Η Αλβανία είναι το πιο αντιπροσωπευτικό παράδειγμα της περιπετειώδους ιστορικής διαδρομής, που έζησαν οι βαλκανικοί λαοί, για να μπορέσουν να αποκτήσουν μια διαρκώς επισφαλή ελευθερία και μια συνεχώς αμφισβητούμενη ανεξαρτησία.
Στην περίπτωση της Αλβανίας, έχουμε εξόφθαλμο και απροκάλυπτο το ρόλο που έπαιξαν οι εσωτερικές συγκρούσεις και οι επεμβάσεις των μεγάλων δυνάμεων που προκαλούσε η ιθύνουσα τάξη και οι οποίες έφθαναν από τον απόλυτο έλεγχο της εθνικής ζωής μέχρι την εδαφική κατοχή. Είναι συγχρόνως ένα ζωντανό δίδαγμα, που αποδεικνύει πόσο ακριβά πληρώνονται οι αντιμαχόμενες εδαφικές διεκδικήσεις και η προσφυγή στις μεγάλες δυνάμεις για την επίλυσή τους, που τελικά οδηγεί στη συνεχή εκκρεμότητα των διαφορών σε βάρος των λαών, στο "διαίρει και βασίλευε" των ηγετικών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων και στην παγίδευση των ασθενεστέρων κρατών στα συμφέροντα, τα σχέδια και την επικυριαρχία των πρώτων. Το παράδειγμα της Αλβανίας και χτες και σήμερα διδάσκει.
* * *
Η Αλβανία είναι το τελευταίο βαλκανικό κράτος που αποκτά την ανεξαρτησία του. Είναι η περίοδος των βαλκανικών πολέμων του 1912 - 1913. Στην εθνοσυνέλευση του Αυλώνα - 28 του Νοέμβρη 1912 - ο Ισμαήλ Κεμάλ Βλάνα - ο ισχυρός ηγέτης του εθνικού αγώνα εκείνης της περιόδου υψώνει τη σημαία του Σκεντέρ μπέη και κηρύσσει την αλβανική ανεξαρτησία. Στην εξέλιξη αυτή, οδήγησε η νικηφόρα εξέγερση των Αλβανών πατριωτών τον Ιούλη του 1912. Εκείνη την ιστορική στιγμή, η Αλβανία βρισκόταν σε μια περίπλοκη εσωτερική κατάσταση. Οι Τούρκοι εξακολουθούσαν να κατέχουν αλβανικά εδάφη. Τα στρατεύματα της βαλκανικής συμμαχίας - Ελλάδας, Σερβίας, Μαυροβουνίου - έμπαιναν μέσα στη χώρα, πολεμώντας τους Τούρκους. Οι Αλβανοί ένιωσαν την ανάγκη να δράσουν.
Συνεργασία με τους Τούρκους σήμαινε βοήθεια στην Τουρκία να παρατείνει την κατοχή της. Συνεργασία με τις χώρες της βαλκανικής συμμαχίας ερχόταν σε αντίθεση με τις διεκδικήσεις τους για εδάφη που οι Αλβανοί θεωρούσαν δικά τους. Δεν υπήρχε αλβανικό κράτος για να χειριστεί το μεγάλο αυτό πρόβλημα. Αποτέλεσμα: Γινόταν αγώνας δρόμου μεταξύ Τούρκων, Αλβανών και βαλκανικών γειτόνων, ποιος θα καταλάβει πρώτος και θα κρατήσει τα διεκδικούμενα εδάφη.Ποια ήταν τα αίτια που προκάλεσαν την καθυστέρηση αυτή της Αλβανίας να εμφανιστεί ως κράτος;
Η κύρια αιτία ήταν η αναχρονιστική παρουσία του φεουδαρχικού συστήματος, που δημιουργούσε ένα βαθύ και αγεφύρωτο χάσμα μεταξύ της προνομιούχας τάξης και ενός πάμπτωχου λαού, που τον αποτελούσαν αποκλειστικά, σχεδόν, γεωργικοί και κτηνοτροφικοί πληθυσμοί.
Συγχρόνως επικρατούσε διαίρεση και ανάμεσα στους φεουδάρχες, ενώ παράλληλα έπαιζε βλαβερό ρόλο η θρησκευτική τριχοτόμηση - ορθόδοξοι, καθολικοί, μουσουλμάνοι. Πρέπει να προσθέσουμε και δύο άλλα σοβαρά στοιχεία: Την καθυστέρηση στην εμφάνιση και ανάπτυξη της αστικής τάξης, με τις ιστορικές επιπτώσεις του ρόλου της και, τέλος, το γεγονός ότι έλειπε από το πλευρό των Αλβανών η παρουσία της Ρωσίας, που υπήρξε καταλυτική στις περιπτώσεις της Ελλάδας, της Σερβίας και της Βουλγαρίας, γιατί η ρωσική πολιτική έριχνε το βάρος της στην κάθοδο προς τη Μεσόγειο. Από τα στοιχεία αυτά επωφελείτο, φυσικά, η Οθωμανική Αυτοκρατορία, με την κατά καιρούς συνεργασία των Αλβανών τσιφλικάδων. Ομως, ο αλβανικός λαός διεξήγαγε σκληρούς αγώνες εναντίον του κατακτητή.
* * *
Οι Αλβανοί ονομάζουν την πατρίδα τους Σκιπετάρια - που σημαίνει Χώρα των Αετών. Και είναι πραγματικά ένας λαός ρωμαλέος και ανυπότακτος. "Ας μη σκεφθεί κανείς πως η Αλβανία έπεσε. Θα 'ρθει και πάλι η άνοιξη για να μας ξαναφέρει στα βουνά", λέει ο στίχος του Χηλή Χοσή, του αγωνιστή ποιητή. Από το 1833 ως το 1912, έχουμε αλλεπάλληλες εξεγέρσεις, με κορυφαίο το επαναστατικό ξεσήκωμα του 1847, που τελικά ηττήθηκε στις πόλεις, αλλά συνεχίστηκε στα αλβανικά βουνά. Φυσικά, δεν μπορούμε να μην αναφέρουμε τον παλαιότερο θρυλικό αγώνα του Σκεντέρ μπεη, που η σημασία του ξεπέρασε τα όρια της Αλβανίας και είχε συνέπειες στον ευρύτερο ευρωπαϊκό χώρο. Δε θα επεκταθούμε περισσότερο στην περίοδο αυτή, που είναι έξω από τα πλαίσια του θέματός μας. Θα αναφέρουμε, όμως, κλείνοντας, τα λόγια του Ελληνα ιστορικού Κ. Αμαντου, που γράφει χαρακτηριστικά: "Ολίγοι λαοί επολέμησαν εξ ίσου γενναίως και πεισματωδώς κατά των Τούρκων όσον οι Αλβανοί. Ιδία ο αγών των Καστριωτών (σημ. Μ. Φ.: Η ιστορική οικογένεια του Σκεντέρ μπεη - Γεωργίου Καστριώτη) έμελλε να δημιουργήσει εθνικήν συνείδησιν και να καταστήση ένδοξον το αλβανικόν έπος εν τη Ιστορία".
* * *
Οπως αναφέραμε, στο Εθνικό Συνέδριο του Αυλώνα, το Νοέμβρη του 1912, κηρύχτηκε η αλβανική ανεξαρτησία. Στις 28/11/1912, ο Ισμαήλ Κεμάλ, με τηλεγράφημά του στις μεγάλες δυνάμεις και τα βαλκανικά κράτη, ανακοινώνει την απόφαση του Εθνικού Συμβουλίου. Οι μεγάλες δυνάμεις επί βδομάδες δεν απαντούν, ενώ τα στρατεύματα των χωρών της βαλκανικής συμμαχίας συνεχίζουν την προέλασή τους στο εσωτερικό της Αλβανίας. Μετά την ανακωχή Βαλκανικής Συμμαχίας - Τουρκίας (4/12/1912), συνήλθε στο Λονδίνο η Διάσκεψη των πρεσβευτών των έξι μεγάλων δυνάμεων, υπό την προεδρία του Αγγλου υπουργού των Εξωτερικών, για να ασχοληθεί με τα βαλκανικά θέματα, μεταξύ των οποίων και το Αλβανικό. Για την Αλβανία, αποφασίστηκε να κηρυχτεί αυτόνομο κράτος υπό την εγγύηση και τον έλεγχο των έξι δυνάμεων. Οσο για τα σύνορά της με την Ελλάδα, τη Σερβία και το Μαυροβούνιο, θα αποφάσιζαν αργότερα από κοινού οι έξι μεγάλες δυνάμεις (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία, Αυστροουγγαρία, Γερμανία και Ιταλία). Η απόφαση αυτή, που δεν αναγνώριζε εθνική ανεξαρτησία στη χώρα, τραυμάτισε τα αισθήματα του αλβανικού λαού, ενώ συγχρόνως ο καθορισμός των συνόρων έμενε ανοικτός στις συγκρούσεις και τις αναμετρήσεις συμφερόντων μεταξύ των έξι μεγάλων δυνάμεων. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το πρόβλημα των συνόρων επεδείκνυαν η Αυστροουγγαρία και η Ιταλία, αλλά επίσης και η Ρωσία και η Γαλλία. Η Ιταλία και η Αυστροουγγαρία (που τότε τα όριά της έφθαναν μέχρι την Αδριατική) προτιμούσαν μια ανεξάρτητη Αλβανία, όπου η κάθε μια από αυτές θα επεδίωκε για τον εαυτό της αποκλειστική επιρροή. Δεν ήθελαν απέναντι από τις ακτές τους βαλκανικές χώρες, όπως η Ελλάδα, η Σερβία και το Μαυροβούνιο, από τις οποίες, η μεν πρώτη βρισκόταν υπό αγγλική και, εν μέρει γαλλική επιρροή, ενώ οι δύο άλλες βρίσκονταν κάτω από την επιρροή, κυρίως, της Ρωσίας. Η Ιταλία, επιπλέον, απέβλεπε στην Αλβανία ως προγεφύρωμα της επεκτατικής πολιτικής της στα Βαλκάνια, ενώ η Αυστροουγγαρία ήθελε το δρόμο της προς τη Μεσόγειο ανεμπόδιστο από τη Σερβία.
Μίτια ΦΙΛΔΙΣΑΚΟΣ
Ιστορικός, μέλος του Τμήματος Ιστορίας του ΚΜΕ
(Το άρθρο είναι αναδημοσίευση από το πρώτο τεύχος της ΚΟΜΕΠ του 1998).
Την Τρίτη το 2ο μέρος: Κράτος υπο κηδεμονία
2η Εκδοση 
Feeds
