Πάντοτε κάποιος φταίει. Γι' αυτό δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι πάντοτε κάποιος φταίει. Και μια τέτοια άποψη θεμελιώνεται πάνω σε μια κλασική διαλεκτική λογική. Τη λογική που δέχεται πως για κάθε φαινόμενο, κοινωνικό ή φυσικό, υπάρχει μια αιτία. Αν αντικαταστήσουμε, λοιπόν, την επίσημη λέξη"αιτία" με μια λαϊκή "φταίξιμο", τότε πρέπει να συμφωνήσουμε όλοι πως πίσω από κάθε φαινόμενο ή γεγονός, κοινωνικό ή φυσικό, υπάρχει κάποιος "φταίχτης". Αρα, μέχρις εδώ όλα πάνε καλά. Φαίνονται λογικά και ξεκάθαρα. Θα μπορούσα, λοιπόν, να τελειώσω εδώ το σημείωμά μου και να σας δώσω ραντεβού για την άλλη Κυριακή. Δεν είναι έτσι, όμως. Και δεν είναι, γιατί το θέμα μου δεν είναι τόσο απλό. Δε θέλω, απλώς, να σας θυμίσω αυτή την πολύ γενική αρχή, που προτείνει να δεχτούμε την άποψη πως πίσω από κάθε αποτέλεσμα υπάρχει η αιτία. Υπάρχει, με άλλα λόγια, αυτός ο φανερός ή κρυφός, δεν έχει σημασία, φταίχτης, που προσδιορίζει τους ρυθμούς της ιστορίας και ανατρέπει πότε - πότε την ισορροπία της ζωής μας.
Το θέμα που θέλω να συζητήσω μαζί σου, καλέ μου σύντροφε, είναι ο τρόπος, με τον οποίο ψάχνουμε να βρούμε τον Φταίχτη. Πώς τον καταδείχνουμε και με ποιον τρόπο τον περιγράφουμε. Μα, θα μου πείτε, είναι τόσο σοβαρό ένα τέτοιο θέμα; Ναι, είναι. Και είναι για έναν πολύ απλό λόγο. Γιατί η κατάδειξη και η περιγραφή του "φταίχτη" στη χώρα μας ακολουθούν μια εντελώς αδόκιμη διαδικασία, που κάθε άλλο παρά στις αρχές της διαλεκτικής στηρίζεται.
Ποια είναι, λοιπόν, αυτή η διαδικασία; Το βασικό που τη χαρακτηρίζει είναι οι παράγοντες που τη στοιχειοθετούν. Κι αυτοί είναι τρεις: Το κράτος, οι απλοί πολίτες, οι "αυτόπτες μάρτυρες", όπως λέγονται στα ρεπορτάζ και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Το κράτος ακολουθεί τις παραδοσιακές, νόμιμες πρακτικές, που θεμελιώνονται σε τυπικές και σχεδόν συμβατικές επιχειρηματολογίες. Υποψίες, συλλήψεις, ανακρίσεις, αστυνομική καταπίεση, δικαστικός τρόμος, δικηγόροι, ψευδομάρτυρες, κομματικοί αντίπαλοι, αρμόδιοι απληροφόρητοι. Γενικώς, ένας κόσμος, που θεμελιώνει την άποψή του πάνω στην κλασική μέθοδο της "υποψίας". Σπάνια, στις περιπτώσεις αυτές, συμβαίνει ν' ακούσετε ένα θεωρητικό επιχείρημα, που να στηρίζει την κατάδειξη του "φταίχτη". Κι αυτό σημαίνει πως ο κόσμος του κράτους δε φαίνεται να έχει ξεκαθαρισμένη μέσα στις γραπτές ή τις προφορικές του απόψεις την έννοια της σχέσης ανάμεσα στο αποτέλεσμα και την αιτία. Συνεχώς ανακυκλώνεται μέσα σε ένα τέλμα παγιωμένων προκαταλήψεων, που λίγο ως πολύ επιβάλλουν την άποψη ότι ο πλέον ύποπτος είναι ο πιο "αδύνατος". Αρα, οι πραγματικοί ύποπτοι, εξ ορισμού, ξεφεύγουν από την αντίληψη του κράτους. Και, κατά συνέπεια, και τις πραγματικές αιτίες των αρνητικών φαινομένων της κοινωνίας μας το κράτος τις αγνοεί. Παράδειγμα, η ανεργία, η δυσπραγία του εργαζομένου, τα κενά της εξωτερικής μας πολιτικής, η τραγωδία των εκπαιδευτικών μας πραγμάτων.
Δεύτερος παράγοντας: Ο μέσος πολίτης. Ο "αυτόπτης μάρτυρας". Αυτός υποπτεύεται όποιον φοβάται και όποιον θεωρεί αίτιο της προσωπικής του περιπέτειας. Ετσι, άλλος καταδεικνύει ως "φταίχτη" το γείτονά του, άλλος το κράτος, έτσι γενικώς, άλλος την Αλέκα την Παπαρήγα, άλλος την κρίση του Χρηματιστηρίου της Απω Ανατολής, τους Εβραίους, τους κομματικούς του αντιπάλους. Και η πλειοψηφία των νεοτέρων Ελλήνων θεωρεί ως συνήθεις φταίχτες τους Αλβανούς ή, γενικώς, τους "τρομοκράτες". Φυσικά, κανείς δεν επιχειρηματολογεί θεωρητικά. Ούτε κανείς παραπέμπει στη λογική της αιτίας. Ετσι, απλώς υποπτεύονται. Γι' αυτό και όταν πιστεύουν πως φταίει το ΠΑΣΟΚ ψηφίζουν τη Νέα Δημοκρατία, όταν, όμως, πιστεύουν το αντίθετο, ψηφίζουν αντίθετα. Είναι μια πολύ θλιβερή ιστορία όλοι αυτοί οι "αυτόπτες μάρτυρες", ή, για να την πω αλλιώς, η κοινή γνώμη, που δε λέει να παραμερίσει τους σταλαγμίτες της προκατάληψης και της φτηνής προπαγάνδας και να περιγράψει με νηφάλιο τρόπο τις αιτίες. Και τότε, είναι βέβαιο πως δε θα κάνει λάθος ούτε μπροστά στο μικρόφωνο της νεαρής δημοσιογράφου, που ρωτάει πιεστικά τη γνώμη του με άστοχες και σχεδόν ανόητες ερωτήσεις. Ούτε μπροστά στην εκλογική κάλπη.
Και ο τρίτος παράγοντας; Μα, τα ΜΜΕ. Ολος ο κόσμος των μικροφώνων και της εικονοληψίας, της αποκλειστικότητας και του τηλεοπτικού ξιπασμού. Ολος αυτός ο κόσμος των σολοικισμών και των ασύνδετων περιγραφών. Ολος αυτός ο κόσμος, με τις φωτεινές εξαιρέσεις του, βέβαια, που, κάτω από τη μόνιμη πίεση του χρόνου, του κερδοσκοπικού μηχανισμού που υπηρετεί, του κομματικού προσανατολισμού αναγκαστικά παγιδεύεται. Μέσα στο λαβύρινθο αυτού του κόσμου, που μοχθεί και ψάχνει να βρει την αλήθεια, αυτό θα μπορούσαμε και να μην το αμφισβητήσουμε, μόνο το αποτέλεσμα είναι σαφές. Το γεγονός με τα επιμέρους περιστατικά του, με τους θορύβους και τους καπνούς του, με τις βροχές και τις πλημμύρες του, με τα θύματα και τους τεθλιμμένους του. Και ο "φταίχτης"; Για τον φταίχτη τι γνώμη έχει ο κόσμος των ΜΜΕ: Μα, νομίζω, καμιά. Γιατί παγιδευμένα, όπως είναι κι αυτά στην παγίδα της μη διαλεκτικής υποψίας, αδυνατούν να περιγράψουν τον πραγματικό φταίχτη. Αρα, τις πραγματικές αιτίες της κοινωνικής μας περιπέτειας. Αρκούνται στο κυνήγι της ακροαματικότητας. Ετσι, οι πραγματικοί "Φταίχτες" περιφέρονται ανενόχλητοι!
Τ}ώρα, με το δίκιο σας, θα με ρωτήσετε, ποια είναι η δική μου γνώμη για τον φταίχτη. Γιατί κι εγώ ένας μέσος πολίτης είμαι και πολλές φορές ένας συνήθης αυτόπτης μάρτυς, αλλά και με τα ΜΜΕ κάποια σχέση, έστω και χαλαρή, έχω. Λοιπόν, θα σου την πω τη δική μου γνώμη, γιατί ξέρω πως διαβάζεις κάθε Κυριακή το "Ριζοσπάστη" και σου αρέσει να μου κάνεις κριτική, πότε με το τηλέφωνο, πότε με κείνα τα κακογραμμένα σου γράμματα και πότε προφορικά, όταν συναντιόμαστε στις συγκεντρώσεις του ΚΚΕ. Ενας είναι ο μεγάλος φταίχτης, καλέ μου φίλε: Ο καπιταλισμός. Το γιατί θα σου το πω την άλλη Κυριακή.
Feeds
Ζωντανό τεκμήριο πολιτισμού
