Ηταν 24 του Μάρτη όταν η πόλη Πάντσεβο της Γιουγκοσλαβίας έγινε παγκοσμίως γνωστή από το πρώτο χτύπημα που δέχτηκε από ΝΑΤΟικό πύραυλο. Ηταν η αρχή ενός, ακόμη και σήμερα, ακήρυχτου πολέμου που παραβίαζε κάθε έννοια δικαίου και διεθνούς νομιμότητας.

Με αυτό τον τρόπο η πόλη προστέθηκε στη λίστα των θυμάτων του ιμπεριαλισμού, αλλά ταυτόχρονα έγινε η πόλη - σύμβολο της αντίστασης του σερβικού λαού ενάντια στη ΝΑΤΟική κτηνωδία.

Η πολιτεία με τους 120.000 κατοίκους βρίσκεται μόλις 15 χιλιόμετρα μακριά από το Βελιγράδι. Σ' αυτήν ζουν πάνω από 20 εθνότητες. Οι Σέρβοι αποτελούν τα 2/3 του πληθυσμού, ενώ ακόμη υπάρχουν Ρουμάνοι, Τσέχοι, Κροάτες, Μαυροβούνιοι, ακόμη και Αλβανοί. Μια πολυεθνική κοινότητα που, όπως μας τόνισαν οι ντόπιοι ιθύνοντες, είναι όλοι έτοιμοι, ανεξαρτήτως έθνους και θρησκείας, να προστατέψουν τα σπίτια τους από τους νεοχιτλερικούς απογόνους.

Η επιλογή του πρώτου χτυπήματος εκεί δεν έγινε τυχαία. Αυτό γιατί, αφ' ενός, γνωρίζουν τις προθέσεις των κατοίκων όλων των εθνοτήτων και, αφ' ετέρου, γιατί αποτελεί βιομηχανούπολη με σημαντική συνεισφορά στο συνολικό ΑΕΠ της χώρας. Εντάσσεται στη γνωστή ταχτική των ΝΑΤΟικών για ψυχολογικό πόλεμο, αλλά και καταστροφή εκείνων των βιομηχανικών μονάδων που εισάγουν στη χώρα συνάλλαγμα από τις σημαντικές εξαγωγές που πραγματοποιούν. Στόχος τους είναι η συνολική αποδυνάμωση του καθεστώτος, ακόμη και μετά τον πόλεμο - αν δεν επεκταθεί - με τη δημιουργία κοινωνικών αναταραχών.

Βρεθήκαμε εκεί επ' ευκαιρία της επίσκεψης αντιπροσωπείας του ΚΚΕ αποτελούμενη από τους Χαρίλαο Φλωράκη, Μπάμπη Αγγουράκη και Γιάννη Θεωνά,που ήρθαν στη Γιουγκοσλαβία για να εκφράσουν την αλληλεγγύη του ΚΚΕ σε αυτούς που αγωνίζονται ενάντια στο φασιστοΝΑΤΟικό εισβολέα.

"Νιώθω αισθήματα αγανάκτησης. Είναι η καλύτερη μαρτυρία για το τι υπερασπίζουν οι αμερικανονατοϊκοί ιμπεριαλιστές. Μαρτυρούν την υποκρισία τους. Καταλαβαίνω ότι οι ζημιές στοιχίζουν, αλλά το θέμα της ελευθερίας, της εθνικής ανεξαρτησίας και κυριαρχίας είναι πάνω απ' όλα". Αυτά τόνισε ο επίτιμος Πρόεδρος του ΚΚΕ Χαρίλαος Φλωράκης, μετά την ενημέρωση, για την έκταση των καταστροφών στην πόλη, από τον νομάρχη της.

Πράγματι οι καταστροφές είναι ορατές από χιλιόμετρα μακριά. Το μεγαλύτερο διυλιστήριο της χώρας "ΠΑΝΤΣΕΒΟ" ακόμη καπνίζει. Από τα σπλάχνα του ξεπετάγονται τεράστια σύννεφα καπνού. Η ατμόσφαιρα, αν και δεν είναι αποπνιχτική, εντούτοις μυρίζει έντονα από τις αναθυμιάσεις που αναδύονται. Οι στόχοι στην περιοχή, ως τώρα, ήταν τέσσερα μεγάλα εργοστάσια που καταστράφηκαν ολοσχερώς. Σύμφωνα με τους πιο μέτριους υπολογισμούς, η ζημιά ανέρχεται μεταξύ 1 και 1,5 δισ. δολάρια. Μια ζημιά που θα απαιτήσει πολλές οικονομικές θυσίες προκειμένου να αναπληρωθεί. Από τις έως τώρα επιθέσεις οι κάτοικοι της πόλης θρηνούν 3 νεκρούς, 4 βαριά τραυματισμένους και δεκάδες ελαφρότερα. Από τις συνεχείς εκρήξεις πολλές στέγες σπιτιών έχουν καταρρεύσει, έτσι που να αναγκάζει τους ιδιοκτήτες τους να τα επισκευάζουν δύο και τρεις φορές. Επίσης ανυπολόγιστης αξίας είναι η οικολογική καταστροφή που έχει προκληθεί από τη διαρροή χημικών ουσιών εξαιρετικά επικίνδυνων για την ανθρώπινη υγεία, αλλά και για τη διατήρηση της φυσικής ισορροπίας στην περιοχή.

Η σύσταση των αρχών ήταν να εγκαταλείψουν οι κάτοικοι τις εστίες τους γύρω από τα μεγάλα εργοστάσια, τουλάχιστον μέχρι να καθαρίσει η ατμόσφαιρα. "Οταν χτύπησαν το πετροχημικό εργοστάσιο ήξεραν ότι χρησιμοποιεί χημικές πρώτες ύλες και ότι δεν έχει σχέση με το στρατό. Στόχος τους ήταν να σκοτώσουν αθώους πολίτες, να προκαλέσουν γενοκτονία ανάλογη με αυτές που έκαναν οι ναζιστές. Αυτοί είναι επαγγελματίες δολοφόνοι", θα πει φανερά προβληματισμένος ο νομάρχης.

Μετά την καταστροφή αυτών των εργοστασίων το Πάντσεβο θα μετατραπεί σε πόλη - φάντασμα. Θα οδηγήσει χιλιάδες εργαζόμενους σε φυγή, μην μπορώντας να εξασφαλίσουν τα απαραίτητα. Η οικονομία της πόλης θα γυρίσει αρκετές δεκαετίες πριν και θα εμφανιστούν προβλήματα κοινωνικής συνοχής - εγκληματικότητας, αλλά και ψυχολογικά, ιδίως στις μικρότερες ηλικίες. Παρ' όλα αυτά, το ηθικό για τώρα κρατιέται ψηλά.

"Οι οικονομικές ζημιές για την περιοχή αλλά και ολόκληρη τη χώρα είναι ανυπολόγιστες. Αυτό όμως μας πεισμώνει ακόμη περισσότερο για να αμυνθούμε για την ανεξαρτησία και ελευθερία της πατρίδας μας. Θα ξαναφτιάξουμε το Πάντσεβο", θα μας πει φανερά αποφασισμένος ο νομάρχης.

Επόμενος σταθμός μας ήταν το εργοστάσιο κατασκευής ψεκαστικών αεροπλάνων "Jutva". Το εργοστάσιο που δέχτηκε στα σωθικά του τους πρώτους πυραύλους το σούρουπο της 24ης Μαρτίου. Από τότε έχει χτυπηθεί συνολικά άλλες τρεις φορές και το αποτέλεσμα ήταν καταστροφικό. Σύμφωνα με τον Σβέτισλαβ Γιοβάνοβιτς,αναπληρωτή πρόεδρο της επιχείρησης, η οικονομική απώλεια είναι της τάξης των 400 περίπου εκατ. δολαρίων. Το εργοστάσιο που ιδρύθηκε το 1937 και ανανεώθηκε με αγγλογαλλική τεχνολογία το 1987, ήταν παγκοσμίως γνωστό με εξαγωγές εκατομμυρίων δολαρίων.

Το εργοστάσιο απασχολούσε 592 εργαζόμενους που τώρα έμειναν χωρίς δουλιά. Η καταστροφή από το προαύλιο του εργοστασίου δε φαίνεται μεγάλη. Ακόμη και ο δρόμος μεταξύ των διαφόρων τμημάτων είναι ανέπαφος. Οταν όμως αντικρίσαμε τα κτίρια στο εσωτερικό τους η εικόνα ήταν ανατριχιαστική, σαν να βγαίνει από πολεμική κινηματογραφική ταινία.

Τα αεροπλάνα που άλλοτε πετούσαν και πότιζαν τη γη με τα θαυματουργά φάρμακά τους ώστε να κατορθώσει να θρέψει όλους τους κατοίκους της, τώρα κείτονται χτυπημένα θανάσιμα κατά δεκάδες. Δε θα μπορέσουν ποτέ να πετάξουν. Θα μείνουν εκεί ως ζωντανή μαρτυρία της ιμπεριαλιστικής βαρβαρότητας.

"Το εργοστάσιο χτυπήθηκε απευθείας. Καταστράφηκαν όλες οι αίθουσες. Εκείνο που προκαλεί εντύπωση είναι πού ήξεραν πού ακριβώς είχαμε τα πιο ακριβά μηχανήματά μας. Αυτά χτύπησαν με πυραύλους πιο δυνατούς", θα μας πει ο αντιπρόεδρος της επιχείρησης.

Το σκοτάδι άρχισε να πέφτει. Ο συνοδός μας μου είπε διακριτικά στα σέρβικα, για να μην ανησυχούν οι υπόλοιποι, ότι καλύτερα θα ήταν να κάνουμε στα γρήγορα την επόμενη επίσκεψή μας και να φύγουμε, γιατί όταν σουρουπώσει για τα καλά τα πράγματα είναι αρκετά επικίνδυνα. Αλλωστε το Πάντσεβο είναι ένας από τους πιο "δημοφιλείς" στόχους του ΝΑΤΟ.

Επόμενη στάση μας ήταν στο πετροχημικό εργοστάσιο της περιοχής. Ενα εργοστάσιο που παράγει λιπάσματα και πλαστικά και όπως είναι φυσικό χρησιμοποιεί χημικές ουσίες ως πρώτες ύλες. Το εργοστάσιο κάθε μήνα είχε παραγωγή άνω των 10 εκατ. δολ. από τους βομβαρδισμούς. Δύο τμήματα έχουν καταστραφεί ολοσχερώς ενώ τα υπόλοιπα μερικώς. Τη στιγμή των εκρήξεων δούλευαν 200 εργάτες που από θαύμα δε σκοτώθηκαν. Οι δεξαμενές ήταν γεμάτες με θανατηφόρα χημικά και δυστυχώς ο πύραυλος έπεσε μέσα σε αυτή δημιουργώντας άνοιγμα διαμετρήματος πάνω από 2 μέτρα. Ολο το υλικό έφυγε στο περιβάλλον και δυστυχώς μόλυνε ανεπανόρθωτα το ποτάμι της περιοχής.

"Υπολογίζουμε ότι τουλάχιστον 10.000 άνθρωποι ήρθαν σε επαφή με αυτές τις θανατηφόρες ουσίες. Τα αποτελέσματα αυτής της επαφής θα φανούν αργότερα. Αυτοί είναι δολοφόνοι. Ηξεραν ότι δεν είναι στρατιωτικό το εργοστάσιο και όμως το χτύπησαν", θα μας πει ο υπεύθυνος του εργοστασίου Σλόμπονταν Στρέτσουτς που μας ξεναγεί στην περιοχή.

Μετά από ένα σημείο μας συνέστησαν να μην προχωρήσουμε γιατί είναι αρκετά επικίνδυνο. Πράγματι, η ατμόσφαιρα άρχισε να βαραίνει και η αναπνοή να δυσκολεύει. Ηταν τόσο μεγάλο το σοκ όλων μας από τις βιβλικές εικόνες καταστροφής που αντικρίσαμε, που ανάγκασαν τον Χαρίλαο Φλωράκη να δηλώσει: "Δεχτήκατε επίθεση γιατί δεν υποταχθήκατε στη Νέα Τάξη Πραγμάτων όπως όλα τ' άλλα κράτη. Για αυτό θέλουν να ξεμπερδεύουν με εσάς. Για εμάς είσαστε το παράδειγμα αντίστασης στον ιμπεριαλισμό".

Φώτης ΜΠΕΛΕΡΗΣ