Βραδιά «θείας μετάληψης» της ψυχής με διηγήσεις πολύτιμης ιστορικής, αγωνιστικής και καλλιτεχνικής μνήμης ζώντων «αυτοπτών μαρτύρων». Βραδιά «μετάληψης» με ποίηση - ντοκουμέντο του Πωλ Ελυάρ, με χαρακτική - ντοκουμέντο της Ζιζής Μακρή και με κινηματογράφο - ντοκουμέντο του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, ήταν η προχθεσινή, για όσους παραβρέθηκαν στην παρουσίαση του συλλεκτικού λευκώματος «Ελλάδα, ρόδο του λογικού μου» (κυκλοφόρησε σε 1.000 -αριθμημένα και υπογραμμένα από την Ζ. Μακρή - αντίτυπα, από τα «Ελληνικά Γράμματα»).

Πρόκειται για ένα πολύτιμο ιστορικό, ποιητικό και εικαστικό κειμήλιο, μοναδικού αισθητικού κάλλους. Μια πιστή «αναβίωση» της πρώτης έκδοσης του έργου, που κυκλοφόρησε παράνομα στη Γαλλία το 1949, σε 50 αντίτυπα και η οποία περιλάμβανε έξι χειρόγραφα (στα γαλλικά) ποιήματα του κορυφαίου Γάλλου κομμουνιστή ποιητή Πωλ Ελυάρ για το δεύτερο ηρωικό αγώνα του ελληνικού λαού ενάντια στο δεύτερο Αγγλοαμερικάνο κατακτητή και στους μοναρχοφασίστες υπηρέτες του (τα έγραψε μαζί με άλλα στη διάρκεια της βδομαδιάτικης παραμονής του στο Αρχηγείο του ΔΣΕ, στο Γράμμο, το καλοκαίρι του 1949), εικονογραφημένα με έξι έγχρωμες ξυλογραφίες της Γαλλίδας ζωγράφου - χαράκτριας Ζιζής Μακρή, συντρόφισσας του αλησμόνητου γλύπτη Μέμου Μακρή. Η ιδέα για την έκδοση στα ελληνικά του λευκώματος και η μετάφραση των ποιημάτων ανήκει στην ιστορικό Ελένη Μπιμπίκου - Αντωνιάδου, ενώ η υπέροχη καλλιτεχνική επιμέλεια στον Διονύση Βαλάση.

Καθώς θα επανέλθουμε στο κειμήλιο αυτό με κυριακάτικο δημοσίευμά μας, θα προσπαθήσουμε να συμπυκνώσουμε τη «μετάληψη» που λάβαμε από διηγήσεις - μνήμες των ομιλητών της προχθεσινής βραδιάς. Η Ελένη Μπιμπίκου - Αντωνιάδη «διηγήθηκε» τη γνωριμία της με τον Πωλ Ελυάρ, γνωστό στους αγωνιστές του ΕΑΜ, από τους «έξοχους, αφιερωμένους στον Δεκέμβρη, στίχους του». Στίχους, που απήγγειλε ο Γιάννης Ρίτσος σε μια εκδήλωση του ΕΑΜ στο Πεδίον Αρεως (14/7/1945), στην οποία παίχτηκε και το έργο του Φρανσουά Βιγιόν «Η αληθινή απελευθέρωση», σε σκηνοθεσία Μάνου Ζαχαρία (είχε σπουδάσει σκηνοθεσία στο Παρίσι) και μουσική Μάνου Χατζιδάκι.

Η Ελ. Αντωνιάδου γνώρισε τον Ελυάρ, τον Ιούνη του '46, όταν ο ποιητής ήρθε στην Αθήνα, καλεσμένος από το ΕΑΜ και τον συνόδευε ως διερμηνέας. Αργότερα, τον συναντούσε στο Παρίσι, καθώς ανήκε στους Ελληνες κομμουνιστές διανοούμενους, που σχετίζονταν με τους Γάλλους κομμουνιστές διανοούμενους. Οπως ήταν η απόφαση, τον Ελυάρ, που επέστρεφε στο Παρίσι από το Γράμμο, υποδέχθηκε ο Μέμος Μακρής. Οταν εκδόθηκε το παράνομο λεύκωμα, η Ελ. Αντωνιάδου ευτύχησε να διαθέτει ένα από τα 50 αντίτυπά του. Το φύλαξε σαν θησαυρό και πριν τρία χρόνια πρότεινε στην Ζιζή Μακρή να βοηθήσει για μια ελληνική ανάτυπη έκδοση του λευκώματος. Τότε η Ζιζή Μακρή, δεχόμενη την ιδέα, «ανακάλυψε» ότι μεταξύ των λιγοστών πραγμάτων που πήραν με τον Μέμο, όταν το 1950 απελάθηκαν από το Παρίσι, ήταν και τρία αντίτυπα του λευκώματος.

Η διήγηση του Μάνου Ζαχαρία αφορούσε την εντολή που πήρε από το Αρχηγείο του ΔΣΕ, με ένα άγημα, να υποδεχθεί ως διερμηνέας «μια γαλλική αντιπροσωπεία» και να την οδηγήσει από τα ελληνοαλβανικά σύνορα στην κρυφή διαμονή της σε ένα χωριό. Οταν, αργοπορημένη, έφθασε η αντιπροσωπεία και το άγημά του εν στολή τιμητικά παρουσίασε όπλα, ο Μ. Ζαχαρίας είδε ότι ο επικεφαλής ήταν ο πανύψηλος, γαλανομάτης, όμορφος, αν και βαριά άρρωστος, Ελυάρ. Στον ποιητή δόθηκε μια λευκή φοραδίτσα και μ' αυτήν επί μια βδομάδα πήγε στην πρώτη γραμμή του μετώπου, όπου, μέσω τηλεβόα, μίλησε με τους στρατιώτες του εχθρού, σε σχολές αξιωματικών, σε αγροτικούς συνεταιρισμούς, σε σχολειά, σε χωριά, ακόμα και σε ένα «τρικούβερτο γλέντι» ενός αγροτικού συνεταιρισμού, όπου χόρεψε μαζί με αντάρτες του ΔΣΕ. Ενα από τα ποιήματα που έγραψε στο Γράμμο, με τίτλο «Ελληνικός Λαός», το έδωσε στον Απόστολο Μουσούρη (οπερατέρ - φωτογράφος του κινηματογραφικού συνεργείου του ΔΣΕ, δε ζει).

Η Ζιζή Μακρή διηγήθηκε τις «πολλές κινητοποιήσεις, στο Παρίσι, των Ελλήνων και Γάλλων διανοουμένων στη διάρκεια του ελληνικού εμφυλίου. Τη γνωριμία της με τον σύντροφο της ζωής της Μέμο Μακρή. Τη δημοσίευση των ποιημάτων του Ελυάρ από τον Γράμμο στο παράνομο περιοδικό «Lettres Francais». Μετά τη δημοσίευση, το ζεύγος Μακρή συνέλαβε την ιδέα για μια έκδοση των ποιημάτων του Ελυάρ, εικονογραφημένων με έγχρωμες ξυλογραφίες της Ζιζής. Ο Μέμος εξασφάλισε το κατάλληλο όρθιο ξύλο, το ωραίο χαρτί και βοήθησε στο τύπωμα με το χέρι. Οταν είδε το πρωτότυπο, ο Ελυάρ ενθουσιάστηκε. Ετσι αποφασίστηκε, κόντρα στις τεράστιες δυσκολίες που αντιμετώπιζαν και στη Γαλλία οι κομμουνιστές, να βγάλουν πενήντα αντίτυπα και να τα διακινήσουν κρυφά, χέρι - χέρι, για να μάθουν περισσότεροι Γάλλοι την αλήθεια για τον αγώνα του ελληνικού λαού ενάντια στο δεύτερο κατακτητή.

Η «διήγηση» του γιατρού, επίσης Εαμίτη, Ρένου - Παναγιώτη Ρώτα, μνημόνευσε μερικά ονόματα σκοτωμένων αγωνιστών από «τις στρατιές των ημιθέων που γεννούσε το αίτημα της ελευθερίας του λαού και όχι της "ελευθερίας" των συμφερόντων. Συμφερόντων, που και σήμερα θέλουν να μας επιβάλουν την "ελευθερία» του εμπορικού κέρδους τους. Στο Γράμμο συγκρούστηκαν το μεγάλο και αιώνιο με το πρόσκαιρο, το μίζερο, την ύβρι, αυτών που και σήμερα θέλουν να αρπάξουν στα χέρια τους το νόμο της κοινωνικής εξέλιξης. Κοιτάζοντας και μόνο τις ζωγραφιές της Ζιζής που δείχνουν τους ημιθέους, είμαι βέβαιος πως, τελικά, η δική τους άποψη για την ελευθερία θα επικρατήσει», κατέληξε, καταχειροκροτούμενος, ο Ρ. Ρώτας.

Ο Διονύσης Βαλάσης εξέφρασε τη χαρά του, που βοηθούμενος από τους συνεργάτες του, αλλά και τη «δημιουργικά πιεστική ένταση» της γυναίκας του, της συγγραφέως Ζωής Βαλάση, επιμελήθηκε την έκδοση αυτού του έργου του Ελυάρ και της Μακρή, «ενός έργου με αιώνια ζωή».

Η εκδήλωσε έκλεισε με προβολή του πρώτου μέρους (διάρκειας 16`) μιας 30` συγκλονιστικής ταινίας - ντοκουμέντου, γυρισμένης από το Κινηματογραφικό Συνεργείο του Αρχηγείου του ΔΣΕ, με κείμενα του Γιώργου Σεβαστίκογλου, σκηνοθεσία Μάνου Ζαχαρία (ο ίδιος κάνει το σπικάζ των κειμένων) και φωτογραφία του Απόστολου Μουσούρη. Τίτλος της, «Η αλήθεια για τα παιδιά της Ελλάδας». Ενα ντοκουμέντο, που συντρίβει τις χαλκευμένες κατηγορίες περί «παιδομαζώματος» από το ΔΣΕ και αποκαλύπτει το αληθινό παιδομάζωμα από το μοναρχοφασισμό της Φρειδερίκης. Σ' αυτό το πολύτιμο, συνταρακτικό ντοκουμέντο, θα επανέλθουμε με κυριακάτικο δημοσίευμά μας.