Πολιτικό χαρακίρι Χασιμότο, Ιαπωνία η χώρα του "δύοντος ηλίου", Κενό εξουσίας, Αβεβαιότητα και κρίση, είναι μερικοί από τους πηχυαίους τίτλους που συνόδευσαν τη συντριπτική ήττα του κυβερνώντος Φιλελεύθερου Δημοκρατικού κόμματος - LPD στις εκλογές της 12ης Ιουλίου για την πλήρωση των μισών εδρών της Ανω Βουλής.

Το γεγονός της ήττας του LPD σε αυτή την εκλογική αναμέτρηση, είναι αναμφισβήτητο, αν και ήσσονος σημασίας για το κυβερνών κόμμα, αφού ακόμα διατηρεί την πλειοψηφία και κυρίως την κρίσιμη απόλυτη πλειοψηφία στη σημαντική Κάτω Βουλή, επομένως δεν είχε καμία συνέπεια στη δυνατότητα άσκησης εξουσίας που θα επέβαλε και σε άμεση παραίτηση τον Χασιμότο. Ομως ο Ιάπωνας πρωθυπουργός, ακολουθώντας τα έθιμα της πατρίδας του περί αξιοπρέπειας και τιμής, αμέσως μετά την ανακοίνωση των πρώτων αποτελεσμάτων, ανέλαβε "απολύτως την ευθύνη για την αποτυχία του κόμματος και την εκλογική συντριβή", ανακοινώνοντας την παραίτησή του από την ηγεσία του LPD και κατά συνέπεια από το πρωθυπουργικό αξίωμα. Αυτό άνοιξε τους ασκούς του Αιόλου για την κούρσα της διαδοχής αφού το ζητούμενο δεν είναι μόνο το πρόσωπο που θα διαδεχτεί στον πρωθυπουργικό θώκο τον Χασιμότο αλλά πόσο αυτό το πρόσωπο μπορεί να βγάλει τη χώρα από τη χειρότερη οικονομική ύφεση που περνά από το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και φυσικά κατά πόσο είναι αποδεκτό από τις χρηματαγορές, ο απολύτως αναγκαίος όρος. Ανάλογα λοιπόν με την ανακοίνωση κάθε υποψηφιότητας, είχε διακυμάνσεις και το γιεν, οπότε τις πραγματικές εξελίξεις στο πολιτικό σκηνικό της χώρας δεν τις μάθαμε την Παρασκευή που εκλέχτηκε νέος ηγέτης του κόμματος αλλά θα γίνουν γνωστές τη Δευτέρα με την ολοκλήρωση του κύκλου των αντιδράσεων των χρηματιστηρίων ανά την υφήλιο. Οι διεθνείς χρηματαγορές - που διακατέχονται από τη ρήση "μερικές φορές ίσως λάθος αλλά ποτέ υπό αμφισβήτηση" - που πριν από δυο και κάτι συναπτά έτη είχαν δει στο πρόσωπο του Χασιμότο τον άνθρωπο που θα έκανε τις δραστικές αυτές αλλαγές στην εγχώρια οικονομία που απαιτεί η λογική "της παγκοσμιοποίησης", είδαν εκ νέου στα πρόσωπα και των τριών υποψηφίων τη "φερεγγυότητα" που θα εγγυηθεί το πολυπόθητο αποτέλεσμα, την αναγκαία αναδιάρθρωση της οικονομίας και την πάταξη της γραφειοκρατίας που δεν κατάφερε να πραγματοποιήσει ο προκάτοχός τους.

Η φθίνουσα πορεία του LPD που βρίσκεται πάνω από πενήντα χρόνια στην εξουσία, άρχισε το 1989 με την προδιαγραφόμενη οικονομική κρίση. Η αξιοπιστία του πλήγηκε θανάσιμα με το πρώτο σκάνδαλο διαφθοράς που έγινε με τη χρηματοδότηση του κόμματος από μεγάλες και ισχυρές εταιρίες έναντι των γνωστών ανταλλαγμάτων. Η διαφθορά που έγινε το κύριο χαρακτηριστικό του κόμματος, τού έφερε και την ανάλογη τιμωρία από το εκλογικό σώμα όπου στις εκλογές του 1993 του αφαιρέθηκε για πρώτη φορά η εξουσία που απολάμβανε από το τέλος του πολέμου. Τώρα όμως ο λόγος τιμωρίας ήταν η απόρριψη της ακολουθούμενης πολιτικής. Ο κίνδυνος που ελλοχεύει για το κυβερνών κόμμα είναι να περάσει για πάντα στη λήθη με τον εκτοπισμό του από την εξουσία κατά την εκλογική αναμέτρηση για την Κάτω Βουλή το 2000. Μία αναμέτρηση που μπορεί να γίνει πολύ πιο σύντομα αφού τα ενισχυμένα κόμματα της αντιπολίτευσης αναμένεται να ζητήσουν επίσπευση της διαδικασίας μια και το αποτέλεσμα του ιαπωνικού λαού θεωρήθηκε και δικαίως ψήφος διαμαρτυρίας και αλλαγής της πολιτικής που έχει οδηγήσει στην πρωτοφανή κρίση και ολοένα μεγαλύτερη εξαθλίωση του μέσου Ιάπωνα.

Αυτό που ακούγεται στα δικά μας αυτιά ως παράδοξο, είναι ότι η Ιαπωνία, η δεύτερη οικονομική δύναμη του πλανήτη, με οικονομία οκτώ φορές μεγαλύτερη της Κίνας, δύο φορές μεγαλύτερη οικονομική δύναμη από όλες τις υπόλοιπες χώρες της Ασίας και ο μεγαλύτερος επενδυτής κεφαλαίων της ηπείρου και όχι μόνο, διέρχεται τέτοια ύφεση που για τρίτη συνεχόμενη χρονιά θα έχει μειωμένο Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν. Υπολογίζεται ότι η ετήσια αλλαγή του ΑΕΠ για το 1998 θα είναι 0% - σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΔΝΤ, της ιαπωνικής κυβέρνησης και ανεξάρτητων οικονομικών παραγόντων. Ταυτόχρονα οι αλλεπάλληλες χρεοκοπίες τραπεζών και οικονομικών κολοσσών, είναι σύνηθες φαινόμενο, ενώ οι παραγγελίες στη βιομηχανική παραγωγή και στις εξαγωγές είναι μειωμένες, ενώ τους πρώτους έξι μήνες του '98 παρατηρήθηκε και νέα πτώση. Οσο για την οικονομική ανάπτυξη, οι δείκτες δείχνουν καθοδική πορεία για πρώτη φορά μετά από ένα τέταρτο του αιώνα, το χρηματιστήριο έχει χάσει πάνω από ένα τρίτο της αξίας του - Nikkei 225 Index, το '88 ήταν 30159.00 μονάδες ενώ στις 17/7/98 μόλις 16570.78 - ενώ το γιεν συνεχίζει την "ελεύθερη πτώση" του παρά την κίνηση των ΗΠΑ πριν από ένα μήνα να το στηρίξουν προκειμένου να βοηθήσουν να ανορθωθεί η ιαπωνική οικονομία μια και αποτελεί το "κλειδί" για την οικονομική ανάκαμψη όλων των χωρών της νοτιοανατολικής Ασίας που τις μαστίζει η κρίση.

Τα σημάδια της οικονομικής κρίσης είναι παραπάνω από ορατά στο βιοτικό επίπεδο του ιαπωνικού λαού. Κατ' αρχάς η ανεργία που έφτασε το ποσοστό ρεκόρ 4,2% για το απελθόν έτος 1997, διπλάσιο από τον παραδοσιακό μέσο όρο του 2,1% με συνεχιζόμενη αυξητική τάση αφού από τους 100 που αναζητούν εργασία αντιστοιχούν μόνο 55 θέσεις.

Για πρώτη φορά πριν από 7 χρόνια έκαναν και την εμφάνισή τους οι άστεγοι που είναι κυρίως άντρες άνω των 40 χρονών. Η εικόνα των αστέγων στους δρόμους του Τόκιο - που μπορεί να αριθμούν από 500 έως και αρκετές χιλιάδες αφού δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία - να προσπαθούν να δημιουργήσουν ένα ακόμα σπίτι σε κάποια απόμερη σκοτεινή γωνιά, και να "διακοσμήσουν" τις χαρτόκουτες που χρησιμοποιούν για τοίχους με οικογενειακά κειμήλια και κρατώντας σχεδόν μονολιθικά την παραδοσιακή λειτουργικότητα της οικογενειακής εστίας, είναι μια κοινή εικόνα της σύγχρονης πραγματικότητας. Δεν είναι όμως μόνο το κομμάτι που ήδη έχει περιθωριοποιηθεί. Ο μέσος Ιάπωνας έχει υποστεί μεγάλη απώλεια στα εισοδήματά του ενώ οι υψηλοί φόροι κατανάλωσης έχουν μειώσει πολύ σημαντικά τη μέση αγοραστική δύναμη. Πάνω από 10 εκατομμύρια οικογένειες ανήκουν στα πολύ χαμηλά οικονομικά στρώματα με ετήσιο εισόδημα μικρότερο από 3 εκατ. γιεν ενώ εκατομμύρια άλλες βρίσκονται στο μεταίχμιο. Οι δραστικές περικοπές στην κοινωνική πρόνοια έχουν αφήσει χιλιάδες ειδικές κατηγορίες πολιτών που ζούσαν με κοινωνικά βοηθήματα "στο έλεος του θεού", ενώ οι αυτοκτονίες έχουν μία αύξηση του 16% σε μία χώρα που ήδη κατείχε το υψηλότερο ρεκόρ στον κόσμο.

Το πρόσφατο έκτακτο πακέτο μέτρων της προηγούμενης κυβέρνησης για την αναθέρμανση της οικονομίας που προέβλεπε και το κονδύλι των 114 δισ.δολαρίων για δημοσιονομικές δαπάνες, δεν έφερε το ποθητό αποτέλεσμα αφού ο ιδιωτικός τομέας ήταν απρόθυμος να συνεισφέρει το ποσό που του αντιστοιχούσε. Οσο για την προεκλογική καμπάνια του LPD για τη μείωση του φόρου κατανάλωσης δεν έχει θεσπιστεί, ήταν το ακανθώδες ζήτημα που η ιαπωνική αντιπολίτευση επικέντρωσε την κριτική της. Οσο για την αξία της γης, χάθηκε... Χαρακτηριστικό είναι ότι το 1989 η αξία του Τόκιο ήταν ίση με αυτή της επικράτειας των ΗΠΑ. Εννέα χρόνια μετά η αξία έχει μειωθεί κατά 80%, ειδικά στην οικονομική καρδιά της πρωτεύουσας.

Οι παρούσες συνθήκες "επιτάσσουν" την ανάγκη για αλλαγή όχι μόνο της οικονομικής πολιτικής αλλά και του πολιτικού σκηνικού και δεν αφορά μόνον την Ιαπωνία αλλά και άλλες ασιατικές οικονομίες, βλέπε πρόσφατες εξελίξεις στην Ινδονησία.

Πολιτικοί αναλυτές εκτιμούν ότι η ψήφος του ιαπωνικού λαού ήταν ψήφος διαμαρτυρίας κατά της κυβέρνησης αλλά και μήνυμα των νέων εποχών που θα ανατείλουν. Η ενίσχυση τόσο του Μινσούτο, του Δημοκρατικού Κόμματος, του οποίου μόλις το τελευταίο τρίμηνο ηγείται ο Ναότο Καν,πρώην υπουργός Υγείας και Πρόνοιας όσο και του Ιαπωνικού Κομμουνιστικού Κόμματος που υπερδιπλασίασε την εκλογική του δύναμη και η απόρριψη των υπολοίπων κομμάτων της αντιπολίτευσης που έπαιζαν το ρόλο του δορυφόρου στο LPD, είναι σαφέστατες ενδείξεις για την ανάδειξη μίας "νέας πολιτικής τάξης" και την εκ βάθρων ανακατάταξη του υπάρχοντος πολιτικού χάρτη. Ηδη ο βρετανικός "Ιντιπέντετ" μιλάει για τον Ναότο Καν σαν τον πιθανό μελλοντικό πρωθυπουργό και χαριτολογώντας του προσδίδει τον τίτλο "Μπλερ - σαν". Μια προοπτική που δεν έχει απορρίψει και το ΙΚΚ μια και η ρητορική δεν απορρίπτει μια "πανδημοκρατική πλατφόρμα και συνεργασία με όλες τις αντιπολιτευόμενες δυνάμεις". Περιέργως, συμπλέοντας, με τους αναλυτές αλλά και τις διεθνείς οικονομικές δυνάμεις που επιθυμούν ακριβώς το ίδιο...

Χριστίνα ΜΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ