Ηταν πυκνές οι μέρες που πέρασαν. Γεμάτες ένταση, πίστη, συναίσθημα, πάθος, αγωνιστικότητα.

Μέρες φωτός!

Γεμάτες με πρόσωπα φωτεινά, με γελαστούς 17χρονους που θα έριχναν την πρώτη τους ψήφο και θα ήταν κόκκινη, με ακαταπόνητους 97χρονους αγωνιστές, βράχους αλύγιστους, όπως παλιά στα βουνά και στις εξορίες!

Αποφασισμένοι όλοι για τη μεγάλη ανατροπή, το δυνατό άλμα, για τον νέο, δίκαιο κόσμο που μας αξίζει. Αυτό που μας συνέδεε όλους μεταξύ μας ήταν η αυθόρμητη οικειότητα που υπαγορεύει η συγγένεια. Μια συγγένεια που έρχεται από πολύ μακριά, από αιώνα και βάλε! Συγγένεια ουσίας, ευλογημένη από ιερές στιγμές, θυσίες, προσφορά, γενναιότητα, αλληλεγγύη, και - πάνω απ' όλα - από μυθικά πρόσωπα, ιερά για εμάς.

Αυτές τις μέρες, τα πρόσωπα αυτά, τα νιώθαμε ολοζώντανα δίπλα μας, στις ομιλίες μας, πάνω στην εξέδρα, στους δρόμους κοντά μας, στα γραφεία, στα εργοστάσια, στις συναυλίες...

Ηταν μέρες γεμάτες από ζεστή και ειλικρινή επαφή με τους πολίτες, με δυνατό σφίξιμο χεριών, με ευχές για νίκη του λαού, με κοφτερά συνθήματα, πείσμα και ατέλειωτες κουβέντες.

Τότε ήταν που νιώθαμε τον Ρίτσο δίπλα μας, αυτόν που μας έμαθε «να κουβεντιάζουμε ήσυχα κι απλά», γιατί «καταλαβαινόμαστε τώρα» αφού «δεν χρειάζονται περισσότερα».

Τότε ήταν, που λες κι εμφανιζόταν στις γειτονιές, κάπου ανάμεσά μας κι ο Αλκης Αλκαίος «καθώς μας φώτιζαν το δρόμο οι σελίδες απ' το κομμουνιστικό μας μανιφέστο».

Κι ύστερα, στις αρχές και στο τέλος κάθε συγκέντρωσης, φανερώνονταν κι έφερναν δώρο τα τραγούδια τους, για να μας ενώσουν πάλι όλους μαζί, ο Μίκης, με τον Λοΐζο, τον Μικρούτσικο και τους άλλους ομότεχνούς τους, που δε φεύγουν στιγμή από δίπλα μας.

RIZOSPASTIS

Ελαβε παραπάνω 126.174 ψήφους και από 299.621 το 2019 έφτασε τώρα τις 425.795! Από 15 έδρες το 2019 καταλαμβάνει 26 έδρες το 2023! Εχει άνοδο στις 12 από τις 13 εκλογικές περιφέρειες. Μεγάλα ποσοστά σε μισθωτούς του ιδιωτικού τομέα, σε αγρότες, φοιτητές, καθώς και σε νέες παραγωγικές ηλικίες!

Αυτό που συνέβη στις 21 του Μάη, το δυνάμωμα του ΚΚΕ, δείχνει και την άνοδο του κύρους του Κόμματος στην εργατική τάξη και σε όλο τον λαό, κύρους που κατακτήθηκε από τη συνέπεια και τη μαχητικότητά του σε όλα τα κρίσιμα μέτωπα.

Μεγάλη η χαρά κι η συγκίνηση! 425.795 φωταγωγημένες ψυχές δείχνουν το δρόμο. Η νέα μεγάλη μάχη είναι μπροστά μας, αλλά είμαστε δυνατότεροι, αποφασισμένοι και αισιόδοξοι. Η αύξηση των ποσοστών έχει κοινωνική βάση σε κλάδους στρατηγικής σημασίας, όπου οι εργαζόμενοι συμμετείχαν σε αγώνες και απέκτησαν πολύτιμη πείρα. Εκαναν το βήμα και ψήφισαν ΚΚΕ προσπερνώντας εκβιασμούς, διλήμματα και παγίδες.

Γνωρίζουν και γνωρίζουμε όλοι πως δεν ψηφίζουμε για κυβέρνηση. Ψηφίζουμε για το τι είδους αντιπολίτευση θέλουμε απέναντι στη νέα κυβέρνηση της ΝΔ!

Θα επιτρέψουμε να υπάρξει μια... συμπολιτευόμενη αντιπολίτευση, που θα συμπλέει στρατηγικά με την κυβέρνηση και θα ψηφίζει τα περισσότερα νομοσχέδια, όπως έκαναν ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ στην προηγούμενη τετραετία, ή ένα πολύ πιο ενισχυμένο ΚΚΕ με διψήφιο ποσοστό, που θα έχει τη δύναμη να εμποδίσει την αντιλαϊκή λαίλαπα που έρχεται;

Το ΚΚΕ απέδειξε στην πράξη πως θέλει και μπορεί να προστατεύει τα δικαιώματα και τα συμφέροντα του λαού. Είναι το μόνο που μπορεί ν' ασκήσει στρατηγική αντιπολίτευση στην επόμενη κυβέρνηση.

Μια μαχητική λαϊκή αντιπολίτευση, για την προστασία της ζωής, για την προστασία του εισοδήματος, όλων των δικαιωμάτων του λαού και της νεολαίας.

Σε λίγες μέρες, θα έχουμε μπροστά μας μια νέα εκλογική μάχη, με άλλο εκλογικό νόμο, αυτόν της «ενισχυμένης αναλογικής», με «μπόνους» έως 50 εδρών στο πρώτο κόμμα. Με αυτήν την καλπονοθευτική διαδικασία, θ' αφαιρεθούν έδρες από τα υπόλοιπα κόμματα. Γι' αυτό λοιπόν:

• Κάθε ψήφος στο ΚΚΕ είναι ακόμα πιο κρίσιμη. Να ενισχυθεί ακόμη περισσότερο η πολιτική επιρροή του στα μεγάλα αστικά κέντρα, στις εργατικές γειτονιές, παντού.
• Δυνατό ΚΚΕ σημαίνει δυνατός λαός και ζωή με προοπτική και δικαιώματα.
• Ποιο άλλο κόμμα μπορεί να φρενάρει τους 700.000 πλειστηριασμούς που έρχονται;
• Τα αστικά κόμματα που έχουν συμφωνήσει μ' αυτούς ή το ΚΚΕ που χρόνια τους μάχεται;
• Ποιος θα εναντιωθεί στην έκθεση της Κομισιόν για «Καμιά αύξηση του κατώτατου μισθού, λόγω προϋπηρεσίας μέχρι το 2029»;
• Ποιος θα πολεμήσει τα ναζιστικά μορφώματα, αυτοί που τους προστατεύουν ή αυτοί που ζητιανεύουν τις ψήφους τους;

Ξανά ΚΚΕ! Στις 25 του Ιούνη να το κάνουμε παντού, όπως η Ικαρία!

Ηταν ένα ζωντανό μουσικό, θεατρικό, χορευτικό οδοιπορικό στην Ιστορία της πόλης. Μεταξύ άλλων έγινε αφήγηση κειμένων από τα βιβλία του Σπύρου Τζόκα «Κάποτε στην Καισαριανή» και του Γιάννη Τσιαντή «Χάραμα Καισαριανής». Τη σύνθεση των κειμένων και τη σκηνοθεσία της παράστασης υπέγραψε η Αγγελική Κασόλα. Στον ρόλο της Καισαριανής ήταν η Ειρήνη Μελά. Στην αφήγηση αποσπασμάτων από το βιβλίο του, «Χάραμα Καισαριανής», στο τραγούδι και στον μπαγλαμά ήταν ο Γιάννης Τσιαντής.

Συμμετείχαν στο τραγούδι: Βαγγέλης Κορακάκης, Βιβή Βουτσελά, Τάκης Κωνσταντακόπουλος, Κατερίνα Κατσίγιαννη. Επαιξαν οι μουσικοί: Στέλιος Βαρβέρης (ούτι, μπουζούκι), Νίκος Μουργελάς (κανονάκι), Κώστας Γεωργούλης (βιολί), Δημήτρης Παπαδάμης (ακορντεόν) και Νίκος Πρωτόπαπας (κιθάρα). Στην παράσταση πήραν μέρος ως «κάτοικοι της Καισαριανής» τα τμήματα χορωδίας, χορευτικού και θεάτρου του Μικρασιατικού Συλλόγου Καισαριανής, σε ένα συλλογικό εγχείρημα «Θεάτρου στην Κοινότητα».

Ο Σπ.Τζόκας

Ο λόγος για την έκθεση φωτογραφίας «Μυστήριο 139 Αποξένωση», η οποία πραγματοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος «2023 - Ελευσίς - Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης» και φιλοξενείται, έως τις 18 Ιούνη, στο Πολιτιστικό Κέντρο «Λ. Κανελλόπουλος» στην Ελευσίνα.

Πρόκειται για ένα οδοιπορικό με τη ματιά του φωτογράφου Βαγγέλη Γκίνη, σε επιμέλεια του Βαγγέλη Τάτση. Μια οπτικοακουστική έρευνα μέσα από την οποία ο καλλιτέχνης μελετά τον κόσμο της εργασίας με επίκεντρο την εργατική τάξη στην Ελλάδα.

Πώς πραγματοποιήθηκε αυτό το φιλόδοξο οδοιπορικό; Πώς σχεδίασε το ταξίδι του; Τι είναι αυτό που θυμάται περισσότερο; Τι είναι αυτό που ήθελε να αναδείξει; Για όλα αυτά είχαμε τη χαρά να συζητήσουμε με τον Βαγγέλη Γκίνη, ο οποίος είναι και υποψήφιος βουλευτής με το ΚΚΕ στη Δυτική Αττική.

-- Μια οπτικοακουστική έρευνα μέσα από την οποία ο καλλιτέχνης μελετά τον κόσμο της εργασίας με επίκεντρο την εργατική τάξη στην Ελλάδα... Ετσι περιγράφεται η έκθεση φωτογραφίας «Μυστήριο 139 Αποξένωση», η οποία πραγματοποιείται στο πλαίσιο του «Ελευσίνα - Πολιτιστική Πρωτεύουσα». Τι θα δει ο επισκέπτης;

Εργαζόμενος σε λιγνιτικό ορυχείο

-- Τι ήταν το κύριο που σε απασχολούσε και επέλεξες να πραγματοποιήσεις αυτό το φωτογραφικό οδοιπορικό;

-- Με απασχολούσε και συνεχίζει να με απασχολεί η ανυπολόγιστη φθορά, σωματική και ψυχική, των εργαζομένων, που παράγουν αμύθητο πλούτο τσακίζοντας μέρα με τη μέρα την υγεία τους στο σύνολό της λόγω της εντατικοποίησης, και επιπρόσθετα, σε ένα βαθύτερο επίπεδο, με απασχολούσε και με απασχολεί η έννοια της αλλοτρίωσης. Η αποξένωση του ανθρώπου από το αντικείμενο εργασίας του και κατ' επέκταση από τον ίδιο του τον εαυτό, όπως περιέγραψε ο Μαρξ στα Οικονομικά και Φιλοσοφικά του Χειρόγραφα.

ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΗ

-- Τις πόλεις τις διάλεξα με βάση τους κλάδους. Μεγαλόπολη - Ενέργεια, Λάρυμνα - Μέταλλο, Λάρισα και Θεσσαλονίκη - Τρόφιμα, Πάτρα - Επισιτισμός - Τουρισμός κ.τ.λ. αλλά από ένα σημείο και μετά αυτές οι δουλειές σε πάνε από το ένα στο άλλο χωρίς να το ελέγχεις απόλυτα. Η πρώτη βέβαια ήταν η Ερμούπολη στη Σύρο μιας και από εκεί ξεκινά η ανάπτυξη του καπιταλισμού στην Ελλάδα, άρα και η μισθωτή εργασία που επιφέρει την αλλοτρίωση που ανέφερα πριν.

Για να έρθω σε επαφή με τους εργαζόμενους επικοινώνησα με τα σωματεία τους και τα Εργατικά Κέντρα.

Η εμπιστοσύνη είναι ίσως το πιο δύσκολο πράγμα σε αυτές τις δουλειές. Ο μόνος τρόπος που θεωρώ ότι μπορεί να επιτευχθεί κι ο μόνος που ξέρω, είναι μέσω της απόλυτης ειλικρίνειας και της επιμονής. Πρώτα από όλους τους εμπιστεύτηκα εγώ, εκθέτοντας τις σκέψεις μου, τους προβληματισμούς μου γι' αυτήν τη δουλειά και έπειτα με εμπιστεύτηκαν κι εκείνοι. Χωρίς αυτούς, τα σωματεία και τα Εργατικά Κέντρα, ήταν ανέφικτο να βγει αυτή η δουλειά.

-- Τα φωτογραφικά στιγμιότυπα συνοδεύονται και με λόγια των εργαζομένων; Υπάρχει κάτι που ξεχωρίζεις;

-- Μου έχουν μείνει όλα στο μυαλό. Πέρα από αυτά που μου είπαν όσοι φωτογραφήθηκαν, δεν θα ξεχάσω κάτι που μου είπε κάποιος που δεν φωτογραφήθηκε τελικά. Εργαζόμενος σε μεγάλη βιομηχανία στον Βόλο που αρχικά συμφώνησε, μου ζήτησε να πάρω άδεια από την επιχείρηση για να τον συναντήσω για το πρότζεκτ, ενώ του εξήγησα πως θα τον συναντήσω εκτός χώρου και ωραρίου δουλειάς και ότι δεν με ενδιαφέρει να δείξω το εργοστάσιο ούτε να αναφέρω συγκεκριμένα πού εργάζεται. Επέμενε ότι πρέπει να έχω άδεια ανεξάρτητα από τον τόπο και τον χρόνο, γεγονός που δεν θα το ξεχάσω ποτέ. Ενας άνθρωπος που αισθανόταν ότι «ανήκει» ολοκληρωτικά 24 ώρες το 24ωρο στην επιχείρηση που εργάζεται...

Με βοήθησε να καταλάβω κι εγώ βαθύτερα ένα σχόλιο του Julian Stallabrass, που έλεγε ότι, μέχρι να εξαλειφθεί η ευρύτερη ανελευθερία, οι ελευθερίες της έκφρασης και της Τέχνης γλιστρούν σαν την άμμο ανάμεσα στα δάχτυλα.

-- Και με αυτήν τη δουλειά σου, αλλά και με την προηγούμενη που φωτογράφισες το εργοστάσιο και τους εργάτες της ΠΥΡΚΑΛ φαίνεται ότι σε απασχολεί ο κόσμος της δουλειάς. «Το θάρρος και την αξιοπρέπειά τους ήθελα να αποτυπώσω», είχες αναφέρει τότε. Τι είναι αυτό που σε «τραβά» και «επιστρέφεις» στο ίδιο θέμα;

-- Ενας συνδυασμός ερεθισμάτων, θα έλεγα. Μεγάλωσα από πολύ μικρή ηλικία στην Ελευσίνα, μια εργατούπολη, με ό,τι αυτό συνεπάγεται από πλευράς βιωμάτων, εικόνων κ.τ.λ. Αξίζει να σου πω ότι στην ΠΥΡΚΑΛ - που πολύ εύστοχα αναφέρεις - βρήκα μια έρευνα του ΕΛΙΝΥΑΕ με θέμα την τεράστια καταπόνηση των εργαζομένων στην ΕΕ και από εκεί προέκυψε ο σχεδιασμός αυτής της δουλειάς. Θα συνεχίσω να επιστρέφω σε αυτό το θέμα γιατί θα υπάρξουν κι άλλες ΠΥΡΚΑΛ, εργοστάσια που κλείνουν δηλαδή αφήνοντας τους εργαζόμενους μετέωρους. Θα συνεχίσω γιατί συνεχίζει η σωματική και ψυχική φθορά των εργαζομένων κι εγώ θεωρώ ότι αυτό θα έπρεπε να είναι μόνιμο θέμα δημόσιας συζήτησης. Θα συνεχίσω όσο μου επιτρέπουν οι δυνάμεις μου κι όσο συνεχίζει να υφίσταται η συνθήκη που δημιουργεί όλα τα παραπάνω.

-- Πέρα από τη «συνομιλία» σου με τους ανθρώπους που φωτογράφισες, τι συναισθήματα σου αφήνει η «συνομιλία» σου με τον κόσμο που παρακολουθεί την έκθεση;

-- Το ενδιαφέρον είναι πολύ μεγάλο, μεγαλύτερο από ό,τι περίμενα, για να είμαι ειλικρινής, και αυτό με χαροποιεί. Βλέπω προβληματισμό. Αυτή είναι και η μεγαλύτερη φιλοδοξία που είχα. Ηθελα να καταφέρω να θέσω τα κατάλληλα ερωτήματα στον θεατή χωρίς ταυτόχρονα να παριστάνει την διδακτική η δουλειά μου. Η Τέχνη δεν μπορεί να αλλάξει τον κόσμο, μπορεί όμως να συμβάλει στην καλύτερη και ολόπλευρη κατανόησή του και να σταθεί ως πολιτική πρακτική δίπλα σε αυτούς που παλεύουν για την αλλαγή του.

-- Είσαι υποψήφιος με το ΚΚΕ στη Δυτική Αττική. Τι είναι αυτό που κρίνεται σε αυτές τις εκλογές;

-- Στις εκλογές τις 25ης Ιούνη το μόνο που κρίνεται είναι το πόσο ισχυρό θα είναι το ΚΚΕ την επόμενη μέρα. Τα αστικά κόμματα έχουν ληγμένο το τι θα κάνουν στα βασικά θέματα που καθορίζουν τη ζωή μας, ανεξαρτήτως των εκλογικών τους ποσοστών. Η δουλειά που παρουσιάζω αυτήν την περίοδο είναι ένα ακόμα σοβαρό κριτήριο για τους εργαζόμενους. Τα κέρδη των ομίλων αυξάνονται μαζί με τα εργατικά ατυχήματα και τα δυστυχήματα. Ως εδώ. Η ενίσχυση του ΚΚΕ θα είναι το έναυσμα για να φουντώσουν κι άλλο οι αγώνες και για την προστασία της υγείας και της ζωής των εργαζομένων, ανοίγοντας ταυτόχρονα τον δρόμο για μια κοινωνία που η ζωή θα είναι πάνω από τα κέρδη.

• Μέρες και ώρες λειτουργίας: Τετάρτη - Πέμπτη - Παρασκευή 18.00 - 22.00, Σάββατο και Κυριακή 11.00 - 14.00 και 18.00 - 22.00.

Εγκαινιάζεται την Τετάρτη 31 Μάη στις 7.30 το απόγευμα ο Χώρος Πολιτισμού - «Εργαστήρι Γιώργη Βαρλάμου».

Θα απευθύνει χαιρετισμό ο Νίκος Σοφιανός, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ.

Το Εργαστήρι και την Eκθεση ασπρόμαυρης ξυλογραφίας του Γ. Βαρλάμου, η οποία θα λειτουργεί στο Εργαστήρι, θα παρουσιάσει η ζωγράφος - χαράκτρια, μέλος του Τμήματος Πολιτισμού της ΚΕ του ΚΚΕ και υπεύθυνη του χώρου, Εύα Μελά.

Η έκθεση θα λειτουργεί έως τις 22 Οκτώβρη 2023.

Μέρες και ώρες λειτουργίας της έκθεσης: Τετάρτη - Κυριακή 6.00 μ.μ. - 8.30 μ.μ..

Στοιχεία επικοινωνίας: τηλ.: 210.7515.584, e-mail: ergastiri.gvarlamou@gmail.com

Το Εργαστήρι βρίσκεται στην οδό Λεάγρου 23, στη Γούβα (στάση μετρό Αγ. Ιωάννης).

«Γυμνό (πλάτη)», ξυλογραφία, 25,2x37 εκ., 1974

Με αυτά τα λόγια στη διαθήκη του ο σπουδαίος εικαστικός Γιώργης Βαρλάμος άφηνε στο Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας, το κόμμα του, το Εργαστήρι του, τον χώρο που δημιουργούσε και το έργο του, σφραγίζοντας με αυτόν τον τρόπο την απόφαση μιας ολόκληρης ζωής στο πλάι του ΚΚΕ.

Δέκα χρόνια μετά τον θάνατο του συντρόφου μας, το Κόμμα, υλοποιώντας την τελευταία του επιθυμία, ολοκλήρωσε τις εργασίες αποκατάστασης του εργαστηρίου, το οποίο είναι έτοιμο να λειτουργήσει, όπως ακριβώς ο ίδιος ήθελε, ως ένας ανοιχτός και φιλόξενος χώρος που θα δημιουργούν και θα μαθαίνουν οι νέοι καλλιτέχνες.

Πράγματι, αν κανείς περιηγηθεί στον χώρο, θα διαπιστώσει ότι η παρουσία του Γ. Βαρλάμου είναι ακόμη αισθητή. Το εργαστήρι είναι όπως το άφησε, με τη μαντεμένια πρέσα του σπουδαίου δασκάλου του Γιάννη Κεφαλληνού και την πρέσα ξυλογραφίας του χαράκτη Δημήτρη Δάβη καθώς και με μια μεγάλη πρέσα ξυλογραφίας, που σχεδίασε ο ίδιος ο Βαρλάμος, για να τυπώνονται οι πολύ μεγάλες ξυλογραφίες του.

Το εργαστήρι θα είναι ανοιχτό σε κάθε νέο, σε συλλόγους και ομάδες, σε κάθε νέο χαράκτη, σε κάθε εικαστικό καλλιτέχνη που θέλει εκεί να δημιουργήσει. Παράλληλα, θα υπάρχουν οι σημειώσεις και το αρχείο του, στη διάθεση κάθε ιστορικού ερευνητή καθώς και η πλούσια βιβλιοθήκη του όπου υπάρχουν όχι μόνο τα εκατοντάδες βιβλία που φιλοτέχνησε ο ίδιος και τα εικονογράφησε, αλλά και όλα εκείνα τα βιβλία που διάβαζε και αγαπούσε.

«Αγριόπαπιες ΙΙ», ξυλογραφία, 49,5x31,5 εκ., 1960

Ο Γιώργης Βαρλάμος γεννήθηκε το 1922 στην Πάρο. Σπούδασε ζωγραφική στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, με δασκάλους τους Ουμβέρτο Αργυρό και Κωνσταντίνο Παρθένη και χαρακτική με δάσκαλο τον Γιάννη Κεφαλληνό.

Συνέχισε, με τη βοήθεια υποτροφίας, τις σπουδές του στο Παρίσι, στην Ecole des Beaux-Arts, ζωγραφική, και στο College Technique Estienne, χαρακτική, όπου και ειδικεύτηκε στην τέχνη του βιβλίου και ιδιαίτερα στη χάραξη γραμματοσήμων.

Βαθύς γνώστης των μυστικών της κλασικής χαρακτικής, ο Βαρλάμος καλλιέργησε εξίσου όλα τα είδη της: Χαλκογραφία, ξυλογραφία, λιθογραφία, πραγματοποιώντας ένα εντυπωσιακό σε όγκο και σε νοηματική ολοκλήρωση έργο.

Ο Βαρλάμος υπηρέτησε με πάθος τη χαρακτική και την υπερασπίστηκε σε όλη τη ζωή του ως την πιο δημοκρατική, την πιο λαϊκή τέχνη, την τέχνη που με μικρό αντίτιμο μπορεί να μπει σε κάθε λαϊκό σπίτι. Ελεγε πάντα: «Η χαρακτική είναι μια δημοκρατική τέχνη. Γιατί το έργο είναι πάντα πρωτότυπο αλλά δεν είναι μοναδικό». Επίσης, δεν αριθμούσε τα αντίτυπά του, λέγοντας ότι η αρίθμηση είναι μια εφεύρεση του εμπορίου της Τέχνης.

RIZOSPASTIS

Η βαθιά του γνώση για το πώς πρέπει να σχεδιαστεί, να «στηθεί» ένα βιβλίο, για να ευχαριστεί τον αναγνώστη και να δημιουργεί προδιάθεση αντίστοιχη με το περιεχόμενό του, τον οδήγησε να αναλάβει από το 1992 την αισθητική επιμέλεια των εκδόσεων της «Σύγχρονης Εποχής».

Ο Γιώργης Βαρλάμος ανήκει σε εκείνη τη γενιά των εικαστικών που τα χρόνια της κατοχής και της Αντίστασης τον βρήκαν σπουδαστή στην ΑΣΚΤ. Είναι η γενιά που πήρε στα χέρια της τη μόρφωσή της, πάλεψε για την επιβίωση, δούλεψε παράνομα, βγήκε στους δρόμους...

Ετσι, ο Βαρλάμος, όπως σχεδόν και όλοι οι σπουδαστές στο εργαστήριο χαρακτικής του Κεφαλληνού, συμμετείχε στο παράνομο καλλιτεχνικό συνεργείο που κάλυπτε τις προπαγανδιστικές ανάγκες της ΕΑΜικής Αντίστασης.

Η συνεπής πολιτική θέση και στάση του, η στράτευσή του με το ΚΚΕ, η άρνησή του να συμβιβαστεί, «ανταμείφθηκε» με την απόρριψή του για τη θέση του καθηγητή της Χαρακτικής στην ΑΣΚΤ και τις τρεις φορές που υπέβαλε υποψηφιότητα, παρά το ότι όλοι τον θεωρούσαν φυσική συνέχεια του έργου του δασκάλου του Γιάννη Κεφαλληνού και παρά τις λαμπρές σπουδές του, τις μετεκπαιδεύσεις και τις διακρίσεις του.

RIZOSPASTIS

Από τον διαμορφωμένο χώρο στο Εργαστήρι του Γιώργη Βαρλάμου

Την προσήλωσή του στα ιδανικά και τις αξίες του επιβεβαίωσε και με την άρνησή του να αποδεχτεί τον μηνιαίο μισθό με τον οποίο η χούντα αποφάσισε το 1973 να επιχορηγήσει 100 καλλιτέχνες για να οικοδομήσει φιλοκαλλιτεχνικό προφίλ, δηλώνοντας πως «τέτοιας μορφής εκλεκτική χορηγία δεν λύνει βασικά προβλήματα των ανθρώπων της Τέχνης».

Το έργο του Γιώργη Βαρλάμου διακρίνεται από τον βαθύ κομμουνιστικό ανθρωπισμό του και την πάντα νέα και διεισδυτική ματιά του. Εύκολα γίνεται αντιληπτό σε όποιον γνωρίσει το έργο του.

Μέσα από την απεικόνιση της φύσης, των τοπίων, των περίφημων αγριολούλουδών του, της γυναικείας μορφής ύμνησε την ομορφιά της ζωής, για την οποία αξίζει κανείς να αγωνιστεί. Με το έργο του δεν έλειψε στιγμή από το πλευρό του λαού, που πονά, υποφέρει από τα δεινά του καπιταλισμού. Παίρνει θέση μάχης.

«Ο σημερινός καλλιτέχνης δεν μπορεί να είναι αμέτοχος πρακτικογράφος γεγονότων, ουδέτερος παρατηρητής της ζωής. Γιατί τότε δεν μπορεί να κάνει τέχνη. Αν δε βιώνεις τον τόπο σου και την εποχή σου, αν δε συμμετέχεις ενεργητικά στη ζωή δεν ανθοφορεί η τέχνη. Αυτές οι κατασκευές πως η τέχνη είναι υπερκόσμια, ανήκει στην ουράνια αποστολή της είναι φαρισαϊσμός της αντίδρασης που επιδιώκει τη διάρκεια του παρελθόντος». Δικά του λόγια...

Εχουν κυκλοφορήσει από το 1917 έως το 1974 δεκατρείς ποιητικές συλλογές του. Επίσης, έχουν δημοσιευθεί από το 1908 έως το τέλος της ζωής του, σε διάφορες εφημερίδες και περιοδικά, περισσότερα από 900 ποιήματά του και έχουν μελοποιηθεί αρκετά από αυτά από τους συνθέτες Μίκη Θεοδωράκη, Μάνο Χατζιδάκι, Γιάννη Σπανό, Μιχάλη Τερζή, Γιάννη Ζουγανέλη, Νικηφόρο Β. Ρώτα, Κ. Α. Ψάχο, Αλέκο Ξένο και από τον ίδιο τον Βασ. Ρώτα.

Η αγωνιστική, αντιστασιακή, αντιφασιστική και αντιιμπεριαλιστική ποίησή του είναι άγνωστη στο ευρύτερο αναγνωστικό κοινό, ακόμη και στην εκπαιδευτική και ακαδημαϊκή κοινότητα. Και αν είναι γνωστή από κάποιους εκπαιδευτικούς ή πανεπιστημιακούς δασκάλους, είναι βέβαιο ότι δεν διδάσκεται έτσι που να συμβάλλει ουσιαστικά στον κοινωνικοπολιτικό προβληματισμό μαθητών και φοιτητών, αλλά και για ιστορικούς και φιλολογικούς λόγους.

Στην Κατοχή έγραψε και δημοσίευσε αρκετά ποιήματα για αγωνιστές της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης, που οδηγήθηκαν στο εκτελεστικό απόσπασμα, αλλά και για άλλους που έδωσαν τη ζωή τους σε αντιναζιστικές μάχες («Γιατρός Καρβούνης», «Μήτσος Πολύδωρος», «Νιόνιος Πηλιώτης», «Γιώργος Γρηγοράτος», «Δάσκαλοι», «Σωκράτης», «Σύντροφε χαμόγελο», «Διακόσιοι», «Ανθούς Πρωτομαγιά», «Διακόσια παλικάρια» κ.ά.).

«Αδέλφια τούτ' η άνοιξη πουλιά δεν κελαϊδούνε, / μόν' κελαϊδούνε τ' άρματα, λαλούνε τα τουφέκια. / Το λεν οι συναγωνιστές ψηλά στα κορφοβούνια. / Δεν είν' οι σαραντάπηχοι του μύθου οι ανδρειωμένοι / Που λάμπανε από τα χρυσά και τα πολλά τσαπράζια, / παρ' είναι οι φτωχογέννητοι κι οι φτωχοαναθρεμμένοι, / εργάτες και γραμματικοί, βοσκοί και ζευγολάτες. (...) / Γεια σου χαρά σου η λεβεντιά, το νέο Εικοσιένα, / παιδιά του Ελληνικού λαού, χυμάτε αδερφωμένα. / Πάρετε δίπλα τα βουνά και παγανιά τους κάμπους, / χτυπάτε τ' άνομα θεριά, φασίστες και προδότες, / να φέρετε τη λευτεριά, να καθαρίσει ο τόπος (...)»

Το ποίημα «Εμπρός όλοι εμπρός» (σ.σ. ή «Μάχη της σοδειάς») είναι ένας επαναστατικός παιάνας, ένας θούριος για τη Μάχη της σοδειάς, κατά την Κατοχή, σαν εκείνον του Ρήγα, προεπαναστατικά:

«(...) Μα θέλει ο εχθρός μας / να κλέψει το βιος μας. / Εμπρός παλικάρι στρατιώτη, / χυμάτε ελασίτες, / ορμάτε επονίτες, / Εμπρός της Ελλάδας η νιότη! (...) Με τ' όπλο στο χέρι / δρεπάνι, μαχαίρι, / εμπρός, στα χωράφια, στ' αλώνια! / εμπρός ροβολήστε, / θερίστε, θερίστε, / στον κάμπο βροντάν τα κανόνια! (...)»²

Μετά την Κατοχή έγραψε το ποίημα «Εχετε γεια ψηλά βουνά», σε ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο:

«(...) Σε σας βουνά μου, τ' άρματα, σε σας τα παραδίνω. / Τ' άρματα τούτα σκότωσα φασίστες και τα πήρα, / κι έχουν περίσσια την τιμή, περίσσια και τη δόξα. / Και τώρα εγώ στους κάμπους μας κάτω θα ροβολήσω / να πιάσω τσάπα και κασμά, σφυρί και κλαδευτήρι / να καψοσυγυρίσουμε, να καψομπαλοθούμε / λιγάκι ν' ανασάνουμε και να ξεκουραστούμε, / γιατί έχουμε πολλή δουλιά ξοπίσω που προσμένει / κι αν ψόφησεν ο φασισμός ζουν όμως οι φασίστες / που χίλια δυο στοχάζονται και χίλια δυο πασκίζουν / για να μας ξαναβάλουνε στη ζεύγλαν αποκάτω. / Ε τώρα θέλει προσοχή να μη μας ξεπουλήσουν / γιατί 'ναι αυτοί παμπόνηροι, πολλά τερτίπια ξέρουν / και ρίχνουνε το δόλωμα, το χρήμα, το ταγήνι, / και παζαρεύουν τις ψυχές μ' αλεύρι και κονσέρβα / με λίρα στρογγυλούτσικη, χρυσήν όπου γυαλίζει / ως να σε βάλουν στον ζυγό απ' όπου πια δε βγαίνεις (...)»³

Από το δισέλιδο ποίημά του «Ο βασιλιάς Μακμπέθ»:

«(...) Ωιμένα, τι 'ν' οι ατρόμητες γυναίκες που χαμογελάνε / καθώς τις λυώνουνε τα τανκς; / Ωιμένα, τι 'ναι τα σφαγμένα αυτά παιδιά που ρχόνται τραγουδώντας / Κορόιδο Μουσολίνι... / Ω το φρικτό τραγούδι με τ' απαίσια λόγια... / (βουή του ανέμου) / Χαρείτε νιοι, χαρείτε νιες, / η αυγή γλυκοχαράζει...»⁴

Η ρωταϊκή αγωνιστική ποίηση απαρτίζεται και από φιλειρηνικά/αντιπολεμικά ποιήματα («Ειρήνη», «Ετοιμαστείτε τύραννοι», «Ελα ειρήνη», «Πέρα κει που σβήνει ο ήλιος», «Γρηγόρης Λαμπράκης», «Πορεία ειρήνης» κ.ά.), αντιεξουσιαστικά σονέτα («Ζευγάρι») κ.ά.

Φυσικά, δεν είναι δυνατό να γίνει αναφορά σε ολόκληρη την αγωνιστική ρωταϊκή πίεση σε μια σελίδα εφημερίδας. Χρειάζεται πολύς χώρος για τόσα ποιήματα με τέτοια λογοτεχνική αξία, αλλά και για μια τόση ιστορική αξία, ικανή να προβληματίσει και να εμπνεύσει τη νέα γενιά, κυρίως, καθώς θα μαθαίνει τους αγώνες της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης, για λευτεριά, δικαιοσύνη, ειρήνη και εθνική ανεξαρτησία.

Κλείνω το συντομότατο τούτο σημείωμα με αναφορά στα δύο ρωταϊκά ποιήματα: «ΕΑΜ» (με μουσική του ίδιου του Ρώτα), που τραγουδήθηκε σε πολλά μέρη της χώρας μας κατά τον εθνικοαπελευθερωτικό/ταξικό αγώνα της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης:

«Λευτεριά πανώρια κόρη / κατεβαίνει από τα όρη / κι ο λαός την αγκαλιάζει / και χορεύει και γιορτάζει. / ΕΑΜ, ΕΑΜ, ΕΑΜ, ΕΑΜ φωνή λαού / που φτάνει ως τ' άστρα τ' ουρανού. (...)»⁵

Επίσης, με το λιγότερο γνωστό, αλλά υπέροχο ποίημά του «ΕΑΜ», ο Ρώτας είχε πρόθεση να ξεσηκώσει τους υπόδουλους στον ναζισμό Ελληνες, σε μια επαναστατική πορεία προς τη λευτεριά τους και την ανεξαρτησία της πατρίδας:

«Απ' τη Βαβέλ, από τα Σόδομα και Γόμορα / πετάχτη ο Μαμωνάς, καβάλησε τον πόλεμο / κι ερίχτη στην Ελλάδα, μαύρος χαλασμός. (...) / Τινάζει την ποδιά η Ηλέχτρα, ο Ζεύγος ρουθουνίζει, / μιλάει ο Σιάντος, ο Καρβούνης βάζει τ' άρβυλα, ο Γληνός / πιάνει και γράφει με φωτιά στον τοίχο ΕΑΜ. / Μουγγοί και τρυπωμένοι ξεπετάγονται όλοι ορθοί / και με τις χούφτες τους χωνιά χουγιάζουνε τραντάζει / λαγγάδια και βουνά ο αντίλαλος: ΕΑΜ! (...) / Παιδιά με τα κεφάλια τους καρφώνουν τανκς στον τόπο, / κορίτσια με τα στήθια τους στομώνουν τα κανόνια, / της νιότης το αίμα τραγουδάει: ΕΑΜ! (...)»⁶

Παραπομπές

1. Δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στην εφ. «ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ», 25.4.1944 και στη συνέχεια στο περ. «ΝΕΑ ΓΕΝΙΑ», τεύχ. 70, 1.5.1946-15.5.1946, σ. 1, όπου το ίδιο ποίημά του δημοσιεύτηκε με μουσική παρτιτούρα.

2. Πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφ. «ΙΕΡΟΛΟΧΙΤΗΣ», αρ. φύλ. 11, 23.6.1944 και Βασ. Ρώτα, Τραγούδια της Αντίστασης, ό.π., σ. 171.

3. Ολόκληρο το ποίημα αναδημοσιεύεται στην ιστοσελίδα «ΑΤΕΧΝΩΣ» (30 Μαΐου 2020), στο άρθρο του Θαν. Ν. Καραγιάννη, «Ο Βασίλης Ρώτας και η αναγκαιότητα μελέτης του ποιητικού έργου του» και φυσικά το ποίημα είναι δημοσιευμένο στο βιβλίο του Βασ. Ρώτα, Τραγούδια της Αντίστασης, ό.π., σ. 66-67.

4. Πρωτοδημοσιέυτηκε στην εφ. «Ο ΡΙΖΟΣ ΤΗΣ ΔΕΥΤΕΡΑΣ», αρ. φύλ. 42, 4.8.1947 και στα βιβλία του ...παρά προστάτας νάχωμεν, Αθήνα 1974, σ. 22-23, Τραγούδια της Αντίστασης, ό.π., σ. 126-127 και Ο αγώνας στα ελληνικά βουνά (Ο Β. Ρώτας στη δεκαετία 1940-1950), Αθήνα 1982, σ. 277-278.

5. Κοίτα στα βιβλία του Βασ. Ρώτα, Τραγούδια της Αντίστασης, ό.π., σ. 66-67 και Θανάση Ν. Καραγιάννη, Ο Βασίλης Ρώτας και το έργο του για παιδιά και εφήβους, Εκδ. ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ, Αθήνα 2007, σ. 437-438.

6. Β. Ρώτα, Τραγούδια της Αντίστασης, ό.π., σ. 16-17.