Αναμφισβήτητα, η κρίση στην κυβέρνηση Σοφούλη, η διάσπαση στο χώρο του παλαιοδημοκρατικού κέντρου και η καταγγελία των εκλογών από στελέχη αυτού του χώρου ενίσχυσαν στο ΕΑΜ και το ΚΚΕ την τάση για αποχή. Σε καμιά, όμως, περίπτωση, αυτές οι εξελίξεις - όσο κι αν δικαίωναν το λαϊκοδημοκρατικό κίνημα και την ηγεσία του - δεν αποτέλεσαν τον καθοριστικό παράγοντα, που οδήγησε στη μη συμμετοχή στις εκλογές. Από τα ιστορικά στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας, αποδεικνύεται ότι στην ηγεσία του Κόμματος και του ΕΑΜ γίνονταν μέχρι την τελευταία στιγμή ζυμώσεις και προσπάθειες, για να εξευρεθεί λύση στο πρόβλημα, που να εξασφαλίζει με κάποιο τρόπο συμμετοχή στις εκλογές, χωρίς όμως και να τις νομιμοποιεί στη συνείδηση του κόσμου. Πρέπει δε να σημειωθεί ότι γενικού χαρακτήρα συμβουλή για συμμετοχή στις εκλογές είχε δώσει και το ΚΚΣΕ στην ηγεσία του λαϊκοδημοκρατικού κινήματος, όταν το Γενάρη του '46 αντιπροσωπεία του ΕΑΜ, με επικεφαλής τον Μ. Παρτσαλίδη, επισκέφθηκε την ΕΣΣΔ (βλέπε: Μ. Παρτσαλίδη: "Διπλή αποκατάσταση της Εθνικής Αντίστασης" Εκδόσεις Θεμέλιο, 1978, σελ. 195 και 199).

Η συμμετοχή, λοιπόν, στις εκλογές, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, επιχειρήθηκε από το ΚΚΕ και τον ΕΑΜικό πολιτικό συνασπισμό και αυτό βεβαιώνεται με κατηγορηματικό τρόπο από τα ιστορικά στοιχεία. Συγκεκριμένα:Στην απόφαση του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, που δημοσιεύτηκε στο "Ριζοσπάστη" στις 15/3/1946, μεταξύ άλλων, αναφέρεται: "Το ΚΚΕ, με την πρότασή του προς τους ηγέτες του παλαιοδημοκρατικού Κέντρου, για κοινή εκλογική εμφάνιση με κοινούς συνδυασμούς και με 50 προς 50% ανάμεσα στη δημοκρατική Αριστερά και στο παλαιοδημοκρατικό Κέντρο κατανομή πάνω στις έδρες που θα πετύχει ο συνασπισμός της Δημοκρατίας, έδειξε, για μια πρόσθετη φορά, τη συγκαταβατικότητα και υποχωρητικότητά του και την προσήλωσή του στις ομαλές εξελίξεις. Το ΚΚΕ και σήμερα ακόμα επιμένει στην πρότασή του αυτή. Το γεγονός ότι οι ψευδοδημοκράτες του κ. Σοφούλη δε δέχτηκαν την πρόταση αυτή, που τους είναι απόλυτα και αναπάντεχα ευνοϊκή, δείχνει πως, τόσο αυτοί, όσο και η Αγγλία, που τους κρατά στην αρχή και τους εμπνέει, δε θέλουν την εσωτερική ομαλότητα και ξεπουλάν και αρνιούνται τη Δημοκρατία" ("Επίσημα Κείμενα ΚΚΕ", τόμος 6ος, σελ. 189).

Η καταγγελία αυτή του ΚΚΕ ενάντια στο Κέντρο του Θ. Σοφούλη - μια καταγγελία, που "περιέργως" ξεχνούν διάφοροι ιστορικοί και αναλυτές της σύγχρονης ιστορίας του τόπου, όταν αναφέρονται στις εκλογές του '46 - αν μη τι άλλο, είναι αποκαλυπτική για τους υπεύθυνους του εμφυλίου πολέμου.

Οι προσπάθειες του ΚΚΕ για συμμετοχή στις εκλογές δεν εξαντλήθηκαν με προτάσεις συνεργασίας στο Κέντρο. Ο Ν. Ζαχαριάδης έχει τονίσει σε πολλά κομματικά Σώματα - και με γραπτά του - ότι το ΠΓ αποφάσισε, τελικά, να υπάρξει συμβολική συμμετοχή στις εκλογές, με έναν υποψήφιο σε κάθε εκλογική περιφέρεια, ώστε και νομιμοποίηση να μην παρέχεται στο εκλογικό πραξικόπημα, και συμμετοχή στις εκλογές να υπάρξει και κοινοβουλευτική εκπροσώπηση του ΕΑΜικού συνασπισμού να επιτευχθεί. Ομως - κατά τον Ζαχαριάδη - η απόφαση αυτή του ΠΓ απορρίφθηκε από το ΕΑΜ, με ευθύνη των Σιάντου - Παρτσαλίδη, που εκπροσωπούσαν εκεί το Κόμμα (Βλέπε Π. Δημητρίου "Η διάσπαση του ΚΚΕ", τόμος Α, σελ. 94 - 95 και "Η παράνομη μπροσούρα του Ν. Ζαχαριάδη", εκδόσεις ΓΛΑΡΟΣ, σελ. 20). Τον Ζαχαριάδη επιβεβαιώνει και ο Μ. Παρτσαλίδης, ο οποίος, στο βιβλίο του "Διπλή αποκατάσταση της Εθνικής Αντίστασης" (σελ. 196), αναφέρει: "Αλλά ο Ζαχαριάδης σκέφτηκε γρήγορα πως κατηγορηματική απόκρουση της συμβουλής του ΚΚΣΕ (σ.σ. για συμμετοχή στις εκλογές) δεν έστεκε και πρότεινε στο ΠΓ μια συμβολική συμμετοχή στις εκλογές, μ' ένα μόνο υποψήφιο κατά εκλογική περιφέρεια. Η πρόταση έγινε δεκτή στο ΠΓ και συνεννοηθήκαμε με τους Αριστερούς Φιλελευθέρους να ζητήσουν από τον Σοφούλη κάποια παράταση για την προθεσμία υποβολής υποψηφιοτήτων. Θα παρουσιάζονταν πως αυτοί, οι Αριστεροί Φιλελεύθεροι, κατέληξαν να πάρουν μέρος στις εκλογές. Ο Σοφούλης και οι Αγγλοι, ή οι Αγγλοι και ο Σοφούλης, δε δεχτήκανε καμιά παράταση στις προθεσμίες υποβολής υποψηφιοτήτων. Αλλά και η ΚΕ του ΕΑΜ δε συμφώνησε με την ιδέα της "συμβολικής" συμμετοχής. Κι έτσι δεν έγινε δυνατή κανενός είδους συμμετοχή στις εκλογές".

Η μαρτυρία αυτή του Μ. Παρτσαλίδη, ότι δεν εγκρίθηκε από το ΕΑΜ η πρόταση του ΚΚΕ για συμβολική συμμετοχή στις εκλογές, αν μη τι άλλο, καταρρίπτει από μόνη της το μύθο πως το ΚΚΕ εξανάγκασε τους συμμάχους του να υιοθετήσουν την επιλογή της αποχής, πως αποτελώντας την κύρια δύναμη έκανε ό,τι ήθελε στον ΕΑΜικό πολιτικό συνασπισμό κ.ο.κ. Επίσης, ανεξαρτήτως του τι απόψεις είχε ο Ζαχαριάδης για τη συμμετοχή στις εκλογές, καταρρίπτεται και ένας ακόμη μύθος, που εξετάζει τα ιστορικά γεγονότα μέσα από το προκατασκευασμένο σχήμα "οι καλοί και οι κακοί", με αποτέλεσμα να χρεώνει εξ ολοκλήρου την επιλογή της αποχής στον τότε ΓΓ της ΚΕ του Κόμματος. Αυτή είναι η ιστορική αλήθεια. Ο ισχυρισμός δε που παρουσιάζουν στα έργα τους ο Φοίβος και ο Σόλωνας Γρηγοριάδης - και όχι μόνο αυτοί - ότι η προσπάθεια για συμμετοχή στις εκλογές μέσω των Αριστερών Φιλελευθέρων επιχειρήθηκε από τους Σιάντο - Ιωαννίδη, παρά και ενάντια στη θέληση για αποχή του Ν. Ζαχαριάδη (όταν αυτός έφυγε για να παραστεί στο Συνέδριο του Τσεχοσλοβάκικου ΚΚ) αποδεικνύεται ανακριβής.