά:

Το σχολείο στα Τρόπαια Αρκαδίας, όπου λειτούργησε το Λαϊκό Διδασκαλείο Πελοποννήσου

Αυτήν τη ζοφερή κατάσταση κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν τα τμήματα του ΔΣΕ από τις αρχές του σχηματισμού τους, από τα μέσα του '46 και στη διάρκεια του '47, πριν από την ανακήρυξη της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης (ΠΔΚ).

Ακόμη και αν δεν είχαν τον πλήρη έλεγχο μιας περιοχής, οι μαχητές του ΔΣΕ, κυρίως οι νέοι, σε συνεργασία με την ΕΠΟΝ και τις προϋπάρχουσες δομές της ΠΕΕΑ, που ανασυστήνονταν σε νέα βάση και περιεχόμενο, προσπαθούσαν να λειτουργήσουν τα σχολεία.

Η προσπάθεια αυτή πήρε χαρακτήρα στρατηγικής προτεραιότητας για τον ΔΣΕ, προκειμένου να αποτραπεί το σχέδιο της δημιουργίας των «νεκρών ζωνών», της βίαιης δηλαδή μετακίνησης των χωρικών στις μεγαλουπόλεις, ώστε να μην υπάρχει δυνατότητα υποστήριξης του ΔΣΕ και να αποτραπεί ο σχηματισμός ενιαίας ελεύθερης περιοχής.

Η τρίτη φάση του σχεδίου ήταν η πιο βίαιη. Προέβλεπε ακόμα και την απόσπαση των παιδιών από τις οικογένειες που αρνούνταν τη μετακίνησή τους και τη μεταφορά τους στις «παιδουπόλεις» της βασίλισσας Φρειδερίκης. Γι' αυτό και από τα τέλη του '47 και ειδικότερα το δεύτερο τρίμηνο του '48, η ΠΔΚ χρειάστηκε να επιλύσει ένα ακόμη σοβαρό πρόβλημα - της διάσωσης και της φροντίδας των παιδιών των εμπόλεμων περιοχών και τη μεταφορά τους στις Λαϊκές Δημοκρατίες. Με αποφάσεις της ΠΔΚ, ειδική μέριμνα του υπουργού Παιδείας Π. Κόκκαλη και με ευθύνη του κάθε Αρχηγείου, από τις εμπόλεμες περιοχές όξυνσης των συγκρούσεων, κυρίως της Βόρειας Ελλάδας, απομακρύνθηκαν τα μικρά παιδιά. Με σύμφωνη γνώμη των γονέων και συγγενών τους, στάλθηκαν στις σοσιαλιστικές χώρες για προσωρινή φιλοξενία γύρω στα 20.000 Ελληνόπουλα («Τρίχρονη Εποποιία του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας 1946-1949», σελ. 457). Η μορφωτική προσπάθεια βρήκε τη συνέχειά της στο ειδικά επεξεργασμένο πρόγραμμα εκπαίδευσης για τα προσφυγόπουλα, της αρχικά προσωρινής και στη συνέχεια παρατεταμένης πολιτικής προσφυγιάς, που υποστηρίχθηκε με απόλυτη επιστημονική αρτιότητα από την Επιτροπή Βοήθειας στο Παιδί (ΕΒΟΠ) και τους κομμουνιστές παιδαγωγούς Ελ. Αλεξίου, Γ. Αθανασιάδη, Μ. Αξιώτη, Γ. Ζωίδη κ.ά. («Τρίχρονη Εποποιία του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας 1946-1949», σελ. 457).

Με την Πράξη 5 κατοχυρωνόταν ο δωρεάν χαρακτήρας της στοιχειώδους, εξάχρονης υποχρεωτικής Εκπαίδευσης, επίσημη γλώσσα ήταν η δημοτική, ενώ οι εθνικές μειονότητες είχαν το δικαίωμα να διδάσκονται στη μητρική τους γλώσσα. Ηταν μια άμεση απάντηση στο μεταρρυθμιστικό πισωγύρισμα της κυβέρνησης της Αθήνας, που υποβίβαζε την υποχρεωτική εκπαίδευση στο 4χρονο Δημοτικό, θέσπιζε δίδακτρα για το 5χρονο και στη συνέχεια 3χρονο Ανώτερο Γυμνάσιο, επανέφερε την καθαρεύουσα, τη φασιστικοποίηση του περιεχομένου των προγραμμάτων σπουδών, στα πρότυπα του μεταξικού εκπαιδευτικού συστήματος.

Την ευθύνη για τη χρηματοδότηση και τη λειτουργία των σχολείων την είχαν τα Λαϊκά Συμβούλια (ΛΣ). Σε περίπτωση αδυναμίας διορισμού διπλωματούχου δασκάλου, θα έπρεπε να επιλέξουν όσους είχαν αντίστοιχα μορφωτικά προσόντα.

(φωτ. Απόστολου Μουσούρη, αρχείο ΚΚΕ)

Διαβάζουμε χαρακτηριστικά στην εφημερίδα «Εξόρμηση», 1/12/1947, αρ. 13, σε άρθρο με τίτλο «Για τη Λαϊκή μας Παιδεία»:

«Με το διώξιμο των χιλιάδων δασκάλων, την καταστροφή των σχολείων και την επίταξή τους για διάφορους λόγους, με το ξεσπίτωμα των κατοίκων και το κουβάλημά τους στις πόλεις, μόλις το 1/3 απ' τα 8.000 σχολεία, που λειτουργούσαν προπολεμικά, λειτουργούν σήμερα και αυτά με χίλιες δυο ελλείψεις (...)

Σήμερα έχουν ανοίξει πάνω από το 70% των σχολείων στις ελεύθερες περιοχές. Στην Ευρυτανία άνοιξαν με την πρωτοβουλία των Λαϊκών Συμβουλίων σχολεία σε δεκάδες χωριά, στην περιοχή της Φλώρινας άνοιξαν το 90%, το ίδιο στην Εδεσσα, στην περιφέρεια της Κόνιτσας, στη Θεσσαλία, παντού, όπου ο ΔΣ απελευθερώνει το λαό από τη μοναρχοφασιστική τυραννία. Σε πολλές περιπτώσεις οι κάτοικοι παραχώρησαν τα σπίτια τους για τη λειτουργία των σχολείων. Στα Ζαγόρια τα στρατιωτικά στελέχη περιόδευσαν στην περιοχή και με τις ενέργειές τους άνοιξαν τα σχολεία σε πολλά χωριά (...)

Το πρώτο βήμα για την οργάνωση της λαϊκής παιδείας πρέπει να είναι το άνοιγμα όλων των σχολείων και η εξεύρεση των καταλληλότερων προσώπων στις σημερινές συνθήκες, που θα εξασκήσουν το επάγγελμα του δασκάλου. Η εξέλευση του διδακτικού προσωπικού, των σχολικών κτιρίων, η εξοικονόμηση των πόρων για τα σχολεία και τη συντήρηση των δασκάλων πρέπει να γίνει υπόθεση και καθήκον και των διοικήσεων των στρατιωτικών μονάδων, αλλά και όλων των λαϊκών οργανώσεων και των λαϊκών συμβουλίων. Σα δάσκαλοι μπορεί να χρησιμοποιηθούν ΕΠΟΝίτες, μορφωμένοι αντάρτες, τραυματίες, γυναίκες κ.τ.λ., που να χουν μια στοιχειώδη γι' αυτή τη δουλειά μόρφωση. Τα Λαϊκά Συμβούλια πρέπει να αναλάβουν τη μισθοδοσία των δασκάλων και σε έκτακτες περιπτώσεις αδυναμίας μπορούν να αναλάβουν τα έξοδα αυτά, τα τμήματα του ΔΣ που βρίσκονται εκεί.

Πρέπει ακόμα να καθορίσουμε ένα δημοκρατικό συγκεκριμένο και εφαρμόσιμο πρόγραμμα, έτσι που να επιτύχουμε την εκμάθηση της γραφής και ανάγνωσης στη δημοτική γλώσσα, τις στοιχειώδεις γνώσεις της Αριθμητικής, της Ελ. Ιστορίας και Γεωγραφίας. Κι ακόμα να πετύχουμε τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών με δημοκρατικά ιδανικά και τις σύγχρονες παραδόσεις του εθνικού και δημοκρατικού μας αγώνα της πρώτης και της τωρινής κατοχής. Γι' αυτόν το σκοπό, για την κατανόηση των δασκάλων πάνω σ' αυτό το περιεχόμενο και τους τρόπους διδασκαλίας θα πρέπει να οργανωθούν με την καθοδήγηση των υπευθύνων παιδείας 15θήμερα Φροντιστήρια δασκάλων στα Αρχηγεία κάθε περιοχής»...

Στη συνέχεια, με ευθύνη της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης (ΠΔΚ - 26/12/1947) και υπογραφή του υπουργού Παιδείας Π. Κόκκαλη, διανέμονταν στους υπεύθυνους Παιδείας κάθε Αρχηγείου το Αναλυτικό και Ωρολόγιο Πρόγραμμα των σχολείων, καθώς και ερωτηματολόγια για τη συμπλήρωση των ελλείψεων σε προσωπικό και μέσα (Αρχείο του ΚΚΕ, αρ. 77126, «Καταστάσεις, έγγραφα για τη Λαϊκή Παιδεία για τη Διεύθυνση Εσωτερικών Υποθέσεων του ΓΑ ΔΣΕ 1947-1948»). Οι υπεύθυνοι Παιδείας με εκθέσεις ενημέρωναν για την πορεία του εκπαιδευτικού έργου.

Για το κρίσιμο ζήτημα της κάλυψης των κενών του εκπαιδευτικού προσωπικού, αποφασίστηκε να διοργανωθούν σε κάθε Αρχηγείο ταχύρρυθμα φροντιστήρια παιδαγωγικής κατάρτισης όσων μαχητών/τριών είχαν την κατάλληλη συγκρότηση και το απαραίτητο ακαδημαϊκό επίπεδο. Το Πρόγραμμα Σπουδών των Φροντιστηρίων στηρίχθηκε στη φιλοσοφία και τις επιστημονικές αρχές της σοσιαλιστικής Παιδαγωγικής και Διδακτικής μεθοδολογίας για την ολόπλευρη ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας και περιλάμβανε ειδικές επεξεργασίες για το περιεχόμενο των μαθημάτων της Ιστορίας, των Φυσικών Επιστημών, της Φυσικής και Αισθητικής αγωγής, της Υγιεινής κ.τ.λ.

Για το μάθημα της Ιστορίας, στις γενικές κατευθύνσεις του ΓΑ για τα Φροντιστήρια τονιζόταν: «...Ιστορία και σκοποί του Δημ. Κινήματος (ΕΑΜ - ΚΚΕ - ΕΠΟΝ - ΕΛΑΣ - ΔΣΕ). Ανάλυση της πολιτικής κατάστασης και της Πράξης 5». Ενώ για τα Παιδαγωγικά: «α) Το νόημα της Παιδείας, β) Η Παιδεία ως σήμερα. γ) Η παιδεία στη Λ. Δημοκρατία (...ειδική ανάλυση της σημασίας του Γλωσσικού ζητήματος)». Ρόλος δασκάλου: «Πώς θα συμβάλλει ο δάσκαλος στην επανάσταση, πώς θα βοηθήσει τον Λαό σήμερα στα ζητήματά του και πώς θα οργανωθούν δημοκρατικά τα παιδιά». Επίσης, δίνονταν κατευθύνσεις για τη λειτουργία των σχολείων μέσα από «Πρακτικές προπαρασκευαστικές εργασίες», όπως: «α) Πώς θα ετοιμαστεί το σχολείο (αίθουσα, θερμάστρα, θρανία, πίνακες, αριθμητήρια, αυλή, αποχωρητήρια κ.τ.λ., καθαριότητα, θέρμανση, αερισμός, προφύλαξη, συντήρηση κ.τ.λ. β) Πώς θα γίνουν εγγραφές, τι βιβλία θα τηρηθούν και πώς θα γίνει η φοίτηση. γ) Ποια βοηθητικά βιβλία πρέπει να προμηθευτεί ο δάσκαλος και πώς θα προπαρασκευάζεται για το σχολείο. δ) Ποια εποπτικά όργανα και μέσα θα πρέπει να έχει ένα σχολείο και πώς θα τα χρησιμοποιεί. ε) Πώς θα συμπεριφέρεται ο δάσκαλος στα παιδιά μέσα και έξω από το σχολείο» κ.τ.λ. Να σημειωθεί ότι στις σχολικές γιορτές συμπεριλαμβάνονταν και η 1η Μάη και άλλες «Λαϊκό-Δημοκρατικές» επέτειοι. (Αρχείο του ΚΚΕ, αρ. 77126, «Καταστάσεις, έγγραφα για τη Λαϊκή Παιδεία για τη Διεύθυνση Εσωτερικών Υποθέσεων του ΓΑ ΔΣΕ 1947-1948»).

Η επιστημονική εποπτεία της εκπαιδευτικής αυτής προσπάθειας στηρίχθηκε κυρίως από τη νέα «φουρνιά» εκπαιδευτικών, πάνω στα χνάρια των μεγάλων δασκάλων - διανοητών της προηγούμενης περιόδου, οι οποίοι τώρα διώκονταν ή ήταν στη φυλακή.

Η Ρ. Ιμβριώτη εξορίστηκε το 1948 στη Χίο, μετά στο Τρίκερι, ενώ πέρασε και από τη Μακρόνησο. Ο Μ. Παπαμαύρος φυλακίστηκε το 1946 στις φυλακές της Αίγινας. Οι δυο μεγάλοι παιδαγωγοί συνέχισαν το εκπαιδευτικό τους έργο, πρωτοστατώντας στην οργάνωση μαθημάτων για τους έγκλειστους αγωνιστές. Ο Κ. Σωτηρίου ήταν «σε κατ οίκον περιορισμό» («Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ 1949-1968», Β' τόμος, «Σύγχρονη Εποχή», 2011, σελ. 181).

Η κρισιμότητα των στιγμών της ταξικής αναμέτρησης συντέλεσε στη μεγαλύτερη ριζοσπαστικοποίηση του εκπαιδευτικού κόσμου και ειδικά των γυναικών, που κατακτούσαν το πολιτικό βήμα για ισοτιμία και χειραφέτηση αναλαμβάνοντας και θέσεις στρατιωτικής ευθύνης. Δασκάλες μαχήτριες όπως η Ειρήνη Γκίνη, η Βαγγελίτσα Κουσιάντζα, η Αθηνά Μπενέκου, η Γωγώ Μαντά, η Μαρία Λιουδάκη που εκτελέστηκαν, καθώς και η Ασπασία Δασκαλοπούλου, η Βαγγελιώ Κλάδου και πολλές ακόμα, που πέθαναν με το όπλο στο χέρι, άφησαν το ηρωικό τους αποτύπωμα.

Οι εκπαιδευτικοί μαχητές και μαχήτριες πρωτοστάτησαν μέσα από την οργάνωση μορφωτικών παρεμβάσεων και στη διαφώτιση των μαχητών του λαϊκού στρατού, ειδικά της γενιάς των 17-23 ετών, που είχε ελλιπή σχολική εκπαίδευση.

Το απαραίτητο υλικό σε βιβλία, εποπτικά μέσα και γραφική ύλη προερχόταν κυρίως από τη στήριξη των γειτονικών Λαϊκών Δημοκρατιών της Αλβανίας, Γιουγκοσλαβίας, Βουλγαρίας και Ρουμανίας, όπου από τα μέσα ακόμη του '46 είχαν στηθεί για τα παιδιά των μαχητών/τριών του ΔΣΕ παιδικοί σταθμοί και σχολεία με μαθήματα κυρίως βασικού εγγραμματισμού και εξειδικευμένο πρόγραμμα για μαθητές μέχρι και την ηλικία 18 χρόνων (Αρχείο του ΚΚΕ, αρ. 218602, Μπούλκες 1947). Στη διάρκεια του 1947-1948, στις πόλεις Μπούλκες (Γιουγκοσλαβία), Τούλκες (Ρουμανία), Σκόρντα (Αλβανία) κ.α., λειτουργούσαν σχολές για Ελληνες δασκάλους που θα αναλάμβαναν την εκπαίδευση των Ελληνόπουλων μέσα ή έξω από τη χώρα.

Στις 10 Οκτώβρη 1948, 140 απόφοιτοι Φροντιστηρίου της πόλης Τούλκες σημείωναν: «(...) Υποσχόμαστε πως θα διαθέσουμε όλες μας τις δυνάμεις δίπλα στο μεγάλο ενδιαφέρον των Δημοκρατικών Λαών, για να χαρίσουμε στα κατατρεγμένα ελληνόπουλα την υγεία, τη χαρά, τη μόρφωση, την αγάπη προς την Δημοκρατία και τον επαναστατικό παλμό που συγκλονίζει σήμερα ολόκληρο το λαό μας» (Αρχείο του ΚΚΕ, αρ. 47252).

Στο Μπούλκες, στο διάστημα 1947-1949 τυπώθηκαν περίπου 30 σχολικά και λογοτεχνικά βιβλία. Το συνηθισμένο τιράζ ήταν 5.000. Αρχικά ανατυπώθηκαν τα Αναγνωστικά της ΠΕΕΑ («Αετόπουλα» για τη Γ' και Δ' τάξη και «Ελεύθερη Ελλάδα» για την Ε' - Στ') και στη συνέχεια από Επιτροπές Δασκάλων γράφτηκαν άλλα. Επίσης, εκδόθηκαν νέα Αναγνωστικά Α' και Β' τάξης (στην ελληνική και σλαβομακεδονική γλώσσα), Αλφαβητάρια ελληνικής, σλαβομακεδονικής αλλά και τουρκικής, Γραμματική της Νεοελληνικής με ασκήσεις, Αριθμητική όλων των τάξεων (στην ελληνική και σλαβομακεδονική), «Σύντομη μελέτη της Νεοελληνικής Ιστορίας» (Γ. Ζεύγου), Γεωγραφία, Φυσική, Μουσικά Εγκόλπια (στην ελληνική και μακεδονική) και άλλα επιμορφωτικά βιβλία (Αρχείο του ΚΚΕ, αρ. 4 61980, καθώς και Α. Ματθαίου - Π. Πολέμη «Εκδοτική περιπέτεια... 1947-1968», «Βιβλιόραμα», ΑΣΚΙ, 2003).

Μέχρι τα μέσα του φθινοπώρου '48, στις περιοχές ελέγχου του ΔΣΕ λειτούργησαν πάνω από το 70% των δημοτικών σχολείων με πληρότητα σε εκπαιδευτικούς και μέσα. Στην Κεντρική Πελοπόννησο, στις «ζωντανές» περιοχές ελέγχου του ΔΣΠ, όπου δεν πέτυχε το σχέδιο των κυβερνητικών δυνάμεων για τη βίαιη μετακίνηση του πληθυσμού, επιτεύχθηκε η λειτουργία σχεδόν όλων των Δημοτικών Σχολείων και δύο Γυμνασίων (Τροπαίων, Ανδρίτσαινας). Η Υπηρεσία Λαϊκής Παιδείας μπόρεσε να υλοποιήσει τον προγραμματισμό της επόμενης σχολικής χρονιάς, οργανώνοντας σε δύο περιόδους (Ιούνη - Ιούλη και Οκτώβρη - Δεκέμβρη) δίμηνα Φροντιστήρια Δασκάλων, με έδρα κυρίως τα Τρόπαια Αρκαδίας.

Οι πρώτοι 27 απόφοιτοι του Λαϊκού Διδασκαλείου διορίστηκαν στα χωριά της περιοχής από την αρχή του σχολικού έτους 1947-1948. Στα τέλη του Νοέμβρη, στο χωριό Βάχλια Αρκαδίας πραγματοποιήθηκε το «Παναρκαδικό Εκπαιδευτικό Συνέδριο». Η δεύτερη φουρνιά αποφοίτων, με την έναρξη των εκκαθαριστικών επιχειρήσεων στα τέλη του '48, δεν πρόφτασε να διοριστεί. Τα ονόματα των καθηγητών και σπουδαστών του Φροντιστηρίου, τα πτυχία ορισμένων αποφοίτων, το πρόγραμμα των μαθημάτων σπουδαστών και μαθητών σχολείων, καθώς και προσωπικές μαρτυρίες τους έχουν σωθεί (Δ. Παλαιολογόπουλος: «Το Λαϊκό Διδασκαλείο Πελοποννήσου. Ενα φυτώριο δασκάλων ΔΣΕ στην περίοδο του Εμφυλίου, 1948», εκδ. «Νέα Σκέψη», 1993. Επίσης, λεύκωμα Επιτροπής Περιοχής Πελοποννήσου και Δυτικής Ελλάδας του ΚΚΕ «Λαϊκό Διδασκαλείο Πελοποννήσου», 2016. Περιοδικό «Θέματα Παιδείας», τχ. 25/2006, τχ. 57-60/2016).

Αξίζει να σημειωθεί ότι το εύρος της μορφωτικής παρέμβασης και προσφοράς του ΔΣΕ δεν αμφισβητήθηκε από τις μετεμφυλιακές κυβερνήσεις, που σιωπηρά αποδέχτηκαν τα ακαδημαϊκά προσόντα όσων μαθήτευσαν στα σχολεία ευθύνης του (Δ. Παλαιολογόπουλος, ό.π.).

Αντίστοιχης έκτασης μορφωτική δουλειά έγινε σχεδόν σε όλες τις περιοχές της Ελεύθερης Ελλάδας. Μάλιστα, σε Εκθεση του υπεύθυνου Παιδείας Ανατ. Μακεδονίας - Θράκης για τη λειτουργία των τουρκικών σχολείων της Θράκης το σχολικό έτος 1947-1948, γινόταν αναφορά στο Φροντιστήριο που έγινε στα μέσα του Οκτώβρη '47, στην Κομοτηνή, για τους ...χοτζάδες και την εκμάθηση του τουρκικού αλφάβητου με λατινικούς χαρακτήρες, που είχαν επιμεληθεί οι μαχητές του ΔΣΕ Δ. Κυττόπουλος και Κεμάλ (Αρχείο του ΚΚΕ, αρ. 502685, 24-5-1948. Ολόκληρο το κείμενο έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό «Θέματα παιδείας», τχ. 57-60, σελ. 123).

Σε μεγάλη διαδήλωση μετατράπηκε η κηδεία του

Ηταν 21 Ιούλη του 1965, όταν έγινε μια μεγάλη συγκέντρωση στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου, κυρίως από φοιτητές και οικοδόμους, ενάντια στο παλατιανό πραξικόπημα και την αντιλαϊκή πολιτική της Ενωσης Κέντρου. Ακολούθησε πορεία προς την Ομόνοια και μετά στη Σταδίου, όπου στο ύψος της οδού Χρ. Λαδά οι δυνάμεις καταστολής είχαν φράξει το δρόμο, είχαν παρατάξει αύρες και οδοφράγματα και «υποδέχτηκαν» τη διαδήλωση με καταιγισμό από καπνογόνα και άγριο ξύλο. Ο απολογισμός είναι αμέτρητοι τραυματίες και ανάμεσά τους ένας νεκρός: Ο 23χρονος φοιτητής της Ανωτάτης Εμπορικής Σχολής (ΑΣΟΕΕ) και στέλεχος της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη, Σωτήρης Πέτρουλας.

Ο Σωτήρης Πέτρουλας δεν ήταν ένας άνθρωπος που βρέθηκε στο λάθος μέρος τη λάθος στιγμή. Η οικογένειά του ήταν οικογένεια κομμουνιστών πρωτοπόρων αγωνιστών, που έδρασαν στις γραμμές του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ και του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας. Συνολικά 31 ήταν τα μέλη της οικογένειας Πέτρουλα που δολοφονήθηκαν την επταετία '43 - '50. Ο Σωτήρης Πέτρουλας ήταν ο μοναδικός Πέτρουλας που θάφτηκε, οι υπόλοιποι χώθηκαν σε λάκκους...

Είναι πολύ χαρακτηριστική γι' αυτό η περιγραφή της θείας του, Δήμητρας Πέτρουλα, στο βιβλίο της «Πού 'ναι η μάνα σου μωρή;» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή»:

Ο Σωτήρης Πέτρουλας

Αδερφέ μου, για ποιόνε απ' όλους τους νεκρούς μας πολεμούσες εκείνες τις ώρες; Για ποιόνε απ' όλους ή για όλους μαζί; Και, τελικά, το κατόρθωσες. Τους τόνε πήρες! Τόνε πήγες σπίτι του και τόνε στολίσανε γαμπρό και πέρασε η λαοθάλασσα και τόνε προσκύνησε και τον αποχαιρέτισε και τόνε σήκωσε ψηλά, μετέωρο στην αιωνιότητα.

Μας το χρωστάγανε. Αλήθεια, αδερφέ μου. Μας το χρωστάγανε "αυτοί". Ενανε. Ενανε τουλάχιστον απ' όλους αυτούς που μας είχανε σκοτώσει να τόνε πάρουμε. Να τόνε στολίσουμε. Να δει κι ο Χάρος ομορφιά, να δει αντρειοσύνη, να δει πως κι εμείς άνιφτο, αχτένιστο κι αστόλιστο δε θέλαμε κανένανε να του δώσουμε. Αλλά δεν το μπορέσαμε τότε, αδερφέ μου, για τους δικούς μας. Το μπορέσαμε όμως, το μπόρεσες για τον Σωτήρη μας».

Ο Σωτήρης Πέτρουλας γεννήθηκε το 1942, στο Οίτυλο της Μάνης, αλλά μεγάλωσε στην Αθήνα, όπου υποχρεώθηκε να καταφύγει η οικογένειά του το 1946, για να γλιτώσει από τις αντικομμουνιστικές συμμορίες που δρούσαν στο πλευρό του αστικού κράτους.

Ο Σωτήρης ήταν πάντα πρώτος στο σχολείο, στη δουλειά και στον αγώνα. Χρειάστηκε να δουλέψει από 13 χρόνων παιδί ακόμα και να παρακολουθεί τα μαθήματά του το βράδυ, αλλά κατάφερνε να είναι άριστος μαθητής. Πήγε στην ΑΣΟΕΕ χωρίς φροντιστήριο, με υποτροφία και συνέχισε να φοιτά με υποτροφία και να εργάζεται.

Η συγγραφέας Δήμητρα Πέτρουλα αφήνει λουλούδια στο μνημείο του ανιψιού της, σε εκδήλωση που διοργάνωσαν το ΚΚΕ και η ΚΝΕ εκεί το 2015, στα 50 χρόνια από τη δολοφονία του

Παρά το νεαρό της ηλικίας του ήταν ψημένος στο καμίνι του αγώνα, που τον θεωρούσε αναπόσπαστο κομμάτι της ύπαρξής του. Οπως έγραψε κάποτε ο ίδιος, "δεν υπάρχει για τον αγωνιστή διάκριση μεταξύ υποκειμενικής και αντικειμενικής ζωής. Δεν μπορούμε συνεπώς να λέμε: Αυτές τις ώρες αφιερώνω στο άτομό μου, αυτές στον αγώνα. Ατομο και αγώνας έγινε αδιάσπαστη ενότητα, τόσο που αφαίρεση του αγώνα σημαίνει αφαίρεση της ζωής μας". Αυτόν τον κανόνα φρόντιζε να εφαρμόζει πάντα, στη διάρκεια της ολιγόχρονης ζωής του.

Η δολοφονία του δε θα έμενε αναπάντητη κι αυτό ήταν κάτι που το γνώριζαν οι μηχανισμοί του αστικού κράτους, γι' αυτό και προσπάθησαν να την κουκουλώσουν από την πρώτη στιγμή και... να θάψουν στα κρυφά τον Πέτρουλα! Αφηγείται σχετικά η Δήμητρα Πέτρουλα:

«Μόλις μάθανε, λοιπόν, πως ο Σωτήρης σκοτώθηκε στη διαδήλωση, φωνάξανε τους δόλιους γονιούς και τους τάζανε λαγούς με πετραχήλια, για να εξασφαλίσουνε τη σιωπή τους και την άδειά τους να τόνε θάψουνε χωρίς να πάρει είδηση ο πολύς κόσμος.

Οι χαροκαμένοι γονιοί δε δεχτήκανε καμία συζήτηση με την Ασφάλεια. Πήγανε μαζί με τον Αντώνη μου και τον Πάγκαλο στο νεκροτομείο ν' αναγνωρίσουνε το πτώμα του λεβέντη τους. Το σώμα όμως το είχαν ήδη εξαφανίσει, όπως φοβότανε ο αδερφός μου. Ευτυχώς πήγανε στο τμήμα της οδού Ομήρου κι ο αξιωματικός υπηρεσίας, ένας υπαστυνόμος, τους είπε πως αν θέλανε να προλάβουνε να τρέξουνε στο Γ' Νεκροταφείο».

«Τον Σωτήρη τον κυνήγησαν ακόμα και νεκρό γιατί τον φοβούνταν. Ζήταγαν επίμονα να εξαφανίσουν τ' όνομά του, αλλά δεν μπόραγαν γιατί στο μεταξύ είχε γίνει σύνθημα στα στόματα χιλιάδων νέων που σπούδαζαν τα όνειρα του Σωτήρη», είπε χαρακτηριστικά στον «Ριζοσπάστη» η μητέρα του Σωτήρη Πέτρουλα το 1975, στα 10 χρόνια από τη δολοφονία του.

Οι κινητοποιήσεις συνεχίστηκαν σχεδόν καθημερινά, λαός και νεολαία διαδήλωναν ενάντια στην αντιλαϊκή πολιτική και την καταστολή, κατήγγειλαν τη δολοφονία του παλικαριού. Η κηδεία του μετατράπηκε σε παλλαϊκή συγκέντρωση και εκεί αποφασίστηκε η κήρυξη γενικής πανεργατικής απεργίας. Σύλλογοι, φορείς, σωματεία παίρνουν αποφάσεις και εκδίδουν ψηφίσματα. Στις 24 Ιούλη οργανώνεται στη Θεσσαλονίκη πολιτικό μνημόσυνο του Σωτήρη Πέτρουλα. Συνεχίζονται οι διαδηλώσεις στις 25 και στις 26 Ιούλη, οπότε γίνεται στην Αθήνα συγκέντρωση διανοουμένων και καλλιτεχνών στο θέατρο «Βέμπο». Στις 27 Ιούλη γίνονται γενική πανελλαδική απεργία και μεγάλες συγκεντρώσεις. Στις 2 Αυγούστου ακολουθούν πολιτικό μνημόσυνο του Σωτήρη Πέτρουλα στην Αθήνα και μεγάλη πορεία στη Βουλή... Και οι διαδηλώσεις που ξεκίνησαν με το παλατιανό πραξικόπημα κράτησαν μέχρι το Σεπτέμβρη σε αυτό που ονομάστηκε «Το κίνημα των 70 ημερών».