«Καλώς ορίσαμε στον 21ο αιώνα, την τρίτη χιλιετία. Καλώς ορίσαμε στον κόσμο που ανασταίνεται πριν από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο της εποχής του ιμπεριαλισμού όπως ονομάζεται ιστορικά, τη μοιραία εποχή από το 1890 ως το 1914. Καλωσορίσαμε στο μεταμοντέρνο ιμπεριαλιστικό παγκόσμιο περιβάλλον. Τι έχουμε λοιπόν εδώ στο νέο αιώνα;

Εχουμε τη λεγόμενη πλανητική κυριαρχία της ηγεμονίας του καλού, που θριάμβευσε επιτέλους απέναντι στην αυτοκρατορία του κακού, όπως έλεγε ο κ. Ρήγκαν.

Εχουμε επίσης τη θεωρία επιφανών Ελλήνων και ξένων διεθνολόγων ότι στην ιστορία οι δημοκρατίες δεν κάνουν πόλεμο μεταξύ τους, αφού οι μη δημοκρατίες είναι το κακό και οι πόλεμοι άρχιζαν από αυτούς. Οι δημοκρατίες απλώς αμύνονται για τα ιδεώδη της δημοκρατίας.

Εχουμε τη θεωρία ότι υπάρχουν δύο είδη ηγετών, οι νεκρόφιλοι και οι ειρηνόφιλοι. Και έτσι για παράδειγμα ο Μιλόσεβιτς είναι νεκρόφιλος, ενώ οι Κλίντον, Μπλερ, Σολάνα κλπ. είναι ειρηνόφιλοι. Οπως, βεβαίως, ο Κολοκοτρώνης και ο Μακάριος ήταν νεκρόφιλοι και ο Ετσεβίτ ειρηνόφιλος.

Εχουμε τη θεωρία της διάσπασης και του κατακερματισμού των εθνικών κρατών και των ενώσεων στον κατώτερο κοινό παρονομαστή, προκειμένου να υπερασπιστεί η διεθνής κοινότητα τα ανθρώπινα δικαιώματα, αφού οι λαοί δεν μπορούν πλέον σήμερα να συμβιώσουν μεταξύ τους, γιατί άλλαξαν οι θεοί τους και η κοινή πατρίδα, η νέα θεά της Γαλλικής Επανάστασης πρέπει να εξοριστεί διά παντός ως εμπόδιο προς την πορεία προς τη γη της επαγγελίας της παγκοσμιοποίησης.

Εδώ βεβαίως, θα πρέπει να κάνουμε μια αναφορά στην ιστορική εμπειρία του κλασικού ελληνικού κοσμοσυστήματος. Ενας πολύ σημαντικός ιστορικός, ο Φέργκιουσον, εξετάζοντας τη φύση του ελληνικού κοσμοσυστήματος λέει ότι μετά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο και μέχρι τη μάχη της Χαιρώνειας, η πόλη-κράτος παρουσίασε μια καρκινοπάθεια. Δηλαδή τι; Ποτέ δύο πόλεις - κράτη δεν ενώθηκαν, για να αποτελέσουν μια ευρύτερη ενότητα, αλλά κατακερματίζονταν συνεχώς και αυτό δημιουργούσε τρομακτική ανασφάλεια και επιτάχυνε την πολεμική αναμέτρηση, τις συγκρούσεις, τη διάλυση του ελληνικού χώρου και τέλος την κατάληψή του από τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Παρουσιάζεται σήμερα η θεωρία να δημιουργήσουμε αυτή την καρκινοπάθεια, δηλαδή των εκατοντάδων μορφωμάτων, όπου αυτά καθώς θα 'ναι αδύναμα θα είναι εξαρτημένα και επομένως θα είναι εύκολη υπόθεση μιας διαχείρισης από ένα ηγεμονικό κέντρο. Αρα κρίσιμο στοιχείο στρατηγικής ηγεμόνευσης είναι ο κατακερματισμός.

Εχουμε την αναβίωση της θεωρίας της άνωθεν αποστολής και της αναγκαστικής υποχρέωσης του λευκού ανθρώπου να εκπολιτίσει και να σώσει τον κόσμο με πολιτική και εργαλείο του τη σύμπραξη για την ειρήνη και το διευρυμένο ρόλο του ΝΑΤΟ.

Εχουμε την επίκληση της αμαρτίας για τις επεμβάσεις, τον πόλεμο και τις δικτατορίες, όπου ο θύτης υποκλίνεται μπροστά στο θύμα του και του ζητά συγχώρεση. Βέβαια, αυτό δεν έχει γίνει ακόμη για τις 15.000 βόμβες που έριξαν τα βρετανικά στρατεύματα κατά τις 44 ημέρες στη μάχη της Αθήνας το Δεκέμβρη και Γενάρη του 19944-1945, ούτε για τον δεκαετή πόλεμο στο Βιετνάμ με τις εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς και την οικολογική καταστροφή της ΝΑ Ασίας, ούτε βεβαίως για τις βόμβες στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι, τους βομβαρδισμούς της Δρέσδης κλπ. Συνεπώς έχουμε ένα δράμα χωρίς κάθαρση, δηλαδή μια παθητική ιστορία.

Προκειμένου, λοιπόν, να επιχειρήσουμε εξήγηση στα παραπάνω θέματα, θα πρέπει να μας βοηθήσει η ιστορική γνώση και η ανάλυση των διεθνών σχέσεων στα βάθη των αιώνων. Ετσι ο Θουκυδίδης, ο θεμελιωτής της ρεαλιστικής θεωρίας των διεθνών σχέσεων μας παραπέμπει στη συμπεριφορά του Δημοκρατικού ηγεμόνα στην εποχή του Πελοποννησιακού Πολέμου. Εδώ έχουμε την εμπειρία από τη συμπεριφορά της Δημοκρατίας των Αθηνών. Η αναμέτρηση των 27 χρόνων μεταξύ των δύο κέντρων του Εληνισμού και τον πρώτο ελληνικό εμφύλιο πόλεμο, τελικώς ο ιστορικός καταλήγει με ένα ερώτημα: Τι έγινε, τι θέματα έλυσε αυτός ο πόλεμος;

Είχαμε την ήττα των Αθηνών και εδώ είναι η απάντηση. Η Αθήνα άρχισε τον πόλεμο, όχι η Σπάρτη. Η δημοκρατία άρχισε τον πόλεμο όχι η μη δημοκρατία. Η Σπάρτη αμυνόταν στο δικό της περιχαρακωμένο χώρο. Αλλά η Αθήνα ήθελε με τον ιμπεριαλιστικό της τρόπο να κάνει την κοσμοκρατορία των Αθηνών και να προσαρτήσει τη συμμαχία της Δήλου στην αθηναϊκή αυτοκρατορία και έτσι οδηγήθηκαν τα 40.000 στρατεύματα στη Σικελία και έτσι έγινε η καταστροφή του ελληνικού κοσμοσυστήματος και επήλθε η απώλεια της δημοκρατίας. Αλλά, απέναντι σ' αυτό έχουμε επιτέλους την κίνηση της Σπάρτης.

Δε φτάνει, λοιπόν, μόνο η ρεαλιστική προσέγγιση, προκειμένου να εξηγήσουμε τι γίνεται με τη νέα ηγεμονία των ΗΠΑ. Από το 1989 και μετά, οπότε τελείωσε ο ψυχρός πόλεμος, η ανθρωπότητα πίστεψε ότι θα σιγήσουν για πάντα τα όπλα, οι εξοπλισμοί και θα μετατραπούν αυτοί οι εξοπλισμοί σε εργαλεία παραγωγής και έτσι το τρομερό και πρωτοφανές κενό 200 προς 1, στο βιοτικό επίπεδο μεταξύ της ΕΕ και της Σομαλίας να αρχίσει να κλείνει, για να έχουμε ένα νέο αιώνα με προτεραιότητα τη μεταφορά πλούτου από το βορρά προς το νότο και την ανακατανομή του παγκόσμιου εισοδήματος. Ο ιμπεριαλισμός θα έμενε μόνο στην ιστορία σαν εφιάλτης από το πολύ μακρινό παρελθόν, μια βλάσφημη εκτροπή του ανθρώπινου γένους.

Ομως η εποχή στην οποία μπαίνουμε, μοιάζει πάρα πολύ με την εποχή που προηγήθηκε του πρώτου παγκόσμιου πολέμου. Βρεθήκαμε μπροστά στις μεγάλες αντιφάσεις. Μεγάλα εργατικά κινήματα. Εργαζόμενοι στις κυρίαρχες χώρες τότε, Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία, οργανωμένοι στα μεγάλα εργατικά και σοσιαλδημοκρατικά κόμματα, ορκίζονταν «ποτέ στον πόλεμο». Και όμως όταν φτάσαμε στις παραμονές του πολέμου, οι σοσιαλδημοκράτες στη Γερμανία, αφού διέσπασαν το κίνημα είπαν «ναι» στα κονδύλια, «ναι» στους εξοπλισμούς, όπως έκαναν και οι εργατικοί στην Αγγλία και οι σοσιαλιστές στη Γαλλία. Και οδηγηθήκαμε στο Βερντέν με 5 εκ. νεκρούς, Αγγλους, Γάλλους και Γερμανούς, που ο καθένας ανέμιζε τη δική του σημαία. Εκεί θυσιάστηκε η εργατική τάξη. Τι πρόβλημα έλυσε ο καπιταλισμός; Τι πρόβλημα έλυσε ο ιμπεριαλισμός; Η προσπάθεια που έκανε η Γερμανία το 1890 να μπει και αυτή στις αγορές, να σπάσει δηλαδή την ιμπεριαλιστική περικύκλωση και να βγει στην Αφρική, να σχεδιάσει ένα σιδηρόδρομο από το Βερολίνο ως τη Βαγδάτη, να ανταγωνιστεί με τους Αγγλους και τους Γάλλους, μας οδήγησε βασικά στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο.

Σήμερα βρισκόμαστε στη Νέα Εποχή, όπου πρέπει να καλωσορίσουμε πλέον την αναβίωση του νέου ιμπεριαλισμού. Ας δούμε όμως τις διαστάσεις της νέας οδυνηρής περιπέτειας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Για να την καθορίσουμε αυτή, πρώτα πρέπει να δούμε την πολιτική της ηγεμονίας, μετά το 1989. Γνωρίζουμε καλά ποια είναι η αμερικανική πολιτική από το 1947 ως το '89. Σε μία από τις βασικές υποθέσεις εργασίας της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής μετά το '47 για την πολιτική περικύκλωσης της Σοβιετικής Ενωσης, αναφέρονταν πως όταν υπάρχει σύγκρουση μεταξύ των στρατηγικών και πολιτικών συμφερόντων θα υπερισχύουν πάντα τα στρατηγικά συμφέροντα.

Αυτό μας είπε και ο Κλίντον. Αφού υπήρχε προτεραιότητα των στρατηγικών συμφερόντων, πήρατε μια ωραία δικτατορία για να μάθετε. Αρα λοιπόν πρέπει να παραπέμψουμε πίσω στις παραμονές του '67 και στην αφέλεια κάποιων πολιτικών δυνάμεων και πολιτικών ηγετών στην Ελλάδα, που έλεγαν ότι δε θα γίνει δικτατορία, διότι δε γνώριζαν καλά τη φύση του ιμπεριαλισμού, τη φύση της αμερικανικής πολιτικής. Και ενδεχομένως -κάποιοι μπορεί σκόπιμα- κάποιοι διέπραξαν ολέθρια σφάλματα γιατί δεν προετοίμασαν μια πάλη του λαού, να σταματήσει αυτή η δικτατορία, αυτή η εκτροπή, η οποία έγινε και στην Κύπρο, έγινε και στη Χιλή και αλλού, γιατί ήταν μέσα στις προδιαγραφές της αμερικανικής πολιτικής. Βέβαια, ο κάθε Πρόεδρος της Αμερικής μπορεί να την εφαρμόσει διαφορετικά και μπορεί να λέει ο Κένεντυ «είμαι Βερολινέζος», όπως λέει σήμερα ο Κλίντον, αλλά δεν μπορεί να ξεφύγει από τις προδιαγραφές της πολιτικής.

Σήμερα λοιπόν, μετά το '89, εγώ θεωρώ ότι μάλλον ισχύουν πολλές από τις βασικές υποθέσεις εργασίας και άλλες που έχουν επιπλέον δημιουργηθεί. Δηλαδή τι. Οτι τα αμερικανικά συμφέροντα είναι παγκόσμια, ότι κάθε περιοχή του κόσμου είναι κρίσιμη για τα αμερικανικά συμφέροντα, ότι η Αμερική έχει και την τεχνολογία και την ικανότητα να επιβάλει την ασφάλεια των συμφερόντων της παντού στον κόσμο, ότι έχει τη δυνατότητα να διεξάγει δύο πολέμους, ταυτόχρονα. Ομως, εάν ισχύει και μια ακόμη από τις υποθέσεις εργασίας, ότι δηλαδή οι ΗΠΑ θα προστατεύσουν την ηγεμονία τους και δε θα δεχτούν να αναδειχτεί καμία άλλη μεγάλη δύναμη στον πλανήτη, τότε έχουμε πολύ μεγάλο πρόβλημα.

Ο κόσμος, όπως σήμερα αναδιπλώνεται και ανοίγει στον 21ο αιώνα, δεν είναι μονοδιάστατος. Υπάρχουν τουλάχιστον 6 κέντρα στον πλανήτη μας, είτε οργανωμένα είτε υπό εκκόλαψη, που ενδεχομένως είναι ανταγωνιστικά. Οι ΗΠΑ, η ΕΕ υπό συγκρότηση, η Ρωσία που ανασυγκροτείται, η Κίνα, η Ινδία και η Ιαπωνία. Η φύση, λοιπόν, του κόσμου σήμερα δεν μπορεί να περιοριστεί στην ηγεμονία μιας χώρας. Ετσι η αμερικανική ηγεμονία είναι δυσλειτουργική. Αυτή, λοιπόν, η θέση πως η Αμερική θα ηγεμονεύει, ιστορικά αλλά και αναλυτικά δε δικαιώνεται.

Εχουμε έναν κόσμο, που όλα τα στοιχεία δείχνουν πως στα επόμενα 20 - 30 χρόνια θα είναι πάρα πολύ ανταγωνιστικός για τις αγορές, τις οικονομίες και επομένως αναμένουμε μεγάλες εξελίξεις σε ό,τι αφορά τη φύση του νέου διεθνούς συστήματος. Εάν οι ΗΠΑ θέλουν να κρατήσουν την ηγεμονία στον κόσμο μπορούν να το κάνουν μόνο με έναν τρόπο, τουλάχιστον για ένα διάστημα. Να πάρουν την Ευρώπη μαζί τους, να διευρύνουν τη δύναμη και την οικονομία τους σε όλη την ΕΕ και ενδεχομένως να ενσωματώσουν όλη την Ανατολική Ευρώπη. Αυτό, όμως, προϋποθέτει τη δημιουργία ενός κατεστημένου στο βόρειο ημισφαίριο, το οποίο ουσιαστικά θα νέμεται όλες τις πηγές και θα στερεί το άλλο κομμάτι του κόσμου από την ανάπτυξη του βιοτικού επιπέδου. Επομένως, η διεύρυνση του ΝΑΤΟ συμβαδίζει με τη διεύρυνση της ηγεμονίας των ΗΠΑ.

Ετσι, λοιπόν, το πρώτο πρόβλημα, το οποίο έμπαινε προς διαχείριση ήταν τα Βαλκάνια, για να συγκροτηθεί αυτό το μέτωπο. Αυτή η προβληματική περιοχή, όπου συγκρούονταν πάντα συμφέροντα μεγάλων δυνάμεων και φάνηκε ότι τα συμφέροντα των ΗΠΑ δεν περιορίζονται μόνο στην Ελλάδα. Επρεπε, λοιπόν, να υπάρξει μια πολιτική διαχείρισης των Βαλκανίων, μέσα από τις αντιθέσεις ή την εξώθηση μιας τεχνικής κρίσης, η οποία είχε αρχίσει με τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και θα απέβαινε προς όφελος των ΗΠΑ.

Η κρίση στα Βαλκάνια θα συνεχίσει. Ομως νομίζω ότι η νέα κρίση μετατοπίζεται στην Κεντρική Ασία, σε έναν άλλο κρίσιμο πλέον περίγυρο. Γνωρίζουμε ότι το ενεργειακό κέντρο του κόσμου, τα αποθέματα της ενέργειας, τουλάχιστον τα πετρελαϊκά βρίσκονται κυρίως στη Μέση Ανατολή και την Κασπία. Η διαχείριση, λοιπόν, αυτών των ενεργειακών κέντρων στην πολύ κρίσιμη περιοχή της Κεντρικής Ασίας, η οποία αναδιατάσσεται σήμερα μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης, είναι προϋπόθεση για να στηριχτεί αυτή η νέα πολιτική. Και αυτό βεβαίως είναι φοβερά επικίνδυνο, γιατί εδώ αγγίζουμε σε δύο μεγάλα θέματα. Σ' αυτό που λέγεται ανασυγκρότηση της Ρωσίας και τη διασφάλιση της ενότητας της Ρωσικής Ομοσπονδίας και στο πιο ευάλωτο σημείο της Κίνας, τη δυτική Κίνα με τα 100 εκ. μη Κινέζους (διάφορες μειονότητες) που αποτελούν διασπαστική απειλή και προς τη Ρωσία και προς την Κίνα.

Σ' αυτό το σημείο, οι ΗΠΑ θέλουν να ρυθμίσουν το διεθνές σύστημα. Αυτή είναι μια παλιά πολιτική της Δύσης γενικότερα, της διαχείρισης της Κεντρικής Ασίας. Και το επικαλούνται οι επιστήμονες ως το σφάλμα της Δύσης, δηλαδή ότι επέτρεψε μετά τον Κριμαϊκό πόλεμο στη Ρωσία να κινηθεί στην κεντρική Ασία. Και από εκεί εμείς συμπεράναμε ότι επέρχεται Αφγανιστάν. Δηλαδή ότι μετά το κλείσιμο του Βιετνάμ που η αντιπαράθεση έγινε μεταξύ ΗΠΑ και Σοβιετικής Ενωσης, ότι πλέον η σύγκρουση θα άρχιζε από εκεί. Αυτή η σύγκρουση θα συνεχιστεί. Ο ιμπεριαλισμός σήμερα είναι πάρα πολύ επικίνδυνος, διότι θέλει να θέσει υπό τον έλεγχό του κρίσιμες περιοχές του κόσμου. Και αυτό είναι μόνο η αρχή. Θα έχουμε ανταγωνισμούς στην Ασία, σε άλλες κρίσιμες περιοχές του πλανήτη.

Επομένως θα έλεγα, ότι η συνειδητοποίηση της κρίσης του ιμπεριαλισμού ως ο στόχος, ή το αδιέξοδο του καπιταλισμού, να ηγεμονεύσει υπό την ηγεμονία των ΗΠΑ, είναι αυτό το σημείο που θα πρυτανεύσει στα επόμενα 10 χρόνια. Εγώ δε δέχομαι ότι είναι δυνατόν μια χώρα να μπορέσει να ηγεμονεύσει τον πλανήτη. Δεν είναι δυνατό. Για να γίνει προϋποθέτει τη συγκρότηση μιας μεγάλης συμμαχίας, στην οποία είμαστε άμεσα μπλεγμένοι και ενδεχομένως θα υπάρξει μια βαθιά εμπλοκή της χώρας μας σ' αυτή την περιπέτεια για την ηγεμονία του νέου ΝΑΤΟ από τη Βόρειο Αμερική μέχρι το Καζαχστάν, την Τουρκία και τον Περσικό Κόλπο.