Επιπλέον, όμως, τους άφησε και μια "υλική" κληρονομιά. Την ύπαρξη ενός δικομματικού συστήματος διακυβέρνησης - για τη διαμόρφωση του οποίου διαδραμάτισε ο ίδιος πρωταγωνιστικό ρόλο - τον ένα πυλώνα του οποίου αποτελεί σταθερά, εδώ και 22 χρόνια, το ΠΑΣΟΚ.

Οι εργασίες του 4ου Συνεδρίου του ΠΑΣΟΚ απέδειξαν ότι οι υποψήφιοι διάδοχοι του Α. Παπανδρέου, τουλάχιστον, πασχίζουν να αποδειχτούν αντάξιοι συνεχιστές του έργου του και της πορείας που αυτός χάραξε. Με διαφορετικές αποχρώσεις, που δικαιολογούνται από τις ανάγκες της διαμάχης για την εξουσία, οι Κ. Σημίτης και Α. Τσοχατζόπουλος κατευθύνουν το κυβερνών κόμμα στον ίδιο δρόμο: Αυτόν της εξυπηρέτησης των συμφερόντων των μεγάλων αφεντικών, της υποταγής στους ισχυρούς "συμμάχους", της συνεπούς και αποτελεσματικής εφαρμογής της νεοσυντηρητικής και αντιλαϊκής πολιτικής.

Η αλήθεια είναι ότι υπάρχουν διαφορές μεταξύ των δύο υποψήφιων διαδόχων. Ο Κ. Σημίτης, για παράδειγμα, έχει σοβαρές φιλοδοξίες και επιθυμεί να ξεπεράσει τον Α. Παπανδρέου σε "τομές" σε νεοσυντηρητική κατεύθυνση. Δεν κρύβει τη λαχτάρα να προχωρήσει πιο γρήγορα, πιο αποφασιστικά από τον ιδρυτή του Κινήματος, ώστε να ανταποκριθεί στις προσδοκίες και τις δεσμεύσεις απέναντι στα μεγάλα αφεντικά. Επιχειρεί να εκφράσει πολιτικά με τον πλέον αυθεντικό τρόπο τις επιθυμίες και τα συμφέροντά τους. Εμφανίζεται αποφασισμένος να θυσιαστεί, αν χρειαστεί για χάρη τους, ώστε να κερδίσει προνομιακά την εύνοιά τους. Ηταν χαρακτηριστικές ορισμένες αναφορές στην ομιλία του. "Οποιο κι αν είναι το κόστος, όσες θυσίες και αν χρειάζονται, όσο επώδυνη και αν είναι η αναγκαία οικονομική πολιτική, δεν έχουμε το δικαίωμα να ταλαντευτούμε, ούτε να υποχωρήσουμε ούτε να συμβιβαστούμε". Η αποφασιστικότητά του είναι εμφανής...

Με τον ίδιο "καθαρό" τρόπο κοιτάζει στα μάτια τους Αμερικανούς και τους ισχυρούς Ευρωπαίους "εταίρους", όταν ευθυγραμμίζεται με το πρόγραμμα εξοπλισμών. "Να θωρακίσουμε την πατρίδα μας απέναντι στις απειλές που εκδηλώνονται στα σύνορά της, με όποιο κόστος και όποιες θυσίες". Οι έμποροι όπλων δεν έχουν λόγους να μην "ψηφίζουν" Σημίτη.

Από τη μεριά του ο Α. Τσοχατζόπουλος δεν έχει καμία διαφωνία, όπως φάνηκε από την ομιλία του για τους παραπάνω στόχους, αλλά θα προτιμούσε πιο αργούς ρυθμούς, ώστε "να ακολουθήσουν πιο πολλοί", και πιο ελεγχόμενη πορεία σε αυτή την κατεύθυνση. Εναρμονιζόμενος με τη σταθεροποιητική πολιτική που εφαρμόζει η κυβέρνηση Σημίτη, είπε: "Το ότι πασχίζουμε να αντιμετωπίσουμε τις απειλητικές μακροοικονομικές ισορροπίες (σ. σ. κωδική έκφραση για να μην καταλαβαίνουν οι πολλοί, αλλά μόνο αυτοί που πρέπει) είναι και φυσικό και αυτονόητο. Και ότι ζητούμε θυσίες με αντίκρισμα από το λαό είναι και αυτό κατανοητό".

Δεν τελειώνουν όμως εδώ οι ομοιότητες των δύο υποψήφιων διαδόχων. Ταυτίζονται και στο "όραμα" που προσφέρουν, στον τρόπο δηλαδή που επιχειρούν να λανσάρουν την κοινή τους πολιτική. Ο μεν Σημίτης βαφτίζει την πολιτική του ως ...αριστερή, ο δε Τσοχατζόπουλος ως ...σοσιαλισμό. Τι είναι αριστερή πολιτική, αναρωτήθηκε ο Κ. Σημίτης στην ομιλία του στο συνέδριο; Ιδού η απάντηση, σύμφωνα με τον "εκσυγχρονιστή": "Αριστερή πολιτική δεν είναι να δίνεις μάχη οπισθοφυλακών για να υπερασπίσεις "κεκτημένα" (σ. σ. όπως π. χ. η σύνδεση συντάξεων με τους μισθούς... ) μιας εποχής που παρήλθε ανεπιστρεπτί. Αριστερή πολιτική είναι να μάχεσαι για να διευκολύνεις την προσαρμογή της οικονομίας μας στην παγκόσμια οικονομία (σ. σ. να την παραδίδεις, δηλαδή, αμαχητί στις πολυεθνικές)".

Περισσότερο προωθημένος, αν και λιγότερο πειστικός, ο Α. Τσοχατζόπουλος: "Ημασταν και παραμένουμε σοσιαλιστές και ο σοσιαλισμός είναι τρόπος ζωής, όχι διαχείριση αριθμών".

Ποιος είπε ότι δεν πρόκειται για άξια τέκνα του Α. Παπανδρέου;

Είναι φανερό ότι από αύριο στο ΠΑΣΟΚ "τίποτα δε θα έχει αλλάξει, αλλά και τίποτα δε θα είναι όπως παλιά". Τίποτα δε θα έχει αλλάξει ως προς την πολιτική που ακολουθεί "στο δρόμο που χάραξε ο Α. Παπανδρέου". Ακριβέστερα η αλήθεια είναι ότι από αύριο Δευτέρα το κυβερνών κόμμα θα ανοιχτεί σε πιο συντηρητικές κατευθύνσεις. Είναι και η ευγενής άμιλλα μεταξύ των διαδόχων, αλλά και με τις υπόλοιπες δυνάμεις του δικομματισμού που συμβάλλουν σε αυτή την πορεία.

Τίποτα όμως δε θα είναι όπως παλιά όσον αφορά τη συνοχή του και την ενότητά του. Η κάθε ομάδα διατηρεί για τον εαυτό της το δικαίωμα να διαχειριστεί την εξουσία, με λογικό αποτέλεσμα να προκαλούνται συγκρούσεις και "ρήξεις".

Η "εσωτερική κινητικότητα", όμως, στο ΠΑΣΟΚ δεν μπορεί παρά να επηρεάζει το γενικότερο πολιτικό σκηνικό. Ετσι τα σενάρια για μια αναδιάταξη των δυνάμεων του δικομματισμού, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ο δικομματισμός δεν παραμένει βασική επιλογή της οικονομικής ολιγαρχίας ως σύστημα διακυβέρνησης, βρίσκονται πάντα σε εφεδρεία.

Παναγιώτης ΚΑΚΑΛΗΣ