Ο Γεωργιανός Ιωσήφ Στάλιν εντάσσεται από νεαρή ηλικία σε παράνομο μαρξιστικό όμιλο στην Υπερκαυκασία. Στο Σοσιαλιστικό Δημοκρατικό Εργατικό Κόμμα Ρωσίας (ΣΔΕΚΡ) συμμετέχει από την ίδρυσή του, το 1898. Μελετάει τα έργα των Μαρξ, Ενγκελς, Λένιν και Πλεχάνοφ. Παίρνει μέρος στην έκδοση μαρξιστικών εφημερίδων στην Υπερκαυκασία και στην προπαγάνδιση του μαρξισμού στους εργάτες της περιοχής. Μέλος της Επιτροπής του ΣΔΕΚΡ Τιφλίδας, Καυκασιανής Ενωσης και Μπακού, στηρίζει τις λενινιστικές ιδέες για το κόμμα, την τακτική και τη στρατηγική του και παίρνει μέρος στην επανάσταση του 1905 - 1907. Στα 1912, ο Στάλιν έγραψε το βιβλίο «Ο μαρξισμός και το εθνικό ζήτημα», που είναι από τα πιο σημαντικά μαρξιστικά έργα για ένα από τα πιο δύσκολα στην επίλυσή τους προβλήματα, όπως είναι το εθνικό ζήτημα.
Στην καθοδήγηση της ένοπλης εξέγερσης στη ΜεγάληΟχτωβριανήΣοσιαλιστικήΕπανάστασηπήρε μέρος σαν μέλος του ΠΓ της ΚΕ του Κόμματος των Μπολσεβίκων, μέλος του στρατιωτικοεπαναστατικού κέντρου της Πετρούπολης και της Στρατιωτικής Επαναστατικής Επιτροπής.
Εγινε λαϊκός επίτροπος των εθνοτήτων στην πρώτη ΣοβιετικήΚυβέρνηση. Στην περίοδο του εμφυλίου πολέμου και της ξένης ιμπεριαλιστικής επέμβασης ήταν μέλος του Επαναστατικού Πολεμικού Συμβουλίου της Σοβιετικής Δημοκρατίας.
Συνέβαλε στην ενίσχυση της συμμαχίας της εργατικής τάξης με την αγροτιά, την περίοδο οικοδόμησης του σοσιαλισμού. Υπερασπίστηκε τη λενινιστική πολιτική, ενάντια στην πολιτική του Τρότσκι. Αγωνίστηκε ενάντια στο δεξιό οπορτουνισμό μέσα στο κόμμα. Επέμενε στην ιδεολογικοπολιτική ενότητα του κόμματος ως θεμέλιο για την πορεία της επανάστασης και την ανάπτυξη του σοσιαλισμού. Ηταν μέλος της Εκτελεστικής ΕπιτροπήςτηςΓ` Διεθνούς.
Μερικά από τα έργα του, εκτός από το σημαντικό για το εθνικό ζήτημα, το οποίο αναφέραμε ήδη, είναι: «Για τις βάσεις του λενινισμού», «Τροτσκισμός ή λενινισμός», «Ζητήματα λενινισμού», «Ακόμα μια φορά για τη σοσιαλδημοκρατική παρέκκλιση στο κόμμα μας», «Για τη δεξιά παρέκκλιση στο ΠΚΚ (μπ.)», «Ζητήματα αγροτικής πολιτικής στην ΕΣΣΔ», «Οικονομικά προβλήματα του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ» κ.ά.