Από τις αρχές της προηγούμενης βδομάδας βιώνουμε την καπιταλιστική κρίση με διεθνείς διαστάσεις, η οποία με μεγάλη ταχύτητα έχει εξαπλωθεί και έχει αγκαλιάσει μεγάλες περιοχές του πλανήτη. Η ίδια η δυναμική των πραγμάτων έχει θέσει σε δεύτερη μοίρα άλλα θέματα που απασχολούσαν την κοινή γνώμη της Ελλάδας (πυρκαγιές, Ιονική κλπ. ) έχει αναδείξει σε κυρίαρχο θέμα των ημερών αυτή την κρίση. Η κατάσταση στη Ρωσία, η πορεία των διεθνών χρηματιστηρίων, τα limit Down και τα Limit up του ελληνικού χρηματιστηρίου αποτελούν τις ημέρες αυτές τα πρώτα θέματα των εφημερίδων και των ραδιοτηλεοπτικών μέσων. Από την πλευρά της η κυβέρνηση, μετά τον αρχικό πανικό τις πρώτες μέρες, άρχισε να οργανώνει την άμυνά της, προκειμένου να δώσει το δικό της στίγμα και προσανατολισμό στην ερμηνεία των κρισιακών φαινομένων. Ετσι ακούσαμε τον υπουργό Εθνικής Οικονομίας να υποστηρίζει ότι η κρίση οφείλεται στις εξελίξεις που συντελούνται στη Ρωσία, ότι όλα όσα συμβαίνουν δεν έχουν έχουν σχέση με την οικονομική πολιτική της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ. Εφτασε μάλιστα στο σημείο, με αφορμή τις μαζικές ρευστοποιήσεις ελληνικών ομολόγων από τους μεγάλους κερδοσκοπικούς οργανισμούς, να δηλώσει ότι οι ξένοι θεωρούν τα ελληνικά χαρτιά (τα ομόλογα και τις μετοχές), σαν "καλά" και γι' αυτό τα ρευστοποιούν! "Πληρώνουμε το τίμημα της επιτυχίας", δήλωσε με έπαρση ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας. Με λίγα λόγια δηλαδή, η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι η κρίση είναι εξωγενής, δεν έχει σχέση με εμάς, αλλά μας επηρεάζει στο βαθμό που επηρεάζει και τον υπόλοιπο κόσμο.

Με υποβολή ερωτοαπαντήσεων θα επιχειρηθεί μία σύντομη τοποθέτηση όσων συμβαίνουν σήμερα στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς.

Λένε λοιπόν: "Η χρηματιστηριακή κρίση που πλήττει σήμερα την Ευρώπη, οφείλεται στην οικονομική κρίση στη Ρωσία".

Η θέση αυτή εν μέρει μόνο είναι σωστή. Είναι σωστό βέβαια ότι η αδυναμία της διεφθαρμένης κυβέρνησης Γιέλτσιν να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του εξωτερικού χρέους, λειτούργησε σαν καταλύτης και "ντόμινο" που μεταφέρθηκε στη Δ. Ευρώπη, όπου και εκδηλώθηκε με την καθίζηση των χρηματιστηρίων. Αυτή όμως είναι μία αρκετά επιφανειακή θέση. Ορισμένοι σήμερα θέλουν να ξεχνούν ότι ο Γιέλτσιν υπήρξε το αγαπημένο παιδί του διεθνούς κεφαλαίου, ο άνθρωπος τον οποίο στήριξε η Δύση με νύχια και με δόντια, καθώς και ότι το οικονομικό πρόγραμμα που ακολούθησε, αυτό που ονομάστηκε "άγριος καπιταλισμός", είχε την έγκριση και ενθάρρυνση της Δύσης. Αυτά σήμερα δε θέλουν να τα θυμούνται. Η ίδια η καπιταλιστικοποίηση είναι παράγοντας που συμβάλλει στην κρίση της οικονομίας της Ρωσίας αφού καταστρέφει μέρος της παραγωγικής της βάσης. "Ξεχνούν" επίσης να αναφέρουν ότι ακριβώς αυτή η βίαιη καπιταλιστικοποίηση των παραγωγικών σχέσεων στη Ρωσία, που οδήγησε το 40% του πληθυσμού της μεγάλης αυτής χώρας σε συνθήκες ένδειας και προεπαναστατικής φτώχειας, ήταν όρος και προϋπόθεση για την ενσωμάτωση της Ρωσίας στη "διεθνή αγορά". Από την άποψη αυτή, η οικονομική κρίση της Ρωσίας είναι αποτυχία του διεθνοποιημένου καπιταλισμού, είναι τραγική αποτυχία των συνταγών του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Είναι το λιγότερο ανέντιμο να ισχυρίζονται σήμερα ορισμένοι ότι η κρίση είναι μόνο "εσωτερική υπόθεση" της Ρωσίας και να μη βλέπουν τη διεθνή της διάσταση.

"Εμείς, δεν ευθυνόμαστε καθόλου για ό,τι συμβαίνει έξω από τα σύνορά μας, αντίθετα πληρώνουμε το τίμημα της επιτυχίας της οικονομικής μας πολιτικής",ισχυρίζεται η κυβέρνηση.

Πρόκειται για αντιστροφή της πραγματικότητας. Αν κάτι έδειξε η διεθνής κρίση που έπληξε ταυτόχρονα τη ΝΑ Ασία, την Ιαπωνία, τη Ρωσία και που εκδηλώθηκε με τέτοια σφοδρότητα στα χρηματιστήρια της Ευρώπης και της Αμερικής, είναι τα μεγάλα και καταστρεπτικά αδιέξοδα του νεοφιλελεύθερου οικονομικού μοντέλου ρύθμισης του καπιταλισμού, του μοντέλου δηλαδή που ακολουθεί και η ελληνική κυβέρνηση. Ενα μοντέλο που στηρίζεται στις σκληρές δημοσιονομικές πολιτικές λιτότητας, στην απορύθμιση των εργασιακών σχέσεων, στη νομισματική πολιτική των "σκληρών" νομισμάτων, που στόχο έχουν τη συρρίκνωση του πληθωρισμού και των δημοσιονομικών ελλειμμάτων. Η μεγάλη μείωση του πληθωρισμού είναι γεγονός, όπως και η εξίσου μεγάλη μείωση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων, σε Ευρωπαϊκή Ενωση, Β. Αμερική, Ιαπωνία και ΝΑ Ασία. Αλλά με τι κόστος; Η διεθνής ζήτηση τη δεκαετία του '90 μειώθηκε λόγω της μείωσης της αγοραστικής δύναμης των εργαζομένων, γεγονός που οδήγησε σε υποχώρηση του ρυθμού οικονομικής ανάπτυξης, στην υπονόμευση της παραγωγικής δραστηριότητας, και στην κατακόρυφη αύξηση (στην Ευρώπη) της ανεργίας. Τα προγράμματα λιτότητας, σε συνδυασμό με τις εκτεταμένες ιδιωτικοποιήσεις, είχαν αποτέλεσμα η μαζική φτώχεια να εξαπλώνεται μαζί και παράλληλα με τον προκλητικό πλούτο στα χέρια όλο και πιο λίγων ανθρώπων. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΗΕ το 1995, 370 άνθρωποι στον πλανήτη συγκέντρωσαν το 45% του παγκόσμιου ΑΕΠ, ενώ σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, το 1997 περισσότερα από 2 δισεκατομμύρια άνθρωποι φυτοζωούσαν με ημερήσιο εισόδημα 2 δολαρίων.H ακολουθούμενη οικονομική πολιτική της κυβέρνησης Σημίτη, η οποία αποτελεί συνταγή της Ευρωπαϊκής Ενωσης και του ΔΝΤ, εμπεριέχει εν δυνάμει όλα τα στοιχεία εκδήλωσης της κρίσης και στην Ελλάδα. Βεβαίως όλα αυτά δε σημαίνουν ότι ένα άλλο μοντέλο διαχείρισης θα μπορούσε να αντιμετωπίσει την εκδήλωση της κρίσης, όσο και αν θεωρητικά ακούγεται από διάφορες δυνάμεις ως κριτική στην κυβέρνηση. Αλλωστε υπήρξε τέτοιο μοντέλο, μετά τον πόλεμο, αλλά δεν μπόρεσε να την αποφύγει.

"Οι σημερινές συνθήκες επιτάσσουν όχι την καθυστέρηση, άλλα την επίσπευση των ιδιωτικοποιήσεων",ισχυρίζεται ο Γ. Παπαντωνίου.

Μα οι μαζικές ιδιωτικοποιήσεις που πραγματοποιήθηκαν τις δεκαετίες του '80 και του '90 διεθνώς, ήταν ένας από τους βασικούς μηχανισμούς συγκέντρωσης του παραγόμενου πλούτου στα χέρια των μεγάλων πολυεθνικών εταιριών. Παντού όπου υπήρξαν ιδιωτικοποιήσεις δημοσίων επιχειρήσεων, ακολούθησε η εφαρμογή προγράμματος αναδιαρθρώσεων από τους νέους ιδιοκτήτες και συνήθως το πρώτο μέτρο ήταν οι μαζικές απολύσεις "πλεονάζοντος" προσωπικού. Η δε λειτουργία τους με βάση τα λεγόμενα ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια απόδοσης, που οδήγησε στην εμπορευματοποίηση των τομέων της παιδείας, της υγείας και της κοινωνικής ασφάλισης, που λειτουργούν πλέον με γνώμονα τη μεγιστοποίηση του κέρδους, υπήρξε η βασική αιτία της επιδείνωσης του βιοτικού επιπέδου των εργαζομένων. Ομως οι βίαιες ανατροπές στη διανομή και αναδιανομή του παραγόμενου εισοδήματος υπέρ των ιδιωτικών επιχειρήσεων, αποτελούν σήμερα το βασικό παράγοντα εκδήλωσης των κρίσεων.

Υπάρχει σχέση μεταξύ των σημερινών χρηματιστηριακών κρίσεων και της "απελευθέρωσης" της κίνησης κεφαλαίων;

Χρηματιστηριακές κρίσεις υπήρξαν και στο παρελθόν. Σήμερα όμως η εμφάνισή τους είναι πολύ πιο διαδεδομένη αν αναλογιστούμε ότι μόνο τη δεκαετία του '90 εκδηλώθηκαν σε όλο τον κόσμο δεκάδες νομισματικές - χρηματιστηριακές κρίσεις. Το φαινόμενο έχει τις αιτίες του στην εξάπλωση του τραπεζικού - χρηματιστηριακού κεφαλαίου, το οποίο έχει καθαρά κερδοσκοπικά χαρακτηριστικά. Η δε λεγόμενη "απελευθέρωση" της κίνησης των κεφαλαίων που υιοθέτησε το Μάη του 1994 και η ελληνική κυβέρνηση, σκοπό δεν είχε την καλύτερη εξυπηρέτηση των συναλλαγών, αλλά τη διευκόλυνση αυτών των κεφαλαίων να μετακινούνται σε όλα τα σημεία του πλανήτη με τρομακτική ταχύτητα. Σύμφωνα με παλαιότερες εκτιμήσεις, σε καθημερινή βάση μετακινούνταν 1,5 τρισ. δολάρια, από τα οποία μόνο το 5% αντιστοιχούσαν σε εμπορικές συναλλαγές. Τα υπόλοιπα ήταν "κερδοσκοπικά" κεφάλαια, τα οποία αναζητούσαν υψηλές αποδόσεις σε χρηματιστήρια και ομόλογα, "έπαιζαν" με τις συναλλαγματικές ισοτιμίες ασθενών νομισμάτων και ανά πάσα στιγμή μπορούν να ισοπεδώσουν τις οικονομίες μικρών αλλά και σχετικά μεγάλων θεωρούμενων χωρών. Σήμερα μία δήλωση του Τ. Σόρος, του επιφανέστερου εκπροσώπου του "κερδοσκοπικού" κεφαλαίου, μπορεί να προκαλέσει πανικό ή ευφορία, ανάλογα με το αν είναι θετική ή αρνητική για την οικονομική πολιτική της μίας ή της άλλης χώρας του κόσμου.

Η δράση του "κερδοσκοπικού" κεφαλαίου είναι σήμερα βασικός παράγοντας αστάθειας στο διεθνές καπιταλιστικό σύστημα, αλλά κανείς δε διανοείται - και δε θέλει - να πάρει μέτρα περιορισμού του.

Η δε κερδοσκοπική φρενίτιδα έχει φτάσει στο απόγειο με τα λεγόμενα παράγωγα χρηματοοικονομικά προϊόντα, τα οποία στηρίζονται στις προβλέψεις για την εξέλιξη των επιτοκίων, των συναλλαγματικών ισοτιμιών, της τιμής του χρυσού, του καφέ, της ζάχαρης, του κασσίτερου κλπ. Με στόχο την κερδοσκοπία, σε καθημερινή βάση υπογράφονται συμβόλαια δισεκατομμυρίων δολαρίων, όπου η απόσταση του παραδείσου από την κόλαση είναι σχεδόν δυσδιάκριτη.

Ποιες είναι οι μέχρι σήμερα συνέπειες από τη συνεχιζόμενη κρίση;

Οι συνέπειες για την Ελλάδα περιορίζονται μέχρι σήμερα στο υψηλότερο κόστος της εξυπηρέτησης του δημοσίου χρέους, εξαιτίας των υψηλότερων επιτοκίων στην αγορά των ομολόγων. Σε περιόδους κρίσεων όπως η σημερινή, οι τράπεζες, οι μεγάλοι κερδοσκοπικοί οργανισμοί και οι ιδιώτες με μεγάλες αποταμιεύσεις, είτε γιατί επιδιώκουν να εκμεταλλευτούν την κατάσταση, είτε γιατί γίνονται επιφυλακτικοί για το τι "μέλλει γενέσθαι", ζητούν υψηλότερα επιτόκια για να δανείσουν τα κεφάλαιά τους. Αυτό έγινε και με τις τελευταίες δημοπρασίες του δημοσίου, όπου τα επιτόκια των εντόκων γραμματίων του δημοσίου αυξήθηκαν από 11,5% σε 13,2%. Παράλληλα, η μαζική ρευστοποίηση ομολόγων που εκδηλώθηκε την πρώτη βδομάδα της κρίσης, και που είχε αποτέλεσμα τη μεγάλη πτώση των τιμών τους, οδήγησε το υπουργείο Οικονομικών και την Τράπεζα της Ελλάδος να αγοράσουν ομόλογα που ήταν σε χέρια ιδιωτών και οργανισμών σε υψηλές τιμές. Το πρόβλημα στην προκειμένη περίπτωση είναι ότι κρίση στην αγορά ομολόγων ισοδυναμεί με αδυναμία του ελληνικού δημοσίου να χρηματοδοτεί τα ελλείμματά του μέσω ομολογιακών δανείων. Βεβαίως οι συνέπειες αυτές δεν υπάρχει άλλος τρόπος να αντιμετωπιστούν από τη μετακύλησή τους στα λαϊκά εισοδήματα και την αφαίμαξή τους με διάφορους τρόπους.

Θανάσης ΚΑΝΙΑΡΗΣ