Στη δέσμη των «αντίμετρων», τα οποία θα συνοδεύουν το νέο πακέτο μέτρων το οποίο ετοιμάζεται να προσθέσει στο αντιλαϊκό οικοδόμημα που ισοπεδώνει τα δικαιώματα των εργαζομένων και των οικογενειών τους, συγκαταλέγει η κυβέρνηση τη «δωρεάν πρόσβαση παιδιών από φτωχές οικογένειες σε βρεφονηπιακούς σταθμούς». Στο ζήτημα αναφέρθηκε πρόσφατα η αναπληρώτρια υπουργός Εργασίας, Θεανώ Φωτίου, ενώ μια σειρά δημοσιεύματα έσπευσαν να προαναγγείλουν «παιδικούς σταθμούς για όλα τα παιδιά».

Στην πραγματικότητα, στις εξαγγελίες της κυβέρνησης δεν υπάρχει ούτε «ίχνος» αναφοράς στην ανάγκη για εξασφάλιση του δικαιώματος όλων των παιδιών σε δημόσιους και δωρεάν βρεφονηπιακούς σταθμούς. Αυτό που περιέγραψε η αρμόδια αναπληρώτρια υπουργός είναι μια ενδεχόμενη επέκταση του προγράμματος που ήδη υλοποιεί η Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης (ΕΕΤΑΑ), με χρηματοδότηση από εθνικούς και κοινοτικούς πόρους. Μέσα από το συγκεκριμένο πρόγραμμα επιδοτούνται τα τροφεία σε βρεφικούς και παιδικούς σταθμούς για έναν περιορισμένο αριθμό παιδιών, που επιλέγονται με εισοδηματικά και άλλα κριτήρια, προκειμένου να διευκολύνεται η απασχόληση των μητέρων τους. Παράλληλα με το στόχο της «εξισορρόπησης» οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής, το «αντίμετρο» των παιδικών σταθμών που σκιαγραφεί ο ΣΥΡΙΖΑ φέρει τη σφραγίδα της διαχείρισης της ακραίας φτώχειας. Ο πήχης, δηλαδή, έχει τεθεί τόσο χαμηλά όσο χρειάζεται για να βρίσκουν μια στοιχειώδη φροντίδα τα παιδιά των οικογενειών που ζουν κάτω από τα απαράδεκτα όρια της φτώχειας.

«Αντίμετρα» όπως το παραπάνω δεν έχουν απλά την «έγκριση» και τη «συμφωνία» των «θεσμών», αλλά κινούνται στις ράγες της πολιτικής της ΕΕ και άλλων διακρατικών οργανισμών. Χαρακτηριστική για τη λογική που αντιπροσωπεύουν και τους στόχους που υπηρετούν είναι η πρόσφατη Εκθεση του Ευρωκοινοβουλίου με θέμα τη χρηματοδότηση που διατίθεται για την ισότητα των φύλων, μέσω των ευρωπαϊκών διαρθρωτικών και επενδυτικών ταμείων (ΕΔΕΤ). Οι «επενδύσεις σε εκπαιδευτικές και κοινωνικές υπηρεσίες, σε υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης και σε δομές παιδικής μέριμνας», με αξιοποίηση των ευρωπαϊκών ταμείων, χαρακτηρίζονται ως προτεραιότητες «δεδομένου ότι οι υπηρεσίες αυτές υπόκεινται σε μειωμένη δημόσια χρηματοδότηση σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο». Την ίδια στιγμή που επιτίθενται στη ζωή των λαϊκών οικογενειών, από το δικαίωμα των γονιών στη μόνιμη και σταθερή δουλειά μέχρι το δικαίωμα των παιδιών στην Προσχολική Αγωγή, φροντίζουν να μοιράζουν μερικά ψίχουλα για να διαχειρίζονται τα προβλήματα που δημιουργεί η πολιτική τους, στην προσπάθεια να ενσωματώσουν την αυξανόμενη λαϊκή δυσαρέσκεια. Ακόμα όμως και τα κονδύλια αυτά φροντίζουν να τα διαθέτουν με τέτοιον τρόπο, ώστε να προωθείται όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματικά η στρατηγική για την ενίσχυση της «ανταγωνιστικότητας» της ευρωπαϊκής οικονομίας και των επιχειρηματικών ομίλων.

Στην περίπτωση των παιδικών σταθμών το ζητούμενο είναι η παροχή «ποιοτικών, οικονομικά προσιτών και προσβάσιμων υπηρεσιών μέριμνας για παιδιά». Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξηγεί πως υπάρχει «μεγάλη ποικιλία προτύπων χρηματοδότησης» της προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας στα κράτη - μέλη της ΕΕ. Παραδέχεται όμως πως οι δαπάνες δεν καλύπτονται «χωρίς προσφυγή σε οικονομική συμβολή από μέρους των οικογενειών». Στόχος της ΕΕ δεν είναι η δημιουργία ενός δικτύου δημόσιων και δωρεάν, ποιοτικών υπηρεσιών και υποδομών Προσχολικής Αγωγής, αλλά υπηρεσίες που θα πληρώνονται εν μέρει ή στο σύνολό τους από την ίδια την οικογένεια, ενώ θα λειτουργούν με στόχο την προώθηση της απασχόλησης των γονιών, ιδιαίτερα των μητέρων, με ό,τι συνεπάγεται αυτό για την ποιότητα της προσχολικής αγωγής.

Η ΕΕ αντιμετωπίζει τους παιδικούς σταθμούς ως ένα «εργαλείο» στην υπηρεσία της «ευρωπαϊκής στρατηγικής για την απασχόληση». Τα οφέλη των σχετικών υπηρεσιών για την «απασχολησιμότητα» των γονιών αναδεικνύει και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε παλιότερη ανακοίνωσή της (2011) για την Προσχολική Εκπαίδευση και Φροντίδα. «Η πρόσβαση σε καθολικά διαθέσιμες, υψηλής ποιότητας χωρίς αποκλεισμούς υπηρεσίες Προσχολικής Εκπαίδευσης και Φροντίδας είναι επωφελής για όλους. Δεν βοηθά μόνο τα παιδιά να απελευθερώσουν το δυναμικό τους, αλλά επίσης δύναται να συμβάλει ώστε οι γονείς και άλλα μέλη της οικογένειας να κάνουν χρήση σχετικών μέτρων για να βελτιώσουν την απασχολησιμότητά τους», αναφέρει μεταξύ άλλων.

Η «συνταγή» που συνιστά «προσβάσιμες» και «οικονομικά προσιτές» υπηρεσίες Προσχολικής Αγωγής με σκοπό την αύξηση του ποσοστού συμμετοχής των γυναικών στο εργατικό δυναμικό, δεν είναι αποκλειστικότητα της ΕΕ και των κυβερνήσεων των κρατών - μελών της. Τον ίδιο δρόμο δείχνει η Παγκόσμια Τράπεζα σε μια σειρά από χώρες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η έκθεση σχετικά με τη διαθεσιμότητα και τη ζήτηση τέτοιων υπηρεσιών στην Τουρκία, η οποία εκδόθηκε το Σεπτέμβρη του 2015, με τη συμμετοχή της Παγκόσμιας Τράπεζας.

Οπως διαπιστώνει η έκθεση, οι υφιστάμενες δημόσιες δομές είναι εξαιρετικά ανεπαρκείς, ενώ οι ιδιωτικές πολύ ακριβές για τη μεγάλη πλειοψηφία των γονιών. Προκειμένου να αυξηθεί η γυναικεία συμμετοχή στο εργατικό δυναμικό, η Παγκόσμια Τράπεζα προτείνει την ενίσχυση του «οικονομικού κινήτρου» των γυναικών. Με άλλα λόγια, προτείνει να παρθούν μέτρα για να μεγαλώσει η διαφορά ανάμεσα στις αποδοχές της εργαζόμενης και στο κόστος που συνεπάγεται η εγγραφή και η φοίτηση στον παιδικό σταθμό. Η λογική είναι η εξής: Το κόστος των παιδικών σταθμών πρέπει να είναι τέτοιο, ώστε να αφήνει κάτι στην τσέπη της μητέρας από το μισθό, προκειμένου αυτή να προτιμά να εργαστεί και να πληρώσει για το σταθμό αντί να μείνει σπίτι και να φροντίζει η ίδια βρέφη και νήπια.

«Ενας τρόπος να γίνει αυτό, είναι να επιδοτηθεί το κόστος των υπηρεσιών για τις εργαζόμενες μητέρες», αναφέρει η Παγκόσμια Τράπεζα, εξηγώντας πως οι υπηρεσίες Προσχολικής Αγωγής και «παιδικής μέριμνας» πρέπει να είναι διαθέσιμες σε πιο προσιτή τιμή, για να χρησιμοποιούνται από περισσότερες γυναίκες και παιδιά. Παράλληλα, εφιστά την προσοχή στο ενδεχόμενο οι πολιτικές επιδότησης των εργαζόμενων μητέρων να μην επιφέρουν το επιθυμητό αποτέλεσμα, αν δεν είναι «στοχευμένες». Η «στόχευση» αυτή πρέπει να διασφαλίζει ότι τα όποια επιδόματα δεν θα καταλήξουν στις γυναίκες «που έχουν ήδη πρόσβαση» σε παιδικούς σταθμούς, προκειμένου να επιτευχθεί η μεγαλύτερη δυνατή αύξηση στους δείκτες της απασχόλησης.

Την ίδια κατεύθυνση ακολουθεί και το πρόγραμμα της ΕΕΤΑΑ. Για να έχει δικαίωμα να υποβάλει αίτηση μια μητέρα πρέπει να πληρούνται εισοδηματικά κριτήρια, που αποκλείουν μεγάλο αριθμό οικογενειών. Για παράδειγμα, το όριο για μια 4μελή οικογένεια είναι τα 27.000 ευρώ ετήσιο οικογενειακό εισόδημα. Φαίνεται όμως ότι και για όσους βρίσκονται κάτω από το όριο αυτό η έγκριση της αίτησής τους κάθε άλλο παρά εύκολη είναι. Ετσι, για τη σχολική χρονιά που διανύουμε, σχεδόν 30.000 αιτήσεις «κόπηκαν» από την εισοδηματική κατηγορία που ξεκινά μόλις από τα 12.000 ευρώ και έχει «ταβάνι» τα 26.000 ευρώ.

Οσο οι δομές και οι υπηρεσίες για τη φροντίδα και την αγωγή βρεφών και νηπίων αντιμετωπίζονται ως «εργαλείο» για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των μονοπωλίων, μέσα από την αύξηση των ποσοστών απασχόλησης των γυναικών, αλλά και ως ένας τρόπος διαχείρισης της παιδικής φτώχειας, το κοινωνικό δικαίωμα των παιδιών στην Προσχολική Αγωγή θα μένει στο περιθώριο. Ο ρόλος των βρεφονηπιακών και παιδικών σταθμών δεν αφορά τη φύλαξη των βρεφών και των νηπίων κατά τις ώρες εργασίας των γονιών, ούτε περιορίζεται στην παροχή μιας στοιχειώδους φροντίδας, όπως είναι η παροχή ενός πιάτου φαγητού. Η ομαλή ψυχοσωματική και κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών απαιτεί δομές Προσχολικής Αγωγής αποκλειστικά δημόσιες και δωρεάν για όλα τα παιδιά, χωρίς όρους και προϋποθέσεις, στην αποκλειστική ευθύνη του κράτους, με επαρκή χρηματοδότηση, κατάλληλη υλικοτεχνική υποδομή, και στελέχωση με επιστημονικό παιδαγωγικό και βοηθητικό προσωπικό.

Στη σημερινή κατάσταση, με χιλιάδες παιδιά να μένουν χωρίς θέση στους σταθμούς, με τους γονείς να αναγκάζονται να βάζουν βαθιά το χέρι στην τσέπη για τα τροφεία, με τις ελλείψεις σε υποδομές και προσωπικό να επιδεινώνονται, αλλά στην κοροϊδία των «αντίμετρων» της κυβέρνησης, η απάντηση των μαζικών οργανώσεων των εργαζομένων, σωματείων, συλλόγων και φορέων, μπορεί να είναι μόνο μία: Η διεκδίκηση των σύγχρονων αναγκών της λαϊκής οικογένειας, μεταξύ αυτών και της ανάγκης των παιδιών της για δημόσιες, δωρεάν, σύγχρονες υπηρεσίες Προσχολικής Αγωγής.