Χανς Κρίστιαν Αντερσεν, «Ο μολυβένιος στρατιώτης»

στο Θέατρο Τέχνης «Κάρολος Κουν»

Ενα κλασικό κείμενο της ευρωπαϊκής παραμυθογραφίας, σε θεατρική διασκευή του Δημήτρη Δεγαΐτη. Αγαπημένο παραμύθι των παιδιών κάθε γενιάς, συγκινεί τους θεατές της παράστασης. Κείμενο ενός μάγου της φαντασίας και της λογοτεχνίας, του Δανού Χανς Κρίστιαν Αντερσεν. Τους συνεπαίρνει η περιπέτεια του ήρωά του, ενός μολυβένιου στρατιώτη μ' ένα πόδι και ο έρωτάς του για την όμορφη μπαλαρίνα. Τους αναπτύσσει τη φαντασία και τους κάνει να ονειρεύονται, ξεφεύγοντας για λίγο από τη σκληρή πραγματικότητα. Τους μεταδίνει μια γλυκιά μελαγχολία, αφού ο μολυβένιος στρατιώτης αδικείται από τον κακό Αρλεκίνο και ταλαιπωρείται, μα αγωνίζεται. Τελικά κερδίζει τη θέση του στη ζωή, δίπλα στην αγαπημένη του. Αργότερα, έρχεται ο αφανισμός του μέσα στη φωτιά μαζί με την μπαλαρίνα του. Ρεαλισμός και φαντασία, με λεπτές αποχρώσεις χιούμορ και σάτιρας για τη μικροαστική δανέζικη κοινωνία. Ο φτωχός, αλλά γενναίος και αξιοπρεπής στρατιώτης θα υποστεί την καταπίεση του υποκόσμου, μέσα στον υπόνομο, την επιθετικότητα και την περιφρόνηση των ποντικών, οι οποίοι συμβολίζουν τη βρώμικη μικροαστική κοινωνία των πόλεων.

Η θεατρική διασκευή του Δημ. Δεγαΐτη και η μεταγραφή της από το παραμυθιακό αόριστο (τόπου και χρόνου) περιβάλλον στο συγκεκριμένο και οριοθετημένο ρεαλιστικό σκηνικό χρόνο και χώρο, μεταδίνει στα παιδιά συγκίνηση και κοινωνικούς προβληματισμούς για την αγάπη, τη ζηλοφθονία, την κακία, τη φιλία, την αγωνιστικότητα, την επιθετικότητα κ.ο.κ. Η φαντασία τους απογειώνεται και η αισθητική τους αναπτύσσεται. Θετικές παράμετροι για την καλλιέργεια του καλλιτεχνικού - θεατρικού αισθητηρίου των παιδιών, η σκηνοθεσία του Δημ. Δεγαΐτη, η σκηνογραφία του Πάρι Μέξη, η μουσική του Νίκου Τσέκου σε συνδυασμό με τις χορογραφίες της Λίας Τσολάκη και τους φωτισμούς του Κωστή Καπελώνη. Η ευρηματικότητα και οι τεχνικές (θεατρικό παιχνίδι, παντομίμα) που χρησιμοποιούνται έχουν πετυχημένη σκηνική απόδοση. Τα χρώματα, η συνεχής δράση, το χιούμορ, η αργή κινηματογραφική κίνηση - κατά σημεία, τα πλούσια σκηνικά και κοστούμια, οι μάσκες και τα μακιγιάζ, ενθουσιάζουν τους μικρούς θεατές και απογειώνουν τη φαντασία τους.

Αφοί Γκριμ, «Χένσελ και Γκρέτελ»

στο Θέατρο «Θυμέλη» Ελλης Βοζικιάδου

Πρόκειται για το γνωστό και αγαπημένο των παιδιών κλασικό παραμύθι «Χένσελ και Γκρέτελ» των Γερμανών ανθολόγων και καταγραφέων παραμυθιών Αδερφών Γκριμ. Βέβαια, το κείμενο έχει αποδοθεί σε μία από τις συγγενείς εκδοχές των διάφορων διασκευαστών, είτε στην Παιδική Λογοτεχνία είτε στο Παιδικό Θέατρο, έτσι ώστε ν' απαλειφθούν τεχνηέντως όλες εκείνες οι νατουραλιστικού χαρακτήρα ωμές «φρικαλεότητες», που τρομάζουν τα παιδιά, και να παραμείνει ένα μέρος της υπόθεσης του μύθου, οι αλληγορίες του, η διδακτική του αξία, η μυθοπλαστική του δύναμη και η αισθητική του. Η σκληρότητα, βέβαια, είναι στοιχείο της γερμανικής παραμυθογραφίας, σε αντίθεση με τη γαλλική, που προβάλλει συνήθως το μοτίβο της καλής νεράιδας.

Τα μηνύματα του παραμυθιού γίνονται αρκετά εμφανή, με την εκφορά του λόγου και τις πράξεις των ηρώων: η αγάπη και η συνεργασία μεταξύ των αδελφών, η γενναιότητα, το θάρρος, η δύναμη του μυαλού και η εφευρετικότητά του στις δύσκολες ώρες.

Ο Διονύσης Κούτσης επιχειρεί τη θεατρική διασκευή από την όπερα του Ε. Χούμπερτιγκ και από το λιμπρέτο του Αντελάιντ Βέττε, δίνοντας ένα αποτέλεσμα, μάλλον, απλοϊκό στο ύφος και στη γλώσσα του κειμένου, η δε μαγνητοφωνημένη μουσική και το ζωντανό τραγούδι των ηθοποιών υπολείπονται αισθητά από την αίγλη μιας όπερας με ορχήστρα σημαντικών μουσικών και ηθοποιών, σε ανάλογη επιβλητική αίθουσα. Η Ελλη Βοζικιάδου ακολουθεί την παραδοσιακή και απλή σκηνοθετική γραμμή. Τα σκηνικά του Γ. Πολυχρονιάδη και τα κοστούμια της Ελσας Βώκου είναι αναμφίβολα μέσα στην ατμόσφαιρα του περιεχομένου του έργου και της παράστασης.

Φιλότιμες οι υποκριτικές και χορευτικές προσπάθειες των τεσσάρων ηθοποιών: Μαρίας Συμεών, Σπύρου Κατηφόρη, Ηλέκτρας Καρτάνου (αρκετά καλή), Δήμητρας Σουμή, οι οποίοι - κατά σημεία - απέδωσαν ιδιαίτερα στους ρόλους τους, κάτι που φάνηκε από τη θετική ανταπόκριση και αντίδραση των λιλιπούτειων θεατών της παράστασης, αλλά και των γονιών τους. Οι υπερβολικές κινήσεις, όμως, ορισμένες φορές, των ηθοποιών και ο άτεχνος χορός, μειώνουν την προσπάθεια, ενώ αντιθέτως η σκηνή με την ηχώ είναι πολύ καλή.

στο Θέατρο Βεάκη

από τα ΔΗΠΕΘΕ Βορείου Αιγαίου και Πάτρας

Ο Δήμος Αβδελιώδης επιχείρησε πετυχημένα κάτι που και κάποιοι προγενέστερα είχαν τολμήσει. Να πάρουν τους ήρωες του Θεάτρου Σκιών από τον μπερντέ και να τους τοποθετήσουν στο θεατρικό σανίδι, από τη σκιά στο φως, από τη φιγούρα στον ηθοποιό. Πρωτοπόροι παρόμοιων εγχειρημάτων ήταν οι: Φώτος Πολίτης, «Καραγκιόζης ο Μέγας»,Θόδωρος Συναδινός, «Ο Καραγκιόζης»,Βασίλης Ρώτας, «Τα Καραγκιόζικα»,Γιώργος Σκούρτης, «Ο Καραγκιόζης παρά λίγο Βεζύρης» κ.ά. Ο Δ. Αβδελιώδης, όμως, προχώρησε πιο πέρα. Χώρισε τη σκηνή σε τρία επίπεδα: στο πρώτο κινούνται ζωντανά οι ηθοποιοί, σε πρώτο πλάνο, στο τρίτο, υπάρχει ένας τεράστιος μπερντές, όπου κινούνται άλλοι ηθοποιοί ως σκιές και στο δεύτερο ανάμεσα στα δύο, όπου βρίσκονται οι μουσικοί που παίζουν ζωντανά. Αισθητικά η παράσταση είναι εντυπωσιακή. Ο Δ. Αβδελιώδης, που είναι συγχρόνως και συγγραφέας του έργου, επιχειρεί και κάτι ακόμη: Εντάσσει στο περιεχόμενο και στην ατμόσφαιρα του έργου και ένα άλλο είδος της λαϊκής μας παράδοσης, το παραμύθι. Γι' αυτό αντί του «καραγκιοζίστικου» καταραμένου όφεως, εισέρχεται ως σκιά - δυναμικά και απειλητικά για τους ήρωες - ο επίσης καταραμένος Δράκος της λαϊκής παραμυθιακής μυθολογίας μας. Επιστροφή στις ρίζες και στις αρχετυπικές καταβολές μας, με σεβασμό και ιεροπρέπεια. Η σύνδεση της κωμωδίας με το δράμα και η αρμονική τους συνύπαρξη, σηματοδοτούν τις πετυχημένες μεταλλάξεις των ειδών της τέχνης, ήτοι τις μεταγραφές τους με σκοπό την εξέλιξή τους, ως ένα βαθμό, για την αισθητική απόλαυση του κοινού, γενικότερα, και όχι μόνο των παιδιών. Ο Μεγαλέξανδρος, εδώ όμως, χάνει το συμβολισμό του και την ηρωική του διάσταση, αφού ο συγγραφέας τον παρουσιάζει ως δωδεκάχρονο αδύναμο αγόρι, που ψάχνει το χαμένο αλογάκι του, κλαίει όταν παλεύει με το Δράκο, πέφτει επανειλημμένα από το βάρος της πανοπλίας του και ζητάει να τον σηκώσει όρθιο ο Καραγκιόζης.

Προβληματισμό, πάντως, δημιουργεί η στιλιζαρισμένη κίνηση των ηθοποιών με την υπερβολή της και με εξαίρεση τον Μεγαλέξανδρο (Φένια Μάγιου), ο οποίος έχει κίνηση υποδειγματική. Οπως και η κακόηχη στιλιζαρισμένη φωνή του Καραγκιόζη και το φάλτσο τραγούδι του Χατζηαβάτη σε αντίθεση με την υπέροχη φωνή της Βεζυροπούλας (Μαρκέλλα Γεωργαλά). Ισως, τα παραπάνω, να μη συμβαίνουν στην παράσταση με σκηνοθετική ευθύνη.

Η ιδεολογία δεν είναι παρούσα εδώ (ούτε και το χιούμορ...), όπως συνηθίζεται στο λαϊκό θέατρο, το οποίο κατά τη γνώμη μου έχει ταξικά και αντι-εξουσιαστικά στοιχεία, όπως άλλωστε και τα παραμύθια με τις δρακοκτονίες, με τους σχετικούς συμβολισμούς τους. Ο μπερντές παρουσιάζει εύγλωττα την ταξική κοινωνία μας: από τη μια η φτώχεια (η λασποκαλύβα του Καραγκιόζη) και από την άλλη ο πλούτος και η χλιδή (το σεράι του Πασά). Η σατιρική κοινωνική και πολιτική αντι-εξουσιαστική διάθεση του λαϊκού θεάτρου σκιών, στην παράσταση δεν αποτυπώνεται ούτε υπαινικτικά.

Επιτυχία παρουσιάζουν η σκηνογραφία της Εβης Χρήστου, τα κοστούμια - μάσκες της Μαρίας Πασσαλή, η χορογραφία - φωτισμοί του σκηνοθέτη, οι κινήσεις των μεγάλων και των μικρών Δράκων, των Θανάση Ζέρβα, Αντώνη Δημητροκάλη, Κων/νου Πασσά κ.ά.