Σύντροφοι, δεν έχω την τιμή να είμαι μέλος του Κόμματος, αισθάνομαι όμως δίπλα στο Κόμμα. Γεγονός είναι η παραχάραξη και διαστρέβλωση της Ιστορίας από την Ευρωπαϊκή Ενωση και τον παγκόσμιο ιμπεριαλισμό (σχετικά με το Σοσιαλισμό που γνωρίσαμε και το ρόλο της Σοβιετικής Ενωσης στη διάρκεια του Β' Παγκόσμιου Πολέμου). Στη χώρα μας υπήρχε μεγάλη διαστρέβλωση γεγονότων ιστορικών της δεκαετίας 1940 - 1950. Διαστρεβλώνουν τα γεγονότα από τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο, την Εθνική Αντίσταση, την ιμπεριαλιστική επέμβαση το Δεκέμβρη του 1944 και τον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας. Το Κόμμα μας τα κατάφερε. Είναι γεγονός πως έχει με τα επίσημα κείμενά του φωτίσει όλα τα γεγονότα που αναφέρονται σε αυτήν την περίοδο. Η ΚΕ του Κόμματος μάλιστα έβγαλε κείμενο συμβολή ιστορικής αλήθειας για τον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας, όπου αναφέρεται για πρώτη φορά αυτή η τριετής εποποιία σαν ένοπλη ταξική πάλη για την κατάληψη της εξουσίας από την εργατιά. Θεωρώ παράλειψη από τις Θέσεις τη μη αναφορά στο σοβαρό πρόβλημα των ναρκωτικών. Στα δύσκολα χρόνια της Κατοχής, η ΕΠΟΝ νομίζω έκανε και τέτοιο, μαζικό αγώνα κατά των ναρκωτικών.

Στις θέσεις της ΚΕ του ΚΚΕ για το σοσιαλισμό ξεχωρίζουν δύο κομβικά σημεία που μολονότι έχουν υποχωρήσει στην παγκόσμια ιδεολογική και πολιτική διαπάλη, αποτελούν παρακαταθήκη για την κοινωνική πρόοδο της ανθρωπότητας.

1) Οι επιχειρήσεις και τα κράτη που διευθύνει η αστική τάξη οργανώνουν τη βάναυση εκμετάλλευση της εργατικής τάξης, τον οικονομικό και στρατιωτικό πόλεμο με την αναπαραγωγή των οικονομικών, διατροφικών, οικολογικών και πολιτισμικών κρίσεων. Η κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας στα κοινωνικοποιημένα μέσα παραγωγής με την οργάνωση της παραγωγής από τις εργάτριες και τους εργάτες βάσει σχεδίου προϋποθέτει την ολόπλευρη επιστημονική τους ανάπτυξη (φροντίδα της επαναστατικής εξουσίας). Η αντικατάσταση του καπιταλισμού από τον σοσιαλισμό θεωρείται κοινός τόπος για όσους είμαστε κομματικά μέλη, όμως ο εμπλουτισμός της θέσης 31 με πιο αναλυτικές και συγκεκριμένες αποδείξεις της ορθότητας του ισχυρισμού στην ελληνική κοινωνία θα δώσει σημαντικά εφόδια να αντεπιτεθούμε στη μάχη των ιδεών. Ποιοι είναι οι βασικοί παραγωγικοί τομείς σήμερα στη χώρα, ποιος είναι ο καταμερισμός της εργασίας σε αυτούς (απ' όπου θα προκύψει και πιο καθαρή εικόνα των κοινωνικών τάξεων και της προσφοράς των μεταναστών) σε ποια σημεία της παραγωγής πραγματοποιείται η κλοπή υπεραξίας και η συσσώρευση κεφαλαίου και, τέλος, σε ποιους τομείς εμποδίζεται η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων από την κρατική παρέμβαση προς όφελος των καπιταλιστών. Οι απαντήσεις θα δώσουν αέρα στο εργατικό κίνημα (φορέα της επανάστασης) και θα βοηθήσουν την προσπάθεια οικοδόμησης του Κόμματος στους νευραλγικούς τομείς (όπου παίζεται το παιχνίδι της εξουσίας). Η παρουσίαση στο 4^ο κεφάλαιο του απολογισμού από το 17^ο συνέδριο έχει παραθέσει ασύνδετα σχετικές εξελίξεις στην ελληνική οικονομία μεταφερμένες από τις αστικές αναλύσεις (26-37) στις οποίες απουσιάζουν οι παραγωγικές δυνάμεις και οι παραγωγικές σχέσεις (τις οποίες περιγράφουμε ξεκομμένα από το ρόλο τους στην παραγωγή: 38-44). Ομως, η έμφαση που δίνουμε στο θέμα προμηνύει πως πιο χειραφετημένα θα αναπτύξουμε το επόμενο διάστημα την οικονομική ανάλυση με βάση τη θεωρία.

2) Το κομμουνιστικό κίνημα οφείλει να αναδείξει την προσφορά της πρώτης προσπάθειας σοσιαλιστικής κοινωνικής οργάνωσης και να υπερασπίσει την ιστορική μνήμη του σοσιαλισμού, να αφομοιώσει την υπάρχουσα θεωρία για τη σοσιαλιστική οικοδόμηση και να δώσει απαντήσεις για τις αιτίες του κοινωνικού πισωγυρίσματος στην ΕΣΣΔ, όλα αυτά ως προϋπόθεση για να καθοδηγήσει με επιτυχία την επόμενη επανάσταση και εξουσία. Μελετώντας τι πήγε στραβά στη Σοβιετική Ενωση θα βγάλουμε τα αναγκαία συμπεράσματα για το τι πρέπει να κάνουμε διαφορετικά ή πιο επίμονα στο μέλλον. Το ξεχώρισμα της ήρας από το στάρι θα συνεχίσει να μας απασχολεί για πολλά χρόνια ακόμα, ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η ανάπτυξη της θεωρίας του μαρξισμού - λενινισμού θα συμπεριλάβει καινούριες έννοιες που οι κλασικοί δεν είχαν ακόμα μπροστά τους (ο έλεγχος της θεωρίας με το κριτήριο της πράξης δεν μπορούσε να γίνει πριν παρουσιαστούν οι δυσκολίες που αντιμετώπισαν οι κοινωνίες που είχαν ως οδηγό τις υποδείξεις τους).

Τρία σημεία που έχουν επανειλημμένα αναδειχτεί από ιδεολογικούς αντιπάλους, αλλά και από απλούς παρατηρητές και κατοίκους στις σοσιαλιστικές δημοκρατίες ως μελανά σημεία του σοσιαλισμού που οικοδομήθηκε τον περασμένο αιώνα περιμένουν ακόμα απάντηση:

1) Η μη επάρκεια σε βασικά καταναλωτικά αγαθά, η απουσία ποικιλίας και ποιότητας σε πολλά από αυτά και γενικότερα η δυσκοιλιότητα στην ανανέωση της παραγωγής.

Στον καπιταλισμό, η αστική τάξη ασκεί βία (διευθύνει) πάνω στην εργατική τάξη που κινεί την παραγωγική διαδικασία (στις φάσεις ανάπτυξης). Ποιος είναι ο φορέας της καινούριας βίας στο σοσιαλισμό - κομμουνισμό; Αν είναι το νεοσύστατο εργατικό κράτος, τότε πρέπει να νομιμοποιήσει το δικαίωμα άσκησης βίας (να πείσει) στη συνείδηση τόσο των εργαζομένων στις σοσιαλιστικές επιχειρήσεις, όσο και στα τμήματα του πληθυσμού που δεν έχουν ακόμα ενταχθεί στον κεντρικό σχεδιασμό. Ο διακηρυγμένος τρόπος είναι να μεταφέρει συγκροτημένα στους ίδιους τους εργαζόμενους την ευθύνη του καθορισμού των πλάνων και να ενισχύσει ολόπλευρα τους μηχανισμούς που θα εξασφαλίζουν τη συμμετοχή τους στα κέντρα λήψης αποφάσεων. Ετσι μόνο επιτυγχάνεται η ανάπτυξη του σοσιαλιστικού ανθρώπου. Προσεχτικά πρέπει να δούμε πως θα αποφύγουμε τη στερέωση των κέντρων αποφάσεων αποκλειστικά στις κομματικές δομές, πραχτική που αποξενώνει την πλειοψηφία των ανθρώπων από τα κοινά, κάτι που παρατηρήθηκε στη Σοβιετική Ενωση. Με βάση την εμπειρία που συγκεντρώνουμε από το κίνημα να μελετήσουμε ποιες οργανωτικές μορφές το δυναμώνουν αυτοδύναμα και σε διαλεχτική ενότητα με την πολιτική του έκφραση.

2) Ο φόβος ελεύθερης έκφρασης των φρονημάτων και οι περιορισμοί στη μετακίνηση, στην πρόσβαση σε πληροφορίες.

Σε ποιο έδαφος αναπτύσσεται ο φόβος; Προφανώς όταν η εκδήλωση ασυμφωνίας συνεπάγεται αρνητικές συνέπειες για το διαφωνούντα. Μια λύση στο πρόβλημα είναι η κατοχύρωση της ελευθερίας στην κριτική (χωρίς τον όρο να «υπερασπίζει το σοσιαλισμό») και η ενθάρρυνση της έκφρασης όχι μόνο στην εσωκομματική ζωή, αλλά ευρύτερα στις κοινωνικές οργανώσεις και στα καφενεία. Το κατά πόσο διευκολύνουν τον ιδεολογικό προβληματισμό να ενταχθεί στα κριτήρια ανάδειξης στελεχών. Τα παραπάνω σε συνθήκες οξυμένης ταξικής σύγκρουσης πραγματοποιούνται δυσκολότερα.

Κάθε κρίκος της κομματικής καθοδήγησης ξέρει πάντοτε καλύτερα; Συχνά δεν αναγνωρίζουμε και δε διαπαιδαγωγούμε πώς δεν είναι δεδομένη η σωστή ή λάθος γραμμή σε κάθε πρόβλημα που προκύπτει. Χρειάζεται να μελετήσουμε πώς οργανώνουμε την ιδεολογική διαπάλη και την έρευνα με τρόπο που να ενεργοποιεί όλους τους ενδιαφερόμενους και να εξασφαλίζει κύρος και αποτελεσματικότητα στις αποφάσεις. Πόσο ανοιχτά μπορούμε να κουβεντιάζουμε τα θέματα που απασχολούν τις εκάστοτε ηγεσίες και τους ειδικούς; Είναι δυνατό να διοικείται μια κοινωνία κομμουνιστικά αν οι αποφάσεις παίρνονται σε στενό κύκλο και στη συνέχεια πρέπει να «πειστούν» οι μάζες «για το καλό τους»; Οι εκάστοτε μειοψηφίες πώς θα πρέπει να ενσωματώνονται;

Ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός προϋποθέτει εθελοντές ομοϊδεάτες και κοινή στόχευση, αποτελεί χαρακτηριστικό του κόμματος νέου τύπου, είναι απαραίτητος για την ενιαία πολιτική έκφραση της εργατικής τάξης απέναντι στην αστική δικτατορία. Αμφιβάλλω ότι αποτελεί βιώσιμη οργανωτική πρόταση κοινωνικού συστήματος, πολύ περισσότερο δεν αποτελεί πρόσφορη μέθοδο οργάνωσης της επιστημονικής έρευνας. Στο βαθμό που το κόμμα βρίσκεται στην ηγεσία της επανάστασης θα προτείνει τις μορφές εξουσίας που θα αντικαταστήσουν το αστικό κράτος. Οι αρχές με τις οποίες θα λειτουργούν δεν μπορεί να αποτελούν αντιγραφή της εσωκομματικής λειτουργίας σε μεγαλύτερη κλίμακα, γιατί πλέον πρέπει να αγκαλιάζουν το σύνολο των εργατών και των συμμάχων.

Πάλη των αντιθέτων μέσα στην ενότητά τους, άρνηση της πρότερης κατάστασης για να έρθει αλλαγή, ποιοτικές μετατροπές, όλοι οι νόμοι της διαλεχτικής κίνησης ασφυκτιούν όταν προωθούμε ένα μοναδικό τρόπο σκέψης και ανάλυσης, πνίγοντας την αμφισβήτηση στο όνομα της ιδεολογικοπολιτικής ενότητας (που χτίζεται συνεχώς).

3) ο σφετερισμός που προέκυπτε από την πλεονεκτική θέση στην οποία βρίσκονταν ο κομματικός μηχανισμός συγκριτικά με τα υπόλοιπα μέλη της κοινωνίας.

Πώς θα παραμένει υγιές το κομμουνιστικό κόμμα σε συνθήκες όπου τα μέλη του περνάνε από την αντιπολίτευση στην εξουσία; Ολοι οι άνθρωποι δικαιούνται και οφείλουν να συμμετέχουν σε χειρωνακτική, πνευματική και διοικητική εργασία (αυτό να ξεκινάει από τα σχολεία και να επεκταθεί στην παραγωγή). Ο χρόνος μεταξύ των τριών λειτουργιών μπορεί να ρυθμίζεται ανά περίοδο, αλλά κάθε μέλος της κοινωνίας θα κρίνεται και στους τρεις τομείς. Μόνο έτσι εξασφαλίζεται η απουσία της γραφειοκρατίας, γιατί μόνο έτσι όλοι γνωρίζουν το σφυρί, το δρεπάνι, την πένα και το χαρτί. Κομματικά στελέχη που παραμένουν για μεγάλα διαστήματα εκτός παραγωγικής διαδικασίας, βλάπτουν το κόμμα σε βάθος χρόνου (λίγες εξαιρέσεις δεν αναιρούν τον κανόνα) και σε κόμματα εξουσίας η παραπάνω διαπίστωση έχει νομοτελειακό χαραχτήρα.

Είναι στα ζητούμενα της θεωρίας αν η ανθρωπότητα μπορεί να αναπτυχθεί πιο αποτελεσματικά καταργώντας σταδιακά την εξειδίκευση της εργασίας (διαφορετικά πάντοτε θα υπάρχουν τάξεις, ακόμα κι αν πετύχουμε να μη διαχωρίζονται σε εκμεταλλευτικές και καταπιεζόμενες) ή αν η κομμουνιστική κοινωνία θα αναπτύσσεται βασισμένη στην άμιλλα μεταξύ των διαφορετικών παραγωγικών τομέων και στην εξασφάλιση της συμμετοχής όλων των ανθρώπων στις βασικές μορφές εργασίας κατά τη διάρκεια του βίου τους. Σε περίπτωση που το δεύτερο είναι πιθανότερο, οφείλουμε να ανακαλύψουμε και να κατοχυρώσουμε τους μηχανισμούς διαλόγου των παραγωγικών δυνάμεων στο σοσιαλισμό.

Δεκαοχτώ χρόνια από τις ανατροπές (πολιτικός χρόνος πολύ μικρός) αν γυρίσει κανείς πίσω σε εκείνη την περίοδο που ουσιαστικά κινδύνεψε η ύπαρξη του Κόμματος και μετρήσει σήμερα, που το Κόμμα με την πολιτική του πρόταση θέτει για ζύμωση στην Εργατική Τάξη, στους εργαζόμενους, θέμα εξουσίας, τότε εξηγεί την 90χρονη ιστορία, τις ρίζες και τη δύναμη των κομμουνιστών. Χωρίς να υποτιμήσω τα προηγούμενα συνέδρια, θεωρώ ότι το 18ο έχει ιδιαίτερη σημασία και για το περιεχόμενό του και γιατί εξελίσσεται σε μία περίοδο που αποκαλύπτονται οι πιο απάνθρωποι όροι λειτουργίας του Καπιταλιστικού Συστήματος και στον πιο αδαή περί τα πολιτικά λαϊκό άνθρωπο. Δημιουργεί η σημερινή περίοδος όρους ανάτασης της εργατικής συνείδησης και δεν είναι εξωπραγματικό να πει κανείς ότι δεν είναι μακριά η στιγμή που επιβεβαιώνει τη ρήση «όσα φέρνει μια στιγμή, δεν τα φέρνει ο χρόνος όλος», γι' αυτό τούτο το Συνέδριο είναι ιδιαίτερα σοβαρό, γι' αυτό οι θέσεις, τα συμπεράσματα και οι αποφάσεις του πρέπει να αποκρυσταλλώνονται στην πολιτική, στη λειτουργία και στο πρόγραμμα του Κόμματος.

Η μελέτη των στοιχείων από την πορεία οικοδόμησης του Σοσιαλισμού στη Σοβιετική Ενωση θέτει ζητήματα που αναδεικνύουν την ανάγκη ανάπτυξης της θεωρίας μας.

1) Οι εμπορευματοχρηματικές σχέσεις και η ύπαρξη δεύτερης οικονομίας αποτέλεσαν την υλική βάση στην Αντεπανάσταση, την περίοδο των ανατροπών, οι σχέσεις αυτές είχαν διαπεράσει το μεγαλύτερο τμήμα της Κομματικής ηγεσίας και της Σοβιετικής Κοινωνίας, εξ ου και η έλλειψη αντίδρασης στην αντεπανάσταση. Αυτές οι σχέσεις στην οικονομία δεν εξέλιπαν ποτέ, αναθάρρυναν από την υποχρεωτική επιβολή της ΝΕΠ και υποτιμήθηκαν στη συνέχεια από το Κόμμα που είχε την εξουσία. Φαίνεται καθαρά ότι η εξουσία δημιούργησε επανάπαυση και χαλάρωση των επαναστατικών χαρακτηριστικών. Δεν είναι τυχαία η ρήση του Λένιν (με τι θα αντικαταστήσουμε την ταξική πάλη;), τα προβλήματα του Κόμματος των Μπολσεβίκων που αναφέρονται στην εισήγηση του Ζντάνοφ στο ΠΓ, το '37, για το νέο Σοβιετικό Σύνταγμα δεν εξηγούνται εύκολα για ένα Κόμμα που πριν λίγο είχε ηγέτη τον Λένιν και είχε νικήσει στην πρώτη Σοσιαλιστική Επανάσταση. Δεν είναι τυχαίο ότι καθ' όλη τη διάρκεια της οικοδόμησης, ειδικοί οικονομολόγοι και καθηγητές, μέλη Κρατικών (Ακαδημία Επιστημών) και Κομματικών ιδρυμάτων συγκρούονταν για το θέμα της ανταλλαγής και έθεταν ορισμένοι θέμα κάποιας μορφής εμπορευματικών σχέσεων στη Σοσιαλιστική πορεία. Επίσης οι 15χρονοι διάλογοι του Μολότοφ με τον Συγγραφέα αναδεικνύουν ότι από τα πρώτα χρόνια της επανάστασης και κυρίως μετά το θάνατο του Λένιν σε στενό κομματικό επίπεδο συζητιούνται θέματα ιδεολογικών αρχών, υπήρχαν προβληματισμοί και αμφιβολίες.

Ολα αυτά οδηγούν στη σκέψη ότι υπήρχαν όλες οι προϋποθέσεις και αντικειμενικές και υποκειμενικές για τη νίκη της Σοσιαλιστικής Επανάστασης, το ζήτημα είναι αν υπήρχαν όσο εξαρτάται από το Κόμμα οι δυνατότητες για τη Σοσιαλιστική οικοδόμηση! Ιστορικά αποδεικνύεται για το Σοβιετικό Κόμμα έλλειψη ικανότητας διοίκησης της οικονομίας, έλλειψη ικανότητας σχεδιασμού, έλλειψη πρόβλεψης των ιμπεριαλιστικών αντιδράσεων, υποτίμηση της κάλυψης καταναλωτικών αναγκών του Σοβιετικού λαού κλπ.

Ολα αυτά δεν αμφισβητούν το Νόμο της ανισομερούς ανάπτυξης του Καπιταλισμού για τον «αδύνατο κρίκο», γιατί υπάρχει η σοβαρή δικαιολόγηση του πρωτόγνωρου, η έλλειψη ανάλογης πείρας κοινωνικοοικονομικού συστήματος, όμως η πείρα της Σοβιετικής Ενωσης φαίνεται να δείχνει ότι εν μέρει αυτονομείται η Σοσιαλιστική Επανάσταση από τη Σοσιαλιστική οικοδόμηση, αφού το πρώτο έχει να κάνει με τις υποκειμενικές και αντικειμενικές προϋποθέσεις της συγκεκριμένης χώρας, ενώ για την οικοδόμηση, την ωρίμανση και τη μετάβαση στην Κομμουνιστική Κοινωνία, τα περισσότερα εξαρτώνται από τον παγκόσμιο συσχετισμό και το διεθνή περίγυρο.

Είναι πλέον βέβαιο πως το στάδιο της οικοδόμησης δεν μπορεί να διαρκεί πολλές δεκαετίες, είναι επίσης βέβαιο ότι ο ιμπεριαλισμός στο σημερινό του επίπεδο έχει περισσότερες δυνατότητες αντίδρασης λόγω και των υπερεθνικών, καπιταλιστικών θεσμών. Η σοβιετική πείρα διδάσκει ότι η αντίδραση με πολεμικά μέσα δεν έχει τα επιθυμητά αποτελέσματα γιατί οι λαϊκές μάζες στηρίζουν με τη ζωή τους τη Σοσιαλιστική πατρίδα. Οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι προέρχονται από το χώρο της οικονομίας και του οικονομικού αποκλεισμού, που σίγουρα θα επιβληθεί. Αυτοί βέβαια οι προβληματισμοί δεν οδηγούν στο συμπέρασμα να μην κάνουμε επανάσταση, γιατί υπάρχει ρίσκο στην οικοδόμηση. Υποχρεώνει όμως εμάς που μελετάμε αυτό το διάστημα τις εξελίξεις, οι αποφάσεις και τα συμπεράσματα που θα βγάλουμε να μη μείνουν απλά μόνον «όπλα» της ιδεολογικής μας «φαρέτρας», αλλά πρακτικό αντίκρισμα για τη στρατηγική μας, για το Σοσιαλισμό στην παρτίδα μας, δεν είναι βέβαια ποτέ ίδιες οι συνθήκες οικοδόμησης από χώρα σε χώρα ή από εποχή σε εποχή, μπορεί σήμερα η Εργατική τάξη στη χώρα μας, η πρωτοπορία της να έχει τις ικανότητες Διοίκησης και Σχεδιασμού, να μπορεί να λειτουργήσει απρόσκοπτα και σε όλο της το περιεχόμενο η δικτατορία του Προλεταριάτου, όμως υπάρχουν ζητήματα καινούρια όπως το χτύπημα κλάδων παραγωγής, πολύ μικρός αγροτικός κλήρος, η πλήρης διατροφική ενεργειακή και αμυντική εξάρτηση.

Αυτά και άλλα αναδεικνύουν την ανάγκη για εμπλουτισμό και περισσότερη ανάλυση του προγράμματος.

Η προσπάθεια να γίνει η χώρα παραγωγικά αυτάρκης στη διάρκεια της οικοδόμησης θα εξαρτηθεί από τη δική μας ετοιμότητα και τις ιμπεριαλιστικές αντιδράσεις, η ετοιμότητα που μας αφορά μεταφράζεται στο καθήκον και στην υποχρέωση από τώρα σε μεγάλο ποσοστό να προβλέψουμε, στη βάση της διαλεκτικής ανάλυσης που κάνουμε για την οικονομία και την ταξική διάρθρωση, λύσεις για τα προβλήματα που θα προκύψουν, δεν αποτελεί ετοιμότητα η θέση για κρατικοποίηση - κοινωνικοποίηση. Στους χώρους συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης είναι μια γενική τοποθέτηση, υπάρχουν χώροι χωρίς ιδιαίτερη συγκέντρωση, όπως ο αγροτικός χώρος, που όμως έχουν ιδιαίτερη πολιτική βαρύτητα στην πορεία οικοδόμησης γιατί σφυρηλατούν τη συμμαχία της εργατικής τάξης με την αγροτιά, η Σοβιετική Ενωση απέδειξε ότι Κολχόζ και Συνεταιρισμοί ήταν οι χώροι που διατηρήθηκε και αναπτύχθηκε ο μικροαστισμός, οι χώροι που ανέδειξαν σε ανταγωνιστική την αντίθεση πόλης - χωριού.

Στη χώρα μας μπορεί να μειώνεται στον αγροτικό τομέα ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός, αλλά αυτοί που έχουν σχέση με τον γεωργικό τομέα είναι πολλοί περισσότεροι από το 11%. Για παράδειγμα, μια λύση θα ήταν στα πρώτα χρόνια οικοδόμησης να υπάρχει ατομική ιδιοκτησία στον αγροτικό χώρο τόση που θα καλύπτει τις ανάγκες της οικογένειας, η υπόλοιπη παραγωγή να διατίθεται στον κεντρικό σχεδιασμό.

Ψάχνω στο χωριό μου να βρω πρακτικά πώς μπορεί να λειτουργήσει ο Παραγωγικός Συνεταιρισμός και «σκοντάφτω»! Ο χώρος του τουρισμού, με έντονη συγκέντρωση και απόλυτη εξάρτηση από μονοπωλιακούς κολοσσούς, δεν μπορεί να λειτουργήσει σαν κοινωνικό αγαθό αποκλειστικά, αλλά και σαν οικονομική δραστηριότητα που καθορίζεται από τους όρους της καπιταλιστικής αγοράς για μεγάλη περίοδο μετά τη νίκη της Επανάστασης. Με αυτά τα παραδείγματα θέλω να τονίσω ότι οι εξελίξεις μάς επιβάλλουν να αλλάξουμε εκτιμήσεις που λανθασμένα υιοθετήσαμε από τη σχέση μας με τα Κομμουνιστικά Κόμματα στις πρώην Σοσιαλιστικές χώρες, παράδειγμα αυτό το αφοριστικό που ακούγεται πολλές φορές στο Κόμμα «δεν μπορεί το πρόγραμμα να αναφέρεται σε λεπτομέρειες», αντιστρέφοντας αυτόν τον ορισμό προσωπικά πιστεύω ότι το πρόγραμμα δεν μπορεί να αναφέρεται κατά τα 3/4 στις προϋποθέσεις της Σοσιαλιστικής Επανάστασης και το υπόλοιπο στην οικοδόμηση και μάλιστα σε γενικές Νομοτελειακές θέσεις. Οι ανατροπές απέδειξαν ότι το δύσκολο κομμάτι της πορείας του εργατικού κινήματος από τον Καπιταλισμό στον Κομμουνισμό είναι το κομμάτι του ανώριμου σταδίου, η περίοδος της Σοσιαλιστικής οικοδόμησης.

Αν λοιπόν είναι έτσι η πείρα της Σοβιετικής Ενωσης, πρέπει να αξιοποιηθεί έτσι ώστε η Σοσιαλιστική οικοδόμηση στην Ελλάδα να μην έχει πισωγυρίσματα και να ανταποκριθούμε στο κύριο καθήκον που είναι η ικανοποίηση των υλικών προσδοκιών των ανθρώπων.

Οι Θέσεις της ΚΕ για τον σοσιαλισμό προσπαθούν να ισορροπήσουν ανάμεσα σε δυο αλληλοσυγκρουόμενες ερμηνείες των αιτιών της αντεπανάστασης. Το ιδεολόγημα της «θεωρητικής διολίσθησης στον οπορτουνισμό» (θέση 19) - και κατ' επέκταση η θέση για τις «θεωρητικές ελλείψεις και αδυναμίες» (θέση 12) - χρησιμοποιείται για να εμφανιστούν τα αίτια της αντεπαναστατικής ανατροπής σαν προϊόν του υποκειμενικού παράγοντα. Ταυτόχρονα, οι αντικειμενικοί ταξικοί ανταγωνισμοί δηλώνονται επίσης αιτία της οπορτουνιστικής στροφής (θέση 18).

Παρά την έμμεση αναφορά στην υλική βάση της εμπορευματικής παραγωγής επάνω στην οποία αυτή εμφανίστηκε, η θέση της «θεωρητικής διολίσθησης» είναι τελικά ιδεαλιστική (οι καλές ιδέες αναπτύσσουν την ιστορική κίνηση, οι κακές ιδέες την ανακόπτουν!). «Ολη η κοινωνική ζωή είναι στην ουσία της πρακτική. Ολα τα μυστήρια που οδηγούν τη θεωρία στον μυστικισμό βρίσκουν την ορθολογική τους λύση στην ανθρώπινη πρακτική και την κατανόηση αυτής της πρακτικής», δήλωσε ο Μαρξ (όγδοη θέση για τον Φόυερμπαχ). Δεν είναι δυνατόν το ΚΚΣΕ, το οποίο σαν επαναστατική πρωτοπορία όχι μόνο κατανοούσε την ανθρώπινη πρακτική αλλά και την καθοδηγούσε, να είχε θεωρητικές διολισθήσεις στον οπορτουνισμό. Η υλική βάση των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής ήταν ασύγκριτα μεγαλύτερη από την αντίστοιχη της εμπορευματικής παραγωγής. Οποιαδήποτε τέτοια διολίσθηση και ιδεολογική αναστροφή που τυχόν θα εμφανίζετο επάνω στη δεύτερη θα είχε αμέσως αντιστραφεί από την επιστημονική συνείδηση που ανεπτύσσετο επάνω στην πρώτη.

Η αναζήτηση των αιτιών της αντεπανάστασης πρέπει να ξεκινά από τη θέση για την «κοινωνική αντίσταση» (θέση 18). Στο ζήτημα της διάταξης των ταξικών δυνάμεων η ανάλυση στο κείμενο των Θέσεων είναι ελλιπής. Η κοινωνική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής στον σοσιαλισμό δε σημαίνει ότι πέρα από την εργατική τάξη και τους αγρότες δεν υπάρχουν άλλες τάξεις^*. Η ιστορική εμπειρία της ΕΣΣΔ απέδειξε ότι το σύνολο των ανώτερων διευθυντικών στελεχών και της ανώτερης διανόησης (επιστήμονες, συνθέτες, καλλιτέχνες, σκηνοθέτες, κλπ.), το οποίο στον καπιταλισμό αποτελεί στρώμα, αναπτύσσεται σε αυτοτελή τάξη στον σοσιαλισμό επάνω σε μια αντικειμενική βάση που ορίζει την κάθε κοινωνική τάξη όχι πλέον από τη σχέση της με τα μέσα παραγωγής αλλά από τη σχέση της με το παραγόμενο συνολικό κοινωνικό προϊόν. Τα διευθυντικά στελέχη τα οποία μαζί με τους κολχόζνικους αγρότες κατέστησαν οι φορείς της κοινωνικής αντίστασης προήλθαν από αυτήν ακριβώς τη «νέα γενιά κομμουνιστών ειδικών» (θέση 13). (Η ταξική σύνθεση των αντεπαναστατικών κέντρων που αποκαλύφτηκαν στις δίκες της Μόσχας είναι ιδιαίτερα ενδεικτική!).

Παρά το γεγονός ότι αυτή η «τάξη των επαγγελματιών»^* είναι, κατά την εμφάνισή της, σύμμαχος της εργατικής τάξης είναι δυνατόν - ανάλογα με τη συγκεκριμένη ιστορική συγκυρία - να μετεξελιχθεί σε ανταγωνιστική και τελικά σε αντιδραστική τάξη ακριβώς επειδή τα στοιχεία της «τείνουν να αυτονομούν το ατομικό συμφέρον από το κοινωνικό και να διεκδικούν μεγαλύτερο μερίδιο από το συνολικό κοινωνικό προϊόν» (θέση 2). Πρόκειται για αυτήν ακριβώς την τάξη η οποία έχοντας ήδη εξελιχθεί σε αντιδραστική εξέφρασε μαζί με τους συμμάχους της, τους κολχόζνικους αγρότες, για πρώτη φορά ανοιχτά τα ταξικά της συμφέροντα στο 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ. Πρόκειται για την ίδια τάξη («σκιώδες κεφάλαιο», «διανόηση», «σπουδάζουσα νεολαία» στη θέση 20) η οποία ηγήθηκε της αντεπανάστασης που παλινόρθωσε τον καπιταλισμό.

Η εξέλιξη της τάξης των επαγγελματιών είναι ζήτημα συσχετισμού των δυνάμεων. Από τη στιγμή που η εργατική τάξη χάνει τη δυνατότητα να κυριαρχεί ιδεολογικά τις ιδεολογικές ψευδαισθήσεις για κοινωνική ιδιαιτερότητα που έχει η τάξη των επαγγελματιών και τις αντίστοιχες τάσεις της η τελευταία αρχίζει να αποστασιοποιείται από τη συμμαχία της με την πρώτη και να περνά βαθμιαία στην κοινωνική αντίδραση. Τα αίτια γι' αυτήν τη μη νομοτελειακή εξέλιξη πρέπει να αναζητηθούν στο επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων όταν πραγματοποιείται η σοσιαλιστική επανάσταση. Οσο πιο υψηλό είναι αυτό το επίπεδο τόσο μεγαλύτερη είναι η μετέπειτα δυνατότητα της επαναστατικής εργατικής τάξης για ιδεολογική κυριαρχία των ιδεολογικών ψευδαισθήσεων της τάξης των επαγγελματιών. Στον βαθμό που - πάντα ανάλογα με τους ταξικούς συσχετισμούς - η τάξη των επαγγελματιών κατακτά θέσεις στην παραγωγή και, κατ' επέκταση στο κράτος, άρα και μεγαλύτερη δυνατότητα ιδεολογικής επιρροής μέσα από αυτό, η ταξική της συνείδηση μεταλλάσσεται από την απαίτηση για συνεχώς διευρυνόμενο ποσοστό του κοινωνικού προϊόντος μέσα στον σοσιαλισμό σε απαίτηση για την παλινόρθωση του καπιταλισμού.

Αυτήν ακριβώς την αντιδραστική κοινωνική τάξη εκπροσωπούσε ο Χρουστσόφ και η ομάδα του. Εστω και εάν υποτεθεί ότι οι καταγγελίες που έχουν γίνει για τη δολοφονία του Στάλιν (και όχι μόνο) αποτελούν εικασίες, τα γεγονότα παραμένουν μάλλον εξόφθαλμα. Η χωρίς δίκη εκτέλεση του Λ. Μπέρια από την ομάδα του Χρουστσόφ, η καθαίρεση του Χρουστσόφ από τη θέση του Γενικού Γραμματέα το 1957 και η επάνοδός του σε αυτήν με τα όπλα του στρατάρχη Ζούκοφ που ήταν και ο κορυφαίος εκφραστής της τάξης των επαγγελματιών μέσα στον στρατό και κυρίως η βαθιά αντιδραστική επίθεση του Χρουστσόφ ενάντια στον Στάλιν, τη δικτατορία του προλεταριάτου και την ίδια την επανάσταση στη «μυστική συνεδρίαση» του 20ού Συνεδρίου - επίθεση που έκανε τόσο το διεθνές επαναστατικό κίνημα όσο και τη διεθνή αντίδραση να παρακολουθούν τις εξελίξεις ...τρίβοντας τα μάτια τους (η τελευταία έτριβε και τα χέρια της!) - είναι απόδειξη μιας πραξικοπηματικής κατάληψης της πολιτικής εξουσίας από την τάξη των επαγγελματιών. Κατά συνέπεια και από τα ίδια τα γεγονότα συνάγεται ότι - σε αντίθεση με τη βολονταρίστικη θέση της ΚΕ περί «θεωρητικής διολίσθησης» - η οπορτουνιστική στροφή που εγκαινίασε το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ ήταν η συνειδητή, θεωρητική έκφραση των συμφερόντων της ανερχόμενης αντίδρασης στην ΕΣΣΔ. Αυτό, φυσικά, δε σημαίνει ότι η παλινόρθωση του καπιταλισμού ξεκίνησε με το 20ό Συνέδριο όπως αφελώς ισχυρίζεται το μαοϊκό ρεύμα στο διεθνές επαναστατικό κίνημα. Οπως ανέφερα, η ταξική συνείδηση της ήδη αντιδραστικής τάξης των επαγγελματιών δεν είχε ακόμα εξελιχθεί σε απαίτηση για εμφάνιση εκμεταλλευτικών σχέσεων παραγωγής. Αλλά έστω και εάν ήδη επιδίωκε συνειδητά την παλινόρθωση του καπιταλισμού η ουσία είναι ότι κατέκτησε την πολιτική εξουσία σε συνθήκες σκληρής εσωτερικής ταξικής πάλης ενάντια στην εργατική τάξη. Κατά συνέπεια, αυτή η τάξη δεν είχε την αντικειμενική δυνατότητα να παλινορθώσει τον καπιταλισμό το 1956, όταν η επαναστατική εργατική τάξη εξακολουθούσε να έχει ισχυρές θέσεις μέσα στο κράτος και να παραμένει η ιδεολογικά κυρίαρχη τάξη στην κοινωνία. Γι' αυτόν τον λόγο ήταν επιβεβλημένο καταδικάζοντας την οπορτουνιστική στροφή του 20ού Συνεδρίου σαν αντεπαναστατική το διεθνές επαναστατικό κίνημα να υπερασπίζεται ταυτόχρονα τον σοσιαλισμό στην ΕΣΣΔ και τη σοβιετική εργατική τάξη στον αγώνα της ενάντια στην εσωτερική αντίδραση και όχι να απολυτοποιεί την τότε νίκη της τελευταίας σαν «παλινόρθωση του καπιταλισμού» όπως έκανε και κάνει το μαοϊκό ρεύμα.

Το γεγονός ότι από το 20ό Συνέδριο και έπειτα η εσωτερική ταξική πάλη - παρά τις όποιες προσωρινές νίκες της εργατικής τάξης - είναι μια διαδικασία σταδιακής απώλειας θέσεων για την εργατική τάξη και σταδιακής ενίσχυσης του αντιδραστικού χαρακτήρα της τάξης των επαγγελματιών στο οικονομικό και πολιτικό επίπεδο καταγράφεται με σαφήνεια στις Θέσεις της ΚΕ. Ωστόσο, η ΚΕ επιμένει στην ταυτόχρονη αποδοχή της θέσης της «θεωρητικής διολίσθησης» και της θέσης περί ταξικών ανταγωνισμών στον σοσιαλισμό διότι επιχειρεί να υπερασπίσει τη δικτατορία του προλεταριάτου όπως αυτή εκφράστηκε επί Στάλιν χωρίς ταυτόχρονα να καταδικάζει το 20ό Συνέδριο σαν έκφραση της αντεπανάστασης που τελικά επέφερε την παλινόρθωση του καπιταλισμού. Επιμένει, αντιθέτως, να προσδιορίζει την αντεπανάσταση στην ΕΣΣΔ μόνο στο τελικό στάδιο (1987 - 1991) της αντεπαναστατικής διαδικασίας που ξεκίνησε με την οπορτουνιστική στροφή στο 20ό Συνέδριο. β

Οι προθέσεις της ΚΕ για την υπεράσπιση της δικτατορίας του προλεταριάτου και του προσώπου του Στάλιν αναιρούνται αντικειμενικά από την άρνησή της:

Να καταδικάσει τη χρουστσοφική αντίδραση όπως αυτή εκφράστηκε στο 20ό Συνέδριο.

* K. N. Cameron, «Stalin the man of contradiction, nc press limited β», toronto, 1987. β