Γιατί η «αυτοτέλεια» των πανεπιστημίων είναι μοχλός για τη λειτουργία τους με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια;
Η αποκαλούμενη «αυτοτέλεια», «αυτοδιοίκηση» ή «αυτονομία» των πανεπιστημίων είναι ένα αίτημα κοινό στη ΝΔ, στο ΠΑΣΟΚ, στο ΣΥΝ. Το επιχείρημα είναι ότι με αυτόν τον τρόπο τα δημόσια πανεπιστήμια θα αναβαθμιστούν, θα αναπτυχθούν, θα λειτουργήσουν καλύτερα, καθώς θα απεγκλωβιστούν από το «σφιχτό εναγκαλισμό» με το κράτος και θα ξεφύγουν από τις «γραφειοκρατικές» δομές.
Στην πραγματικότητα, η «αυτοτέλεια» είναι το μέσο για την καλύτερη προσαρμογή της εκπαίδευσης στις αντιδραστικές αναδιαρθρώσεις. Η οικονομική και διοικητική αυτοτέλεια είναι ο δρόμος για να αποδεσμευτεί το κράτος από την υποχρέωση ισότιμης χρηματοδότησης των ιδρυμάτων. Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα στο προσχέδιο του νέου νόμου - πλαισίου, όπου προβλέπεται η «αυτοτέλεια» των ιδρυμάτων και ορίζεται η σύναψη τετραετούς «συμβολαίου» του ιδρύματος με το υπουργείο Παιδείας, όπου θα καθορίζονται οι στόχοι του ιδρύματος. Με βάση αυτό το «συμβόλαιο» θα ελέγχεται αν το ίδρυμα εκπληρώνει τους στόχους που από κοινού θα έχουν συμφωνηθεί και αναλόγως θα χρηματοδοτείται από το υπουργείο. Στο ίδιο πλαίσιο προβλέπεται και η εισαγωγή μάνατζερ, για τη διαχείριση των οικονομικών του πανεπιστημίου.
Αντίθετα, η απαλλαγή του κράτους από την υποχρέωση της χρηματοδότησης των ιδρυμάτων σημαίνει ότι το ίδρυμα για να καταφέρει να επιβιώσει θα ψάξει μόνο του να βρει πόρους. Και το πρώτο μέρος που θα κοιτάξει είναι οι επιχειρήσεις που θα «επενδύσουν» στην έρευνα, καθώς και οι φοιτητές που θα καταβάλλουν δίδακτρα. Η εξάρτηση της βιωσιμότητας του ιδρύματος από τη χρηματοδότηση από ιδιώτες θα το αναγκάσει να «πάρει μέτρα» ώστε να γίνει πιο ελκυστικό στους επιχειρηματίες: Να υιοθετήσει τις αναδιαρθρώσεις, να υποχωρήσει σε πλευρές της λειτουργίας ή του προγράμματός του που μπορεί να μην ικανοποιούν τους «επενδυτές», να προσαρμόσει τους σκοπούς του σε διδασκαλία και έρευνα ανάλογα με τι προτιμούν οι «επενδυτές» κλπ. Το πανεπιστήμιο δηλαδή θα κληθεί να κάνει σκόντο τόσο από το πρόγραμμα και τη λειτουργία του όσο και από την ίδια την επιστήμη.
Το αίτημα για «αυτοτέλεια» του πανεπιστημίου είναι ένα αίτημα απόλυτα ευθυγραμμισμένο με την ουσία και τον προσανατολισμό των αντιδραστικών αναδιαρθρώσεων. Και εμφανίζεται ως «σημαία» στην προπαγάνδα της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ. Το ίδιο αίτημα υποστηρίζει και ο ΣΥΝ και η νεολαία του. Ο ΣΥΝ παρουσιάζει τη δική του πρόταση για αυτονομία, ως μια άλλη αυτονομία, «εφικτή», μια αυτονομία και από το κράτος και από τις επιχειρήσεις. Ετσι, και υποστηρίζει το δρόμο για τις αντιδραστικές αλλαγές και διαφοροποιείται φραστικά προς το δήθεν προοδευτικότερο από το ΠΑΣΟΚ και τη ΝΔ. Ομως αποδεικνύεται και από τα παραπάνω ότι αυτοτέλεια από το κράτος σημαίνει στενότερο δέσιμο με τις επιχειρήσεις. Από πού θα χρηματοδοτούνται τα πανεπιστήμια αν όχι από το κράτος και μάλιστα ισότιμα;
Εκδηλώσεις
- Εκδήλωση για την Παιδεία διοργανώνει το επόμενο Σάββατο 3 Φλεβάρη η Γραμματεία Νέων εργαζομένων και ανέργων του ΠΑΜΕ. Η εκδήλωση θα γίνει στο Πάντειο Πανεπιστήμιο (στην αίθουσα «Σάκη Καράγιωργα») στις 6 το απόγευμα. Σήμερα, η Γραμματεία Νέων του Μετώπου πραγματοποιεί εξόρμηση στην ΑΕΝ.
- «Παιδεία - Τι μαθαίνουν σήμερα τα παιδιά μας - Τι μόρφωση θέλουμε», είναι το θέμα εκδήλωσης που θα πραγματοποιήσει o Σύλλογος Γυναικών Αρχανών Ηρακλείου την Κυριακή 28 Γενάρη στην καφετερία «Μαλλιαράκη», στις 4.30 το απόγευμα. Στην εκδήλωση θα μιλήσουν ο Μανώλης Συντυχάκης, μέλος του ΔΣ της Ομοσπονδίας Γονέων Ηρακλείου και της Ανώτατης Συνομοσπονδίας Γονέων Ελλάδας, και ο Σταύρος Γενετζάκης, καθηγητής, νομαρχιακός σύμβουλος Ηρακλείου.
- Στο πλαίσιο της τρίμηνης καμπάνιας του ΚΚΕ για την Παιδεία, η Αχτιδική Επιτροπή Λήμνου διοργανώνει σύσκεψη κομματικών μελών και οπαδών του Κόμματος την Κυριακή 28 Γενάρη, στις 7 το απόγευμα, στα γραφεία του ΚΚΕ.
ΙΛΙΟΝ
Δυναμική παρέμβαση
Την άρση της απόφασης του Δημοτικού Συμβουλίου του Ιλίου για ίδρυση ιδιωτικού πανεπιστημίου απαίτησαν χτες, τόσο το μεσημέρι όπου μαθητές παρέδωσαν ψήφισμα καταδίκης, όσο και το βράδυ, λίγο πριν τη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου, όταν μαθητές και εργαζόμενοι προχώρησαν σε συγκέντρωση διαμαρτυρίας. Την απόφαση αυτή είχε λάβει η προηγούμενη δημοτική αρχή (ΠΑΣΟΚ - ΣΥΝ) με τη στήριξη της ΝΔ και μόνο η «Συνεργασία Αλλαγής» με επικεφαλής τον Νίκο Τριανταφύλλου την είχε καταψηφίσει. Η απόφαση - πρόταση για ίδρυση ιδιωτικού πανεπιστημίου (στο Περιβαλλοντικό Πάρκο «Αντώνης Τρίτσης») περιλάμβανε τη συνεργασία με την «UNESCO» η οποία θα έχει την ευθύνη του εκπαιδευτικού προγράμματος και ο δήμος τη συντήρηση και τα λειτουργικά έξοδα.
Με πανό που κρέμασαν στην είσοδο του δημαρχείου που έγραφε «Οχι στην ίδρυση Πανεπιστημίου στο Ιλιον. Αγώνας για δημόσια και δωρεάν παιδεία», οι μαθητές μαζί με εργαζόμενους ξεκαθάρισαν πως δε θα επιτρέψουν τη λειτουργία ιδιωτικού πανεπιστημίου στην περιοχή.
- Πορεία διαμαρτυρίας ενάντια στην κατάργηση του 3ου ΤΕΕ - ΕΠΑΛ Κατερίνης διοργανώνουν για σήμερα καθηγητές, γονείς, μαθητές. Η συγκέντρωση γίνεται στις 9 το πρωί έξω από το 3ο ΤΕΕ - ΕΠΑΛ Κατερίνης.
Βιάζονται να βάλουν ταφόπλακα
Την ευκαιρία να βάλλει ευθέως εναντίον των φοιτητικών κινητοποιήσεων και να ζητήσει την άμεση προώθηση των αναδιαρθρώσεων στην ανώτατη εκπαίδευση μέσα από μια «ευρύτατη συναίνεση», βρήκε ο Γ. Παπανδρέου, αξιοποιώντας την «πρωτοβουλία» των πρυτάνεων των τεσσάρων μεγάλων ιδρυμάτων της χώρας. Ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ άρπαξε την ευκαιρία που του έδωσαν οι πρυτάνεις που ζήτησαν εφαρμογή των αναδιαρθρώσεων το καλοκαίρι και τερματισμό των κινητοποιήσεων, συναντήθηκε χτες μαζί τους και με δηλώσεις του συντάχτηκε πλήρως με τις προτάσεις τους, χαρακτηρίζοντάς τες «σοβαρές και υπεύθυνες». Οι συγκεκριμένες προτάσεις, βέβαια, κινούνται στο ίδιο αντιδραστικό πλαίσιο με τις θέσεις της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ για την ανώτατη εκπαίδευση κάτι που επιβεβαίωσε και ο Γ. Παπανδρέου, αναφέροντας: «Αναλύσαμε τις θέσεις του ΠΑΣΟΚ και βρήκα ουσιαστική συμφωνία από τους πρυτάνεις για τα θέματα της αυτονομίας, της αξιολόγησης και πιστοποίησης των Πανεπιστημίων. Γιατί εμείς πιστεύουμε, πια, ότι είναι καιρός να επιτραπεί στα Πανεπιστήμια να απελευθερωθούν». Συμφώνησαν, δηλαδή, σ' όλα εκείνα τα σημεία και στις καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις που προωθούνται στην ανώτατη εκπαίδευση για να λειτουργήσουν τα πανεπιστήμια με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια.
- «Ενδιαφέρουσα και θετική» βρήκε την παρέμβαση των τεσσάρων πρυτάνεων και ο πρόεδρος του ΣΥΝ Α. Αλαβάνος. Παρακάμπτοντας το γεγονός ότι με αυτές ζητείται να σταματήσουν οι κινητοποιήσεις, καλλιεργεί την αυταπάτη ότι η συγκεκριμένη παρέμβαση μπορεί να «οδηγήσει σε ένα άλλο πλαίσιο, όπου οι προτάσεις των καθηγητών και των φοιτητών θα αποτελέσουν το επίκεντρο του διαλόγου».
ΦΟΙΤΗΤΕΣ - ΣΠΟΥΔΑΣΤΕΣ - ΜΑΘΗΤΕΣ - ΓΟΝΕΙΣ
Δεν υποστέλλουν, εντείνουν τον αγώνα
Ξανά στους δρόμους, στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις, την Τετάρτη. Στις «πρωτοβουλίες» που τους καλούν να σταματήσουν, απαντούν με κάλεσμα για διεύρυνση του αγώνα με αγωνιστικές δυνάμεις από το λαϊκό και εργατικό κίνημα
Το επόμενο αγωνιστικό ραντεβού δόθηκε για την
Τετάρτη, 31 Γενάρη, μέρα που στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής γίνεται η ψηφοφορία για το άρθρο 16. Την προσήλωσή τους στη δυναμική συνέχιση των κινητοποιήσεών τους επιβεβαίωσε η συντριπτική πλειοψηφία των φοιτητικών και σπουδαστικών συλλόγων της Αθήνας, κατά την προχτεσινή συνάντηση συντονισμού στην Ιατρική Σχολή. Οπως σημειώνουν οι σύλλογοι, «στο δρόμο αυτού του αγώνα δε θα είμαστε μόνοι. θα παλέψουμε μαζί με τον κόσμο της εκπαίδευσης και της εργασίας συνολικά». Και συμπληρώνουν:
«Να καλέσουμε κάθε σωματείο, κάθε εκπαιδευτική και εργατική ομοσπονδία σε στήριξη και συμμετοχή στον αγώνα μας και να προκαλέσουμε παλλαϊκό ξεσηκωμό».Δηλώνουν αποφασισμένοι να μη σταματήσουν τους αγώνες για δημόσια και δωρεάν Παιδεία, να μαζικοποιήσουν ακόμα περισσότερο τις συνελεύσεις και τις κινητοποιήσεις τους, να εμπλουτίσουν τις αγωνιστικές πρωτοβουλίες. Για να μη μείνουν τα δίκαια αιτήματά τους στους τέσσερις τοίχους των σχολών, για να γίνει υπόθεση όλου του λαού η πάλη ενάντια στην αναθεώρηση του άρθρου 16 και το νέο νόμο - πλαίσιο.
Οπως υπογραμμίζουν στην ανακοίνωση του Συντονιστικού, «οι αλλαγές που προωθούν από κοινού η κυβέρνηση και το ΠΑΣΟΚ είναι κομμάτι της ευρύτερης αντιλαϊκής επίθεσης και στηρίζονται στα πλαίσια των στοχεύσεων της ΕΕ, όπως αυτές αποτυπώνονται στις συνθήκες της Μπολόνια, του Βερολίνου και της Λισαβόνας κι έχουν στόχο την πλήρη εναρμόνιση των εκπαιδευτικών συστημάτων υπό τη σκέπη του Κοινού Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης, τη συγκρότηση πανευρωπαϊκού συστήματος πιστοποίησης και ουσιαστικά ποσοτικής μέτρησης προσόντων και την πλήρη και καθολική υπαγωγή της εκπαιδευτικής και ερευνητικής διαδικασίας στις ανάγκες της ανάπτυξης της κερδοφορίας του κεφαλαίου, το χτύπημα της δημόσιας δωρεάν εκπαίδευσης και τη λειτουργία των σχολών με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια».
Μαζί γονείς και μαθητές
Την απόφασή τους να κλιμακώσουν τον αγώνα τους και να δώσουν δυναμικό «παρών» στο πανεκπαιδευτικό συλλαλητήριο την Τετάρτη 31 Γενάρη, ανακοίνωσε χτες το απόγευμα, το Συντονιστικό Αγώνα Σχολείων Αθήνας (ΣΑΣΑ), κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου που δόθηκε από κοινού με την Ομοσπονδία Γονέων Αθήνας.
«Προσπάθησαν να συκοφαντήσουν τους αγώνες μας, είπαν ότι είμαστε υποκινούμενοι, μειοψηφίες. Η πραγματικότητα τους διαψεύδει. Είμαστε στους δρόμους από την αρχή της σχολικής χρονιάς και συνεχίζουμε. Ξέρουμε ότι οι αγώνες έχουν δύναμη, έχουν αποτελέσματα και η μάχη δεν έχει κριθεί ακόμη», σημείωσε ο Ανδρέας Σοφιανός, εκ μέρους του Συντονιστικού. Το ΣΑΣΑ προχωράει μεθαύριο, Κυριακή, σε νέα συνέλευση, στις 5 το απόγευμα, στην αίθουσα του Συνδικάτου Οικοδόμων, προκειμένου οι μαθητές να αποφασίσουν την περαιτέρω δράση τους. Την ολόπλευρη στήριξη στις αποφάσεις των μαθητών για οποιαδήποτε πρωτοβουλία αναπτύξουν το επόμενο διάστημα κατά της αναθεώρησης του άρθρου 16 και των συνολικών μεταρρυθμίσεων που προωθούνται στην εκπαίδευση, εξέφρασε ο Βασίλης Τόγιας, πρόεδρος της Ομοσπονδίας Γονέων Αθήνας. Παράλληλα, κάλεσε τους Συλλόγους και τις Ενώσεις Γονέων «να σταθούν δίπλα στα παιδιά τους και να πάρουν αποφάσεις συμμετοχής στα συλλαλητήρια που θα γίνουν τις επόμενες μέρες».
Ιδιαίτερη αναφορά έγινε στο κλίμα αυταρχισμού που έχει δημιουργηθεί σε πολλά σχολεία της Αθήνας, καθώς σημειώθηκαν φαινόμενα προπηλάκισης και χειροδικίας εναντίον μαθητών, παρουσία ΜΑΤ και Αστυνομίας έξω από σχολεία, παρέμβαση εισαγγελέα, απειλές για αποβολή σε πρωτοπόρους μαθητές, προσπάθεια απομόνωσης παιδιών από τη σχολική κοινότητα, εκβιασμοί μέσω της βαθμολογίας, απαγόρευση σύγκλησης Γενικών Συνελεύσεων και άλλα. «Καλούμε τους εκπαιδευτικούς και τα συνδικαλιστικά τους όργανα να στηρίξουν τους μαθητές, να τους βοηθήσουν να λειτουργήσουν τα θεσμικά όργανα των μαθητικών κοινοτήτων, να συμπαραταχτούν με τις αποφάσεις εκείνες που καλούν σε αγωνιστικό ξεσηκωμό», επισήμανε ο Β. Τόγιας και κάλεσε τους Συλλόγους Γονέων, τους φορείς υπεράσπισης των δημοκρατικών ελευθεριών και δικαιωμάτων, τους μαζικούς φορείς να παρεμβαίνουν όπου σημειώνονται τέτοια κρούσματα.
«Εξω οι εταιρείες απ' τις σχολές»!
Το σύνθημα δεσπόζει στην είσοδο των Οικονομικών Υπηρεσιών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου στου Ζωγράφου. Μπροστά στην είσοδο, φοιτητές από τους συλλόγους του Πολυτεχνείου «πιάνουν δουλιά»: Με το μυστρί στο χέρι, με τσιμέντο και τούβλα, «χτίζουν» συμβολικά την είσοδο του Ειδικού Λογαριασμού Κονδυλίων και Ερευνας (ΕΛΚΕ). Ο «τοίχος», που «έκλεισε» τον Ειδικό Λογαριασμό, έδινε με κόκκινα γράμματα το μήνυμα: Δωρεάν σπουδές για όλους! Οι φοιτητές του Πολυτεχνείου, με τη χτεσινή συμβολική αυτή κινητοποίηση, καταδικάζουν την ιδιωτικοποίηση της Παιδείας, την οικονομική συναλλαγή των πανεπιστημίων με επιχειρήσεις.
«Στο πανεπιστήμιο δε χωράνε οι επιχειρήσεις», «ο Ειδικός Λογαριασμός είναι ένα μόρφωμα που έρχεται να νομιμοποιήσει την είσοδο των επιχειρήσεων στα πανεπιστήμια», «να φέρει πιο κοντά τις εταιρείες στις σχολές, να ιδιωτικοποιήσει την έρευνα», λένε οι φοιτητές.
Οταν η επανάσταση ονομάζεται αναστάτωση
«Οι μεταρρυθμίσεις του Ιουστινιανού ενόχλησαν τους προνομιούχους και τους Δήμους που αντέδρασαν και προκάλεσαν ταραχές στην πόλη. Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα στήριξε τον Ιουστινιανό και τον έπεισε να μην παραιτηθεί. Η αυτοκρατορική φρουρά έπνιξε στο αίμα "στάση του Νίκα"». Το απόσπασμα από το κεφάλαιο της Ιστορίας Ε' Δημοτικού με τίτλο «Οι Δήμοι αναστατώνουν την πρωτεύουσα με τη Στάση του Νίκα» (σελ. 46).Η κύρια ερώτηση που τίθεται στο κείμενο είναι «πώς κρίνετε τη συμβουλή της Θεοδώρας προς τον Ιουστινιανό; Ηταν αποτελεσματική;».
Τα ρήματα «αναστατώνουν» και «ενόχλησαν» είναι ιδεολογικά φορτισμένα υπέρ της πολιτικής του Ιουστινιανού, σε ένα πνεύμα... αθώωσης των ηγετών μέσα από τα σχολικά βιβλία στα οποία ενώ οι λαϊκές αντιδράσεις αντιμετωπίζονται εχθρικά, ο ρόλος του ηγέτη αντίθετα υπερτονίζεται. Ετσι, εδώ ο Ιουστινιανός εμφανίζεται ριζοσπάστης και μεταρρυθμιστής, αλλά επιρρεπής στο περιβάλλον του και τη γυναίκα του. Η απόφασή του να καταπνίξει τη στάση θεωρείται απρόσμενη ως προς το βασιλικό του αξίωμα και το παιδί δεν κατανοεί το χαρακτήρα του Βυζαντίου και της μεσαιωνικής περιόδου γενικότερα, μιας περιόδου σκληρής, με σκληρότατες συγκρούσεις μεταξύ των αντιμαχόμενων κοινωνικών τάξεων, αλλά και μεταξύ και των κυρίαρχων τάξεων. Το μήνυμα που εισπράττει τελικά ο μαθητής είναι ότι μόνο με το διάλογο και τη συναίνεση μπορεί να αποφευχθεί η στάση και με αυτόν τον τρόπο τελικά να ερμηνεύσει κάθε ανάλογη κρίση στη διάρκεια της ιστορίας.
Οι επαναστάσεις στα νέα βιβλία γενικά ταυτίζονται με «αναστατώσεις». Οι ιδέες του διαλόγου, της κοινωνικής συναίνεσης και της συνεργασίας των αντίθετων πλευρών για να αποφευχθούν οι κρίσεις, οι αιτίες των κοινωνικών φαινομένων που αναζητούνται στο ρόλο του ατόμου είναι αυτές που αναδεικνύονται. Αυτό επιβεβαιώνεται και από τις οδηγίες στο βιβλίο του εκπαιδευτικού: «Ν' αποσαφηνίσουν οι μαθητές ότι οι μεταρρυθμίσεις ενόχλησαν τους δήμους και δυσαρέστησαν τους προνομιούχους και οι μαθητές να αξιολογήσουν την απρόσμενη στάση του Ιουστινιανού να καταπνίξει τη στάση, αλλά και να υποθέσουν και τη δική τους αντίδραση, αν αντιμετώπιζαν παρόμοια κατάσταση (ενσυναίσθηση), ν' αναπτύξουν επιχειρήματα για τις ευθύνες όλων των πλευρών για το τελικό αποτέλεσμα καθώς και την αναζήτηση λύσεων, ώστε να αποτραπεί η σύγκρουσή τους(...)».
Το ρέκβιεμ του αστικού δημόσιου πανεπιστημίου
Το δημόσιο αστικό πανεπιστήμιο βρίσκεται σε μια κατάσταση προϊούσης κρίσης, που οφείλεται στη συστηματική ενσωμάτωσή του στην καπιταλιστική ολοκλήρωση του Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης και τη σταδιακή μετατροπή των λειτουργιών και δομών του σε επιχειρηματική κατεύθυνση και δεν ανταποκρίνεται στις κοινωνικές ανάγκες. Ομως η αναθεώρηση του άρθρου 16 αποτελεί ένα ορόσημο στην πορεία αυτή, γιατί οι ποσοτικές αλλαγές των αντιδραστικών μεταρρυθμίσεων οριοθετούνται με την ποιοτική αλλαγή της ολοκληρωτικής ιδιωτικοποίησης. Σηματοδοτεί το τέλος εποχής του δημόσιου αστικού πανεπιστημίου. Ηθική και πολιτειακή νομιμοποίηση των ανυπόληπτων κέντρων ελευθέρων σπουδών, τα οποία ανάγονται σε κινητήρια δύναμη της «αναβάθμισης» της Ανώτατης Εκπαίδευσης σύμφωνα με τα στελέχη της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ. Η όποια προοδευτική ή αντιδραστική μεταρρύθμιση δεν είναι κατά βάση ένα τεχνικό θέμα, αλλά πρώτα και κύρια έχει αξιακό περιεχόμενο. Σε αυτό το άρθρο θα δούμε κάποιες από τις «νέες» αξίες και αρχές, που θα φέρουν τα ιδιωτικά πανεπιστήμια, και οι οποίες με τον ανταγωνισμό θα περάσουν στα κρατικά για να τα «αναβαθμίσουν».
Το αστικό πανεπιστήμιο διαμορφώθηκε με την ανάδυση της νεαρής αστικής τάξης, που διεκδικούσε τη θεωρητική θεμελίωση της δικής της ελευθερίας και δημοκρατίας από τη φεουδαρχία και τον κληρικαλισμό. Η ακαδημαϊκή ελευθερία, η ελεύθερη διακίνηση ιδεών, η δημοσιοποίηση όλων των αποτελεσμάτων της έρευνας και η ανεπηρέαστη αναζήτηση της επιστημονικής αλήθειας, η οποία τίθεται στην άμεση κριτική των ισοτίμων (peer review), είναι βασικές αξίες με τις οποίες διαμορφώνεται το λεγόμενο Ερασμιακό πανεπιστήμιο. Οι καθηγητές αναγορεύονται σε δημόσιους λειτουργούς για να γίνει διακριτός ο ρόλος τους στην αστική κοινωνία. Η αυτοδιοίκηση, η εκλογή των οργάνων από τα μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας, το άσυλο και η επιστημονική ανεξαρτησία από την κρατική ή άλλη εξουσία θεσμοθετήθηκαν για να εξασφαλιστεί η κατοχύρωση των βασικών αξιών. Η άνθηση των επιστημών και οι ανακαλύψεις γνώρισαν μια πρωτόγνωρη εξέλιξη με γνώμονα το καθολικό συμφέρον της αστικής τάξης, που παρουσιάζονταν σαν συμφέρον της κοινωνίας. Ολα αυτά ώσπου διαμορφώνεται το μονοπωλιακό κεφάλαιο, που απαιτεί την αποκλειστική αξιοποίηση των επιστημών και τη διαμόρφωση του επιστημονικού δυναμικού στα μέτρα του, για να ξαναζωντανεύει από τις κρίσεις. Στο όνομα της ατομικής ιδιοκτησίας, δείχνει το ακραίο σκοταδιστικό του πρόσωπο. Επαναφέρει το μεσαιωνικό αποκρυφισμό με όρους αγοράς. Τότε, μόνο οι μυημένοι και η εκκλησιαστική εξουσία είχαν πρόσβαση και έλεγχο στην εξέλιξη της επιστήμης. Σήμερα, το προνόμιο ανήκει στις μονοπωλιακές επιχειρήσεις.
Με τη νομιμοποίηση της ίδρυσης των ιδιωτικών πανεπιστημίων ο έλεγχος της επιστημονικής εξέλιξης από το κεφάλαιο γίνεται άμεσος και ολοκληρωτικός. Το διευθυντικό δικαίωμα του ιδιοκτήτη ή των μετόχων του ιδιωτικού πανεπιστημίου έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την ακαδημαϊκή ελευθερία. Είναι δυνατόν ένας διδάσκων ή ερευνητής σε ιδιωτικό «πανεπιστήμιο» να υποστηρίξει την επιστημονική αλήθεια όταν αυτή έρχεται σε αντίθεση με τα συμφέροντα των ιδιοκτητών και απειλεί την κερδοφορία της επιχείρησης - «πανεπιστήμιο» ή της εταιρείας που συγχρηματοδοτεί το ερευνητικό έργο; Οι ιδιώτες - μέτοχοι είναι σαφές ότι θα παρεμβαίνουν άμεσα ή έμμεσα στη διαμόρφωση των προγραμμάτων σπουδών και τις κατευθύνσεις της έρευνας. Ακόμη και σε υποτιθέμενη νομική κατοχύρωση των ερευνητών, είναι γνωστές, από τη λειτουργία ιδιωτικών επιχειρήσεων, οι αφόρητες πιέσεις και απειλές απόλυσης που ασκούνται στο προσωπικό, ώστε να μην ακούσει τη φωνή της συνείδησής του και να συμμορφωθεί με τη θέληση του ιδιοκτήτη. Μπορεί ο υπάλληλος του ιδιοκτήτη του «πανεπιστημίου», που θα πουλάει γνώση στους πελάτες -φοιτητές να είναι δημόσιος λειτουργός; Η ακαδημαϊκή ελευθερία προϋποθέτει την εξασφάλιση της μονιμότητας του προσωπικού, που δεν είναι αποδεκτή ούτε μπορεί να κατοχυρωθεί στον ιδιωτικό τομέα. Σήμερα η ακαδημαϊκή ελευθερία και η ανεπηρέαστη αναζήτηση της επιστημονικής αλήθειας μπορεί να ανθίσει μόνο σε περιβάλλον κοινωνικής, και όχι ατομικής, ιδιοκτησίας.
Το διευθυντικό δικαίωμα είναι ασυμβίβαστο με την Αυτοδιοίκηση του πανεπιστημίου, τη συμμετοχή των φοιτητών στα όργανα διοίκησης, καθώς και την εκλογή των οργάνων διοίκησης από το διδακτικό και ερευνητικό, διοικητικό προσωπικό και τους φοιτητές. Οι μέτοχοι διορίζουν τα διοικητικά όργανα των επιχειρήσεών τους και δεν μπορεί να υπάρξει εξαίρεση, που να θέσει σε κίνδυνο τα κεφάλαιά τους. Η ιδιοκτησία είναι ασυμβίβαστη με τη δημοκρατία, την αυτοδιοίκηση, την ελεύθερη διακίνηση ιδεών και το πανεπιστημιακό άσυλο. Οποιαδήποτε δραστηριότητα εντός του «ιερού» της ιδιοκτησίας του ιδιώτη, της επιχείρησης και των μετόχων, μπορεί να λάβει χώρα μόνο με τις ευλογίες και την άδειά τους.
Η συλλογική οργάνωση προσωπικού και φοιτητών θα είναι υπό διωγμό ή θα είναι αποδεκτή αν είναι ελεγχόμενη από τη διοίκηση του ιδιωτικού πανεπιστημίου, όπως συμβαίνει σε πολλές επιχειρήσεις, όπου η τρομοκρατία κάνει δύσκολη και μερικές φορές αδύνατη τη συνδικαλιστική δράση. Η ακαδημαϊκή ζωή με την ελευθερία της συλλογικής οργάνωσης, την ελεύθερη διακίνηση ιδεών και την πολιτική δράση μπορεί να διαμορφώσει ελεύθερες προσωπικότητες και κινήματα, που συμβάλλουν στην κοινωνική πρόοδο, όπως έχει δείξει η Ιστορία.
Είναι σαφές το πώς η ΝΔ, το ΠΑΣΟΚ και ένα μέρος του ΔΕΠ θέλουν να διαμορφώσουν το κατ' όνομα δημόσιο πανεπιστήμιο, που θα περάσει στην ιδιωτικοποίηση με τον άκρατο ανταγωνισμό με τα ιδιωτικά: Ολες οι αρχές και αξίες που αποτέλεσαν τη βάση για τη διαμόρφωση του αστικού δημόσιου πανεπιστημίου θα έχουν μόνο ιστορική αξία, αφού και τυπικά θα ανήκουν στο παρελθόν. Ηδη έχουμε συμπράξεις του Πανεπιστημίου Αθηνών με ιδιωτικό κολέγιο, όταν οι αρχές του πανεπιστημίου αυτού ομνύουν στο δημόσιο πανεπιστήμιο. Να μην ξαφνιαστούμε αν αρχίσει και η μετοχοποίηση των κρατικών πανεπιστημίων, όπως συνέβη με άλλους δημόσιους φορείς που παρέχουν κοινωνικά αγαθά ζωτικής σημασίας, όπως το νερό.
Ο κοινωνικός ρόλος του πανεπιστημίου και η πολιτιστική του συνεισφορά δεν μπορεί να ανθίσει σε καθεστώς ιδιωτικοποίησης και ολοκλήρωσης στη σημερινή βαρβαρότητα του κεφαλαίου. Η αθηναϊκή δημοκρατία παρήκμασε όταν οι τοκογλύφοι απαλλοτρίωναν τα κτήματα των κληρούχων και η οικονομική ισχύς και πραγματική εξουσία συγκεντρώνονταν στους ολίγους. Η συγκέντρωση χρηματοδοτήσεων και εξουσίας σε «κέντρα αριστείας» και λίγους πανεπιστημιακούς αναιρεί την ακαδημαϊκή ελευθερία της πλειοψηφίας των διδασκόντων και ερευνητών και υπονομεύει τα όποια τυπικά στοιχεία δημοκρατικότητας έχουν απομείνει στο κρατικό πανεπιστήμιο. Οταν η μερική απασχόληση διδασκόντων και ερευνητών (ΠΔ 407) στα κρατικά πανεπιστήμια καλύπτει το 30% του ΔΕΠ και το ποσοστό βαίνει αυξανόμενο, ποια ακαδημαϊκή ελευθερία και ενιαίος φορέας κατοχυρώνεται; Μπορεί να θεωρείται ακαδημαϊκός λειτουργός ο καθηγητής που έχει ιδρύσει εταιρεία με σκοπό το κέρδος ή έχει αποφασίσει την επιβολή διδάκτρων στο μεταπτυχιακό και τα μοιράζεται με τους συν αυτώ;
Σε ένα καθεστώς τρομακτικής ανισότητας στην κατανομή της ισχύος και της εξουσίας, προς όφελος των μεγάλων επιχειρήσεων, δε νοείται δημοκρατία ούτε ελευθερία, αφού απαλλοτριώνονται γενικά αλλά και σε χώρους, που είχαν παραχωρηθεί από την αστική τάξη στην άνοδό της ή έχουν κατακτηθεί με σκληρούς αγώνες. Η αναθεώρηση του Συντάγματος είναι το ρέκβιεμ του δημόσιου αστικού πανεπιστημίου, το οποίο δεν μπορεί να αναστηθεί και να ανθίσει μέσα στον Ευρωπαϊκό Χώρο Ανώτατης Εκπαίδευσης και τη Νέα Τάξη, γιατί έκλεισε τον ιστορικό του κύκλο. Οσοι πιστεύουν ότι μπορεί να γυρίσουν πίσω τον τροχό της Ιστορίας ματαιοπονούν αλλά και αποπροσανατολίζουν.
Η αντίσταση στην κατάργηση του άρθρου 16 είναι βεβαίως επιβεβλημένη, αλλά δεν αρκεί. Θα είναι ριζοσπαστική - προοδευτική μόνο όταν το κίνημα προβάλει αιτήματα που διαμορφώνουν τις βάσεις του νέου εργατικού πανεπιστημίου, για μια κοινωνία κοινοκτημοσύνης και οικονομικής ισότητας «ελεύθερα συνεταιρισμένων παραγωγών», ελεύθερων ανθρώπων.
Νίκος Α. ΑΣΠΡΑΓΚΑΘΟΣ
Καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών
Feeds
