Το γνωρίζετε ότι για να διατηρηθεί ο πληθωρισμός σε επίπεδα συμβατά με αυτά που θεωρεί η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ότι επιτυγχάνεται σταθερότητα των τιμών, η ανεργία στην Ελλάδα θα πρέπει να κινείται μεταξύ του 9,7% και του 10,7%; Αυτό ισχυρίζεται ο Ν. Ζόνζηλος, υπάλληλος της Διεύθυνσης Οικονομικών Μελετών της Τράπεζας της Ελλάδας, σε άρθρο του στο τελευταίο Οικονομικό Δελτίο του Ιούλη (Νο 15).

Πριν περάσουμε στην εξέταση των «επιστημονικών» απόψεων του κ. Ζόνζηλου (επί της ουσίας πρόκειται για κοινή απολογητική, η οποία θυσιάζει την επιστημονική ανάλυση και τεκμηρίωση των οικονομικών φαινόμενων στις συγκυριακές πολιτικές σκοπιμότητες), αξίζει ένα πολιτικό σχόλιο: Είναι ο σημερινός συσχετισμός των πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων, η επικράτηση της «νέας τάξης πραγμάτων», της διεθνούς του κεφαλαίου, που επιτρέπουν να δημοσιοποιούνται τέτοιου είδους ακραίες και απάνθρωπες απόψεις. Να ισχυρίζονται δηλαδή ότι για να διατηρήσουμε τον πληθωρισμό στο 2% θα πρέπει ο ένας στους 10 ικανούς προς εργασία να παραμείνει εκτός παραγωγικής διαδικασίας. Να είναι δηλαδή άνεργος. Σε μία άλλη εποχή, όχι πολύ μακρινή μας, τη δεκαετία του '70 ή του '80 ας πούμε, δε θα ήταν και τόσο εύκολο άρθρα όπως το συγκεκριμένο να δημοσιευτούν σε επίσημες εκδόσεις της Τράπεζας της Ελλάδας. Ηταν, βλέπετε, διαφορετικά τότε τα πράγματα. Διαφορετικός ο συσχετισμός των κοινωνικοπολιτικών δυνάμεων τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς, και έπρεπε να μετρούν τα λόγια τους. Σήμερα όμως τα πράγματα άλλαξαν. Σήμερα προσπαθούν να μας πείσουν ότι η ανεργία δεν είναι και κάτι το πολύ κακό μια και βοηθάει στη διατήρηση σε χαμηλά επίπεδα του πληθωρισμού...

Στην εισαγωγή του άρθρου γίνεται αναφορά στην επιδείνωση του προβλήματος της ανεργίας στη χώρα μας, χωρίς όμως και να προσεγγίζει τις αιτίες της επιδείνωσής της, δηλαδή τις πολιτικές προώθησης των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων, που οδηγούν τον καπιταλισμό να «αλλάξει το δέρμα του» με θύματα όμως δεκάδες χιλιάδες άνεργους.

Αναφέρει συγκεκριμένα: «Η ανεργία στην Ελλάδα τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια σημείωσε σταδιακά σημαντική άνοδο, η οποία μάλιστα άρχισε να παρουσιάζει σοβαρές ενδείξεις εμμονής. Ο αριθμός των μακροχρόνια ανέργων αυξήθηκε και φαινόμενα "υστέρησης" είναι πλέον υπαρκτά στην ελληνική αγορά εργασίας. Πολλές θέσεις εργασίας φαίνεται να έχουν καταστραφεί κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών και ο αριθμός των νέων θέσεων που δημιουργούνται δεν είναι επαρκής, με συνέπεια το διαρκώς αυξανόμενο εργατικό δυναμικό να μην μπορεί να απορροφηθεί, παρά τους ικανοποιητικούς ρυθμούς ανόδου της συνολικής ζήτησης της οικονομίας».

Εστω και έμμεσα ο αρθρογράφος ομολογεί ότι οι εφαρμοζόμενες μονεταριστικές πολιτικές ονομαστικής «σύγκλισης» των δεικτών είχαν οδυνηρές συνέπειες για τα λαϊκά στρώματα. Γιατί η επίσημη κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι κατάφερε να εφαρμόσει πρόγραμμα «σύγκλισης»... αναίμακτα, χωρίς να πληγούν να λαϊκά συμφέροντα.

Ομως, αυτό που ενδιαφέρει κυρίως τον αρθρογράφο δεν είναι τόσο η άνοδος της ανεργίας, όσο η σχέση ανεργίας - πληθωρισμού στο νέο μακροοικονομικό περιβάλλον της ζώνης του ευρώ, όπου όποιος παρουσιάζει πληθωρισμό υψηλότερο του 2%... καίγεται. Το πρόβλημα που έρχεται να διερευνήσει είναι τι επίπεδο ανεργίας πρέπει να υπάρχει στην Ελλάδα ώστε να είναι δυνατός ο χαμηλός πληθωρισμός στα προαναφερόμενα επίπεδα. Τα προς εξέταση στοιχεία καλύπτουν την περίοδο 1963-1999. Μία συλλογιστική η οποία στηρίζεται στην τόσο πεπαλαιωμένη άποψη ότι τον πληθωρισμό τον τροφοδοτεί η άνοδος των μισθών, ενώ τα επιχειρηματικά κέρδη δε λαμβάνονται υπόψη για τη διαμόρφωση των τιμών.

Η εξέταση του προβλήματος αυτού γίνεται με την προσφυγή σε αγοραίες έννοιες, όπως αυτή του «φυσικού ποσοστού της ανεργίας», όρο που εισήγαγε ο Μ. Φρίτμαν, και του ΝΑΙRU. Ετσι θεωρούν ένα τμήμα της συνολικής ανεργίας «φυσικό», σαν δηλαδή να προήλθε από φυσικές καταστάσεις και όχι ως αποτέλεσμα των συγκεκριμένων σχέσεων παραγωγής και ιδιοκτησίας. Επιχειρούν να πείσουν δηλαδή τον κόσμο ότι ένα ποσοστό ανεργίας σε συνθήκες καπιταλισμού θα υπάρχει ούτως ή άλλως, με την ίδια φυσικότητα που ο ήλιος κινείται από την ανατολή προς τη δύση.

Οσο για το το NAIRU (Non accelerating inflation rate of unemployment) ορίζεται ως το ποσοστό ανεργίας που είναι συνεπές με μη αυξανόμενο πληθωρισμό. Για τον προσδιορισμό του NAIRU καταφεύγουν σε στατιστικά - οικονομετρικά υποδείγματα, τα οποία στηρίζονται κυρίως στη σχέση μισθών - τιμών. Ο παράγοντας «επιχειρηματικά κέρδη» - όπως σημειώθηκε πιο πάνω - δε λαμβάνεται υπόψη για την εκτίμηση του πληθωρισμού. Και αυτό δικαιολογείται με το επιχείρημα ότι οι μισθοί και οι ενδιάμεσες ύλες είναι τα στοιχεία που προσδιορίζουν το κόστος παραγωγής του εμπορεύματος, πάνω στο οποίο ο παραγωγός-επιχειρηματίας προσθέτει ένα λογικό κέρδος... Το κέρδος δηλαδή θεωρείται ότι προσδιορίζεται από την υποκειμενική κρίση του παραγωγού και ότι δεν αποτελεί εσωτερικό στοιχείο της παραγόμενης αξίας, και μάλιστα αξίας η οποία προήλθε από απλήρωτη εργασία του άμεσου παραγωγού, δηλαδή του εργάτη.

Η συλλογιστική που συνδέει τον πληθωρισμό με τους μισθούς και την απασχόληση είναι η ακόλουθη: Αν μια οικονομία ξεκινήσει από χαμηλό βαθμό απασχόλησης και στη φάση ανόδου του οικονομικού κύκλου παρατηρηθεί άνοδος της απασχόλησης, τότε οι εργαζόμενοι θα διεκδικήσουν μεγαλύτερους μισθούς. Ανοδος όμως των μισθών θα οδηγήσει σε αύξηση της ζήτησης τόσο της καταναλωτικής (λόγω ανόδου των μισθών) όσο και της επενδυτικής, καθώς οι επιχειρηματίες θα επιδιώξουν με τον τρόπο αυτό να καλύψουν τις νέες ανάγκες στην αγορά. Σε κάποιο σημείο και μετά, η αύξηση της απασχόλησης θεωρείται υπεύθυνη για την εκδήλωση πληθωριστικών τάσεων στην οικονομία και αυτό είναι που - υποτίθεται - αναζητά το NAIRU, δηλαδή το ύψος της επιθυμητής απασχόλησης και του επιθυμητού πληθωρισμού... Για να έχουμε πληθωρισμό σήμερα στην Ελλάδα 2% θα πρέπει να έχουμε ανεργία υψηλότερη από 10% εκτός και αν... Εκτός και αν η άνοδος της απασχόλησης συνοδευτεί με στασιμότητα ή και με μείωση των μισθών, οπότε στην περίπτωση αυτή δε θα ενισχυθεί η πληθωριστική ζήτηση. Και αυτό είναι το συμπέρασμα του αρθρογράφου. Εκτιμά ότι η νομισματική πολιτική που θα εφαρμόσει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα επιτρέψει να διατηρηθεί ο πληθωρισμός σε χαμηλά επίπεδα. Οσον όμως αφορά στην ανεργία η μείωσή της δεν μπορεί να προέλθει από τη διαχείριση των πολιτικών ζήτησης. Με άλλα δηλαδή λόγια, ας ξεχάσουν οι άνεργοι ότι μπορούν να βρουν δουλιά με την αύξηση του εθνικού προϊόντος. Η μείωση της ανεργίας υποστηρίζει ότι μπορεί να γίνει μόνο με την προώθηση «διαρθρωτικών αλλαγών» στην αγορά εργασίας. Οπου βέβαια διαρθρωτικές αλλαγές θεωρούνται η αύξηση των θέσεων μερικής απασχόλησης, η κατάργηση του βασικού μισθού, η παροχή δυνατότητας στους επιχειρηματίες να απολύουν εργαζόμενους ανεξέλεγκτα.

Αυτό δηλαδή που επιδιώκουν με την αύξηση της μερικής απασχόλησης είναι το συνολικό κονδύλι εργασίας να παραμείνει σταθερό, είτε ακόμα και να μειωθεί, ώστε ο παράγοντας «μισθοί» να μην επηρεάσει τον πληθωρισμό. Ξεκινώντας από λάθος βάση, σε ό,τι αφορά στις αιτίες του πληθωρισμού, απομονώνει τον παράγοντα εργασία ως υπεύθυνο των πληθωριστικών τάσεων - σε εποχή μάλιστα λιτότητας - και θέτει στους εργαζόμενους το δίλημμα: Αν επιμείνετε στο σημερινό ύψος των εισοδημάτων σας, τότε μοιραία θα έχουμε άνοδο της ανεργίας, αν αντίθετα μειωθούν τα εισοδήματά σας, - με τις «διαρθρωτικές» παρεμβάσεις στην αγορά εργασίας - τότε μπορούμε να επιτύχουμε μείωση της ανεργίας σε συνθήκες χαμηλού πληθωρισμού. Διαλέγετε και παίρνετε.