Φυσικό αέριο, Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, «τρίτο ενεργειακό πακέτο» της ΕΕ, τιμολόγια. Βασικά και αλληλοεξαρτώμενα ενεργειακά θέματα είναι «ανοιχτά» αυτήν την περίοδο, με τις ενδιαφερόμενες επιχειρηματικές πλευρές να δίνουν σκληρές μάχες στο παρασκήνιο για τον καθορισμό των λεπτομερειών, την κυβέρνηση να κάνει τον «τροχονόμο» θέλοντας να τους ικανοποιήσει όλους και τις φήμες μαζί με τις διαρροές να εκτοξεύονται δεξιά κι αριστερά, ώστε να προκαταλάβουν καταστάσεις. Ανεξάρτητα, όμως, από τις αντιπαραθέσεις του κεφαλαίου και των πολιτικών υπηρετών του, όλα τα ενεργειακά θέματα προωθούνται στη βάση της εξυπηρέτησης των μεγάλων επιχειρηματικών συμφερόντων σε ένα απόλυτο θεσμικό και πολιτικό πλαίσιο που δεν επιτρέπει καμία φιλολαϊκή παρέκκλιση. Η επιπρόσθετη εμπλοκή της τρόικας και των όρων του διαβόητου μνημονίου, εξυπηρετεί ιδανικά την κυβέρνηση που παραπέμπει τη σκοπιμότητα των αποφάσεών της στην κατάσταση «εκτάκτου ανάγκης» και επιταχύνει τις εξελίξεις.

Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), το οποίο θα υποβληθεί στην Κομισιόν για τροποποιήσεις και έγκριση, θα βρίσκεται μέχρι αύριο, Δευτέρα, σε δημόσια διαβούλευση. Πρόκειται για έναν «οδηγό» ανάπτυξης των ΑΠΕ, που παρουσιάζει διάφορα σενάρια. Το επιθυμητό σενάριο, σύμφωνα με το οποίο η χώρα θα μπορέσει το 2020 να πετύχει τους στόχους της ΕΕ, το «20- 20- 20» (20% μείωση των αερίων θερμοκηπίου, 20% αύξηση ενεργειακής αποδοτικότητας, 20% αύξηση του ποσοστού ΑΠΕ), προβλέπει ότι μέχρι το 2020 χρειάζονται και θα έχουν γίνει έργα ΑΠΕ που θα αυξήσουν τη συνολική ισχύ τους στα 15.000 MW. Η σημερινή ισχύς είναι πολύ μικρότερη, (το υπουργείο έκανε λόγο για 4.500 MW), ωστόσο οι αιτήσεις για αδειοδότηση έχουν ξεπεράσει τα 20.000 MW.

Για να γίνουν αυτά τα έργα, εκτιμάται ότι θα επενδυθούν στις ΑΠΕ 16 δισ. ευρώ, ενώ οι συνολικές ενεργειακές επενδύσεις τα επόμενα 10 χρόνια εκτιμώνται από την κυβέρνηση στα 22 δισ. ευρώ. Ενα σημαντικό μέρος αυτών των χρημάτων θα αποδοθεί άμεσα στους «επενδυτές» με τη μορφή των επιχορηγήσεων από το δημόσιο ταμείο. Είναι μερικά από τα δισ. ευρώ που κόβονται από τους εργαζόμενους, τους συνταξιούχους και τις οικογένειές τους. Τα υπόλοιπα, θα δοθούν άμεσα από τους καταναλωτές και ειδικά τους οικιακούς, μέσα από τις αναμενόμενες υπερ-ανατιμήσεις του ειδικού τέλους ΑΠΕ, αλλά και από τις ευθείες υπερ-ανατιμήσεις των τιμολογίων ηλεκτρικού ρεύματος. Πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι η αποδοτικότητα ιδίων κεφαλαίων στις εταιρείες ΑΠΕ διαμορφώθηκε το 2009 στο 11,3% και διαρκώς αυξάνεται. Αυτό σημαίνει ότι μια εταιρεία μπορεί να πάρει πίσω ολόκληρο το ποσό που δαπάνησε για ένα έργο ΑΠΕ σε λιγότερο από 10 χρόνια, ενώ για τα επόμενα 10 και πλέον χρόνια των εγγυημένων πωλήσεών της σε υπέρογκες τιμές, ό,τι βγάζει μπαίνει στην τσέπη της, πλην των λίγων λειτουργικών εξόδων.

Με το Εθνικό Σχέδιο Δράσης, η κυβέρνηση στοχεύει το 2020 σε: Συμμετοχή των ΑΠΕ κατά 20% στη συνολική τελική κατανάλωση ενέργειας και κατά 40% στην ηλεκτροπαραγωγή. Συμμετοχή των βιοκαυσίμων στις μεταφορές κατά 10%. Για να επιτευχθούν αυτά, χρειάζεται: Να έχουν εγκατασταθεί αιολικά πάρκα ισχύος 7.500 MW, υδροηλεκτρικά 4.531 MW, φωτοβολταϊκά 2.567 MW, μονάδες βιομάζας 250 MW και γεωθερμικές μονάδες 120 MW.

Για την «ιστορία», στη διάρκεια διαμόρφωσης του κειμένου είχε προκληθεί αντιπαράθεση των παραγωγών από αιολικά με αυτούς των φωτοβολταϊκών. Οι αρχικές πληροφορίες έδειχναν πολύ μικρότερη συμμετοχή των φωτοβολταϊκών στο ενεργειακό μείγμα. Οι παραγωγοί αιολικών υποστήριζαν ότι τα φωτοβολταϊκά είναι ακριβότερα και θα αυξήσουν περισσότερο το τέλος ΑΠΕ, ενώ έχουν μικρότερη αποδοτικότητα. Οι αντίπαλοι αντέτειναν ότι το κόστος των μονάδων τους θα εξομοιωθεί με των αιολικών έως το 2015, όπως και η τιμή της kWh. Στο τέλος υπήρξε «ισορροπία», με μια μείωση των αιολικών και ένα καλύτερο ποσοστό για τα φωτοβολταϊκά. Από αυτή την σύγκρουση συμφερόντων δεν προέκυψε, βεβαίως, καμία θετική εξέλιξη για τα νοικοκυριά, κι αυτό είναι συστατικό στοιχείο της πολιτικής «απελευθέρωσης» της ενέργειας.

Η κυβέρνηση προωθεί τον αγωγό Τουρκίας - Ελλάδας - Ιταλίας (ITGI) για τη μεταφορά αζέρικου φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Μπορεί να βαυκαλίζεται, όπως και η κυβέρνηση της ΝΔ, για τη μετατροπή της χώρας σε ενεργειακό κόμβο, αλλά προς το παρόν υπερισχύει η απλή διαμετακόμιση με κάποιες ποσότητες να προορίζονται για την εσωτερική αγορά, ενώ το κυρίως «παιχνίδι» παίζεται από τους προμηθευτές Αζέρους, τους Τούρκους που κάνουν τις συμφωνίες και αποτελούν πύλη εισόδου από πολλαπλές πηγές και φυσικά τους τελικούς αποδέκτες, τους Ιταλούς. Αυτό που δε λέγεται ευρέως είναι οι μεγάλες πιθανότητες αποτυχίας του σχεδίου, ακόμη και σε μια πολύ προχωρημένη φάση, όπου απομένει να κατασκευαστεί ο υποθαλάσσιος ελληνοϊταλικός αγωγός.

Η αγορά του φυσικού αερίου αναδεικνύεται τελευταία πολύ «ευέλικτη», αλλά οι τιμές για τους οικιακούς καταναλωτές ούτε αλλάζουν, ούτε αναμένεται να αλλάξουν ιδιαίτερα, ειδικά στο φόντο της επιλογής χρήσης του φ.α. στην ηλεκτροπαραγωγή, αντί για την έμφαση στην οικιακή χρήση. Η ΔΕΠΑ, που η κυβέρνηση την προετοιμάζει για στρατηγικό επενδυτή, εξετάζει νέες επενδύσεις, όπως συμμετοχή σε αποθηκευτική εγκατάσταση στην Καβάλα και πλωτό σταθμό αεριοποίησης, επαναδιαπραγματεύεται την τιμή για ορισμένες ποσότητες, προκειμένου να απαντήσει στον ανταγωνισμό του φτηνότερου υγροποιημένου αερίου (LNG) και ετοιμάζεται για τις νέες ΕΠΑ (επιχειρήσεις αερίου).

Η λειτουργία της αγοράς έχει τη δική της σημασία και σε αυτήν την περίπτωση. Η σημαντική πτώση της τιμής του LNG προέκυψε από το κλείσιμο της αγοράς των ΗΠΑ, οι οποίες κατόρθωσαν να εξελίξουν τη μέθοδο απόσπασης φυσικού αερίου από πετρώματα. Επενδύσεις εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ σε λιμενικές και αποθηκευτικές εγκαταστάσεις στις ΗΠΑ αχρηστεύθηκαν. Τεράστιες ποσότητες LNG που προορίζονταν για την αγορά των ΗΠΑ, έμειναν στα «αζήτητα» και άρχισαν να πουλιούνται ακόμη και στη μισή τιμή σε σχέση με το αέριο των αγωγών. Αυτές φέρνουν οι Μυτιληναίος- ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ, αλλά και η ΔΕΗ. Μειωμένες τιμές που δεν πρόκειται να απολαύσουν οι οικιακοί καταναλωτές, καθώς το αέριο προορίζεται για τη βιομηχανία, ενώ η ΔΕΠΑ εκτιμά ότι η κατάσταση θα ανατραπεί στα αμέσως επόμενα χρόνια, οπότε το αέριο των αγωγών θα είναι και πάλι ανταγωνιστικό, μπορεί και φτηνότερο. Οπότε, κάποιος μπορεί να κερδοσκοπήσει από τη συγκυρία, αλλά κερδισμένος σε βάθος θα βγει αυτός που θα έχει κλείσει καλές συμφωνίες τώρα. Ωστόσο και πάλι, το αέριο δεν πρόκειται να είναι φτηνότερο για τους καταναλωτές, τα κέρδη θα μεγαλώνουν. Ετσι λειτουργεί η «απελευθερωμένη» αγορά και στο φυσικό αέριο.

Ολα τα παραπάνω, σχετίζονται άμεσα και με την τιμολογιακή πολιτική που θα αλλάξει, όπως πλέον δηλώνουν όλοι ξεκάθαρα και χωρίς καθόλου να κάμπτονται από τις οικονομικές δυσχέρειες των νοικοκυριών. Η κυβέρνηση προωθεί το «κοινωνικό τιμολόγιο», προκειμένου να κουνάει τη σημαία της «ευαισθησίας», την ίδια ώρα που προωθεί οδυνηρά μέτρα για την πλειοψηφία των λαϊκών νοικοκυριών. Σύντομα, η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ) θα έχει αποφανθεί με μικρές τροποποιήσεις - όπως διαρρέεται - επί της πρότασης της ΔΕΗ για συρρίκνωση του αριθμού των τιμολογίων της, με αναμενόμενες ανατιμήσεις έως και 100% και πλέον για ορισμένες κατηγορίες. Το μόνο που μπαίνει υπό συζήτηση, είναι εάν θα επιβληθούν άμεσα οι αυξήσεις ή σε βάθος τριετίας για μικροπολιτικούς λόγους.

Αυτές, βεβαίως, δεν είναι οι μόνες ανατιμήσεις που αναμένονται. Ηδη ζητούνται από τη ΔΕΗ μειώσεις σε ορισμένα εμπορικά τιμολόγια για να ανταγωνιστεί τις άλλες εταιρείες που έχουν μπει στο παιχνίδι, αλλά η ΡΑΕ φέρεται να δηλώνει ή σε όλα ή σε κανένα. Οποιαδήποτε μείωση θα επιχειρηθεί να περάσει σε άλλες κατηγορίες τιμολογίων, μέσα από μια διαδικασία που ήδη μελετά η ΡΑΕ, για νέες μεθόδους κοστολόγησης της παραγωγής και των προσφερόμενων υπηρεσιών των εταιρειών, οι οποίες θα περνούν αυτόματα στους λογαριασμούς, χωρίς να χρειάζεται έγκριση από καμία κυβέρνηση. Η νέα μορφή τιμολογίων που μπήκε σε χρήση εδώ και μερικούς μήνες εξυπηρετεί αυτά ακριβώς τα νέα μέτρα. Τελικά, το πόσο θα αυξηθεί το ηλεκτρικό ρεύμα δεν μπορεί καν να υπολογιστεί με τις τόσες μεταβλητές. Το σίγουρο όμως είναι ότι το χτύπημα θα είναι βαρύ, αφού θα συνυπολογίζονται από το 2013 και οι δαπάνες εξαγοράς δικαιωμάτων εκπομπής ρύπων.

Η παρέμβαση στην τιμολόγηση εντάσσεται στο πλαίσιο των «στρεβλώσεων» της αγοράς. Τη ζητά η «αγορά», το Μνημόνιο, αλλά και η ΕΕ μέσω του «τρίτου πακέτου». Το οποίο επιβάλλει μέτρα και για τον ιδιοκτησιακό διαχωρισμό των δικτύων μεταφοράς και διανομής ηλεκτρισμού κα φυσικού αερίου από ΔΕΗ και ΔΕΠΑ. Οι εξελίξεις δε θα αργήσουν, με ζητούμενο να έχουν άμεσο λόγο στα δίκτυα οι ιδιώτες παραγωγοί και έμποροι, με ριζικές παρεμβάσεις στη μορφή του ΔΕΣΜΗΕ και της ΔΕΣΦΑ.