Με επιτυχία πραγματοποιήθηκε η εκδήλωση της ΤΕ Ηρακλείου του ΚΚΕ το Σάββατο, 22 Ιούλη, στην πλατεία της Εμπάρου, με αφορμή τη συμπλήρωση 70 χρόνων από τη μάχη του ΔΣΕ στα βουνά της περιοχής (27 Ιούνη 1947).

Της συγκέντρωσης προηγήθηκε ιστορικός περίπατος στα μέρη όπου πραγματοποιήθηκε η μάχη και εκεί εξιστορήθηκαν τα γεγονότα. Ακολούθησε αποκάλυψη μνημείου στη θέση «Παράσυρτα» προς τιμήν των μαχητών της ομάδας του ΔΣΕ στην Εμπαρο από τον Σάββα Βασιλειάδη, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ. Στο μνημείο αναγράφονται 15 ονόματα μαχητών, στα οποία έχει καταλήξει η έως τώρα έρευνα της ΚΟ Ηρακλείου, από τα περίπου 20 της ομάδας του ΔΣΕ που έδρασε στην Εμπαρο.

Η κεντρική ομιλία της εκδήλωσης πραγματοποιήθηκε στην πλατεία της Εμπάρου από τον Πάνο Καραγιώργο, μέλος της ΕΠ Κρήτης του ΚΚΕ, που ανέφερε μεταξύ άλλων:

«Τιμάμε τα 70 χρόνια από τη μάχη της ομάδας του ΔΣΕ στην Εμπαρο, με καπετάνιο τον κομμουνιστή Βασίλη Πλαγιωτάκη.

(...) Μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας και το όργιο της "λευκής τρομοκρατίας" που ακολούθησε, ήχησε ξανά το αντάρτικο τουφέκι στα Λασιθιώτικα βουνά και τις Χανιώτικες Μαδάρες, το τρίτο δεκαήμερο του Απρίλη του 1947, όπου συγκροτήθηκαν και στην Κρήτη οι πρώτες αντάρτικες ομάδες του ΔΣΕ.

Είχε προηγηθεί η απόφαση του ΓΠ Κρήτης του ΚΚΕ για συγκρότηση μονάδων του ΔΣΕ στην Κρήτη, στην Ανατολική Κρήτη με επικεφαλής τον Γιάννη Ποδιά, οι οποίες ταυτόχρονα κάνουν την εμφάνισή τους το τρίτο 10ήμερο του Απρίλη του 1947 σε Χανιά και Λασίθι.

Ετσι, στις 20 Απρίλη του 1947, 10μελής ομάδα ανταρτών, με επικεφαλής τον καπετάνιο Γιάννη Ποδιά, παραλαμβάνει τους περίπου 60 σκαπανείς που απέδρασαν από το στρατόπεδο του Αγίου Νικολάου.

Οι σύνδεσμοι, που είχε εξασφαλίσει η ΚΟ Λασιθίου, τους οδήγησαν στη θέση Σκοτεινά Λακκάκια, στο Καθαρό, όπου συνδέθηκαν με την ομάδα που τους περίμενε, με επικεφαλής τον καπετάνιο Γιάννη Ποδιά και τους Μήτσο Παπά, Γιάννη Ρουκουνάκη, Βασίλη Πλαγιωτάκη, Γιάννη Λασηθιωτάκη και άλλους 5 αντάρτες. Ολοι τους, τιμημένοι λαϊκοί αγωνιστές της περιόδου της απελευθερωτικής πάλης του λαού και τώρα κυνηγημένοι από το καθεστώς της "λευκής τρομοκρατίας" που είχε επιβληθεί μετά τη Βάρκιζα.

Στον Εμπαρίτη Πλαγιωτάκη Βασίλη, παλιό κομμουνιστή και καπετάνιο του ΕΛΑΣ, ανατέθηκε η αποστολή να γυρίσει στην Εμπαρο, από όπου καταγόταν, και να οργανώσει εκεί νέα ομάδα του ΔΣΕ.

Είναι φανερό ότι οι 60, περίπου, σκαπανείς, ατρόμαχτοι αγωνιστές από όλες τις γωνιές της χώρας, χωρίς δεύτερη σκέψη στελεχώνουν τη νεοσυγκροτημένη ομάδα και θέτουν τον εαυτό τους στην υπηρεσία των λαϊκών συμφερόντων. Η πολιτική και στρατιωτική συγκρότησή τους, δεμένη με την πείρα του καπετάνιου Γιάννη Ποδιά και των αντρών του, μαζί με την εξασφάλιση της απαραίτητης βοήθειας από την ΚΟ και το λαό του νομού Λασιθίου, αποτέλεσαν τις αναγκαίες προϋποθέσεις για την έναρξη της δράσης του ΔΣΕ στην Ανατολική Κρήτη.

Παρά τη σύντομη διάρκεια, περίπου 2,5 μηνών, που είχε η δράση του ΔΣΕ στην περιοχή αυτή, χαρακτηρίζεται από ηρωισμό και ορισμένες επιτυχίες, που συνέβαλαν να ανατραπεί ένα τμήμα της αστικής προπαγάνδας της εποχής, αλλά και αυταπάτες που υπήρχαν για τη δυνατότητα αποφυγής του εμφυλίου πολέμου στην Κρήτη. Ετσι, με την επιτυχημένη μάχη της Ιεράπετρας στις 9 Μάη του 1947, συντρίφτηκε η συκοφαντία περί "ξενοκίνητου ΕΑΜοβουλγάρικου" στρατού, καθώς σε ένα από τα νοτιότερα αστικά κέντρα της επικράτειας, ο ΔΣΕ δηλώνει την ύπαρξή του στραπατσάροντας το γόητρο του αστικού στρατού.

(...) Μία ήταν η βασική πηγή προέλευσης των πρώτων πυρήνων μαχητών και μαχητριών του ΔΣΕ: Η γενιά της 10ετίας του '20 και του '30, αυτή που πρωτοστάτησε στους εργατικούς και λαϊκούς αγώνες πριν από το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ηταν οι ΕΑΜίτες και ΕΛΑΣίτες, που, με το όπλο στο χέρι, πάλεψαν «με θεούς και δαίμονες» για την απελευθέρωση της Ελλάδας από την τριπλή κατοχή, την ιταλική, γερμανική και βουλγάρικη. Οι πολύ νεότεροι, που πήραν το δρόμο του ΔΣΕ, το αποφάσισαν όταν είδαν ότι οι μοναδικοί διωκόμενοι Ελληνες μετά την Κατοχή ήταν οι κομμουνιστές και οι κομμουνίστριες, αυτοί που καθοδήγησαν τον αγώνα απελευθέρωσης του ελληνικού λαού.

Τέτοιοι ήταν οι 60 περίπου σκαπανείς που απέδρασαν από το στρατόπεδο του Αγίου Νικολάου και οι αγωνιστές που αποτελούσαν την ομάδα καταδιωκόμενων με επικεφαλής τον Γιάννη Ποδιά που τους παρέλαβε στα Λασιθιώτικα βουνά.

Τέτοιοι ήταν και οι μαχητές της ομάδας του ΔΣΕ στην Εμπαρο: Ο Βασίλης Πλαγιωτάκης, τριατατικός υπάλληλος, μέλος του ΚΚΕ ήδη πριν το 1936, ομοίως ο Γιάννης Ρουκουνάκης, μέλος του ΚΚΕ από το 1933, όπως και ο Αντώνης Δουραχαλής, παλιό στέλεχος του ΚΚΕ από την Καλαμάτα, που απέδρασε στα τέλη Μάη του 1941 από το κολαστήριο της Γαύδου μαζί με άλλους 7 συντρόφους του, κι έκτοτε έδρασε στην Κρήτη με διάφορες κομματικές χρεώσεις κυρίως στο νομό Λασιθίου. Ομοίως και για τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας της Εμπάρου.

Στα τέλη του Μάη του 1947, αποφασίζεται ο κύριος όγκος της ομάδας του ΔΣΕ με επικεφαλής τον Γιάννη Ποδιά να κατευθυνθεί προς τον Ψηλορείτη, και να ενωθεί με την εκεί ολιγομελή ομάδα του ΔΣΕ, ενώ θα παρέμενε στα Βιαννίτικα βουνά ολιγομελής ομάδα με επικεφαλής τον Πλαγιωτάκη Βασίλη, με στόχο τη συγκρότηση μαζικής ομάδας του ΔΣΕ στο νομό Ηρακλείου.

Βάσει των στοιχείων της έως τώρα έρευνας της ΤΕ Ηρακλείου του ΚΚΕ, από μαρτυρίες και ντοκουμέντα της εποχής, η επιβεβαιωμένη σύνθεση της ομάδας της Εμπάρου, ήταν αυτή που παρουσιάστηκε στο μνημείο που αποκαλύψαμε σήμερα καθώς και άλλοι μαχητές, των οποίων στοιχεία δεν έχουν ακόμα βρεθεί.

(...) Από το βράδυ της 26 Ιούνη του 1947, η ομάδα βρίσκεται σε καλά κρυμμένο τόπο, σε σπηλιά, σε μια χαράδρα, στο ξεκίνημα του φαραγγιού του Ξενιάκου, στη ρίζα της κορυφής Μαγερεύτρα. Ο Γιάννης Ρουκουνάκης έλειπε από το λημέρι για κομματική δουλειά.

Ομως, η θέση της ομάδας προδόθηκε στις αρχές, κι έτσι, ξημερώνοντας 27 Ιούνη, πολυπληθής δύναμη παρακρατικών του Μπαντουβά, με επικεφαλής τον Κυριαζή και τον Κρασαδάμη, καθώς και τμήμα της χωροφυλακής και του στρατού, παρατάχτηκε στις αντικριστές της χαράδρας κορφές Κασέλα και Κεφάλα, με βαρύ οπλισμό να σημαδεύει προς το λημέρι.

Στη μάχη που δόθηκε εκείνο το πρωί, ανάμεσα στην 17μελή, τουλάχιστον, ομάδα του ΔΣΕ με καπετάνιο τον Πλαγιωτάκη Βασίλη και τους "Μπαντουβάδες", οι οποίοι, έχοντας το πλεονέκτημα του ύψους, των υπέρτερων δυνάμεων και του οπλισμού, και κυρίως του αιφνιδιασμού, τελικά επικράτησαν, μετά από λίγες ώρες. Στη μάχη σκοτώθηκαν 13 μαχητές του ΔΣΕ, 2 συνελήφθησαν κοντά στο χωριό Κατωφύγι και 2 διέφυγαν.

Οι 11 από τους 13 σκοτωμένους μαχητές του ΔΣΕ και οι συλληφθέντες φορτώθηκαν σε μουλάρια και καμιόνια, ενώ ένας σύντροφός μας αποκεφαλίστηκε, σύμφωνα με μαρτυρίες. Αφού περιφέρθηκαν σε όλα τα χωριά της διαδρομής από την Εμπαρο έως το Ηράκλειο, τα νεκρά σώματα των συντρόφων μας «πετάχτηκαν» στο παλαιό νεκροταφείο, στα Καμίνια του Ηρακλείου, όπου τάφονταν πρόχειρα οι μαχητές του ΔΣΕ, τα στελέχη και μέλη του ΚΚΕ που εκτελούνταν με αποφάσεις του έκτακτου στρατοδικείου Ηρακλείου.

Οι τιμημένοι μαχητές του ΔΣΕ δεν παραδόθηκαν στα βουνά της Εμπάρου. Εμειναν αλύγιστοι. Δεν υπολόγισαν τη ζωή τους, αλλά μόνο τον αγώνα για μια άλλη κοινωνία, για την τίμια ζωή της εργατιάς, της αγροτιάς, του λαού».