Και με το ισχύον Πρόγραμμα, και με την πρόταση για το Μέτωπο, και με την επιστημονική επεξεργασία καίριων ζητημάτων, και με την έως τώρα δράση του, το ΚΚΕ αποδεικνύει ότι έχει όλα τα εχέγγυα ώστε να πραγματοποιήσει το Συνέδριο της Αντεπίθεσης και να σημειώσει άλματα για την τελική έφοδο στον ουρανό, που είναι και το μέγα ζητούμενον, προκειμένου να εισέλθουμε, κατά την ωραία διατύπωση του Φρειδερίκου Ενγκελς, «από το βασίλειο της αναγκαιότητας στο βασίλειο της ελευθερίας». Διότι η απήχηση του Κόμματος παραμένει, δυστυχώς, αναντίστοιχη προς τις απαιτήσεις της ελληνικής κοινωνίας - και αν δεν καλυφθεί, με άοκνες προσπάθειες, το κενό, το κεφαλαιοκρατικό σύστημα με τα πολιτικοϊδεολογικά του στηρίγματα, συμπεριλαμβανομένων και των ποικίλων οπορτουνιστικών εκβλαστήσεων, δεξιών και «αριστερών», θα συνεχίσει να μακροημερεύει.

Το ΚΚΕ είναι ο μόνος φορέας που καταδεικνύει τα αίτια και τον χαρακτήρα της οικονομικής κρίσης. Γιατί μελετά το φαινόμενο στη σφαίρα της παραγωγής, που είναι και ο μόνος ενδεδειγμένος επιστημονικά τρόπος, και όχι της κατανάλωσης, όπως πράττουν οι αγοραίοι οικονομολόγοι και οι «μαρξιστές» του γλυκού νερού, που εξωραΐζουν το κεφαλαιοκρατικό σύστημα και μιλούν για «καπιταλισμό - καζίνο», λες και οι κρίσεις δε συνιστούν εγγενές γνώρισμα του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, περιοδικώς εκδηλούμενο, αλλά παρεπόμενο της τυχοδιωκτικής δραστηριότητας κάποιων τραπεζιτών και άπληστων χρυσοκανθάρων. Γενικά, η αφορμή και η μορφή εκδήλωσης των κρίσεων δεν καθορίζει και το χαρακτήρα τους. Βαθύτερα αίτια τον προσδιορίζουν.

Στις Θέσεις ορθά περιγράφεται η διάταξη των δυνάμεων στην παγκόσμια σκηνή και συμπεριλαμβάνεται και η καπιταλιστική Ρωσία στην πυραμίδα του ιμπεριαλισμού. Σήμερα, μόνο μαρξιστικά αστοιχείωτοι αμφισβητούν τον ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα της μεγάλης αυτής χώρας.

Η ποιότητα της δουλειάς του Κόμματος στο διάστημα που μεσολάβησε από το 17οΣυνέδριο, κρίνεται, συν τοις άλλοις, και από την απόδοση των Επιτροπών και Τμημάτων της Κεντρικής Επιτροπής. Η Ιδεολογική Επιτροπή έχει συνεισφέρει τα μέγιστα. Οι επεξεργασίες της επί ποικίλων ζητημάτων της αρμοδιότητάς της, με την αντίκρουση του αντικομμουνισμού και του οπορτουνισμού και την ανάδειξη καίριων ζητημάτων, είναι εύστοχες κι αποτελεσματικές. Φρονώ ότι η επίθεση κατά των σύγχρονων μορφών του αντικομμουνισμού και του οπορτουνισμού, ιδίως εκείνου που παρουσιάζεται με ψευτοεπαναστατικό και «μοντέρνο» προσωπείο και αναθεωρεί εντέχνως το υπόβαθρο του Μαρξισμού-Λενινισμού, πρέπει να ενταθεί. Η προβολή και υπεράσπιση των αρχών, από την οποία κρίνονται πολλά, πάνω απ' όλα!

Είχα την τύχη να παρακολουθήσω, τον προηγούμενο χειμώνα, την ημερίδα για την ενέργεια, και, τον περασμένο Ιούνη, την εκδήλωση για τους δρόμους του πετρελαίου. Το Οικονομικό Τμήμα μελετά με πλήρη επιστημονική επάρκεια σύνθετα ζητήματα - κλειδιά του παγκόσμιου γίγνεσθαι. Αμφιβάλλω αν τα ακαδημαϊκά ιδρύματα μπορούν να πραγματοποιήσουν ανάλογες εκδηλώσεις.

Ο πρωταγωνιστικός ρόλος του ΚΚΕ στην ανασύνταξη και τον ορθό προσανατολισμό του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος και οι συναντήσεις που διοργανώνει αποτελούν μιαν ακόμα χειροπιαστή μαρτυρία της ακτινοβολίας του, προσμετρούμενης, αυτή τη φορά, στην αποτελεσματική δραστηριότητα του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων.

Οι ποικίλες πολιτιστικές παρεμβάσεις, τώρα τελευταία, του Κόμματος, με κριτήριο την υψηλή ποιότητα, συστατικό στοιχείο της οποίας συνιστά πάντα ο κοσμοανορθωτικός χαρακτήρας της αυθεντικής τέχνης, δείχνουν ότι το ποιητικό αίτημα «Ας μη το κρύβουμε / διψάμε για ουρανό!» (Μίλτος Σαχτούρης) συνιστά κι ελπιδοφόρο αίτημα της οργανωμένης εμπροσθοφυλακής του ελληνικού προλεταριάτου.

Τα κείμενα του Κόμματος και τα άρθρα των ιστορικών του για την οπορτουνιστική στροφή του 1956 και τα αρνητικότατα παρεπόμενά της αποδεικνύουν ότι η αλήθεια άρχισε να λάμπει. Εδώ, θεωρώ χρέος μου να θίξω ένα ζήτημα ηθικής τάξεως. Φθίνει συνεχώς η γενιά εκείνων που αντιτάχθηκαν τότε στον ρεβιζιονισμό και απομακρύνθηκαν από τις γραμμές του ΚΚΕ. Οσοι συνεχίζουν να παραμένουν πιστοί στον Μαρξισμό-Λενινισμό επιβάλλεται να αποκατασταθούν. Πρόκειται για στοιχειώδη πράξη αναγνώρισης και δικαίωσης.

Ο «902» εξελίσσεται θετικά, ενώ η «Κομμουνιστική Επιθεώρηση» έχει βελτιωθεί αισθητά. Τα περισσότερα άρθρα εκπληρώνουν την αποστολή της. Δυστυχώς, δεν ισχύει το ίδιο και για τον «Ριζοσπάστη». Ενίοτε θυμίζει συνδικαλιστικό έντυπο, παρά όργανο της Κεντρικής Επιτροπής. Απαραίτητη προϋπόθεση για να αυξηθεί η κυκλοφορία του είναι να ανέβει το επίπεδό του. Στη σύνθεση της εργατικής τάξης το διανοητικά εργαζόμενο τμήμα της καταλαμβάνει σημαντικό χώρο. Η εφημερίδα πρέπει να κεντρίζει τα ενδιαφέροντα και αυτής της μερίδας (όπως και κάθε αναγνώστη βαθιά καλλιεργημένου), ώστε να την αποσπάσει από την επιρροή της αστικής και μικροαστικής διανόησης και να την καταστήσει δρώσα δύναμη ανατροπής. Χρέος του «Ριζοσπάστη» είναι να ανεβάζει το επίπεδο συνείδησης του προλεταριάτου και των άλλων λαϊκών στρωμάτων. Να διαμορφώνει αγωνιστές με ολοκληρωμένη προσωπικότητα, που τους φλογίζει το πάθος της πολύπλευρης γνώσης και της αισθητικής απόλαυσης. Αγωνιστές - ελκτικό πρόπλασμα της κοινωνίας την οποία πασχίζουμε να εγκαθιδρύσουμε, όχι μονοδιάστατα όντα με εργατίστικη αντίληψη και νοοτροπία. Μια σύγκριση με την ποιότητα των φύλλων της περιόδου 1944-1947, όταν αποτελούσε σχολή δημοσιογραφίας και τα κείμενά της τα κοσμούσαν υπογραφές έξοχων πνευμάτων, δείχνει, θαρρώ, προς ποια κατεύθυνση οφείλει να στραφεί η εφημερίδα μας.

Το ΚΚΕ έχει όλα τα εφόδια να πραγματοποιήσει όχι απλώς ένα Συνέδριο Αντεπίθεσης, αλλά ένα Συνέδριο το οποίο θα βοηθήσει τις ζωντανές δυνάμεις της ελληνικής κοινωνίας να συνειδητοποιήσουν τη δύναμη και την αποστολή τους, ώστε να πρωταγωνιστήσουν στις επερχόμενες μάχες κοσμογονικά.

Η παρέμβαση του Κόμματος στην εκπαίδευση είναι σημαντική γιατί συνδέεται με τον προσανατολισμό του στις νέες ηλικίες, στους όρους με τους οποίους συγκροτείται η αυριανή βάρδια της εργατικής τάξης, αλλά και το ρόλο των εκπαιδευτικών στα πλαίσια του ιδεολογικού μηχανισμού του αστικού κράτους. Στο χώρο της εκπαίδευσης συναντιούνται αντικειμενικά το κίνημα των μαθητών, των εκπαιδευτικών, αλλά και των γονιών. Πάνω απ' όλα όμως, ο χώρος της εκπαίδευσης τέμνεται από την κόκκινη γραμμή της σύγκρουσης ανάμεσα σε δυο τάξεις, την αντιπαράθεση πάνω στις καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις στην εκπαίδευση, αλλά και το ζήτημα της σχέσης παιδείας - οικονομίας - πολιτικής. Κομμουνιστική δουλειά σε αυτούς τους χώρους σημαίνει κυρίως: μαζική ιδεολογική - πολιτική δουλειά, οργάνωση των αγώνων και των διεκδικήσεων, αντιπαράθεση με τον οπορτουνισμό, κομματική οικοδόμηση, δουλειά στις νέες ηλικίες και στις κατηγορίες των ελαστικών σχέσεων εργασίας στην εκπαίδευση, προβολή της σημασίας του κομμουνιστή εκπαιδευτικού.

Μαζική ιδεολογική - πολιτική δουλειά σε όλα τα μέτωπα πάλης σημαίνει αντίκρουση των ιδεολογημάτων που πλασάρονται και αναπαράγονται στην εκπαίδευση (νέες τεχνολογίες, αξιολόγηση, κοινωνικός δαρβινισμός, κ.ά.) και όχι μόνο, καθώς οι εκπαιδευτικοί δε ζουν σε γυάλα. Ετσι, είναι ανάγκη να εμπλουτιστεί και να πλατύνει το περιεχόμενο της δράσης μας με ζητήματα οικονομίας, πολιτισμού, περιβάλλοντος, κτλ. Βασικός και αναντικατάστατος ο ρόλος του «Ριζοσπάστη» όχι μόνο ως εργαλείου για τον κομμουνιστή εκπαιδευτικό, αλλά και ως μέσου προπαγάνδας (αφισάκια, κτλ.) για την επίδραση στη διαμόρφωση πολιτικής συνείδησης του εκπαιδευτικού.

Η οργάνωση των αγώνων και των διεκδικήσεων σχετίζεται και με τα βήματα του ΠΑΜΕ σε αυτόν το χώρο. Ισχύουν με οξύτητα στο ζήτημα αυτό οι παρατηρήσεις στο κείμενο των Θέσεων για το 18ο Συνέδριο, όπου ανάμεσα στα άλλα καταγράφεται ότι: «Παρά τη βελτίωση παραμένουν και σήμερα ορισμένα προβλήματα στο πώς δουλεύουμε στο μαζικό κίνημα, στο πόσο γρήγορα αναπτύσσεται η ικανότητά μας να συνδεόμαστε με τις εργατικές, με τις λαϊκές μάζες και, ταυτόχρονα, να διαμορφώνουμε σχέσεις πρωτοπορίας μαζί τους» (Θέση 84) και «να αντιμετωπίσουμε με δουλειά προσέγγισης, χωρίς άγχος άμεσης πειθούς, τη σχετικά νέα κινητικότητα λαϊκών μαζών που συντελείται με αντιφάσεις. Ταυτόχρονα, να επαγρυπνούμε γιατί ένα τέτοιο απαραίτητο άνοιγμα φέρνει πίεση και δυσκολία να περνάει η στρατηγική μας, κίνδυνο διάχυσης. Είναι όμως μονόδρομος να μπούμε σε πιο βαθιά νερά, φροντίζοντας να μη χαλαρώνει η επιμονή στην προώθηση της στρατηγικής μας» (Θέση 96).

Αναμφισβήτητα, πέρα από τις δικές μας αδυναμίες να προωθείται αποτελεσματικά η στρατηγική μας και η πολιτική συσπειρώσεων στο χώρο αυτό, εμπόδιο αποτελεί και η δράση των δυνάμεων του οπορτουνισμού, που η εκλογική τους απήχηση κινείται ανάμεσα στο 19%-25%. Δεν πρόκειται απλά και ούτε κυρίως για εκλογικό εμπόδιο. Πρόκειται για φορείς που βρίσκονται πάντα στην πλειοψηφία σε ΔΟΕ - ΟΛΜΕ και, ταυτόχρονα, αποπροσανατολίζουν το κίνημα από την αντιπαράθεση με την αστική στρατηγική στην εκπαίδευση και την οικονομία, ακόμα περισσότερο, εμποδίζουν δυνάμεις να έρθουν σε επαφή με τις θέσεις μας. Είναι σαφές ότι η αντιπαράθεση με αυτές τις δυνάμεις έχει κυρίως δυο στοιχεία: Πρώτον, εμπλουτισμός της κριτικής μας, παρακολούθηση των θέσεών τους και, δεύτερο, ενίσχυση της πρωτοβουλίας μας, πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού, αξιοποίηση αντιθέσεων στο εσωτερικό τους και δυνάμεων που ψηφίζουν το ΚΚΕ εκτός εκπαίδευσης.

Να σκύψουμε καλύτερα και στις αποφάσεις του 17ου Συνεδρίου. Οι κομμουνιστές, γράφει η Θέση 23, «έχουν υποχρέωση να διαφυλάξουν και να ενισχύσουν τον κινηματικό χαρακτήρα του ΠΑΜΕ». Στους εκπαιδευτικούς, όσο αναγκαίο είναι να δουλεύουμε με βάση την αντιπαράθεση στις καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις και το διεκδικητικό πλαίσιο που ανταποκρίνεται στις λαϊκές ανάγκες, άλλο τόσο αναγκαίο είναι να κατανοούμε τον κινηματικό χαρακτήρα των συσπειρώσεων, «την κινηματική διαδικασία μέσα από την οποία θα προκύψει η συγκρότηση του ΑΑΔΜ» (Θέση 12).

Η κομματική οικοδόμηση και λειτουργία στους χώρους αυτούς χρειάζεται να λαμβάνει υπόψη τη συνθετότητα της δράσης μας σε αυτό το μηχανισμό του αστικού κράτους σε συνθήκες καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων. Η ΚΟΒ των εκπαιδευτικών δεν είναι εκλογικός συνδικαλιστικός μηχανισμός. Ασχολείται με τον κύκλο επιρροής του Κόμματος, την εμβέλειά του. Συζητάει προγραμματισμένα και ζητήματα πέρα από την επικαιρότητα και αξιοποιεί στην κομματική ζωή τον κομματικό Τύπο, την ΚΟΜΕΠ, τα Θέματα Παιδείας. Για να λύσουμε αυτό το καθήκον, πρέπει πρώτα απ' όλα να το θέσουμε. Να δουλέψουμε, δηλαδή, με όλες τις μορφές αυτοτελούς κομματικής παρέμβασης, να επικοινωνήσουμε με εκπαιδευτικούς που στη φάση αυτή πλήττονται από τον κύκλο της κρίσης, αναζητούν διέξοδο.

Ξεχωριστή σημασία έχει η δουλειά με τους νέους εκπαιδευτικούς. Εχουν γαλουχηθεί σε συνθήκες νίκης της αντεπανάστασης, στα πανεπιστημιακά τμήματα διδάσκονται όχι μόνον οι ιδεαλιστικές θεωρίες για τη γνώση, την αλήθεια και τη μάθηση, αλλά και γίνεται συγκεκριμένη δουλειά για την εκ των προτέρων αποδοχή των πιο βασικών πλευρών των αναδιαρθρώσεων, επιδιώκεται να γίνουν φορείς υλοποίησής τους. Πρόκειται για μια κρίσιμη μάζα, που πρέπει να αποτελεί μόνιμο και ξεχωριστό στοιχείο παρακολούθησης και ελέγχου στα κομματικά όργανα. Να εξειδικεύεται η δράση μας σε αυτήν την κατηγορία. Πέρα, όμως, από τους νέους εκπαιδευτικούς, πρέπει να βοηθήσουμε τους νέους κομμουνιστές εκπαιδευτικούς, που ολοένα και πιο γοργά εντάσσονται στις δομές της εκπαίδευσης. Πρόκειται για συντρόφους που έχουν περάσει από το «σχολείο της ΚΝΕ» που αποτελεί τη βάση για να προσαρμοστεί ο νεανικός ενθουσιασμός στις νέες συνθήκες, να αποτελέσουν αυτοί οι σύντροφοι τους πυρήνες της δουλειάς στους νέους εκπαιδευτικούς.

Τέλος, κομμουνιστής εκπαιδευτικός σημαίνει οργανωτής αγώνων, πόλος έλξης και παράδειγμα για μαθητές και καθηγητές με επίγνωση της αποστολής του, με επαρκή γνώση της κοσμοθεωρίας μας, αλλά και το πώς αυτή εκφράζεται στην επιστήμη του.

Ολα αυτά είναι δύσκολα, αλλά αναγκαία για να φέρουμε στη μεγαλύτερη δυνατή αντιστοιχία την παρέμβασή μας στους χώρους της εκπαίδευσης με το χαρακτήρα και την αποστολή του Κόμματος ως επαναστατικού και κομμουνιστικού.

Οταν οι κλασικοί Μαρξ, Ενγκελς και Λένιν αναφέρονται στη σοσιαλιστική επανάσταση (κατάληψη της εξουσίας από το προλεταριάτο και οικοδόμηση του σοσιαλισμού) την εννοούν ως διεθνή ή παγκόσμια.

Οταν αναφέρονται στη σοσιαλιστική επανάσταση, εννοούν, επίσης, μία ολόκληρη ιστορική περίοδο.

Γράφει ο Λένιν (Απαντα, τόμ. 26, σελ 360, ΣΕ): «...στην πορεία της σοσιαλιστικής επανάστασης, που δεν μπορούμε να τη βλέπουμε σαν μία μόνο πράξη, μα πρέπει να τη βλέπουμε σαν εποχή θυελλωδών πολιτικών και οικονομικών κλονισμών, σαν εποχή οξυμένης ταξικής πάλης ...επαναστάσεων και αντεπαναστάσεων».

Με τις πρώτες δεκαετίες του 17ου αιώνα, η αναπτυγμένη ανθρωπότητα μπήκε στην ιστορική περίοδο των αστικών επαναστάσεων: Αγγλία 1644, Γαλλία 1789 και σε άλλες χώρες, όπως και κατά το 19ο αιώνα.

Στις αρχές του 20ού αιώνα η ανθρωπότητα μπήκε στην περίοδο των σοσιαλιστικών επαναστάσεων και των εθνικών - αντιαποικιακών, από τις οποίες ορισμένες έχουν σοσιαλιστικό προσανατολισμό: Ρωσία, χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης μετά το Β` παγκόσμιο πόλεμο - με την ιδιομορφία τους - Κίνα, Κούβα, Βιετνάμ και άλλες χώρες της Ασίας και της Αφρικής.

Οι επαναστάσεις, στα πλαίσια της ιστορικής περιόδου που καλύπτουν, ξεσπούν κατά κύματα όχι μεμονωμένα: Το κύμα των αστικών επαναστάσεων με τη Γαλλία του 1789 και με τις στρατιές του Ναπολέοντα, της πρώτης περιόδου, νέο κύμα αστικών επαναστάσεων του 1848 στην Ευρώπη κ.α. Κύμα σοσιαλιστικών επαναστάσεων τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα (Ρωσία 1917, Γερμανία 1919 και Ουγγαρία).

Νέο κύμα μετά το 1945 στην Κ. και Α. Ευρώπη με τη συνδρομή του σοβιετικού απελευθερωτικού στρατού, στην Κίνα το 1948. Κύμα εθνικών - αντιαποικιακών επαναστάσεων από το 1950 ως το 1975 περίπου (Αίγυπτος, Κούβα, Βιετνάμ, Αλγερία και αλλού).

Με τη διαμόρφωση του μονοπωλιακού καπιταλισμού, του ιμπεριαλισμού, στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού, ο Λένιν, αναλύοντας το σύστημα του ιμπεριαλισμού και τα νέα φαινόμενα, διατύπωσε το νόμο της ανισόμετρης ανάπτυξης του καπιταλισμού (των μονοπωλίων, των τραστ, κλάδων και χωρών) και κατέληξε στη θέση για τον αδύνατο κρίκο της ιμπεριαλιστικής αλυσίδας: «Η ανισόμετρη οικονομική και πολιτική ανάπτυξη είναι ένας απόλυτος νόμος του καπιταλισμού. Επομένως, η επικράτηση του σοσιαλισμού είναι δυνατή στην αρχή σε λίγες ή ακόμη σε μία μονάχα, χωριστά παρμένη καπιταλιστική χώρα» (Αύγουστος 1915, στο άρθρο «Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης», Απαντα, τόμ. 26, σελ. 362, ΣΕ).

Και αλλού «...ο σοσιαλισμός δεν μπορεί να επικρατήσει σε όλα τα κράτη ταυτόχρονα. Θα επικρατήσει αρχικά σε ένα ή σε μερικά κράτη, ενώ τα άλλα θα παραμείνουν αστικά ή προαστικά για ένα διάστημα» στο «Στρατιωτικό πρόγραμμα της προλεταριακής επανάστασης» που γράφτηκε μετά την επανάσταση του Φλεβάρη του 1917 (Απαντα τόμ. 30, σελ. 133, ΣΕ).

Οταν, λοιπόν, ο Λένιν διατυπώνει με σαφήνεια τις παραπάνω θέσεις, επιμένει στο αρχικά, δηλαδή στην αρχή, γιατί, όπως γράφει σε πολλές άλλες περιπτώσεις, εννοεί ιστορική περίοδο και επαναστατικό κύμα, όπως εννοούσαν ρητά και ο Μαρξ με τον Ενγκελς.

Η σκέψη του είναι ότι η επιτυχία της επανάστασης σε μία χώρα - στη Ρωσία στην περίπτωσή μας - συνδέεται αναπόσπαστα με το επαναστατικό προλεταριακό κίνημα στη Δύση. Γράφει ο Λένιν το Σεπτέμβρη του 1915: «...αυτή η σύνδεση είναι τόσο άμεση, ώστε δεν είναι δυνατό να βρεθεί καμία χωριστή λύση των επαναστατικών προβλημάτων της μιας ή της άλλης χώρας: Η αστικοδημοκρατική επανάσταση στη Ρωσία σήμερα δεν είναι πια μόνο ο πρόλογος της σοσιαλιστικής επανάστασης στη Δύση, αλλά αποτελεί αδιάσπαστο συστατικό μέρος της» στο «Η ήττα της Ρωσίας και η επαναστατική κρίση» (Απαντα, τόμ. 27, σελ. 29, ΣΕ).

Η ανάλυση και οι θέσεις του Λένιν επιβεβαιώθηκαν. Η επανάσταση νίκησε αρχικά στη Ρωσία, επεκτάθηκε στην Ουγγαρία και τη Γερμανία. Ομως εκεί... δε νίκησε για λόγους που δεν είναι του παρόντος.

Γράφει ο Λένιν στις 8 Απρίλη 1917: «οι αντικειμενικές συνθήκες του ιμπεριαλιστικού πολέμου αποτελούν εγγύηση ότι η επανάσταση δε θα περιοριστεί στο πρώτο στάδιο της Ρωσικής επανάστασης (εννοεί το αστικό δημοκρατικό του Φλεβάρη 1917), ότι η επανάσταση δε θα περιοριστεί στη Ρωσία» (Απαντα, τόμ. 31 σελ. 93, ΣΕ).

«Το γερμανικό προλεταριάτο είναι ο πιο πιστός, ο πιο σίγουρος σύμμαχος της Ρωσικής και της παγκόσμιας προλεταριακής επανάστασης» στην «Αποχαιρετιστήρια επιστολή στους ελβετούς εργάτες» (Απαντα, τόμ. 31, σελ 93, ΣΕ).

Γράφει επίσης γεμάτος ενθουσιασμό το 1915: «ζήτω η παγκόσμια αδελφοσύνη των εργατών και η διεθνής επανάσταση του προλεταριάτου» στο μανιφέστο «Για τον πόλεμο» (Απαντα, τόμ. 27, σελ. 4, ΣΕ).

Επομένως - άλλωστε είναι και αυτονόητο - νίκη της επανάστασης σε μερικές ή και σε μία μόνο χώρα όχι μόνο δεν αναιρεί, αλλά επιβεβαιώνει ότι η σοσιαλιστική επανάσταση είναι διεθνής, παγκόσμια.

Η Ρωσία, που τελικά έμεινε μόνη, προχώρησε με το κόμμα και τον Στάλιν στην ηγεσία μέσα από πολύ δύσκολες συνθήκες, οικοδόμησε το σοσιαλισμό με μεγάλες επιτυχίες, αλλά και προβλήματα, εξαιτίας της ιμπεριαλιστικής περικύκλωσης και του χαμηλού επιπέδου ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων.

Σημειώνουμε ότι ο Στάλιν και το πλειοψηφικό ρεύμα που εκπροσωπούσε μέσα στο κόμμα των Μπολσεβίκων υπερασπίστηκε με θέρμη τις παραπάνω θέσεις του Λένιν στην αντιπαράθεση με γνωστές αντιλήψεις άλλων στελεχών.

Σοσιαλισμός σε μία χώρα δε σημαίνει ...αιώνια. Σημαίνει ότι η συγκεκριμένη χώρα θα στηρίζει το παγκόσμιο προλεταριάτο και θα στηρίζεται από αυτό, και θα αποτελεί επαναστατικό ορμητήριο, δύναμη προώθησης της επανάστασης παγκόσμια, ανάλογα βέβαια με το συσχετισμό δυνάμεων και τις συνθήκες.

Και έτσι έγινε μετά το Β` παγκόσμιο πόλεμο, με τις χώρες της Κ. και Α. Ευρώπης και τις άλλες επαναστάσεις που ακολούθησαν. Ετσι προχώρησε η Ιστορία, με την Οκτωβριανή Επανάσταση και το παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα και την τεράστια προσφορά στην εργατική τάξη και τους λαούς του κόσμου, αλλά και το φαρμάκι των ανατροπών...

Βέβαια, η Ρωσία ήταν μία μεγάλη σε έκταση και πόρους χώρα, πράγμα το οποίο τόνιζε ο Λένιν. Αν όμως στις μέρες μας ξεσπάσει επαναστατικό κύμα στην Ευρώπη ή σε μία περιοχή της Ευρώπης και νικήσει σε μερικές ή σε μία μόνο χώρα, τι θα γίνει;

Αυτό το «σε μία χώρα» - χωρίς να αποκλείεται - δεν είναι μάλλον πολύ πιθανό στις μέρες μας με τον υψηλό βαθμό διεθνοποίησης του κεφαλαίου, οικονομικής και πολιτικής, και τη μεγάλη διασύνδεση και αλληλεξάρτηση των οικονομιών. Αν όμως γίνει, ισχύει το «αρχικά», «στην αρχή» του Λένιν.

Εξάλλου ο λαός και η ηγεσία της Κούβας, που έμειναν «μόνοι» στο στόμα του λύκου μετά τις ανατροπές του 1990, δεν παραδόθηκαν, δεν κατέθεσαν τα όπλα. Συνέχισαν με τη στήριξη των άλλων λαών, ορθοπόδησαν και ήδη με τις εξελίξεις στη Λατινική Αμερική απόκτησαν και ...νέους φίλους. Αν όμως εγκατέλειπαν, θα συνέβαιναν οι εξελίξεις στη Βενεζουέλα και στις άλλες γειτονικές χώρες;

Υστερα, η Ιστορία προχωράει και μέσα από Μεσολόγγια, από μη επιτυχημένες επαναστάσεις, όπως αυτή του 1905 στη Ρωσία ή την Κομμούνα του Παρισιού το 1871.

Πάντως η εποχή μας ήταν και παραμένει, ακόμη περισσότερο σήμερα, ιστορική περίοδος των νέων σοσιαλιστικών επαναστάσεων, περίοδο μετάβασης από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό - κομμουνισμό, με ό,τι αυτό σημαίνει για τη λειτουργία, την ανάπτυξη και την «ποιότητα» του ΚΚΕ, για το κομμουνιστικό κίνημα και τη διάδοση του Μαρξισμού στην Ελλάδα και διεθνώς.

Οι θέσεις της ΚΕ για το σοσιαλισμό αποτελούν μία συνεκτική και επιστημονικά τεκμηριωμένη ανάλυση για τις αιτίες της ανατροπής και τις αρχές οικοδόμησης του σοσιαλισμού - κομμουνισμού.

Με βάση τη Μαρξιστική - Λενινιστική θεωρία, τις εξελίξεις στη Σοβιετική Ενωση και τις ως τώρα διαθέσιμες πηγές - χωρίς βέβαια να έχουν εξαντληθεί - το κείμενο της ΚΕ δίνει πειστική ερμηνεία της εξέλιξης που είχε η Οκτωβριανή Επανάσταση. Και αυτό αποτελεί επίτευγμα. Φυσικά, το θέμα δεν κλείνει, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τη διαμόρφωση και εξέλιξη του εποικοδομήματος στην ΕΣΣΔ (δικτατορία του προλεταριάτου, λειτουργία των Σοβιέτ, των συνδικάτων και των άλλων μαζικών οργανώσεων, των θεσμών εργατικού ελέγχου, σχέση κόμματος - κράτους κ.ά.)

Υπόθεση εργασίας μπορεί να αποτελέσει ότι το κόμμα βαθμιαία εξαιτίας των συνθηκών ταυτίστηκε σε μεγάλο βαθμό με το κράτος και τις μαζικές οργανώσεις και το υποκατέστησε, αντί να το καθοδηγεί πολιτικά.

Οι Θέσεις της ΚΕ για το σοσιαλισμό είναι ένα επίκαιρο και αναγκαίο ντοκουμέντο στρατηγικής σημασίας. Δημοσιεύτηκε και συζητείται στις συνθήκες της λυσσαλέας επίθεσης ιδεολογικών εκπροσώπων του καπιταλισμού και των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων να συκοφαντηθεί η αντίληψη και η ιδέα του επιστημονικού σοσιαλισμού και να μηδενιστεί η προσφορά του υπαρκτού σοσιαλισμού. Από την άποψη αυτή οι Θέσεις ανταποκρίνονται στην αποστολή τους, δίνοντας τις θεωρητικές βάσεις για το σοσιαλισμό ως πρώτης βαθμίδας του κομμουνισμού (Θέση Β) και αναφέρονται στην προσφορά του σοσιαλιστικού συστήματος στη Σοβιετική Ενωση και σε άλλες χώρες, εκτιμώντας κριτικά και τις ελλείψεις, λάθη και αδυναμίες που παρουσιάστηκαν στην πορεία της εφαρμογής του (Θέση Α).

Μεγάλο μέρος των Θέσεων αναφέρεται στη σοσιαλιστική οικοδόμηση στην ΕΣΣΔ και στις αιτίες νίκης της αντεπανάστασης, επειδή με την επιτυχία της Μεγάλης Οκτωβριανής Επανάστασης η Ρωσία αποτέλεσε την αφετηρία του κοσμοϊστορικού γεγονότος της κατάργησης της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο και της οικοδόμησης της σοσιαλιστικής κοινωνίας. Σοβαρό ρόλο έπαιξε η Σοβιετική Ενωση στη δημιουργία του σοσιαλιστικού στρατοπέδου μετά τη Μεγάλη νίκη κατά του φασισμού, στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης.

Η ανάλυση των αιτιών και παραγόντων που οδήγησαν στην ανατροπή των σοσιαλιστικών καθεστώτων στις χώρες αυτές θα πρέπει να αποτελέσει ιδιαίτερο αντικείμενο μελέτης από την άποψη της εφαρμογής του σοσιαλισμού και επειδή στις χώρες αυτές ήταν πιο εμφανείς οι αντεπαναστατικές εκδηλώσεις, ιδιαίτερα μετά το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ. Στις χώρες αυτές ήταν πιο εύκολη η πρόσβαση και πιο σημαντικός ο ρόλος του εξωτερικού παράγοντα που δικαιολογεί και τη χρήση του όρου «ανατροπή» αντί της «κατάρρευσης». Οι αντεπαναστατικές εκδηλώσεις στις χώρες αυτές, οι πολιτικές συγκρούσεις στο εσωτερικό τους, με την ενθάρρυνση των ΗΠΑ και άλλων αντιδραστικών δυνάμεων, συνέβαλαν και επιτάχυναν την ανατροπή των σοσιαλιστικών καθεστώτων στις χώρες αυτές και στη Σοβιετική Ενωση.

Μερικοί ισχυρίζονται ότι η Σοβιετική Ενωση κατέρρευσε σαν χάρτινος πύργος σε μια μέρα ή τα τελευταία χρόνια. Ξεχνούν όμως τις στρατιωτικές επεμβάσεις στη νεαρή τότε Σοβιετική Δημοκρατία, τον εμφύλιο πόλεμο και τις προσπάθειες υπονόμευσης από τις εσωτερικές αντεπαναστατικές δυνάμεις με την άμεση στρατιωτική, πολιτική και οικονομική στήριξή τους. Και αφού δεν μπόρεσαν να πετύχουν τους στόχους τους με ανοιχτές επεμβάσεις, ακόμη και μετά τη νίκη της Σοβιετικής Ενωσης κατά του ναζισμού, συνέχισαν την υπονόμευση με άλλους τρόπους.

Αρκεί να αναφέρουμε τις δηλώσεις του τότε διευθυντή του αμερικανικού Ντιπάρτμεντ Ντάλες που εκφράστηκε κυνικά και απροκάλυπτα, ακόμη το 1945 μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αναφερόμενος στο πρόγραμμα των σοσιαλιστικών καθεστώτων και τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης.

«Θα τελειώσει ο πόλεμος, όλα θα τακτοποιηθούν. Και εμείς θα ρίξουμε όλες τις δυνάμεις μας να παραπλανήσουμε τους ανθρώπους. Θα βρούμε τους δικούς μας συμμάχους και βοηθούς στην ίδια τη Ρωσία. Επεισόδιο με επεισόδιο θα παίζεται η φοβερή τραγωδία του αδούλωτου λαού. Από τη λογοτεχνία και την Τέχνη θα εξοστρακίσουμε την κοινωνική ουσία, θα αναγκάσουμε τους καλλιτέχνες να μην παρουσιάζουν την αλήθεια, την πραγματικότητα. Η λογοτεχνία, το θέατρο, ο κινηματογράφος θα δοκιμάζουν τα πιο χαμερπή και πρόστυχα αισθήματα των ανθρώπων. Θα υποστηρίζουμε τους καλλιτέχνες που θα εμφυτεύουν το κουλτ του σεξ, της βίας, του σαδισμού, της προδοσίας, της ανηθικότητας. Στη διεύθυνση της χώρας θα δημιουργήσουμε χάος... Θα κόψουμε τις ρίζες του μπολσεβικισμού, θα τινάξουμε στον αέρα το λενινιστικό φανατισμό.

Το βασικό στήριγμά μας θα είναι η νεολαία, θα τη διαφθείρουμε, θα τη χαλάσουμε, θα την κακοσυνηθίσουμε... Να έτσι, λοιπόν, θα πράξουμε».

Ο Καρλ Μπερνστάιν κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο Ρόναλντ Ρίγκαν και ο Πάπας Ιωάννης ΙΙ υπέγραψαν μυστική συμφωνία για τη διεξαγωγή καμπάνας για τη διάλυση του κομμουνιστικού συστήματος.

Δυστυχώς, βρέθηκαν ηγέτες που αποτέλεσαν το Δούρειο Ιππο και βοήθησαν να πραγματοποιηθεί αυτό που δεν μπόρεσε να πετύχει ο πιο σκληρός φασισμός.

Από την άποψη αυτή, προκύπτει σοβαρό πρόβλημα ανάδειξης στελεχών στα ανώτατα κλιμάκια της ηγεσίας του ΚΚΣΕ, αλλά και όποιου άλλου κομμουνιστικού ή εργατικού κόμματος. Το δίδαγμα αυτό αφορά και το ΚΚΕ, εκτιμώντας τα γεγονότα του '90 - '91.

Θα τονίσω, στη συνέχεια, ένα ζήτημα που αφορά τις εκτιμήσεις για τη σοσιαλιστική οικοδόμηση στην ΕΣΣΔ και στις άλλες χώρες από τους πολιτικούς πρόσφυγες που έζησαν πολλά χρόνια στις φιλόξενες χώρες, πάνω από 30-40 χρόνια, ενώ πολλοί είναι αυτοί που βιώνουν τις καινούργιες καταστάσεις της παλινόρθωσης του καπιταλισμού. Είναι αυτόπτες μάρτυρες των μεγάλων επιτεύξεων του σοσιαλισμού, αλλά και των αιτίων που οδήγησαν στην ανατροπή.

Στην κρίση των γεγονότων που αναφέρονται σε λάθη και ελλείψεις κυριαρχούσε ο συναισθηματισμός, η αίσθηση του χρέους της ευγνωμοσύνης προς τους λαούς και τις κυβερνήσεις των σοσιαλιστικών χωρών. Στελέχη και απλοί αγωνιστές με τον επαναπατρισμό τους, στην πλειονότητά τους έβλεπαν αντικειμενικά την πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης και υπερασπίστηκαν και υπερασπίζονται τις κατακτήσεις του σοσιαλισμού, χωρίς την ωραιοποίηση των πάντων και εξιδανίκευση των εξελίξεων, αλλά και χωρίς την άρνηση των επιτεύξεων της σοσιαλιστικής κοινωνίας.

Υπήρχαν επιφυλάξεις ως προς την ανοιχτή έκφραση αδυναμιών και λαθών στη σοσιαλιστική οικοδόμηση που οι ίδιοι έζησαν και πήραν μέρος σ' αυτή στις δεκαετίες από το 1950 και μετά. Μεμονωμένες ήταν οι περιπτώσεις ακραίας αρνητικής έκφρασης για τις κατακτήσεις του σοσιαλισμού, σαν συνέπεια της εσωκομματικής διαπάλης και προσωπικών βιωμάτων και γενικεύσεων ξεχωριστών περιστατικών.

Η Πανελλήνια Ενωση Επαναπατρισθέντων Πολιτικών Προσφύγων (ΠΕΕΠΠ) έπαιξε σοβαρό ρόλο στη συσπείρωση στις γραμμές της της πλειονότητας των πολιτικών προσφύγων και με τις εκδηλώσεις και τα έντυπά της κράτησε σε υψηλό επίπεδο την εκλαΐκευση των επιτεύξεων του σοσιαλισμού και βρέθηκαν πάντα στο πλευρό του ΚΚΕ, με το οποίο μας συνδέουν άρρηκτοι δεσμοί αγώνων και θυσιών και είναι ο συνεπής συμπαραστάτης των πολιτικών προσφύγων στην πάλη για τη λύση των προβλημάτων τους.

Και τώρα μερικές παρατηρήσεις στο κείμενο: 1. Θέση Α, σελ. 3. «...Η χρηματοδότηση των Ταμείων εξασφαλίζονταν από τον κρατικό προϋπολογισμό και τις ασφαλιστικές εισφορές των επιχειρήσεων». Το σωστό είναι να συμπληρωθεί η έστω και χαμηλή εισφορά των εργαζομένων με τη μορφή του φόρου εισοδήματος, το λεγόμενο στη Ρωσική «ποντοχόντνιι ναλόγκ» που σε κάποια προοδευτική κλίμακα κυμαίνονταν στο 1,5 - 13%, για μισθούς 450 - 1.000 ρούβλια (Στοιχεία του 1957). 2. Θέση Β 2, σελ. 5. «... Είναι διαρκής πάλη για την εξάλειψη κάθε μορφής ατομικής και ομαδικής παραγωγής. 3. Στην ίδια Θέση Β2, σελ. 2. «Το άλμα που συντελείται κατά την επαναστατική περίοδο της μετάβασης από τον καπιταλισμό στον αναπτυγμένο κομμουνισμό».... Μάλλον θα πρέπει να είναι στον αναπτυγμένο σοσιαλισμό. 4. Θέση Β4, σε. 7, γίνεται λόγος για κομμουνιστικές σχέσεις που συνυπάρχουν με εκμεταλλευτικές σχέσεις παραγωγής, (με παράδειγμα την Κίνα, το Βιετνάμ). Κατά τη γνώμη μου δεν υπάρχουν κομμουνιστικές σχέσεις, αλλά σοσιαλιστικές σχέσεις στη μεταβατική περίοδο προς την ολοκλήρωση του σοσιαλισμού.

Και με την ευκαιρία αυτής της παρατήρησης να εκφράσω τη γνώμη μου για τις πολλές λεπτομέρειες της κομμουνιστικής κοινωνίας, που χρονικά είναι πολύ μακριά, χωρίς αυτό να μειώνει τη σημασία της περιγραφής της κομμουνιστικής κοινωνίας. Σχετικά μ' αυτό να υπενθυμίσω τη δήλωση του Χρουστσόφ στις αρχές του 1960, ότι πλησιάζουμε στον κομμουνισμό. Και ακολούθησε το ανέκδοτο ότι «ο κομμουνισμός είναι σαν τον ορίζοντα, όσο τον πλησιάζεις, τόσο απομακρύνεται».

Με τις καλύτερες ευχές για επιτυχίες του 18ου Συνεδρίου του ΚΚΕ και τους συντροφικούς χαιρετισμούς.