Από τη γέννηση της ιδέας μέχρι την πρώτη δημόσια ανακοίνωσή της πέρασαν τέσσερα χρόνια. Πρώτη η Μελίνα Μερκούρη οραματίστηκε την Ενοποίηση των Αρχαιολογικών Χώρων το 1989.Η Ντόρα Μπακογιάννη ανακοίνωσε το έργο το1993 παρουσιάζοντας το πρώτο "master plan". Η Μελίνα Μερκούρη επανέλαβε την εξαγγελία το 1994 και συγκρότησε επιτροπή μελέτης του έργου. Ενα χρόνο αργότερα το πρόγραμμα φιλοδοξεί να οικειοποιηθεί και ο Δήμος Αθηναίων ο οποίος παρουσιάζει καινούριο "master plan". Τον ίδιο χρόνο το ίδιο πρόγραμμα εξαγγέλλεται για τέταρτη φορά από τον υπουργό ΠΕΧΩΔΕ, Κ. Λαλιώτη και τον τότε υφυπουργό Πολιτισμού, Νίκο Σηφουνάκη.Συνοψίζοντας: το ίδιο έργο εξαγγέλθηκε τέσσερις φορές σε διάστημα επτά χρόνων. Στο μεσοδιάστημα των εξαγγελιών δεν μπήκε ούτε λιθαράκι και λιθαράκι δεν έχει μπει ούτε σήμερα.

Η δυσάρεστη εντύπωση της καθυστέρησης και της εκλογοθηρικής τακτικής των εξαγγελιών δυστυχώς δεν ανατρέπεται ούτε από το γεγονός ότι αυτή τη στιγμή έχουν ανατεθεί από πλευράς ΥΠΠΟ οι μελέτες για τους έξι κύριους και θεμελιακούς για το έργο αρχαιολογικούς χώρους.Ως εκ τούτου τα όποια χρονοδιαγράμματα, ακούγονται μάλλον "κούφια", δεδομένων των προηγούμενων επτά χρόνων. Και αν υπάρχει μία πιθανότητα υλοποίησης μέρους του έργου, αυτή ανιχνεύεται στην υποχρέωση να απορροφηθούν μέχρι το 1999 τα κονδύλια του Β' Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης.

Για να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, Ενοποίηση σημαίνει: ένα μεγάλο αρχαιολογικό πάρκο που θα περιλαμβάνει συνενωμένους τους χώρους: Ακρόπολη, Αρχαία και Ρωμαϊκή Αγορά, Βιβλιοθήκη Αδριανού, Κεραμεικό, Δημόσιο Σήμα, Ακαδημία Πλάτωνος, Θησείο, Λόφο Φιλοπάππου, Πνύκα, Αρειο Πάγο, Ολυμπιείο και Στάδιο.Γύρω από αυτό τον πυρήνα ενσωματώνονται μνημεία Βυζαντινά και Μεταβυζαντινά, νεοκλασικά κτίρια και χώροι πρασίνου, όπως Εθνικός Κήπος, Αρδηττός και πάρκο Ριζάρη.Επίσης, στο σχέδιο έχουν μπει και παραδοσιακές γειτονιές και αυτές είναι: Πλάκα, Αναφιώτικα, Θησείο, Ψυρρή, Μεταξουργείο, Γκαζοχώρι, Μακρυγιάννη, Κολωνάκι και Εξάρχεια.Ακόμα, τουλάχιστον στα χαρτιά, ενσωματώνονται διπλανές του αρχαιολογικού πάρκου περιοχές όπως:Ακαδημία Πλάτωνος, Δημόσιο Σήμα, Κολωνός, Πετράλωνα, Κουκάκι, Μετς.

Αλλά η Ενοποίηση των Αρχαιολογικών Χώρων δεν είναι επινόηση των κυβερνήσεων της τελευταίας δεκαετίας. Το 1832 οι Σταμάτης Κλεάνθης και Εδουάρδος Σούμπερτ σε υπόμνημα προς την Αντιβασιλεία σημειώνουν: "ο χώρος μεταξύ των μνημείων θα μπορούσε να διαμορφωθεί σε κήπο με δέντρα και χλοοτάπητα, διαλέγοντας τις προνομιούχες τοποθεσίες για παρατηρητήρια των αρχαιοτήτων, ούτως ώστε το σύνολο να γίνει μουσείο της αρχαίας τέχνης, που δε θα υπήρχε δεύτερο στον κόσμο...".Δεύτερο ανάλογο σχέδιο εκπονείται το 1834 από το Βαυαρό αρχιτέκτονα Λέο Βαν Κλονζ.Το τελευταίο σχέδιο, φανερά πιο περιορισμένο από τα προηγούμενα που προέβλεπαν πολλές απαλλοτριώσεις, τις οποίες αδυνατούσε η ελληνική κυβέρνηση να υλοποιήσει, εκπονήθηκε το 1836 από τους Χάνσεν - Σούμπερτ.

Τα σχέδια ποτέ δεν υλοποιήθηκαν. Τα οράματα για ένα τεράστιο αρχαιολογικό λειτουργικό μουσείο ήταν ανίσχυρα μπροστά σε επίδοξους ιδιοκτήτες που ορέγονταν τις δεκάδες "ανεκμετάλλευτες" εκτάσεις της Αθήνας.Τις μετέπειτα εξελίξεις τις γνωρίζουμε και το χειρότερο τις ζούμε...

Η Ενοποίηση αφού δεν επιτεύχτηκε σε μια Αθήνα ανοικοδόμητη, εξαγγέλλεται πως θα υλοποιηθεί σε μια πόλη βυθισμένη στο μπετόν... Αυτό σημαίνει δεκάδες επεμβάσεις σε αρχαιολογικούς χώρους, μνημεία, αλλά και επεμβάσεις στο οδικό δίκτυο.

Οι δύο κύριοι φορείς που εμπλέκονται είναι το ΥΠΠΟ και το ΥΠΕΧΩΔΕ.Υπάρχουν όμως και άλλοι, όπως οι υπηρεσίες των δύο υπουργείων, ο Οργανισμός της Αθήνας, ΟΤΕ, ΕΥΔΑΠ κ.ά. Αυτή η ιδιαιτερότητα υπήρξε και η πρόφαση για την ανακοίνωση της σύστασης Ανώνυμης Εταιρίας με Νομικό Πλαίσιο Ιδιωτικού Δικαίου.Η εταιρία αν και δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ (αρ. 551, Ιούνης '95) ουδέποτε συστάθηκε, αφού υπήρχαν προβλήματα στη σύνταξη του καταστατικού.Ισως το ερώτημα να ήταν ποιος τελικά θα έχει το "πάνω χέρι". Η Βαρβάρα Μπελεζίνη,ειδική γραμματέας του ΥΠΠΟ, στις αρμοδιότητες της οποίας περιλαμβάνεται και η Ενοποίηση, διαβεβαιώνει ότι τον έλεγχο των επεμβάσεων σε μνημεία και αρχαιολογικούς χώρους θα έχουν οι υπηρεσίες του ΥΠΠΟ,με συντονιστή το Γραφείο Ενοποίησης. Αλλά η Ανώνυμη Εταιρία όταν και εάν συσταθεί θα μπορεί να αναθέτει μελέτες και έργα και θα έχει την ευθύνη της διαχείρισης των κονδυλίων. Η Βαρβάρα Μπελεζίνη διαβεβαιώνει ότι τα έργα θα εγκρίνονται και θα ελέγχονται από τις υπηρεσίες του ΥΠΠΟ. Πώς όμως να πειστούμε ότι δε θα ακολουθήσει "πόλεμος" εργοληπτικών εταιριών αφού ήδη έχουμε σχετικά παραδείγματα (βλ. Πολιτιστική Πρωτεύουσα); Στο ιδρυτικό σχέδιο, ανάμεσα στις αρμοδιότητες αναφέρονται "πεζοδρομήσεις και λοιπές επεμβάσεις στο οδικό δίκτυο, αναπλάσεις και αναδείξεις ελεύθερων χώρων, αναστηλώσεις μνημείων μεταβυζαντινής περιόδου, νεοτέρων μνημείων και διατηρητέων κτιρίων (μετά από γνώμη των κατά περίπτωση αρμοδίων συμβουλίων και επιτροπών), προστασία και ανάδειξη παραδοσιακών συνόλων και γειτονιών, αναπλάσεις και λοιπές επεμβάσεις στις γειτνιάζουσες με το αρχαιολογικό πάρκο περιοχές κλπ".

Ο προϋπολογισμός του έργου είναι 25 δισ. εκ των οποίων τα 10 δισ. δραχμές είναι εξασφαλισμένα από το Β' Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης.Τα υπόλοιπα 15 δισ. θα αναζητηθούν από εθνικούς πόρους.Οι έξι βασικοί αρχαιολογικοί χώροι, των οποίων οι μελέτες ανατέθηκαν τον Ιούνη,χρηματοδοτούνται από το κοινοτικό κονδύλι. Πρόκειται για τους χώρους: Ολυμπιείο, περιοχή Ακρόπολης, λόφος Φιλοπάππου, Αρχαία και Ρωμαϊκή Αγορά, Βιβλιοθήκη Αδριανού, Κεραμεικός.Το χρονοδιάγραμμα, σύμφωνα με την Βαρβάρα Μπελεζίνη είναι σε οχτώ μήνες να εγκατασταθούν τα πρώτα εργοτάξια.Από το ίδιο κονδύλι θα χρηματοδοτηθούν δύο ενότητες νεότερων μνημείων: εκείνα που γειτνιάζουν με τον Κεραμεικό (16 συνολικά) για τα οποία ετοιμάζονται τα τεχνικά δελτία, αλλά και τα 10 απαλλοτριωμένα νεοκλασικά,τα οποία θα στεγάσουν το Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης.Για το τελευταίο έργο έχει προϋπολογιστεί το πόσο των 2 δισ. περίπου,ενώ η μελέτη θα κοστίσει 205.000.

Αλλά, εκτός των 6 μελετών που ανατέθηκαν πρόσφατα, για να ολοκληρωθεί η Ενοποίηση ως το 2000, που είναι και το χρονοδιάγραμμα, υπολείπονται δεκάδες μελέτες και βέβαια έργα. Για την περιοχή Κεραμεικός - Πειραιώς - Ιερά Οδός- Γκάζι - Θησείο υπολείπεται η έναρξη 6 ακόμα έργων από το ΥΠΠΟ και 9 από το ΥΠΕΧΩΔΕ. Στην περιοχή Αρχαία και Ρωμαϊκή Αγορά - Βιβλιοθήκη Αδριανού- Πλάκα - Αναφιώτικα χρειάζονται ακόμα τουλάχιστον 4 έργα από το ΥΠΠΟ και1 από το ΥΠΕΧΩΔΕ. Στην περιοχή Ακρόπολη - Διονυσίου Αρεοπαγίτου - Απόστολου Παύλου - Φιλοπάππου το ΥΠΠΟ οφείλει 1 ακόμα μελέτη και στο ΥΠΕΧΩΔΕ αναλογούν 4 μελέτες - έργα. Στην ενότητα Ακαδημία Πλάτωνος - Μεταξουργείο - Ψυρρή από το ΥΠΠΟ δεν έχουν ακόμα προχωρήσει οι 3 μελέτες που του αναλογούν, ενώ 4 ακόμα μελέτες - έργα ανήκουν στο ΥΠΕΧΩΔΕ. ΣτοΕμπορικό Τρίγωνο - Μοναστηράκι το ΥΠΠΟ οφείλει τις αναστηλώσεις Βυζαντινών - Μεταβυζαντινών Μνημείων ενώ εκεί τη μεγαλύτερα ευθύνη έχει το ΥΠΕΧΩΔΕ το οποίο έχει αναλάβει την υλοποίηση 8 επεμβάσεων. Τέλος, στην ενότητα Ολυμπιείο - Ζάππειο - Στάδιο - Αρδηττός η αναλογία έργων, τουλάχιστον στα χαρτιά είναι 2 για το ΥΠΠΟ και 1 για το ΥΠΕΧΩΔΕ.

Με άλλα λόγια τόσο το ΥΠΠΟ όσο και το ΥΠΕΧΩΔΕ έχουν πολύ δρόμο μπροστά τους. Αλλωστε αυτό που λείπει δεν είναι οι μελέτες αλλά τα έργα...