«Μήδεια» του Μποστ

Η «Μήδεια» του αλησμόνητου Μέντη Μποστατζόγλου (Μποστ), αποτελεί μεγάλο κειμήλιο της νεοελληνικής δραματουργίας. Ενα «διαμάντι» βγαλμένο από το μεγάλο, λαογέννητο και πάντα από το λαό θρεφόμενο και οξύνοο, ανατρεπτικής κοινωνικής κριτικής κωμωδιογραφικό «ποτάμι» που κυλούσε σε όλο το ιδεολογικό, ψυχοδιανοητικό και καλλιτεχνικό «είναι» του Μποστ. Ο Μποστ εμπνεόμενος από την ευριπιδική «Μήδεια», αλλά κάνοντας άνω κάτω το μύθο, έγραψε μια εκρηκτική κωμωδία. Μια κωμωδία, με όλο το σατιρικό μεγαλείο της σπινθηροβόλου, δεκαπεντασύλλαβης, γλώσσας του Μποστ. Γλώσσα ψευτοκαθαρευουσιάνικη, με την οποία σάρκαζε το γελοίο καθαρευουσιανισμό της άρχουσας αστικής τάξης και τους αγράμματους μιμητές του. Γλώσσα που «κόκαλα δεν έχει και κόκαλα τσακίζει», όχι μόνο για την κοινωνία της εποχής του αλλά και τη σημερινή. Γλώσσα, που αν το καλοσκεφτεί κανείς θα διαπιστώσει ότι «καθρεφτίζει», εμμέσως σχολιάζει και ιστορεί, το γλωσσικό μας ζήτημα. Βλακώδης, αστοιχείωτη, εντελώς αγράμματη, που ξεφουρνίζει βλακείες και καθαρευουσιανικούρες, μεγαλοπιασμένη αρχοντοχωριάτισσα, η Μήδεια του Μποστ, θυμωμένη με τον Ιάσονα, που την απατά, και με τα παιδιά της, που είναι σκράπες στο σχολείο, αντί κατά τον αρχαίο μύθο να τιμωρήσει τον Ιάσονα, σφάζοντας τα παιδιά της, διατάζει να «σφάξουν» τους συμμαθητές τους!

Τη «Μήδεια» πρωτοανέβασε, διδάσκοντας ιδανικά το απολύτως ιδιαίτερο σατιρικό και γλωσσικό ήθος του Μποστ, ο Θανάσης Παπαγεωργίου, στη «Στοά» του. Μια παράσταση που μοιραία αποτελεί μέτρο σύγκρισης κάθε άλλης παράστασης του έργου. Το πηγαία πληθωρικό ερμηνευτικό ταλέντο του Πέτρου Φιλιππίδη δοκιμάζεται και σκηνοθετικά, τα τελευταία χρόνια, σε - διαφορετικού από το μποστικό ήθος - ελληνικές κωμωδίες, με γενικά καλά αποτελέσματα. Η σκηνοθετική δουλειά του στη «Μήδεια» ανέδειξε την κωμικότητα των προσώπων και την φαρσικότητα των καταστάσεων, αλλά μακράν του μποστικού ήθους, καθώς πρόσθεσε και τραγούδια, μετατρέποντας το έργο σε μουσική κωμωδία (μουσική Γιούρι Στούπελ). Τα κοινωνικοσατιρικά παίγνια της γλώσσας και το παράλογο της Μήδειας υπηρετήθηκαν χάρη στη λεπταίσθητα ειρωνική αίσθηση του κωμικού που διαθέτει η Κάτια Δανδουλάκη. Απολαυστικός, είναι ο φύσει κωμικός, με αμεσότητα και φυσικότητα, Θανάσης Τσαλταμπάσης. Γόνιμη είναι η υποκριτική παρουσία των Γιώργου Γαλίτη, Γιώργου Ψυχογιού, Μάνου Παπαγιάννη, Κώστα Γιαννακόπουλου.

«Ο κατά φαντασίαν ασθενής»

Ο Μολιέρος, με τις αθάνατες κωμωδίες του, δε σάρκασε μόνο ποικίλες ανθρώπινες και κοινωνικές γελοιότητες της εποχής του, αλλά και δικά του «κουσούρια». Αρρωστόφοβος πάντα ο ίδιος, εξ ου και συχνά θύμα γιατρών, έχοντας στα γεράματά του πραγματικά προβλήματα υγείας, αλλά και ξέροντας ότι πολλοί άνθρωποι είναι - έως αηδίας - αρρωστόφοβοι και ότι με τη βλακεία και τον εαυτουλισμό τους καταντούν βορά ανίκανων, ασυνείδητων, φιλοχρήματων αετονύχηδων «γιατρών», καυτηρίασε και τον εαυτό του, με την τελευταία κωμωδία του «Ο κατά φαντασίαν ασθενής» (μετά την τέταρτη παράσταση του έργου ο Μολιέρος πέθανε). Το πρωταγωνιστικό πρόσωπο, ο Αργκάν, νομίζει ότι πάσχει από όλες τις αρρώστιες, χρυσοπληρώνει κομπογιαννίτες, καταπίνει χάπια, κάνει υποκλισμούς, αυτογελοιοποιείται και κερατώνεται από τη δεύτερη σύζυγό του - ερωμένη γιατρού του, που σχεδιάζει να τον ξεκάνει για να καρπωθεί την περιουσία του σε βάρος της μοναχοκόρης του, την οποία η μητριά προσπαθεί ή να παντρέψει με έναν πανηλίθιο «γιατρό», γιο ενός άλλου «γιατρού» ή να την κλείσει σε μοναστήρι. Ο Αργκάν θα σωθεί από τη γυναίκα του (και με αυτό το πρόσωπο αυτοβιογραφείται ο Μολιέρος) , τους κομπογιαννίτες και την αρρωστοφοβία του, χάρη στο αποκαλυπτικό σχέδιο της πανέξυπνης υπηρέτριας, του αδελφού, της κόρης του και του αγαπημένου της. Αυτό το υποδορίως πικρό αλλά μοναδικής μαστοριάς και πληθωρικής κωμικότητας (στους χαρακτήρες, στην πλοκή, στις καταστάσεις) έργο παρουσίασε (στο Φεστιβάλ Αθηνών) ο Γιάννης Μπέζος.

Ο Γ. Μπέζος διαθέτει εξαιρετικό, πολύπειρο, ευρύ και πηγαία λαϊκό κωμικό υποκριτικό ταλέντο, που όμως δεν εξασφαλίζει, οπωσδήποτε, και σκηνοθετικό ταλέντο. Λάθεψε ο Γ. Μπέζος αναλαμβάνοντας τη σκηνοθεσία. Με την υπέρμετρα, μεταμοντέρνα «εκσυγχρονιστική» σκηνοθεσία του στέγνωσαν όλοι οι κωμικοί χυμοί του έργου. Η μολιερική δραματουργία θα παραμείνει οικουμενική, διαχρονική, πάντοτε αληθινά μοντέρνα. Δεν έχει σχέση με «μεταμοντερνιές». Η εγκεφαλική, δήθεν βαθυστόχαστη, άμετρα «μεταμοντέρνας» όψης (σκηνικό Μαργαρίτα Χατζηιωάννου, κοστούμια Κατερίνα Παπανικολάου, κίνηση Χάρη Μανταφούνη), τόσο άνοστη και αγέλαστη «ανάγνωσή» του στέρησε την παράσταση, ακόμα και από το δικό του μεγάλο κωμικό ταλέντο. Θετικές - με τα μέτρα της σκηνοθεσίας - είναι οι ερμηνείες των συμπαικτών του: Ναταλία Τσαλίκη, Τάσος Γιαννόπουλος, Αλμπέτο Φάις, Αγγελος Μπούρας, Γιάννα Παπαγεωργίου, Θανάση Δήμου, Θεοδώρα Σιάρκου, Εμιλύ Κολιανδρή, Μιχάλης Οικονόμου, Δημήτρης Κανέλλος, Κωνσταντίνος Γαβαλάς.

«Ο κουρέας της Σεβίλης» με το ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης

Με την αθάνατη κωμωδία του Μπομαρσέ, τον «Κουρέα της Σεβίλης» - δίδυμο έργο με τους «Γάμους του Φίγκαρο», κωμωδίες που αποκαλυπτικά σατίρισαν την κοινωνική «λογική», την ταξική «ανωτερότητα», τον αυταρχισμό, τα ερωτικά ήθη των αριστοκρατών της εποχής του (18ος αιώνας) - περιοδεύει το ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης. «Απόγονος» της λαϊκής κομέντια ντελ άρτε, μεγάλος μάστορας της κοινωνικής ουσιαστικά κωμωδίας, ο Μπομαρσέ, με τη μυθοπλοκή του σαρκάζει αριστοκράτες, μεγαλοαστούς, αλλά και τα... τζουτζέκια τους, με «τιμωρό» τους, στη συγκεκριμένη κωμωδία, τον πανέξυπνο, καλόψυχο και τίμιο υπηρέτη Φίγκαρο. Ο γεροξεκούτης, τσιφούτης, πάμπλουτος γιατρός Μπάρτολο μηχανεύεται να παντρευτεί καταναγκαστικά, ενάντια στη θέλησή της, με συνεργούς ένα χρηματιζόμενο παπά, ένα γέρο συμβολαιογράφο και έναν ηλίθιο αστυνόμο, την ορφανή, φτωχή, νεαρή και όμορφη «προστατευόμενή» του Ροζίνα, που την κρατά φυλακισμένη στο αρχοντικό του, για να μην τη δει άλλου άντρα μάτι. Ομως η κοπέλα και ο νεαρός κόμης Αλμαβίβα αλληλοερωτεύονται και ο έρωτάς τους θα ευοδωθεί χάρη στο «δαιμόνιο» του Φίγκαρο που αχρηστεύει το σχέδιο του Μπάρτολο και τους τζουτζέδες του.

Το έργο, σε ρέουσα μετάφραση της Ζάννας Αρμάου, με λειτουργικό σκηνικό και κοστούμια εποχής του Αντώνη Χαλκιά (δικοί του και οι φωτισμοί), εκφραστική χορογραφία του Πέτρου Γάλλια, εμπλουτισμένο (και αυτή η κωμωδία μετατράπηκε σε μουσική) με τραγούδια, σε μουσική Γιούρι Στούπελ και στίχους του Γιάννη Καλατζόπουλου, σκηνοθέτησε μετρημένα, εύρυθμα και γελαστικά ο Θανάσης Θεολόγης, με βασικά στηρίγματά της το δυνατό κωμικό ταλέντο του Γιώργου Παρτσαλάκη και την ιδιότυπη κωμικότητα του Τάσου Παλαντζίδη. Καλές οι ερμηνείες της Θάλειας Προκοπίου και του Νίκου Δαδινόπουλου. «Σφιγμένοι» υποκριτικά οι νέοι ηθοποιοί Ιωάννα Δελάκου (περισσότερο) και Αντώνης Καλογήρου.

«Αι δύο ορφαναί» με τη «Θεατρική Διαδρομή»

Το δακρύβρεχτο αλλά αισίου τέλους, διεθνώς γνωστό, πολυδιαβασμένο και στην Ελλάδα στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα, μισοκαθαρευουσιάνικα μεταφρασμένο, γνωστό και από κινηματογραφικές μεταφορές του, γαλλικό λαϊκό μυθιστόρημα «Αι δύο ορφαναί», ανέβασε η «Θεατρική Διαδρομή». Η διασκευή και σκηνοθεσία είναι πάλι του Τάκη Χρυσικάκου (αξέχαστη μένει η παλιά, εξαιρετικά σατιρική, αδιάκοπα γελαστική, με απολαυστικούς τον ίδιο στο ρόλο της μικρότερης τυφλής αδελφής και τον Κωνσταντίνο Τζούμα στο ρόλο της μεγάλης αδελφής). Ο Τ. Χρυσικάκος, διατηρώντας την ίδια σατιρική αντίληψη και χρησιμοποιώντας άνδρες ηθοποιούς και στους γυναικείους ρόλους και σκηνικά - κοστούμια της Αννας Μαχαιριανάκη, σκηνοθέτησε την τωρινή παράσταση, προσθέτοντας τραγούδια (μουσική επιλογή - στίχοι των Αγγελου Πυριόχου και Πάνου Χατζηκουτσέλη) και χορογραφία (Χρήστου Παπαδόπουλου).

Το παραστασιακό αποτέλεσμα είναι ευφρόσυνο και γελαστικό, αλλά διαφορετικού ερμηνευτικού ήθους από την παλιά παράσταση, καθώς είναι διαφορετικοί οι υποκριτικοί «κώδικες» των ηθοποιών της τωρινής παράστασης από τους υποκριτικούς κώδικες των ηθοποιών της παλιάς παράστασης. Το έμφυτο, έντονα λαϊκό, άμεσο, μεγάλου «γκελ» κωμικό ταλέντο του Παύλου Χαϊκάλη, όπως και η τηλεοπτικά ασκημένη κωμικότητα του Αργύρη Αγγέλου, διαφέρουν απολύτως από το ιδιότυπα ειρωνικό, σατιρικά φλεγματικό κωμικό αίσθημα του Κ. Τζούμα και το ασκημένο στο «Θέατρο Τέχνης» πνευματώδες χιούμορ του Χρυσικάκου. Στην τωρινή παράσταση ξεχωρίζει με την εκφραστική χάρη της η ερμηνεία του Σπύρου Μπιμπίλα (Πικάρ) και με το μέτρο της η ερμηνεία του Γιάννη Θωμά. Το κοινό πάντως γελά και με τις ερμηνείες των Κώστα Φλωκατούλα, Χρόνη Παυλίδη, Φώτη Σπύρου, Δημήτρη Παλαιοχωρίτη, Γιάννη Βούρου, Νίκου Τσιάμη. Καλλίφωνος και σκηνικά μετρημένος ο «αφηγητής» του Φίλιππου Μοδινού.