Η ύπαρξη πανίδας μεγάλων θηλαστικών στην προϊστορική Ελλάδα είναι γνωστή εδώ και πολλά χρόνια. Ανάμεσα στα εντυπωσιακότερα παλαιοντολογικά ευρήματα είναι εκείνα της περιοχής των Γρεβενών, που περιλαμβάνουν τεράστιους χαυλιόδοντες μαστόδοντα, του προγόνου των ελεφάντων που έζησε τις γεωλογικές υποπεριόδους του Μειόκαινου και Πλειόκαινου (20 έως 2 εκατομμύρια χρόνια πριν) και εξαφανίστηκε με την εμφάνιση των παγετώνων κατά το Πλειστόκαινο. Τα μαλλιαρά μαμούθ πιθανότατα εμφανίστηκαν κάτω από την εξελικτική πίεση που άσκησαν οι παγετώνες (ο μαστόδοντας δεν είχε γούνα, όπως και ο σύγχρονος ελέφαντας).

Ο μαστόδοντας ήταν φυτοφάγο και πήρε την ονομασία του από προεξοχές σχήματος μαστού που είχε στα δόντια του και τον βοηθούσαν να αλέθει την τροφή. Δεν πρέπει να συγχέεται με το μαμούθ, το οποίο, όπως αποδεικνύουν τοιχογραφίες σε σπηλιές, εξαφανίστηκε μετά την εμφάνιση του σύγχρονου ανθρώπου και επί δεκάδες χιλιάδες χρόνια αποτέλεσε θήραμά του στην περιοχή της Ευρασίας.

Στη φωτογραφία, οι χαυλιόδοντες με μήκος ρεκόρ 5 μέτρων και 2 εκατοστών, που βρέθηκαν το 2007 στα Γρεβενά. Ανήκαν σε αρσενικό μαστόδοντα ηλικίας 25-30 ετών, με ύψος μεγαλύτερο των 3 μέτρων και βάρος 6 τόνων. Μέχρι την ανακάλυψή τους το ρεκόρ κατείχαν χαυλιόδοντες μήκους 4,39 μέτρων, που επίσης είχαν βρεθεί στην περιοχή των Γρεβενών.

Για πολλά ζώα, το ...νηπιαγωγείο αρχίζει νωρίς. Ερευνητές διαπίστωσαν ότι βάτραχοι και σαλαμάνδρες μπορούν να μάθουν να προσέχουν για εχθρούς ακόμα και πριν γεννηθούν. Η εκμάθηση μέσα από το αυγό είναι μεγάλο πλεονέκτημα για την επιβίωση ενός ζώου που έχει πολλούς θηρευτές. Οπως διαπιστώθηκε, οι σαλαμάνδρες που εκκολάφτηκαν από αυγά που είχαν ψεκαστεί με νερό αρωματισμένο με μυρωδιά αρπακτικού, εμφάνισαν μειωμένη κινητικότητα, χαρακτηριστικό τρόπο αντίδρασης στον κίνδυνο. Σε άλλη περίπτωση έμβρυα βατράχων έμαθαν να φοβούνται ένα πιθανό θηρευτή τους, όταν εκτέθηκαν στη μυρωδιά του σε συνδυασμό με τη μυρωδιά λιωμένων γυρίνων. Αλλά και τα ψάρια ζέβρα μαθαίνουν να γνωρίζουν τα αδέρφια τους από τη μυρωδιά τους σε ένα χρονικό παράθυρο 24 ωρών που αρχίζει έξι μέρες μετά τη γονιμοποίηση. Τα ψαράκια που δεν βρεθούν κοντά στην οικογένειά τους στο διάστημα αυτό, δεν μαθαίνουν ποτέ να αναγνωρίζουν τα αδέρφια τους.

Το μαλλιαρό μαμούθ και πολλά άλλα μεγάλα θηλαστικά εξαφανίστηκαν πριν από 10.000 χρόνια, για λόγους που παραμένουν ασαφείς.

Οι ερευνητές εξήγαγαν DNA από τρίχες που ανήκαν σε δύο Σιβηριανά μαμούθ και το τροφοδότησαν σε αυτοματοποιημένο σύστημα γενετικής ανάλυσης υψηλής απόδοσης. Μέχρι τότε το μεγαλύτερο μέρος DNA ενός εξαφανισμένου είδους που είχε αναλυθεί, έφτανε τα 13 εκατομμύρια ζεύγη βάσεων (δομικά στοιχεία του DNA), δηλαδή λιγότερο από το 1% του γονιδιώματος του ζώου. Τώρα, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της νέας ανάλυσης του γενετικού κώδικα του μαμούθ, έχουν προσδιοριστεί 3 δισεκατομμύρια ζεύγη βάσεων.

Αν και η ερμηνεία αυτής της γενετικής αλληλουχίας είναι ακόμα σε πολύ πρώιμο στάδιο, τα αποτελέσματα έχουν ήδη ανατρέψει μια καθιερωμένη εικασία για το παρελθόν των προβοσκιδωτών. Σύμφωνα με αυτή την επιστημονική εικασία, το μαμούθ είναι το τελευταίο φύλλο ενός γενεαλογικού δέντρου, όπου κάθε είδος διαδεχόταν το προηγούμενο, με μόνο ένα είδος προβοσκιδωτού να υπάρχει κάθε χρονική περίοδο. Οπως αποδείχτηκε από την ανάλυση του DNA των δύο μαμούθ, είχαν αρκετά διαφορετικό γονιδίωμα, καθώς φαίνεται να ανήκαν σε δύο πληθυσμούς που είχαν αποκλίνει γύρω στο 1,5 εκατομμύριο χρόνια πριν. Το εύρημα αυτό επιβεβαιώνει τα αποτελέσματα πρόσφατης μελέτης σχετικά μικρού τμήματος του DNA που βρίσκεται στα μιτοχόνδρια, οργανέλλες - ενεργειακά εργοστάσια του κυττάρου, σύμφωνα με την οποία πολλά είδη μαμούθ συνυπήρχαν την ίδια περίοδο.

Μέχρι αυτή τη στιγμή, το γονιδίωμα του μαμούθ υπάρχει μόνο σε μικρά κομμάτια, δεν έχει ακόμα «συναρμολογηθεί». Οι ερευνητές περιμένουν να ολοκληρωθεί η ανάλυση του γονιδιώματος του αφρικανικού ελέφαντα της σαβάνας, ξαδέλφου του μαμούθ, που θα χρησιμοποιηθεί ως οδικός χάρτης για την ανακατασκευή του γονιδιώματος του εξαφανισμένου ζώου.

Εξοπλισμένοι με το πλήρες γονιδίωμα του μαμούθ και του κοντινότερου συγγενή του, του ασιατικού ελέφαντα, ορισμένοι επιστήμονες θεωρούν ότι θα μπορέσουν να επαναφέρουν το μαμούθ στη ζωή. Για να το πετύχουν σκέφτονται ότι θα μπορούσαν να τροποποιήσουν το DNA ενός ωαρίου σύγχρονου ελέφαντα, έτσι που να ταιριάζει αρκετά με εκείνο του μαλλιαρού εξαδέλφου του. Σύμφωνα με καταρχήν συγκρίσεις του DNA του μαμούθ και του ελέφαντα, φαίνεται να υπάρχουν 400.000 αλλαγές που πρέπει να γίνουν ώστε να γεννηθεί ένα ζώο που θα μοιάζει με το μαμούθ. Ακόμη κι αν υποθέσουμε ότι με τέτοιους χειρισμούς μπορεί να δημιουργηθεί ένα βιώσιμο ζώο, το ερώτημα είναι τι θα μάθουμε απ' αυτό, καθώς ούτε ακριβώς μαμούθ θα είναι, ούτε θα ζει σε ένα περιβάλλον με άλλα μαμούθ, ή σε ένα περιβάλλον που θα μπορούσε να αναπτυχθεί και να ζήσει όπως ζούσαν τα μαμούθ. Ετσι, εκείνο που μένει ουσιαστικά είναι το στοιχείο του εντυπωσιασμού, με στόχο τη χρηματοδότηση των σχετικών ερευνητικών έργων.

Ωστόσο, η μελέτη του γονιδιώματος του μαμούθ μπορεί να ρίξει φως σε μυστήρια που έχουν ενδιαφέρον και για το σήμερα, όπως πώς προσαρμόστηκαν τα μαμούθ στο κρύο κλίμα της εποχής των παγετώνων και τι οδήγησε στην εξαφάνισή τους; Δεν αποκλείεται να βρεθούν αναλογίες της πορείας των μαμούθ με την πορεία σύγχρονων ειδών προς την εξαφάνιση. Βέβαια, για πολλές περιπτώσεις σύγχρονων ειδών υπό εξαφάνιση ίσως αρκεί να μελετήσει κανείς τις επιπτώσεις του καπιταλιστικού τρόπου ανάπτυξης στο περιβάλλον...