Γίνεται αντιληπτό τι ήταν εκείνο που παρακίνησε τη Γερμανία να επιχειρήσει την κατάληψη της Κρήτης και την Αγγλία να διαθέσει δυνάμεις, ώστε να την υπερασπιστεί, αν και αυτές οι δυνάμεις - όπως θα φανεί στη συνέχεια - κάθε άλλο παρά ικανές ήταν στρατιωτικά, ώστε να κρατήσουν το νησί. Οι Βρετανοί, άλλωστε, γνώριζαν πως ο Χίτλερ δεν ήταν διατεθειμένος να συνεχίσει μαζί τους τον πόλεμο στην Ανατολική Μεσόγειο κι έτσι προτίμησαν να διαθέσουν αλλιώς τις δυνάμεις τους κι όχι στο κρητικό πεδίο μαχών.

Η μάχη της Κρήτης άρχισε με τη Γερμανική επίθεση στις 20 Μαϊου 1941 και τελείωσε στις 31 του ιδίου μήνα με την κατάληψη του νησιού από τις ναζιστικές δυνάμεις και την αποχώρηση των τελευταίων αγγλικών τμημάτων που έφυγαν για την Αίγυπτο. Ο συσχετισμός των δυνάμεων που αναμετρήθηκαν αναλύεται ως εξής:

Συμμαχικές δυνάμεις: α) Ελληνες: 474 αξιωματικοί και 10.997 οπλίτες. β) Βρετανοί: 1.512 αξιωματικοί και 29.970 οπλίτες. Δηλαδή σύνολο συμμαχικών δυνάμεων: 1.986 αξιωματικοί και 40.947 οπλίτες (πηγή: "Η Μάχη της Κρήτης", έκδοση Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού"). Οι 43.000 περίπου Ελληνοβρετανοί αντιμετώπισαν την έφοδο 23.000 Γερμανών. Κι όμως παρά τη διπλάσια, σχεδόν, αριθμητική τους δύναμη δεν μπόρεσαν να νικήσουν. Πού άραγε οφειλόταν αυτό; Οφειλόταν στο γεγονός ότι οι γερμανικές δυνάμεις ήταν πολύ πιο άρτια εξοπλισμένες και εκπαιδευμένες, έχοντας απέναντί τους ένα στρατό, αποτελούμενο σε μεγάλο μέρος από αγύμναστους και με ανεπαρκή εξοπλισμό (Σ. Γρηγοριάδη:"Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας", τόμος 1ος, σελ. 61. Γι' αυτό το γεγονός κορυφαίες ήταν οι ευθύνες της Αγγλίας, η οποία ενδιαφερόταν μεν για τη διατήρηση της Κρήτης αλλά - όπως προαναφέραμε - δεν είχε καμία όρεξη να θυσιάσει και πολλές δυνάμεις, ώστε να την κρατήσει. Οπως ευστόχως έχει σημειωθεί "η οργάνωση της άμυνας της Κρήτης παρουσίαζε όλα τα μειονεκτήματα μιας εσπευσμένης προσπάθειας με ανεπαρκή μέσα, σε άνδρες αλλά κυρίως σε πολεμικό υλικό. Η ευθύνη της Αγγλίας για την άμυνα της μεγαλονήσου ήταν τεράστια και ανάλογη με το μέγεθος της καταστροφής. Την εγκληματική σχεδόν παραμέληση της αμυντικής οργανώσεως δεν μπορούσε να αναπληρώσει η γενναιότητα των ανδρών, που κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν τη φοβερή γερμανική επίθεση που εξαπολύθηκε από την ηπειρωτική Ελλάδα" ("Ιστορία του Ελληνικού Εθνούς", Εκδοτική Αθηνών, τόμος ΙΕ, σελ. 452).

Εύκολα γίνεται αντιληπτό ότι η άμυνα της Κρήτης στηρίχτηκε πρωτίστως στον πατριωτισμό των Ελλήνων, στον ηρωισμό των κατοίκων του νησιού και όσων είχαν φτάσει ως εκεί με την πρόθεση να πολεμήσουν έστω και για μια σπιθαμή λεύτερης ελληνικής γης. Τέτοια, βεβαίως, πρόθεση δεν είχε ο βασιλιάς Γεώργιος και η κουστωδία του που τρεις μέρες μετά την έναρξη της επίθεσης εγκατέλειψαν το νησί και με τη βοήθεια των Εγγλέζων αποβιβάστηκαν στην Αίγυπτο. Αντιθέτως, προς τους εκπροσώπους της άρχουσας τάξης, οι κομμουνιστές που βρίσκονταν στο νησί - ή που εκείνο το διάστημα μπόρεσαν να αποδράσουν από τους τόπους εξορίας τους και βρέθηκαν εκεί - πρωταγωνίστησαν για την υπεράσπισή του. Χαρακτηριστικό της στάσης των κομμουνιστών είναι το άρθρο του Μιλτιάδη Πορφυρογέννη - μέλους της ΚΕ του ΚΚΕ, βουλευτή του Παλλαϊκού Μετώπου και αποδράσαντος από το στρατόπεδο εξορίστων της Κιμώλου - που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Κρητικά Νέα" στις 16/5/1941 και καλούσε το λαό σε αντίσταση κατά της προετοιμαζόμενης επίθεσης:

"Ο φασισμός - έγραφε μεταξύ άλλων ο Μ. Πορφυρογέννης - γερμανικός και ιταλικός ανέλαβε μια πρωτόφαντη σε ένταση και έκταση εκστρατεία, για να υποδουλώσει ολόκληρο τον κόσμο στο ζυγό της φασιστικής κτηνωδίας και βαρβαρότητας (... ). Στην καινούρια αυτή φάση του τιτάνιου αγώνα της Ελλάδας μας, όπου η Κρήτη γίνεται ο προμαχώνας της ελευθερίας, καθήκον του κάθε Ελληνα είναι να σταθεί άξιος στρατιώτης του μεγάλου και ιστορικού αυτού αγώνα, που οι συνέπειές του για το μέλλον του ελληνικού λαού θα 'ναι τεράστιες. Το ίδιο καθήκον πέφτει και πάνω στους κομμουνιστές (... ). Στον αγώνα για την άμυνα της Κρήτης, που είναι αγώνας για την απελευθέρωση της Ελλάδας, οι κομμουνιστές πρέπει να 'ναι στις πρώτες γραμμές... " (Π. Ρούσου: "Η μεγάλη Πενταετία", τόμος Α, σελ. 53 - 54 και "Ιστορία της Εθνικής Αντίστασης - Δοκίμιο", εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, σελ. 49).

Ο ελληνικός λαός, ο λαός της Κρήτης, άνδρες, γυναίκες, ακόμη και παιδιά, αγωνίστηκαν με αυταπάρνηση και αυτοθυσία. Γι' αυτό και οι κατακτητές - παρά το γεγονός ότι κατέλαβαν το νησί - προέβησαν σε πρωτοφανείς ωμότητες. Μέχρι τον Αύγουστο του 1941 υπολογίζεται ότι εκτέλεσαν πάνω από 2.000 πατριώτες, ενώ ξεθεμελίωσαν ολόκληρα χωριά και κωμοπόλεις, όπως η Κάνδανος, επειδή οι κάτοικοί τους είχαν αντισταθεί στη φασιστική επιδρομή.