"Τα χρόνια σου/ δεν είναι από τα χρόνια που μετριούνται/ με μήνες, με βδομάδες και μερόνυχτα./ Λεφτό - λεφτό το δευτερόλεφτο,/ τα χρόνια σου μετριούνται/ μ' αγώνες, μ' αγωνίες και κατατρεγμούς,/ με φυλακές και μ' εξορίες και ξενιτιές/ με πόνο και με δάκρυα και με θάνατο,/ μετριούνται και δεν έχουν μετρημό (...)"

έγραφε ο Αντώνης Μάρταλης στο ποίημά του με τίτλο "Στο ΚΚΕ" (δημοσιεύτηκε στο "Ρ" το 1981), νιώθοντας, σαν ευαίσθητος ποιητής που ήταν και σαν άνθρωπος με μακρόχρονους αγώνες, αναπόσπαστο "κομμάτι" του ΚΚΕ. Ολη η ζωή του - στην Αίγυπτο όπου γεννήθηκε και ανδρώθηκε και στην Ελλάδα - όπως και το ποιητικό έργο του, τις ιδέες και τους αγώνες αυτού του Κόμματος ενσυνειδήτως "υπηρέτησαν" και σ' αυτό άφησε παθαίνοντας τις μικρές οικονομίες του (400.000 δρχ).

Σ' αυτόν τον αγωνιστή ποιητή, που "έφυγε" στις 21/8/1985, και του οποίου η απουσία είναι αισθητή στις δυσοίωνες μέρες μας, αφιερώνεται τούτο το δημοσίευμά μας, για να τον θυμηθούν οι παλιότεροι και να τον γνωρίσουν οι νεότεροι. "Πηγή" μας, το βιβλίο "Αντώνης Μάρταλης "Βιβλίο από βιβλία"" - ανθολόγιο του έργου του Αντ. Μάρταλη, σε έκδοση της "Βιβλιοφιλίας" (1993), στο οποίο το βιογραφικό και εργογραφικό χρονολόγιό του υπογράφει η συντρόφισσά του, συγγραφέας Ελένη Βοϊσκου.Σημειώνουμε ότι το "Βιβλίο των βιβλίων" έχει εκδοθεί και στα γαλλικά, προλογισμένο και μεταφρασμένο από την ελληνίστρια Μαρτίν Πλατώ - Ζυγούνα.

Ο Αντώνης Μάρταλης γεννήθηκε στο Πορτ-Σάιντ (29/10/1911) από Ροδίτες γονείς. Το 1923 η οικογένειά του εγκαθίσταται στο Σουέζ. Ο Αντ. Μάρταλης στέλνεται στην "Αμπέτειο Σχολή" του Καϊρου. Κατά τη σχολική χρονιά 1928-'29, δημοσιεύει στο μαθητικό περιοδικό "Αυγή" το έμμετρο ποίημά του "Εις μνήμην Βασιλείου Παϊζη" (συμμαθητής του που σκοτώθηκε). Παράλληλα δημοσιεύει ποιήματα και σε άλλα περιοδικά. Δεκαεννιάχρονος (1930) εκδίδει την πρώτη του συλλογή "Αθάνατες ζωές",αλλά καταστρέφει όλα τα αντίγραφά της, εκτός από ένα. Στα 1930-'32 βιοπορίζεται με διάφορες δουλιές, "κάθε άλλο παρά ικανοποιητικές", ενώ μια εφημερίδα του ζητά να υπογράψει ότι δεν έχει "οικονομικές απαιτήσεις".

Το 1932 έρχεται στην Ελλάδα. Γράφεται στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και παράλληλα παρακολουθεί δραματική σχολή. Το 1935 εκδίδει στην Αθήνα τη συλλογή "Οι ντροπές μου" και γνωρίζεται με τον Γιάννη Σκαρίμπα, με τον οποίο αργότερα αλληλογραφούσε. Το 1937 παίρνει το πτυχίο, αλλά η Νομική δεν τον ικανοποιεί ιδεολογικά. Ομως τον "τραβούσε η βιομηχανική χημεία", με την οποία ασχολήθηκε ερασιτεχνικά ως το τέλος της ζωής του.

Στην πραγματικότητα, εκείνο που τον τραβούσε ήταν η "χημεία" της ποίησης.Το 1938 εκδίδει στο Κάιρο τα "Ποιήματα".Τον επόμενο χρόνο γνωρίζει την Ελένη Βοϊσκου,μαθήτρια τότε στο "Εντευκτήριο Καϊρου", το οποίο μαζί με άλλους μαρξιστές διανοούμενους είχε ιδρύσει το 1915 ο Σκληρός (Γ. Κωνσταντινίδης). Το 1940 εκδίδει τις "Ασυνέπειες".

Το 1942 - 1945 επιστρατεύεται στον Ελληνικό Στρατό Μέσης Ανατολής. Στο κίνημα που εκδηλώνεται, γλιτώνει τη σύλληψη χάρη σε αξιωματικό που έσχισε έναν κατάλογο με ονόματα αριστερών στρατευμένων. Από το 1945 μέχρι το 1950 βιοπορίζεται με καθαρισμό μηχανέλαιων και με παράδοση ιδιαίτερων μαθημάτων (κυρίως Ιστορίας της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας). Γίνεται μέλος της παράνομης οργάνωσης "Ενωση Ελλήνων Δημοκρατών Αιγύπτου" και αναδείχνεται καθοδηγητικό στέλεχος στη διαφωτιστική και πρακτική δράση της. Καλείται στην αιγυπτιακή Γενική Ασφάλεια. Το 1951 γίνεται μέλος της, επίσης παράνομης, κομματικής οργάνωσης "Αντιφασιστική πρωτοπορία" και παντρεύεται την Ελένη Βοϊσκου, με κουμπάρο τον Στρατή Τσίρκα.Το 1952 συνεργάζεται (ενυπόγραφα, ανυπόγραφα, με ψευδώνυμο) με την προοδευτική εφημερίδα "Η φωνή του Αιγυπτιώτου Ελληνισμού" (μετέπειτα "Ο Πάροικος") και σποραδικά δημοσιεύει ποιήματά του στον "Ταχυδρόμο" της Αλεξάνδρειας και στην αθηναϊκή "Επιθεώρηση Τέχνης".Παράλληλα φροντίζει τα αφιερώματα για τον σπουδαίο αριστερό Κύπριο λογοτέχνη Νίκο Νικολαϊδη και βοηθά εκδηλώσεις σωματείων. Το 1953 η "Αντιφασιστική Πρωτοπορία" για την οικονομική και διαφωτιστική ενίσχυση των οργανώσεών της εκδίδει, σε μετάφραση του Αντ. Μάρταλη,τη συλλογή "Ποιήματα του Ναζίμ Χικμέτ".

Το 1956 ορίζεται από την κομματική του οργάνωση οργανωτικός υπεύθυνος της Επιτροπής Ελληνοαιγυπτιακής Συνεργασίας,η οποία συγκροτήθηκε παραμονές της αγγλο-γαλλο-ισραηλινής επιδρομής στην Αίγυπτο (30/10/56). Ο Α. Μ. ήταν μεταξύ των Ελλήνων εθελοντών "Λαϊκής Αντίστασης" σε περίπτωση εισβολής στο Κάιρο. Το 1957 αρχίζουν να δημοσιεύονται ποιήματά του στον αραβικό Τύπο. Ο Μάρταλης, ο Σταύρος Καρακάσης και η Ελένη Βοϊσκου εκπροσωπούν την ελληνική πλευρά στο Συνέδριο Αράβων Λογοτεχνών. Το 1958 γίνεται μέλος του Συνδέσμου Ελληνοαραβικής Φιλίας και της αθηναϊκής Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών.

Το 1960, εγκαθίσταται με τη γυναίκα του οριστικά στην Αθήνα. Τον επόμενο χρόνο διευθύνει φροντιστήριο Αγγλικών, δραστηριοποιείται στην ΕΕΛ μέχρι τη δικτατορία (η οποία του απαγορεύει ταξίδια σε σοσιαλιστικές χώρες) και δημοσιεύει ποιήματα στη "Νέα Εποχή" της Λευκωσίας. Το 1962 συμμετέχει στο 8ο Παγκόσμιο Φεστιβάλ Νεολαίας στο Ελσίνκι. Το 1963 ο "Κέδρος" εκδίδει τη συλλογή "Παράκαιρα και Επίκαιρα",που μπαίνει στο index. Το 1966 συμμετέχει στο - αφιερωμένο στην Κύπρο - Φεστιβάλ Λευκάδας.Η χούντα τον βρίσκει στο εξωτερικό. Επιστρέφει όμως και καλείται στα αστυνομικά τμήματα των περιοχών κατοικίας και εργασίας του. Δεν υποκύπτει στις πιέσεις, ούτε και στο διάστημα κράτησης της γυναίκας του στην Μπουμπουλίνας, αλλά και δε δημοσιεύει ποίησή του στα χρόνια της χούντας. Το 1975 συμμετέχει στο Πανελλήνιο Συνέδριο Λογοτεχνών. Το 1976 εκδίδονται οι συλλογές "Ο Αίσωπος στον καιρό μας και Αλλα Ποιήματα" ("Σύγχρονη Εποχή") και "Μπρος στο μέλλον".Το 1977 εκλέγεται μέλος του ΔΣ της ΕΕΛ (ήταν μέλος της συνδικαλιστικής επιτροπής της μέχρι το θάνατό του) και το 1978 εκπρόσωπός της στην ΕΣΣΔ. Κατά καιρούς μεταφράζει ξένους μεγάλους ποιητές. Το 1980 εκδόθηκαν οι συλλογές του "Η άλλη κοκκινοσκουφίτσα" και "Εδαφικά",ενώ μετά το θάνατό του εκδόθηκαν και άλλες που κι αυτές αποδείχνουν ποια ποίηση πίστευε και υπηρέτησε ο Αντ. Μάρταλης:

"Η ποίηση/ δεν είναι τα ασημένιο, το σκαλιστό περίτεχνα/ θηκάρι του σπαθιού,/ μα το ατσαλένιο, απέριττο/ και δίκαιο σπαθί/ που οι ζωντανοί ποιητές/ με το δεξί τους χέρι το γυμνώνουν/ και με το αριστερό/ τραβούν απ' το ζωστήρα τους το άδειο θηκάρι/ και το πετούν στους ακατάληπτους/ με τους ανώφελούς τους στίχους/ να το τραγουδήσουν".

Αρ. ΕΛ.