"Η βασανισμένη και περιφρονημένη ζωή που περνούμε, μας ηνάγκασε να συνέλθωμεν και να ζητήσωμεν την αιτίαν του κακού. Είδαμεν λοιπόν ότι και ημείς, εργάται του πνεύματος, υποκείμεθα εις την ιδίαν εκμετάλλευσιν με τους εργάτας των χειρών, υποχρεωμένοι να εργαζόμεθα προς πλουτισμόν ολίγων επιχειρηματιών χωρίς καμμίαν απολαβήν, ικανοποιητικήν, ούτε ηθικήν, ούτε υλικήν".

"Οι πόθοι και ελπίδες που μας ώθησαν εις το στάδιον του θεάτρου, σβήνουν μπροστά στη μανίαν του χρηματισμού των διαφόρων εκμεταλλευτών του θεάτρου"."Ητο αναγκαιότατη λοιπόν η φρούρησις και άμυνα των συμφερόντων μας, τα οποία καταρρακόνται απ' αυτούς. Προς τον σκοπόν αυτόν ιδρύσαμεν το Συνδικάτον του οποίου το Καταστατικόν θα τηρήσωμεν με όλας μας τας δυνάμεις, ελπίζομεν δε, ότι θα έχωμεν εις το πλευρόν μας όλους τους συναδέλφους μας".

Αυτό το ιστορικό ντοκουμέντο, που συντάχθηκε και ψηφίστηκε στις 13 Μαϊου του 1914,στην Αθήνα, είχε τίτλο "Καταστατικόν Συνδικάτου Ηθοποιών".Ηταν το πρώτο βήμα ενός σημαντικού άλματος που επιτεύχθηκε τρία χρόνια αργότερα, το 1917,όταν ιδρύθηκε το Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών.Στο μήνυμα εκείνο ανταποκρίθηκαν χιλιάδες ηθοποιοί, καθώς η Οχτωβριανή Επανάσταση έκανε κοσμοϊστορική τη χρονιά αυτή, σηματοδοτώντας τη σαν "αφετηρία" του συνδικαλιστικού και λαϊκού κινήματος και στη χώρα μας.

"Ναι, τότε έγινε το ΣΕΗ. Την ίδια χρονιά, που δυο βασιλιάδες παραιτήθηκαν απ' το θρόνο, μια επανάσταση, η μεγαλύτερη του αιώνα μας, ράπισε τη συνείδηση της αριστοκρατίας κι άλλαξε την πορεία της ανθρωπότητας, ο Ελευθέριος Βενιζέλος ανέλαβε τη διακυβέρνηση της χώρας μας και τέλος άρχισε η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση που δεν ολοκληρώθηκε ακόμα".

"Ναι, σπουδαία χρονιά"!

"Ε, λοιπόν, αυτή τη χρονιά που όλος ο κόσμος ήταν άνω κάτω, λες και ήρθαμε από άλλον πλανήτη αποφασίσαμε να βάλουμε τάξη στα του οίκου μας. Ετσι, λοιπόν, οι ρίζες του ΣΕΗ ως επαγγελματικού σωματείου μπήκαν το 1917. Ψηφίστηκε το καταστατικό και οι μακαρίτες Διονύσιος Βενιέρης, Δημήτριος Μαυρίδης και Γιώργος Λαμπρινίδης αποτέλεσαν την πρώτη Εκτελεστική Επιτροπή που είχε την ευθύνη της προώθησης της διαδικασίας για την αναγνώριση του ΣΕΗ από το κράτος".

"Η πρώτη γενική συνέλευση γίνεται την Πρωτομαγιά στο Εργατικό Κέντρο Αθηνών και εκλέγεται το πρώτο συμβούλιο που το απαρτίζουν οι Πετρίδης, Βεάκης, Μοραϊτης, Βενιέρης, Σαραντίδης.Εγκρίθηκε ο κανονισμός που ρυθμίζει τις σχέσεις ηθοποιών εργοδοτών. Οι εργοδότες απέρριψαν τον κανονισμό και τότε ξέσπασε απεργία".

Το παραπάνω απόσπασμα είναι από το κείμενο που παρουσιάστηκε στην ειδική εκδήλωση που πραγματοποίησε το ΣΕΗ (3/11) στο "Παλλάς" και το οποίο δυστυχώς πέφτει σε κάποια σφάλματα, ελπίζουμε όχι κακής πρόθεσης. Ενα από αυτά είναι και ο διάλογος που ακολουθεί:

- "Μιλάς για την πανεργατική απεργία";

- "Καλέ για τη δικιά μας το '18. Αυτή έγινε το '24. Τι σχέση έχει η μία με την άλλη; Ασε μας κάτω... ".

Εχει και παραέχει κύριε Ζωρογιαννίδη (έγραψε τα κείμενα). Οι πρωτεργάτες- δημιουργοί το λένε καθαρά: "Είδαμεν λοιπόν ότι και ημείς εργάται του πνεύματος υποκείμεθα εις την ιδίαν εκμετάλλευσιν με τους εργάτας των χειρών, υποχρεωμένοι να εργαζόμεθα προς πλουτισμό ολίγων επιχειρηματιών χωρίς καμμίαν απολαβήν...".

Αυτό για την ιστορία... Και θα πρέπει να το θυμάται πάντα η εκάστοτε διοίκηση του ΣΕΗ και όχι να αρνείται να συμπαρίσταται, όταν υπάρχει ανάγκη, έστω με μια ανακοίνωση για μεγάλα προβλήματα άλλων κλάδων εργαζομένων και της αγροτιάς, (για να μην πούμε για το "Ρ", τη μόνη εφημερίδα που στηρίζει πάντα και τους αγώνες του ΣΕΗ), "νίπτοντας τας χείρας της" με άκριτες δηλώσεις του τύπου "αυτό το θέμα δε μας αφορά".

Η μακρόχρονη πορεία του ΣΕΗ πρέπει να είναι φωτεινός οδηγός. Γιατί όπως είπε και η πρόεδρος του ΣΕΗ Καίτη Ιμπροχώρη,στην ομιλία της "ό,τι και να γίνει το "έργο" θα συνεχίσει να παίζεται. Οπως παιζόταν στα χρόνια της Κατοχής, με τη μαζική συμμετοχή των ηθοποιών στην Αντίσταση, με την πολιτική και ανθρωπιστική πράξη των μελών του ΣΕΗ με επικεφαλής τον Θόδωρο Μορίδη, για τη σωτηρία των Ελλήνων Εβραίων. Με το Θέατρο του Βουνού, με τον Βασίλη Ρώτα και Γιώργο Κοτζιούλα. Οπως παιζόταν στον καιρό του Εμφυλίου στους τόπους της εξορίας, με τις παραστάσεις που ανέβαζαν οι εξόριστοι ηθοποιοί".

Στα δύσκολα και μαύρα χρόνια της Κατοχής, το ΔΣ του ΣΕΗ με πρόεδρο τον Σπύρο Πατρίκιο κάνει ό,τι μπορεί για τα μέλη του που βρίσκονται στο μέτωπο, αλλά και τις οικογένειές τους. Οργανώνει συσσίτια ανέργων, φροντίζει τα παιδιά των απόρων ηθοποιών. Υπογράφει συλλογικές συμβάσεις με κατώτατο ημερομίσθιο 300 δραχμές. Μοιράζει επιδόματα σε ανέργους και συνταξιούχους, κ.ά. Το 1942 θεσπίζεται ειδικό ένσημο ενίσχυσης των πόρων του Ταμείου Συντάξεως Ηθοποιών, Συγγραφέων, Μουσικών και Τεχνικών Θεάτρου. Οι Γερμανοί, θορυβημένοι από τη δράση των ηθοποιών έφτιαξαν ειδικές επιτροπές λογοκρισίας, για να ελέγχονται τα κείμενα. Ομως, εκείνοι έβρισκαν πάντα τρόπο να τους μπερδεύουν: "Ελευθερίτσα, Ελευθερίτσα δε μ' ακούς;",φώναζε ένας από τους πρωταγωνιστές μιας επιθεώρησης και η φωνή του σκεπαζόταν από χειροκροτήματα που άκουγαν μεν το όνομα της κοπέλας, αλλά καταλάβαιναν ότι εννοούσε την ποθητή ελευθερία.

Στη διάρκεια του Εμφυλίου, στον Αϊ-Στράτη, τη Μακρόνησο και αλλού, οι εξόριστοι έκτισαν με τα ίδια τους τα χέρια θέατρα και ανέβαζαν έργα.

Στις αρχές της δεκαετίας του '50 πραγματοποιείται η ανασυγκρότηση του ΣΕΗ με πρόεδρο στην αρχή τον Ευάγγελο Μαγκλιβέρα και μετά το θάνατό του με τους Βασίλη Μεσολογγίτη και Λυκούργο Καλλέργη,που μαζί με ένα σημαντικό αριθμό νέων συνδικαλιστών εξασφαλίζουν για τον κλάδο σημαντικές κατακτήσεις.Με τη δικτατορία η ανοδική αυτή πορεία ανακόπτεται. Με διαταγή της στρατιωτικής διοίκησης το σωματείο διαλύεται, διορίζεται δοτή διοίκηση και μετονομάζεται σε Εθνικό Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών.Αριστεροί ηθοποιοί διώκονται, φυλακίζονται, βασανίζονται, ενώ όλοι οι αριστεροί ηθοποιοί αρνούνται να εγγραφούν στο χουντικό σωματείο, με συνέπεια να τους αφαιρείται το δικαίωμα της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Ολα τελούν υπό λογοκρισία. Ομως και πάλι, βρίσκουν τρόπους να "ξεγλιστρήσουν" ακόμη και κάτω από τη"μύτη" της λογοκρισίας.

Με τη μεταπολίτευση δημιουργήθηκε επιτροπή επανασύστασης του ΣΕΗ και βέβαια η διαδικασία εκδημοκρατισμού του σωματείου προκάλεσε συγκρούσεις με τους διοικούντες στην επταετία, ώσπου το 1975 διεξάγονται οι ελεύθερες αρχαιρεσίες. Πρώτος μεταδικτατορικός εκλεγμένος πρόεδρος είναι ο Βάσος Ανδρονίδης. Ακολουθούν οι Μαρία Φωκά, Αιμιλία Υψηλάντη, Γιάννης Καλατζόπουλος, Ρήγας Αξελός, Γιάννης Βούρος, Καίτη Ιμπροχώρη.

Οι κατακτήσεις του ΣΕΗ μετά το 1975 είναι πολλές: Ενταξη των ηθοποιών στο ΙΚΑ, συλλογική σύμβαση με την ΠΕΕΘ, συλλογικές συμβάσεις με τα κρατικά θέατρα, δημιουργία και ανάπτυξη των ΔΗΠΕΘΕ, προώθηση ως ένα βαθμό του θεσμού των εταιρικών θιάσων, σύμβαση με ΕΡΤ (ραδιόφωνο και τηλεόραση), για την ανανέωση της οποίας απαιτείται μεγάλος αγώνας, καθώς οι συνθήκες χειροτερεύουν.

Το σίγουρο, πάντως, είναι ότι κανένας δεν μπορεί να σταθεί μόνο στα πεπραγμένα, γιατί όπως λέει ο λαός μας "τα στερνά τιμούν τα πρώτα". Και τα "πρώτα" είναι πράγματι τιμημένα, και αυτά "χρεώνουν" τους σημερινούς και αυριανούς συνδικαλιστές και όλο τον κλάδο, για νέους αγώνες, για την προάσπιση των κατακτήσεών του που κινδυνεύουν σοβαρά. Και, βέβαια, καθένας έχει ευθύνη για όσα καλά ή στραβά συμβαίνουν. Και δεν πρέπει να ξεχνά δύο βασικές επιδιώξεις, που αποτέλεσαν το "θεμέλιο λίθο" του ΣΕΗ: Να διεκδικεί και να υποστηρίζει τα συνδικαλιστικά συμφέροντα των ηθοποιών και να μην ξεχνά ότι είναι κομμάτι του λαού, που καλείται από το δικό του μετερίζι, να αντιμετωπίζει, με πνεύμα ενότητας και αγώνα, τα μεγάλα προβλήματα, με τα οποία έρχεται αντιμέτωπος καθημερινά ο λαός.

"Πρέπει να καταλάβουμε - επεσήμανε στην ομιλία του ο Τίτος Βανδής,απευθυνόμενος στους συναδέλφους του στην εκδήλωση - ότι έχουμε ανάγκη από ένα γερό σωματείο. Από ένα ενωμένο Σώμα ηθοποιών. Πρέπει να καταλάβουμε ότι το επάγγελμα αυτό έχει ευθύνες. Ομορφες ευθύνες για πολιτισμό, αισθητική, για μόρφωση, για αξιοπρέπεια, για καλύτερη ζωή".

Και όπως είπε και στην ομιλία της η Αννα Συνοδινού "Ο θεατρικός πολιτισμός, είναι πολιτισμός αξιών, άρα πολιτισμός μνήμης".

Σοφία ΑΔΑΜΙΔΟΥ