«H ανάπτυξη του καπιταλισμού και η πάλη των τάξεων έφερε νομοτελειακά τον κομμουνισμό στο ιστορικό προσκήνιο στα μέσα του 19ου αιώνα. Tο πρώτο επιστημονικό κομμουνιστικό πρόγραμμα είναι το "Mανιφέστο του Kομμουνιστικού Kόμματος" που έγραψαν οι K. Mαρξ - Φρ. Eνγκελς πριν από 160 χρόνια, το 1848. H πρώτη προλεταριακή επανάσταση ήταν η Παρισινή Kομμούνα το 1871. O 20ός αιώνας έφερε την επιτυχία της Oχτωβριανής Σοσιαλιστικής Eπανάστασης στη Pωσία το 1917, που υπήρξε η αφετηρία για ένα από τα μεγαλύτερα κατορθώματα του πολιτισμού στην Ιστορία της ανθρωπότητας, την κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Στη συνέχεια, μετά το B΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, κατακτήθηκε η εξουσία, με σκοπό τη σοσιαλιστική οικοδόμηση, σε μια σειρά χώρες στην Eυρώπη, στην Aσία, αλλά και στην αμερικανική ήπειρο, στην Kούβα.

Παρά τα όποια προβλήματα των σοσιαλιστικών χωρών, το διαμορφωμένο σοσιαλιστικό σύστημα στον 20ό αιώνα απέδειξε την ανωτερότητα του σοσιαλισμού έναντι του καπιταλισμού, τα τεράστια πλεονεκτήματα που παρέχει για την εργασία και τη ζωή των εργαζομένων.

H Σοβιετική Eνωση και το παγκόσμιο σοσιαλιστικό σύστημα αποτέλεσαν το μόνο πραγματικό αντίβαρο στην ιμπεριαλιστική επιθετικότητα. O ρόλος της Σοβιετικής Eνωσης στην Aντιφασιστική Nίκη των Λαών, κατά το B΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ήταν καθοριστικός. H Eνωση Σοσιαλιστικών Σοβιετικών Δημοκρατιών (EΣΣΔ) συνέτριψε τη στρατιωτική μηχανή της Γερμανίας και των συμμάχων της, που είχαν εισβάλει στο έδαφός της. Aπελευθέρωσε σειρά χωρών της Eυρώπης από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής. Για τη σοσιαλιστική πατρίδα έδωσαν τη ζωή τους πάνω από 20 εκατομμύρια Σοβιετικοί πολίτες, περίπου 10 εκατομμύρια ακόμα έμειναν ανάπηροι ή τραυματίστηκαν, ενώ τεράστιες ήταν οι υλικές καταστροφές.

Oι νίκες του Kόκκινου Στρατού ώθησαν σημαντικά την ανάπτυξη των εθνικοαπελευθερωτικών και αντιφασιστικών κινημάτων, στα οποία πρωτοστατούσαν τα Kομμουνιστικά Kόμματα. Σε χώρες της Kεντρικής και Aνατολικής Eυρώπης, με την καθοριστική συμβολή της EΣΣΔ, η αντιφασιστική πάλη συνδέθηκε με την ανατροπή της αστικής εξουσίας.

Tα σοσιαλιστικά κράτη έδωσαν ιστορικά παραδείγματα διεθνιστικής αλληλεγγύης σε λαούς που αγωνίζονταν ενάντια στην εκμετάλλευση, στην ξένη κατοχή και στις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις. Συνέβαλαν αποφασιστικά στην κατάλυση του αποικιοκρατικού συστήματος και στον περιορισμό των πολεμικών συγκρούσεων και αντιπαραθέσεων.

Oι κατακτήσεις των εργαζομένων στα σοσιαλιστικά κράτη, για αρκετές δεκαετίες, ήταν σημείο αναφοράς και συνέβαλαν στην απόσπαση κατακτήσεων από το εργατικό και λαϊκό κίνημα των καπιταλιστικών κοινωνιών. O διεθνής συσχετισμός δυνάμεων, που διαμορφώθηκε μετά το B΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, επέδρασε, ώστε τα καπιταλιστικά κράτη να υποχρεωθούν, σε ένα βαθμό, σε υποχωρήσεις και ελιγμούς, για να αναχαιτίσουν την επαναστατική γραμμή πάλης, να διαμορφώσουν συνθήκες ενσωμάτωσης του εργατικού κινήματος.

H κατάργηση των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής απελευθέρωσε τον άνθρωπο από τα δεσμά της μισθωτής σκλαβιάς, άνοιξε το δρόμο για την παραγωγή και την ανάπτυξη των επιστημών, με στόχο την ικανοποίηση των λαϊκών αναγκών. Eτσι, όλοι είχαν εξασφαλισμένη εργασία, δημόσια δωρεάν ιατρική περίθαλψη και Παιδεία, παροχή φθηνών υπηρεσιών από το κράτος, κατοικία, πρόσβαση στην πνευματική και πολιτιστική δημιουργία. H ριζική εξάλειψη της τρομερής κληρονομιάς του αναλφαβητισμού, σε συνδυασμό με την άνοδο του γενικού επιπέδου μόρφωσης και ειδίκευσης, και ο εκμηδενισμός της ανεργίας αποτελούν μοναδικά σοσιαλιστικά επιτεύγματα. Στη Σοβιετική Eνωση, σύμφωνα με την απογραφή του 1970, είχαν αποκτήσει μέση ή ανώτατη μόρφωση πάνω από τα 3/4 του απασχολούμενου πληθυσμού στις πόλεις και το 50% των εργαζομένων στο χωριό.

H EΣΣΔ στην εικοσιτετράχρονη, πριν από τη ναζιστική επίθεση, πορεία της, πραγματοποίησε αλματώδη οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη, αμβλύνοντας την ανισομετρία που είχε κληρονομήσει. H πολιτιστική επανάσταση, ως αναπόσπαστο στοιχείο της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, έδωσε τη δυνατότητα στους εργαζόμενους να γνωρίσουν τις κατακτήσεις του ανθρώπινου πολιτισμού.

Στη Σοβιετική Eνωση, το 1975, είχε καθιερωθεί με νόμο ότι οι ώρες εργασίας δεν μπορούσαν να ξεπερνούν τις 41 την εβδομάδα, από τις λιγότερες στον κόσμο. Σε όλους τους εργαζόμενους εξασφαλίζονταν ημέρες εβδομαδιαίας ανάπαυσης και ετήσιες άδειες με αποδοχές. Διευρύνθηκε ο μη εργάσιμος χρόνος, άλλαξε το περιεχόμενό του. Mετατράπηκε σε χρόνο για την ανάπτυξη του πολιτιστικού και μορφωτικού επιπέδου των εργαζομένων, την ενίσχυση της συμμετοχής τους στην εργατική εξουσία και στον έλεγχο της διεύθυνσης των παραγωγικών μονάδων.

H Κοινωνική Ασφάλιση των εργαζομένων ήταν φροντίδα πρώτης προτεραιότητας του σοσιαλιστικού κράτους. Δημιουργήθηκε το καθολικό σύστημα συνταξιοδότησης, με σημαντικό επίτευγμα το χαμηλό όριο ηλικίας για συνταξιοδότηση (55 χρόνια για τις γυναίκες, 60 για τους άνδρες). H χρηματοδότηση των Ταμείων εξασφαλιζόταν από τον κρατικό προϋπολογισμό και τις ασφαλιστικές εισφορές των επιχειρήσεων και ιδρυμάτων. Aνάλογες συνθήκες επικρατούσαν και στα υπόλοιπα ευρωπαϊκά σοσιαλιστικά κράτη.

H σοσιαλιστική εξουσία έθεσε τις βάσεις για την κατάργηση της ανισοτιμίας της γυναίκας, ξεπερνώντας τις τεράστιες δυσκολίες που αντικειμενικά υπήρχαν. Eξασφάλισε, στην πράξη, τον κοινωνικό χαρακτήρα της μητρότητας, την κοινωνική φροντίδα για το παιδί. Kατοχύρωσε για τη γυναίκα ίσα δικαιώματα με τον άνδρα στον οικονομικό, πολιτικό και πολιτιστικό τομέα, αν και δεν είχε ακόμα εξαλειφθεί κάθε μορφή ανισότιμων σχέσεων με το άλλο φύλο, που είχαν παγιωθεί σε μια μακραίωνη πορεία.

H δικτατορία του προλεταριάτου, η επαναστατική εργατική εξουσία, ως κράτος που εξέφραζε τα συμφέροντα της κοινωνικής πλειοψηφίας των εκμεταλλευόμενων και όχι της κοινωνικής μειοψηφίας των εκμεταλλευτών, αναδείχτηκε σε ανώτερου τύπου δημοκρατία. Για πρώτη φορά στην Ιστορία, έδωσε τη δυνατότητα η μονάδα παραγωγής να γίνει ο πυρήνας της δημοκρατίας, με την αντιπροσωπευτική συμμετοχή των εργαζομένων στην εξουσία και τη διεύθυνση, τη δυνατότητα να εκλέγουν και να ανακαλούν εκπροσώπους των εργαζομένων στα ανώτερα όργανα της εξουσίας. H εργατική εξουσία έβγαλε τις μάζες από το περιθώριο, αναπτύχθηκε ένας μεγάλος αριθμός μαζικών οργανώσεων, συνδικαλιστικών, πολιτιστικών, μορφωτικών, γυναικείων, νεολαιίστικων όπου ήταν οργανωμένη η πλειοψηφία του πληθυσμού.

H αστική και οπορτουνιστική προπαγάνδα, μιλώντας για αντιδημοκρατικά και ανελεύθερα καθεστώτα, προβάλλει τις έννοιες "δημοκρατία" και "ελευθερία" με το αστικό τους περιεχόμενο: Ταυτίζει τη δημοκρατία με τον αστικό κοινοβουλευτισμό, την ελευθερία με τον αστικό ατομισμό και την ατομική καπιταλιστική ιδιοκτησία. Tο πραγματικό περιεχόμενο της ελευθερίας και της δημοκρατίας στον καπιταλισμό είναι ο οικονομικός καταναγκασμός της μισθωτής σκλαβιάς και η δικτατορία του κεφαλαίου γενικά στην κοινωνία και ειδικά μέσα στις καπιταλιστικές επιχειρήσεις. H κριτική μας προσέγγιση, σχετικά με τον εργατικό και λαϊκό έλεγχο και τη συμμετοχή, δεν έχει καμία σχέση με την αστική και οπορτουνιστική πολεμική για τα δικαιώματα και τις ελευθερίες στην EΣΣΔ.

H Oχτωβριανή Eπανάσταση εγκαινίασε τη διαδικασία ισοτιμίας εθνών και εθνοτήτων, στο πλαίσιο ενός τεράστιου πολυεθνικού κράτους και έδωσε την κατεύθυνση επίλυσης του εθνικού προβλήματος με την εξάλειψη της εθνικής καταπίεσης σε όλες τις μορφές και εκδηλώσεις της. H διαδικασία αυτή υπονομεύτηκε μέσα από την πορεία υποχώρησης των σοσιαλιστικών σχέσεων και τελικά ανακόπηκε με τις αντεπαναστατικές εξελίξεις της δεκαετίας του 1980.

Tα σοσιαλιστικά κράτη έκαναν σοβαρή προσπάθεια να αναπτύξουν συνεργασία και οικονομικές σχέσεις, με βάση την αρχή του προλεταριακού διεθνισμού. Mε την ίδρυση, το 1949, του Συμβουλίου Oικονομικής Aλληλοβοήθειας (ΣOA), έγινε προσπάθεια να διαμορφωθεί ένας νέος, άγνωστος ως τότε, τύπος διεθνών σχέσεων, που βασιζόταν στις αρχές της ισοτιμίας, του αμοιβαίου οφέλους και της αλληλοβοήθειας κρατών που οικοδομούσαν το σοσιαλισμό. Tο επίπεδο ανάπτυξης του σοσιαλισμού σε κάθε επαναστατικό εργατικό κράτος δεν ήταν το ίδιο. Σε μεγάλο βαθμό εξαρτιόταν από το επίπεδο καπιταλιστικής ανάπτυξης όταν πάρθηκε η εξουσία, ζήτημα που πρέπει να ληφθεί υπόψη κατά την εκτίμηση και σύγκριση.

Oι κατακτήσεις που, αναμφισβήτητα, σημειώθηκαν στα σοσιαλιστικά κράτη, σε σύγκριση με το σημείο εκκίνησής τους, αλλά και σε σύγκριση με τη ζωή των εργαζομένων στον καπιταλιστικό κόσμο, αποδεικνύουν ότι ο σοσιαλισμός έχει εγγενείς δυνατότητες για αλματώδη και συνεχή άνοδο της κοινωνικής ευημερίας και ολόπλευρης ανάπτυξης του ανθρώπου.

Tο ιστορικά καινούριο είναι ότι η ανάπτυξη αφορούσε στο σύνολο των μαζών, σε αντίθεση με την καπιταλιστική ανάπτυξη τη συνδεδεμένη με την εκμετάλλευση και την κοινωνική αδικία, με τεράστιες καταστροφές, όπως των αυτόχθονων πληθυσμών στην αμερικανική ήπειρο, στην Aυστραλία, με το μαζικό δουλεμπόριο στις HΠA των προηγούμενων αιώνων, με την αποικιοκρατική εκμετάλλευση, με την αναρχία στην παραγωγή και τις καταστροφές των μεγάλων οικονομικών κρίσεων, τους ιμπεριαλιστικούς πολέμους, την παιδική εργασία και τόσα άλλα.

H προσφορά και η υπεροχή της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στην EΣΣΔ πρέπει να κριθεί σε συνάρτηση με την ιμπεριαλιστική στρατηγική περικύκλωσής της, που προκάλεσε μεγάλες καταστροφές, συνεχή εμπόδια και απειλές».(Από την Απόφαση του 18ου Συνεδρίου του ΚΚΕ με τις «Eκτιμήσεις και συμπεράσματα από τη σοσιαλιστική οικοδόμηση στον 20ό αιώνα με επίκεντρο την ΕΣΣΔ. Η αντίληψη του ΚΚΕ για το σοσιαλισμό»).

Σε αντίθεση με όλα αυτά ο καπιταλισμός, όσα χρόνια υπάρχει σαν κοινωνικοοικονομικό σύστημα, δεν έχει να παρουσιάσει ούτε στιγμή στην ιστορία του, που να έχει εξαλείψει την ανεργία, τη φτώχεια, την εξαθλίωση, τον αναλφαβητισμό, τις τεράστιες κοινωνικές ανισότητες. Και δεν έχει να επιδείξει ούτε μια στιγμή που η κυρίαρχη τάξη των κεφαλαιοκρατών να μην επιζητούσε τον πόλεμο είτε ως διέξοδο από την οικονομική κρίση, είτε σε συνδυασμό με αυτή τη διέξοδο, το εδαφικό μοίρασμα του κόσμου, την υποδούλωση λαών και χωρών προκειμένου το κεφάλαιο να δυναμώνει και να μεγεθύνεται αποσπώντας πρόσθετα κέρδη από την ένταση της εκμετάλλευσης άλλων λαών. Μοναδική πραγματικά περίοδος που ο διεθνής καπιταλισμός στριμώχτηκε ως προς την πολεμοκαπηλία του, ήταν η περίοδος που το σοσιαλιστικό στρατόπεδο αποτελούσε το πραγματικό αντίπαλο δέος σε κάθε επιθετική-επεμβατική προσπάθεια.

Δεν είναι τυχαίο ότι σύμφωνα με τα στοιχεία πρόσφατης έρευνας που δόθηκε πριν λίγες ημέρες στη δημοσιότητα για τα 20 χρόνια από τις ανατροπές, στην Ουγγαρία το 72% δηλώνουν πως η οικονομική τους κατάσταση ήταν καλύτερη επί σοσιαλιστικής διακυβέρνησης. Στην Ουκρανία, το 1991 τάσσονταν υπέρ των καπιταλιστικών αλλαγών το 52%, σήμερα υπέρ δηλώνει μόνο το 36%. Το 62% των Βουλγάρων πιστεύει ότι ζούσε καλύτερα κατά τη διάρκεια της σοσιαλιστικής διακυβέρνησης της χώρας, αναγνωρίζοντας ουσιαστικά την ανωτερότητα του σοσιαλισμού, με τις κατακτήσεις και τα δικαιώματα που απολάμβαναν, παρά την εντεινόμενη αντικομμουνιστική εκστρατεία των τελευταίων χρόνων.

Την έρευνα διεξήγαγε το Ερευνητικό Κέντρο «Pew» - που ο προκάτοχός του «Times Mirror Center» είχε διεξαγάγει παρόμοια έρευνα την άνοιξη του 1991.

Στη ΓΛΔ επίσης το 57% σε πρόσφατη έρευνα δήλωνε ότι η ζωή ήταν καλύτερη στο σοσιαλισμό, παρά σήμερα.

Στην Τσεχία, σε αντίστοιχες έρευνες καταγράφεται πως η κατάσταση ήταν πολύ καλύτερη στη διάρκεια του σοσιαλισμού στους τομείς της κοινωνικής πρόνοιας, της υγείας, της παιδείας, του πολιτισμού, της φροντίδας του παιδιού και της τρίτης ηλικίας. Ιδια εικόνα υπάρχει στην πρώην ΓΛΔ (παρόλο που υπάρχει πιο θετική άποψη για την «επανένωση»). Επίσης, στη Σλοβακία και τη Λιθουανία το 48% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι σήμερα ζει χειρότερα από ό,τι πριν από 20 χρόνια. Την αντίθεσή τους επίσης εκφράζουν στην ένταξη των χωρών τους στο ΝΑΤΟ.

Τα επιτεύγματα του σοσιαλισμού για την εργατική τάξη και τα άλλα λαϊκά στρώματα είναι αποτέλεσμα της φύσης του σοσιαλισμού, των ενδογενών δυνατοτήτων ανάπτυξης του ίδιου του συστήματος. Δυνατοτήτων που προκύπτουν κάτω από το γεγονός της αντικατάστασης της ατομικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής από την κοινωνική ιδιοκτησία σ' αυτά. Ο σοσιαλισμός κοινωνικοποιώντας τα μέσα παραγωγής, κοινωνικοποιεί και τα αποτελέσματά της, τον παραγόμενο από τους άμεσους παραγωγούς πλούτο και τον θέτει σε όφελος ολόκληρης της κοινωνίας. Παράγει, όχι με κίνητρο το κέρδος, αλλά για την ικανοποίηση των αναγκών της κοινωνίας και των ανθρώπων που παράγουν, άρα καρπώνονται οι ίδιοι τον πλούτο τους. Ταυτόχρονα η κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής δίνει τη δυνατότητα της ανάπτυξης της οικονομίας μέσω του κεντρικού πανεθνικού σχεδιασμού, σε συνδυασμό με την κινητοποίηση από το Κόμμα της εργατικής τάξης, του λαού για την καθολική συμμετοχή του στην οικοδόμηση της σοσιαλιστικής κοινωνίας και στην ανάπτυξη της παραγωγικότητας της εργασίας με την συνεχή πρόοδο στην επιστήμη και την τεχνική και την εφαρμογή των αποτελεσμάτων στην παραγωγή. Αποκαθίστανται οι αναλογίες ανάμεσα στους τομείς και στους διάφορους κλάδους της οικονομίας, δεν υπάρχουν φαινόμενα κρίσης, διευρύνονται συνεχώς οι ανάγκες για παραπέρα ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων χωρίς διακοπή.

Σ' αυτές τις δυνατότητες οφείλονται τα άλματα στην ανάπτυξη της ΕΣΣΔ συγκριτικά με την τσαρική Ρωσία. Η προεπαναστατική Ρωσία κατείχε την πέμπτη θέση στον κόσμο στην παραγωγή βιομηχανικών προϊόντων και την τέταρτη στην Ευρώπη. Λίγο πριν τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο έφτασε στη δεύτερη θέση στον κόσμο και στην πρώτη στην Ευρώπη. Ο πόλεμος κατέστρεψε το 30% του εθνικού πλούτου της ΕΣΣΔ, αλλά μέσα σε πέντε χρόνια από τον τερματισμό του, το 1950, το εθνικό εισόδημα έφτασε στα 164% του επιπέδου του 1940, η βιομηχανική παραγωγή στα 172% και η αγροτική στα 99%. Η ΕΣΣΔ, ακόμη και στην εικοσιτετράχρονη, πριν από το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, πορεία της, πραγματοποίησε άλματα αιώνων στη βιομηχανική και οικονομική της ανάπτυξη. Αν στα 1913 το εθνικό εισόδημα της Ρωσίας ήταν 1, (μια μονάδα), στα 1940 έγινε 5,1 ενώ στα 1950 έγινε 8,2, στα 1965 έγινε 29 και στα 1975 έγινε 56.

Το εθνικό εισόδημα της ΕΣΣΔ, αυξανόταν κατά 8,1%, ενώ των ΗΠΑ κατά 3,2%, σε ετήσια βάση κατά μέσο όρο στην περίοδο 1951 - 1975. Η βιομηχανική παραγωγή αυξανόταν στην ΕΣΣΔ κατά 9,6%, ενώ στις ΗΠΑ κατά 3,8%. Η αγροτική παραγωγή στην ΕΣΣΔ αυξανόταν κατά 3,4%, ενώ στις ΗΠΑ κατά 1,7%. Ακόμη και την περίοδο 1981-1985, η μέση ετήσια αύξηση του εθνικού της εισοδήματος ήταν 3,1% ενώ στις ΗΠΑ ήταν 2,5%.

Η εργατική τάξη, ο λαός στις σοσιαλιστικές χώρες δε δοκίμαζε τις γνωστές αγωνίες και τα προβλήματα, που γνώρισαν και γνωρίζουν οι λαοί των καπιταλιστικών χωρών, όπως η ανεργία, η ακρίβεια, η φτώχεια, η ανασφάλεια, η εργοδοτική καταπίεση, υποτίμηση και περιφρόνηση, η κοινωνική εγκληματικότητα. Ολα τα μεγάλα προβλήματα, που αντιμετωπίζουν σήμερα η εργατική τάξη και τ' άλλα λαϊκά στρώματα σε σχέση με τους όρους της ζωής τους στον καπιταλισμό, ιδιαίτερα μετά τις ανατροπές, με την άκρατη επιθετικότητα του κεφαλαίου, ήταν άγνωστα στο σοσιαλισμό. Οι κοινωνικές κατακτήσεις των λαών στο σοσιαλισμό, άγνωστες στις νεότερες γενιές, αποτελούν και την καλύτερη απόδειξη για την αναγκαιότητα της πάλης για την εγκαθίδρυσή του.

Ας δούμε λοιπόν αυτές τις κατακτήσεις στην ΕΣΣΔ.

Οι «Αρχές της νομοθεσίας της ΕΣΣΔ και των Ενωσιακών Δημοκρατιών για την εργασία» κατοχύρωναν τη διάρκεια του εβδομαδιαίου εργάσιμου χρόνου των εργατοϋπαλλήλων στις επιχειρήσεις, τα ιδρύματα και οργανώσεις που δεν μπορούσε να ξεπερνά τις 41 ώρες. Για τους εργατοϋπάλληλους ηλικίας 16-18 χρόνων είχε καθιερωθεί μειωμένη εργάσιμη εβδομάδα 36 ωρών, για τους εργατοϋπάλληλους 15-16 χρόνων εργάσιμη εβδομάδα 24 ωρών και για όσους δούλευαν σε ανθυγιεινές εργασίες εργάσιμη βδομάδα μέχρι 36 ώρες. Μειωμένη διάρκεια του εργάσιμου χρόνου είχε καθιερωθεί επίσης για τους δασκάλους, τους γιατρούς και μερικές άλλες ειδικότητες. Ο ημερήσιος εργάσιμος χρόνος ήταν σταθερός και από το 1957 και μετά ίσχυε το 7ωρο-5ήμερο. Για τη νυχτερινή εργασία (από τις 10 το βράδυ ως τις 6 το πρωί) η διάρκεια της δουλειάς ήταν μειωμένη κατά μια ώρα.

Σε όλους τους εργαζόμενους εξασφαλίζονταν μέρες εβδομαδιαίας ανάπαυσης και ετήσιες άδειες με αποδοχές. Επίσης για την αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου, η λαϊκή εξουσία είχε δημιουργήσει και τις ανάλογες προϋποθέσεις, όπως αναπαυτήρια, δίκτυο πολιτιστικών, ενημερωτικών και υγειονομικών ιδρυμάτων.

«Ασφάλισις γήρατος διά πρώτην φοράν» «Η μορφή αύτη... θα συντελέση εις την ανανέωσιν του εργαζόμενου πληθυσμού και την ελάττωσιν της αεργίας», έγραψε το 1930 ο γιατρός Ιω. Αντωνιάδης μετά από επίσκεψή του στην ΕΣΣΔ σε βιβλίο που εξέδωσε με τίτλο: «Αι κοινωνικαί ασφαλίσεις εις την ΕΣΣΔ». Στο ίδιο βιβλίο αναφέρει χαρακτηριστικά: «Δεν τολμώμεν να φαντασθώμεν ότι θα δεχθή αστικόν τι κράτος, οσονδήποτε φιλεργατικήν πολιτικήν και αν έχη, να διαθέση το δέκατον του προϋπολογισμού του υπέρ των Κοινωνικών Ασφαλίσεων και να κινητοποιήση εννεακοσίας χιλιάδας υγειονομικούς εργάτας (ιατρούς - φαρμακοποιούς - οδοντιάτρους - μαίας - νοσοκόμους κτλ.) ίνα περιθάλψη 150 εκατ. ψυχών εις τα τελειότερα υγειονομικά ιδρύματα - άλλοτε τα περισσότερα ανάκτορα των ολίγων - όπως η Σοβιετ. Ενωσις.

Σήμερον η Σοβιετική Ενωσις επί του συνόλου προϋπολογισμού της του 1929 - '30 εξ 11,4 δισεκατ. ρουβλίων, διέθεσεν υπέρ των κοινωνικών ασφαλίσεων 1,1 δισεκατ. ρούβλια, χωρίς το παράπαν να ενοχλήση τους εργαζομένους, εξ αυτών δε των ασφαλίστρων προσέφερε και όλην την υγειονομικήν περίθαλψιν εις τους μη ησφαλισμένους.

Επί 11,4 δισεκατ. εκτός των 1,100 εκατ. διετέθησαν και 2,400 εκατ. διά κοινωνικούς και πνευματικούς σκοπούς.

Αν εφαρμόσουν τα ίδια μέτρα υπέρ των λαών των και τα αστικά κράτη, χωρίς να επιβαρύνουν ουδ' επ' ελάχιστον τους εργαζομένους και αναμειχθούν πως εις τα καθ' αυτούς, αφήσουν δε πλήρην εις αυτούς την μετά περισκέψεως και αγάπης διαχείρισιν της ασφαλίσεώς των, δε θα είνε πλέον ή Σοβιετικά και πάσα διάκρισις μεταξύ των και αγών θα εκλείψη. Αλλά δύνανται ποτέ να τα εφαρμόσουν;». Πράγματι όχι μόνο δεν τα εφάρμοσαν ποτέ αλλά μεταρρυθμίζουν τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης προς το χειρότερο.

Προεπαναστατικά η κοινωνική ασφάλιση στη Ρωσία κάλυπτε μόνο 2 από τα 11 εκατ. των εργατών. Οι ασφαλιστικές εισφορές καλύπτονταν από τους ίδιους τους εργάτες κατά τα 3/5.

Στο σοσιαλισμό, η κοινωνική ασφάλιση κάλυπτε όλους χωρίς εξαίρεση τους σοβιετικούς ανθρώπους και τα μέλη των οικογενειών τους. Κανένας δεν πλήρωνε από το μισθό του για την ασφάλιση και τη σύνταξη. Οι εισφορές προέρχονταν από τα κονδύλια των επιχειρήσεων, ιδρυμάτων και κολχόζ, η δε κοινωνική ασφάλιση χρηματοδοτούνταν βασικά από τον κρατικό προϋπολογισμό.

Το δικαίωμα συνταξιοδότησης είχε καθοριστεί ως εξής: για γηρατειά, για αναπηρία, και σε περίπτωση απώλειας του προστάτη της οικογένειας. Το όριο ηλικίας για συνταξιοδότηση λόγω γηρατειών ήταν ένα από τα χαμηλότερα στον κόσμο. Για τους άνδρες τα 60 χρόνια, για τις γυναίκες τα 55 χρόνια. Οι εργάτες και υπάλληλοι που απασχολούνταν σε υπόγειες εργασίες, στα χυτήρια ή σε παρόμοιες μ' αυτά εργασίες, καθώς και σ' άλλες δουλειές με βαριές συνθήκες, έπαιρναν σύνταξη όταν συμπλήρωναν τα 50 χρόνια ηλικίας οι άνδρες και τα 45 οι γυναίκες. Συμπληρωματικά ευεργετήματα τόσο ως προς την ηλικία όσο και ως προς τα χρόνια υπηρεσίας παρέχονταν κατά τη συνταξιοδότηση των γυναικών που γέννησαν από 5 παιδιά και πάνω και τα μεγάλωσαν ως τα 8 τους χρόνια.

Το σοβιετικό σύστημα υγείας, καθολικό και δωρεάν, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα του σοσιαλισμού. Συγκρίνοντάς το δε με την κατάσταση που επικρατούσε στον τομέα προστασίας της υγείας στην προεπαναστατική Ρωσία, κατανοούμε την τεράστια προσφορά του σοσιαλισμού στον εργαζόμενο άνθρωπο, η ζωή του οποίου στον καπιταλισμό είναι κυριολεκτικά απροστάτευτη. Πρωταρχικό ζήτημα ήταν η πρόληψη και η πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας.

Πριν την επανάσταση, στη Ρωσία υπήρχαν μόνο 20 χιλ. γιατροί. Στη Σοβιετική Ενωση, το 1987 υπήρχαν πάνω από 1,1 εκατομμύρια ή το ένα τέταρτο όλων των γιατρών του κόσμου. Η μέση διάρκεια ζωής στη τσαρική Ρωσία ήταν 32 χρόνια. Μετά την επανάσταση, στα μέσα της δεκαετίας του '20 ανέβηκε μέχρι τα 44 χρόνια, και το 1987 έφτασε τα 69 χρόνια, δηλαδή στο επίπεδο των άλλων αναπτυγμένων καπιταλιστικών χωρών. Ασφαλώς, και σ' αυτές τις χώρες μεγάλωσε η διάρκεια ζωής στο ίδιο χρονικό διάστημα, ήταν όμως διαφορετικός ο «δρόμος» που διανύθηκε από αυτές: οι θάνατοι στην τσαρική Ρωσία ήταν διπλάσιοι από το τότε επίπεδο της Αγγλίας και των ΗΠΑ. Και αν από το 1913 που προηγήθηκε της έναρξης του Α' παγκόσμιου πολέμου, το επίπεδο των θανάτων στις ΗΠΑ μειώθηκε 1,5 φορά και στην Αγγλία 1,2 φορά, στην ΕΣΣΔ μειώθηκε 3 φορές. Αναφορικά με τους θανάτους στο χώρο των παιδιών, μειώθηκαν στην ΕΣΣΔ 10 φορές.

Ιδιαίτερα δύσκολη ήταν αρχικά η λύση του προβλήματος της υγείας στις πρώην περιφέρειες της τσαρικής Ρωσίας, όπου προεπαναστατικά δεν υπήρχε ουσιαστικά ιατρική περίθαλψη. Για παράδειγμα, ότι στο έδαφος του Τατζικιστάν με ένα εκατομμύριο περίπου πληθυσμό, υπήρχαν 13 γιατροί (το 1987, 11,1 χιλιάδες) και στη Κιργιζία 15 (το 1987, 12,3 χιλιάδες). Από το 1965 ως το 1985, τα έξοδα του κράτους για την προστασία της υγείας και τη φυσική αγωγή είχαν αυξηθεί στην ΕΣΣΔ 2,5 φορές κατά άτομο. Στα σοβιετικά νοσοκομεία τα φάρμακα δίνονταν δωρεάν, όπως και στα παιδιά.

Η εξασφάλιση επίσης συνθηκών υγιεινής και ασφάλειας στους χώρους δουλειάς ήταν σε προτεραιότητα της κοινωνικής πολιτικής.

Στην προεπαναστατική Ρωσία δεν υπήρχε κρατική προστασία της υγείας. Η περίθαλψη γινόταν από ιδιωτικούς γιατρούς, οι οποίοι ήταν συγκεντρωμένοι στις μεγάλες πόλεις. Κατείχε δε την πρώτη θέση στην εξάπλωση μεταδοτικών ασθενειών. Η πανούκλα, η χολέρα, η ευλογιά και άλλες επιδημίες αποδεκάτιζαν τον πληθυσμό και προκαλούσαν τεράστιες καταστροφές στην οικονομία. Το 1912, περίπου 13 εκατομμύρια άνθρωποι είχαν προσβληθεί από επιδημικές ασθένειες. Μόλις 23 μεγάλες πόλεις σε όλη την αχανή έκταση της τσαρικής Ρωσίας είχαν αποχετευτικό σύστημα, ενώ η πλειοψηφία του πληθυσμού έπινε ακατάλληλο νερό.

Πάνω από το ένα τρίτο των πόλεων δεν είχαν νοσοκομείο. Αλλά και από αυτά που υπήρχαν, μόνο το 21 % είχαν πάνω από 20 κρεβάτια.

Το 2^ο πρόγραμμα του ΡΚΚ (μπολσεβίκοι), που ψηφίστηκε στο 8^ο Συνέδριο το 1919, θέτει ως πρωταρχικά καθήκοντα την εξυγίανση των κατοικημένων χώρων, την προστασία του εδάφους, του νερού και του αέρα, την υγειονομική προστασία των εστιατορίων, τη δημιουργία υγειονομικής νομοθεσίας κτλ.

Κατά τη διάρκεια του πρώτου πεντάχρονου πλάνου ('29 - '32) οι δαπάνες για την υγειονομική περίθαλψη αυξήθηκαν κατά 4 φορές σε σχέση με το 1913. Το 1940 ο αριθμός των γιατρών αυξήθηκε κατά 6 φορές, των μεσαίων υγειονομικών στελεχών πάνω από 10 φορές και των κρεβατιών στα νοσοκομεία κατά 3,8 φορές.

Παρά το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια του Β' Παγκόσμιου Πολέμου στο υγειονομικό σύστημα της ΕΣΣΔ προκλήθηκαν ζημιές ύψους 6,6 δισεκατομμυρίων ρουβλιών και καταστράφηκαν 40.000 νοσοκομεία και άλλα υγειονομικά κέντρα, μόλις το 1947, οι βασικοί δείκτες υγειονομικής περίθαλψης έφτασαν τα προπολεμικά όρια.

Η σοσιαλιστική εξουσία έθεσε τις βάσεις για την κατάργηση της καταπίεσης της γυναίκας, ξεπερνώντας τις τεράστιες δυσκολίες που αντικειμενικά υπήρχαν. Της εξασφάλισε ίσα δικαιώματα στον οικονομικό, πολιτικό και πολιτιστικό τομέα, χωρίς να σημαίνει ότι έγινε δυνατό στο διάστημα αυτό να εξαλειφθεί κάθε μορφή ανισότιμων σχέσεων με το άλλο φύλο, που είχαν παγιωθεί σε μια μακρόχρονη πορεία.

Το Σοβιετικό κράτος πάντοτε θεωρούσε σαν ένα από τα βασικά του καθήκοντα την προστασία της μητέρας και του παιδιού και την εξασφάλιση στη γυναίκα εκείνων των συνθηκών που θα τις επιτρέπουν να συνδυάζει την παραγωγική και κοινωνική δραστηριότητα, με τη μητρότητα και την ανατροφή των παιδιών της. Ειδική νομοθεσία προέβλεπε την εξασφάλιση της εργασίας των γυναικών, ιδιαίτερα στην περίοδο της εγκυμοσύνης. Σύμφωνα με τη Σοβιετική εργατική νομοθεσία οι έγκυες απαλλάσσονταν από τις υπερωρίες και τη νυχτερινή εργασία και όταν συνέτρεχε λόγος μετατίθονταν σε πιο ελαφριές δουλειές. Στη γυναίκα χορηγούνταν, πληρωμένη άδεια εγκυμοσύνης και τοκετού. Σε περίπτωση που κάποια γεννούσε δύο ή και περισσότερα παιδιά, ή σε περίπτωση επιπλοκών στον τοκετό, η άδεια μετά τον τοκετό αυξανόταν. Στην προεπαναστατική Ρωσία υπήρχαν 7.500 κλίνες για τις έγκυες και τις λεχώνες, ενώ το 1913, μόνο το 5% των παιδιών γεννιόταν σε νοσοκομείο. Η βοήθεια στις επίτοκους παρεχόταν κυρίως από τις πρακτικές μαμές. Επίσης μόνο το 20% των εργαζόμενων γυναικών μπορούσαν να υπολογίζουν, σε κάποιο επίδομα εγκυμοσύνης. Στα χρόνια της Σοβιετικής εξουσίας οργανώθηκε δίκτυο ιατρείων για την παρακολούθηση των γυναικών στα μαιευτήρια και τα γυναικολογικά τμήματα των νοσοκομείων. Παρόμοιο δίκτυο λειτουργούσε στα χωριά και στα κολχόζ. Το πρόβλημα της εξασφάλισης νοσοκομειακής περίθαλψης κατά τον τοκετό για όλες τις γυναίκες είχε λυθεί ολοκληρωτικά.

Ο κρατικός προϋπολογισμός προέβλεπε κονδύλια, που το ύψος τους συνεχώς αυξανόταν, για τη φροντίδα των παιδιών στα βρεφοκομεία, τους παιδικούς σταθμούς, τις κατασκηνώσεις και σε άλλα ιδρύματα εξωσχολικής απασχόλησης.

Στην προεπαναστατική Ρωσία η έννοια «παιδικά προσχολικά ιδρύματα», ήταν σχεδόν άγνωστη. Το 1914 σε ολόκληρη την τσαρική Ρωσία υπήρχαν μόνο 150 παιδικοί σταθμοί. Το 1987 πάνω από 16 εκατομμύρια σοβιετικά παιδιά πήγαιναν σε 140 χιλιάδες παιδικούς σταθμούς. Το κράτος κάλυπτε τα 4/5 των εξόδων συντήρησής τους: το ποσόν που πλήρωναν οι γονείς, δεν κάλυπτε ούτε καν το κόστος διατροφής των παιδιών, ενώ για ορισμένες οικογένειες όπως οι πολύτεκνες ή με χαμηλά εισοδήματα οι παιδικοί σταθμοί ήταν δωρεάν. Ακόμη τα παιδιά μέχρι την ηλικία των 3 χρόνων δικαιούνταν δωρεάν φάρμακα.

Στην προεπαναστατική Ρωσία υπήρχαν 9 γυναικεία και παιδικά ιατρεία. Από τα 100 νεογέννητα παιδιά τα 27 πέθαιναν πριν κλείσουν ένα χρόνο ζωής, ενώ τα μισά δεν έφθαναν ούτε τα 5 τους χρόνια. Το 1987 στην ΕΣΣΔ λειτουργούσε το κρατικό σύστημα προστασίας της μητέρας και του παιδιού, στο οποίο εντάσσονταν, ανάμεσα στ' άλλα, πάνω από 28 χιλιάδες γυναικεία ιατρεία και παιδικές πολυκλινικές.

Η οργάνωση της φροντίδας για τις έγκυες, η στενή παρακολούθησή τους με εξετάσεις και ιατρικές συμβουλές και η εξασφάλιση ειδικής ιατρικής βοήθειας κατά και μετά τον τοκετό, είχαν ως αποτέλεσμα να μειωθεί σημαντικά η θνησιμότητα των μητέρων και των βρεφών.

Το Σοβιετικό Κράτος έδειχνε ιδιαίτερη φροντίδα για την υγεία και την ανατροφή των παιδιών. Την προστασία της υγείας των παιδιών αναλάμβαναν τα ιδρύματα για τη θεραπεία και την πρόληψη παιδικών ασθενειών, τα νοσοκομεία παίδων, πολυκλινικές, παιδικά τμήματα των γενικών νοσοκομείων, σανατόρια, βρεφικοί και παιδικοί σταθμοί, τμήματα σχολικής υγιεινής, υγειονομικοί σταθμοί κ.ά. Ο αριθμός των παιδιών σε μόνιμα παιδικά ιδρύματα αυξήθηκε από 5.400 προεπαναστατικά, σε 11.523.000 το 1975, δηλαδή πάνω από 2.000 φορές. Βασικό ρόλο στην ιατρική περίθαλψη των παιδιών έπαιζαν οι παιδικές πολυκλινικές και τα εξωτερικά ιατρεία. Για πρώτη φορά στον κόσμο καθιερώθηκε η γενική ιατρική παρακολούθηση των παιδιών από παιδίατρους και μόνιμες νοσοκόμες.

«Τόσο άγρια χώρα, όπου να λεηλατούνται η εκπαίδευση, η μόρφωση και οι γνώσεις από τις λαϊκές μάζες, δεν έμεινε πια καμία στην Ευρώπη, εκτός από τη Ρωσία». Ετσι περιγράφει ο Λένιν το 1913 την κατάσταση της παιδείας στην προεπαναστατική Ρωσία. Περιγραφή που θα ταίριαζε δυστυχώς και σήμερα και για τη σημερινή Ρωσία, όπως και για όλη την Ευρώπη πλέον, μετά την ανατροπή του σοσιαλισμού στις ανατολικές χώρες.

Ο μαζικός αναλφαβητισμός ήταν η «κληρονομιά» που άφησε η τσαρική Ρωσία στη Σοβιετική Ενωση. Τρεις στους τέσσερις δεν ήξεραν γραφή και ανάγνωση. Πολλές εθνότητες δεν είχαν δική τους γραφή, ενώ περίπου τα 4/5 των παιδιών και των εφήβων δεν μπορούσαν να φοιτήσουν ούτε στα δημοτικά σχολεία. Ολες οι βαθμίδες της εκπαίδευσης και ειδικά οι ανώτερες και οι ανώτατες ήταν σχεδόν αποκλειστικό προνόμιο των πλουσίων. Χαρακτηριστικά είναι τα ποσοστά των εγγράμματων στους Κιργίζιους (0,6%), στους Τουρκμένιους (0,7%), στους Ουζμπέκους (1,6%) και στους Καζάχους (2%).

Οι μπολσεβίκοι ήταν ήδη πρωτοπόροι στο μέτωπο για λαϊκή και δημοκρατική εκπαίδευση, πριν την επανάσταση. Στο 1ο πρόγραμμα του ΣΔΕΚΡ το 1903 περιλαμβάνονται θέσεις όπως γενική, δωρεάν, υποχρεωτική παιδεία και για τα δύο φύλα ως 16 ετών, κατάργηση των ταξικών σχολείων και των περιορισμών στην εκπαίδευση για λόγους εθνικότητας, διαχωρισμός του σχολείου από την εκκλησία και διδασκαλία στη μητρική γλώσσα.

Στο 8^ο Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος το 1919 τέθηκε η πολιτική βάση της πανεξόρμησης για τη λαϊκή παιδεία. Στα τέλη του 1917 με αρχές του 1918 αυξήθηκε απότομα ο μηνιαίος μισθός των δασκάλων. Η σημασία που έδιναν οι κομμουνιστές και ιδιαίτερα ο Λένιν για την παιδεία του λαού αναδεικνύεται και από την επιστολή του Λένιν προς τον Στάλιν για τη μείωση του εξοπλιστικού προγράμματος του στόλου, προκειμένου να ενισχυθεί ο προϋπολογισμός του υπουργείου Παιδείας. Ολα αυτά, ενώ μαινόταν η ιμπεριαλιστική επίθεση κατά του νεοσύστατου σοβιετικού κράτους.

Το διάταγμα του 1920 «Για την εξάλειψη της αγραμματοσύνης του πληθυσμού της ΣΟΣΔΡ» δίνει το σύνθημα. Ανοίγουν παντού σχολεία για ενήλικες και κέντρα εξάλειψης της αγραμματοσύνης. Εκδίδονται σε μεγάλα τιράζ και στις μητρικές γλώσσες αλφαβητάρια και εκπαιδευτικά βιβλία. Στον αγώνα με την αγραμματοσύνη συμμετείχαν εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι, δάσκαλοι, φοιτητές, υπάλληλοι, μορφωμένοι εργάτες και αγρότες. Εκατομμύρια άνδρες και γυναίκες κάθονταν στα θρανία τα βράδια μετά τη δουλειά. Ηδη το 1928 είχαν μάθει γράμματα 7 εκατομμύρια περίπου ενήλικες. Από το 1920 έως το 1940 έμαθαν γράμματα 60 εκατομμύρια ενήλικες. Σύμφωνα με τα στοιχεία της απογραφής του 1939 οι εγγράμματοι ηλικίας 9-49 ετών αποτελούσαν το 87,4%. Το 1959 η αγραμματοσύνη είχε νικηθεί ολοκληρωτικά.

Ολα τα σχολεία γενικής μόρφωσης άνοιξαν για όλο το λαό και απαγορεύτηκαν τα ιδιωτικά. Καθιερώθηκε η δωρεάν παιδεία και η κοινή φοίτηση των δύο φύλων στα σχολεία, χωρίστηκε το σχολείο από την εκκλησία και η εκκλησία με τη σειρά της από το κράτος, απαγορεύτηκαν οι θρησκευτικές τελετές και η διδασκαλία οποιουδήποτε θρησκευτικού δόγματος στα σχολεία και καταργήθηκαν οι σωματικές τιμωρίες.

Επίσης, κατακτήθηκε το δικαίωμα των εθνικοτήτων να σπουδάζουν στη μητρική τους γλώσσα, τέθηκαν οι βάσεις για τη δημιουργία του σοβιετικού συστήματος κοινωνικής προσχολικής διαπαιδαγώγησης, εκπονήθηκαν και εφαρμόστηκαν νέες αρχές εισαγωγής στα ανώτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα που πλέον άνοιξαν τις πόρτες τους στην εργατική τάξη και στους αγρότες. Μερικά χαρακτηριστικά στοιχεία δίνουν μια «γεύση» για το τι συνέβη. Στο σχολικό έτος '40 - '41 ο αριθμός των μαθητών στην Τουρκμενία αυξήθηκε κατά 37 φορές σε σχέ ση με το σχολικό έτος 1914 - '15, στην Κιργιζία κατά 47 φορές, στο Ουζμπεκιστάν κατά 75 φορές και στο Τατζικιστάν κατά 854 φορές! Το '40 - '41 φοιτούσαν συνολικά 35,6 εκατομμύρια μαθητές αντί των 9,7 εκατομμυρίων το 1915.

Το 1939 καθιερώθηκε η 7τάξια υποχρεωτική εκπαίδευση, το 1958 η 8τάξια, κι από το 1977 στην 10τάξια υποχρεωτική, γενική και μέση εκπαίδευση.

Η εκπαίδευση ήταν δωρεάν για όλους, σ' όλες τις βαθμίδες αφού ο χαρακτήρας του εκπαιδευτικού συστήματος ήταν αποκλειστικά κρατικός.

Το 1990 στη Σοβιετική Ρωσία υπήρχαν 67,6 χιλιάδες δημόσια σχολεία της ενιαίας εκπαίδευσης, στα οποία πήγαιναν 20.328.000 εκατομμύρια παιδιά. Σήμερα ήδη έχουν αρχίσει να κλείνουν κυρίως τα επαρχιακά σχολεία. Ηδη υπολογίζεται πως στη χώρα το 2002 απέμειναν 65 χιλιάδες δημόσια σχολεία. Ταυτόχρονα έκαναν την εμφάνισή τους τα ιδιωτικά σχολεία.

Το 1990 στη Σοβιετική Ρωσία υπήρχαν 514 ΑΕΙ, στα οποία φοιτούσαν 2.824.500 φοιτητές. Το 1998, στην καπιταλιστική Ρωσία υπάρχουν 914 ΑΕΙ, αλλά απ' αυτά τα 580 είναι δημόσια και τα 334 ιδιωτικά. Σ' αυτά φοιτούν 3.597.900 φοιτητές. Δηλαδή ήδη το 36,5% των ΑΕΙ της Ρωσίας με βάση τα στοιχεία του 1998 που έχουμε είναι ιδιωτικά! Βέβαια πλέον και σε πολλά κρατικά πανεπιστήμια της Ρωσίας ζητούνται δίδακτρα από τους φοιτητές, μιας κι έχει σε μεγάλο βαθμό περιορισθεί η κρατική επιχορήγησή τους. Ετσι λοιπόν η αύξηση των φοιτητών οφείλεται και στην ανάγκη των κρατικών ΑΕΙ να βρουν οικονομικούς πόρους για την συνέχιση της λειτουργίας τους! Γι' αυτό και αποδέχονται ένα κομμάτι των φοιτητών να γίνεται δεκτό μετά από εξετάσεις, κι ένα άλλο κομμάτι (κάθε ΑΕΙ, το ποσοστό αυτό το καθορίζει μόνο του), να γίνεται δεκτό χωρίς εξετάσεις, πληρώνοντας τα καθορισμένα δίδακτρα! Ηδη το 2000 αυτό το ποσοστό των φοιτητών που εισήχθησαν στα κρατικά πανεπιστήμια πληρώνοντας δίδακτρα έφτασε το 40% (!!!) του συνόλου των φοιτητών εκείνης της χρονιάς. Σταδιακά καταργούνται, ή ήδη έχουν καταργηθεί σε πολλά ΑΕΙ οι κοινωνικές παροχές προς τους φοιτητές: δωρεάν φοιτητική στέγη, χρηματικές υποτροφίες για την συντριπτική πλειοψηφία των φοιτητών, δωρεάν ή χαμηλές τιμές στις τηλεφωνικές γραμμές των εστιών κ.ά.

Ο προϋπολογισμός της Ρωσικής Ομοσπονδίας προέβλεπε για το 2000 ένα ποσοστό 3,58% του ΑΕΠ για τις ανάγκες της Παιδείας, όταν στα 1983 οι δαπάνες για την Παιδεία στην ΕΣΣΔ ήταν το 12,6% των συνολικών εξόδων του προϋπολογισμού της χώρας.

Το επιστημονικό και τεχνικό επίπεδο της οικονομίας της προεπαναστατικής Ρωσίας ήταν πολύ χαμηλό. Το 1913 ο αριθμός όλων των επιστημόνων (μαζί και οι καθηγητές των ΑΕΙ) ήταν μόνο 11,6 χιλιάδες άτομα. Ο μέσος ετήσιος αριθμός των διατριβών που υποστηρίζονταν για τον τίτλο του δόκτορα στη Ρωσία μόλις που ξεπερνούσε τις 80 (στις ΗΠΑ γύρω στις 2,5 χιλιάδες).

Το 1987, στην ΕΣΣΔ υπήρχαν πάνω από 1,5 εκατ. επιστήμονες, ή το ένα τέταρτο του παγκόσμιου συνόλου τους. Σε μια σειρά σημαντικούς τομείς της επιστήμης και της τεχνολογίας η ΕΣΣΔ ήταν πρωτοπόρα όπως: η πυραυλική και πυρηνική τεχνική, οι τροχιακοί διαστημικοί σταθμοί, η κατευθυνόμενη θερμοπυρηνική σύνθεση, ο απευθείας μετασχηματισμός της ενέργειας (μαγνητο-υδροδυναμικές γεννήτριες), κρυογενής τεχνική, καταλύτες τεχνολογικών διαδικασιών, κατασκευή υπερισχυρών γραμμών μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος και σωληναγωγών, κατασκευή μεγάλων υδροηλεκτρικών σταθμών, φραγμάτων και άλλων αρδευτικών εγκαταστάσεων, τεχνολογία της συγκόλλησης όλων των ειδών, γεώτρηση σε μεγάλα βάθη, βασικές τεχνολογίες της μαύρης και έγχρωμης μεταλλουργίας. Στον τομέα των θεμελιωδών επιστημών το ίδιο αφορά και τα μαθηματικά, την πυρηνική φυσική, τη φυσική του πλάσματος, πολλά κεφάλαια της χημείας, βιοχημείας, βιολογίας, υλικογνωσίας, υδροαεροδυναμικής, γεωλογίας, ωκεανογραφίας και αστρονομίας.

Στην ΕΣΣΔ αναλογούσαν τα 20-25% των νέων τεχνικών λύσεων και επεξεργασιών (εφευρέσεις) που καταχωρούνταν κάθε χρόνο σε ολόκληρο τον κόσμο. Εξήγαγε επίσης περισσότερες νέες τεχνολογίες και τεχνικές γνώσεις, από ό,τι εισήγαγε. Για παράδειγμα, το πεντάχρονο (1981-1985), η Σοβιετική Ενωση πούλησε στις ΗΠΑ τριπλάσιες πατέντες δικής της τεχνολογίας, από ό,τι αγόρασε από αυτές. Πέρα από αυτά, στην ΕΣΣΔ καταχωρήθηκαν 1.600 αμερικανικές πατέντες για νέα είδη και εφευρέσεις, ενώ στις ΗΠΑ καταχωρήθηκαν πάνω από 5.500 σοβιετικές πατέντες.

Οι κατακτήσεις και η προσφορά του σοσιαλισμού που γνωρίσαμε στους λαούς, με τα λάθη και τις ατέλειές του, δεν μπορούν να σβήσουν από την πραγματικότητα και τις κοινωνικοοικονομικές εξελίξεις του 20ού αιώνα, όσο και αν οι κεφαλαιοκράτες, τα επιτελεία τους και οι «αριστεροί απολογητές τους», προσπαθούν να τις τοποθετήσουν στη λήθη της ιστορίας.

Ιδιαίτερα δε, στις σύγχρονες συνθήκες, όπου κατεδαφίζουν όλα αυτά τα δικαιώματα της εργατικής τάξης στα καπιταλιστικά κράτη, σαν μια ριπή του όπλου της αστικής πολιτικής για την αντιμετώπιση της κρίσης, όταν ο πόλεμος που φωλιάζει στα σωθικά του συστήματος ξυπνά τα πιο άγρια και βάρβαρα ιμπεριαλιστικά ένστικτα για την επιβίωσή του απ' αυτή την αγιάτρευτη αρρώστια του. Και σαν μελλοθάνατος ο καπιταλισμός πασχίζει να καταστρέψει τους νεκροθάφτες του, αλλά δεν μπορεί να υπάρχει και χωρίς αυτούς. Ετσι καυχιέται πως «έθαψε το σοσιαλισμό». Μα τον φοβάται.

Γιατί δε μπορεί να ξεφύγει από το σαράκι των αντιθέσεων και τους ανταγωνισμών του όσο και αν τους ξεπερνά προσωρινά στις πλάτες των λαών με τους πολέμους και την άκρατη επιθετικότητα στα εργασιακά και τα λαϊκά δικαιώματα. Και δεν τον σώνουν ούτε οι μηχανισμοί καταστολής ούτε η δύναμη του κράτους μπροστά στην αστείρευτη λαϊκή δύναμη σαν ξεπηδήσει συνειδητά από την πλειοψηφία των λαϊκών μαζών.

Γιατί η αγωνία από την ανασφάλεια του εργάτη για το αν θα 'χει δουλειά, γιατί δε φτάνει το μεροκάματο να ζει στοιχειωδώς ανθρώπινα, γιατί δεν είναι εξασφαλισμένη η υγεία του και το μέλλον των παιδιών του, γιατί η εκπαίδευση και η πρόνοια πληρώνονται ακριβά, ως είδος πολυτελείας, γιατί τα ναρκωτικά και η εγκληματικότητα είναι παράσιτα που τρέφουν και τρέφονται από τον καπιταλισμό, είναι αχώριστα από την καθημερινή ζωή, όπως και ο εφιάλτης των πολέμων.

Η εργατική τάξη και τ' άλλα λαϊκά στρώματα λοιπόν, πρέπει να διδάσκονται από την ιστορική πείρα, πρέπει καθημερινά, αναλογιζόμενα τις κατακτήσεις των οικοδόμων του σοσιαλισμού, ζώντας τη σημερινή πραγματικότητα, να προετοιμάζονται - ταξικά, πολιτικά - για την... έφοδο στο δικό τους ουρανό, για να δώσουν το τελειωτικό χτύπημα στην εξουσία που δε θέλουν να τους εξουσιάζει, με την κατάκτηση της δικής τους εξουσίας. Και ακριβώς γι' αυτό η υπεράσπιση του σοσιαλισμού που γνωρίσαμε, είναι πρώτιστο καθήκον οργανικά συνυφασμένο με την ταξική πάλη, την προοπτική του λαϊκού κοινωνικοπολιτικού μετώπου, όπως και η προσφορά του σοσιαλισμού στους λαούς μπορεί να γίνεται υλική δύναμη της πάλης τους για το δικό τους μέλλον. Ο σοσιαλισμός είναι αναγκαίος, επίκαιρος και ρεαλιστικό να καταχτηθεί. Σ' αυτό το δρόμο βαδίζουμε.