Το στίγμα της νέας διετίας, όπως αυτό προέκυψε από τις πρώτες συνεδριάσεις του ΔΣ, καταθέτει στη συζήτησή μας η νέα πρόεδρος του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας Εύα Μελά.Μας μιλά για τα προβλήματα, τους πόθους, τις διεκδικήσεις και τα οράματα του εικαστικού κλάδου.

"Πιστεύω ότι όλοι οι πόθοι που μπορεί να έχει κανείς, δουλεύοντας σε ένα μαζικό χώρο, δεν μπορούν να υλοποιηθούν, εάν δε συνδυαστούν με μία μαζική συμμετοχή των καλλιτεχνών, με μία διεκδίκηση και ενεργητικότερη στάση, με μία πολιτική βούληση από μεριάς της πολιτείας".

"Το ΕΕΤΕ - προϊόν αγώνων των καλλιτεχνών - είναι ένας αρκετά ιδιαίτερος θεσμός για την ελληνική κοινωνία. Ενώ είναι νομικό πρόσωπο, εποπτευόμενο από το υπουργείο Πολιτισμού, διοικείται από τη γενική συνέλευση του κλάδου. Εχει μία δομή, μία οργάνωση, που του επιτρέπουν, βάσει του ίδιου του του νόμου, να προάγει τις εικαστικές τέχνες μέσα στην κοινωνία. Να δημιουργεί, σε θεσμικό κυρίως επίπεδο, προϋποθέσεις για τη ζωή και τη δουλιά των καλλιτεχνών. Να είναι σύμβουλος της πολιτείας για τα εικαστικά ζητήματα.Αυτός ο ρόλος, ο οποίος προσδιορίζεται από το νόμο του, καταλαβαίνετε τι χαρακτήρα ισχυρό μπορεί να έχει, όταν υλοποιείται βάσει των αποφάσεων των Γενικών Συνελεύσεων των ίδιων των καλλιτεχνών. Είναι ένα όπλο για μας. Οφείλω όμως να πω ότι ο βαθμός συνειδητότητας του κλάδου, σε σχέση με το τι έχει κατακτηθεί στο παρελθόν, είναι, κατά τη γνώμη μου, πολύ χαμηλά. Γι' αυτό πολλές φορές το ίδιο το Επιμελητήριο, από εκεί που συνολικά θα μπορούσε να είναι ένας χώρος εξαιρετικά μάχιμος και ζωντανός, συχνά μένει πίσω από τα πράγματα".

- Πώς αντιμετωπίζει το υπουργείο Πολιτισμού τους εικαστικούς δημιουργούς και το Επιμελητήριο;

Τα τελευταία, ιδιαίτερα, χρόνια έχουμε αντιμετωπίσει από το ΥΠΠΟ μία πολιτική διατήρησης "σε προθανάτια" κατάσταση. Η περσινή στάση του Θ. Μικρούτσικου στο Συνέδριό μας ήταν η κορύφωση μιας νοοτροπίας, που θέλει τα εικαστικά πράγματα να αποφασίζονται ελέω υπουργού, σε συνεργασία με συμβούλους και παρασυμβούλους αυθαίρετα θεσμοθετημένους. Τα τελευταία χρόνια τοποθετήθηκαν έμποροι τέχνης σε θέσεις αποφασιστικές για τα εικαστικά. Αυτό είναι μία συγκεκριμένη πολιτική επιλογή.Οταν, δηλαδή, βάζεις τον έμπορο, ο οποίος βλέπει την τέχνη μέσα από μία κερδοσκοπική ματιά, σε μία θέση για να διοικεί και να αποφασίζει για τα εικαστικά, αυτό αποκαλύπτει ένα προφίλ της πολιτείας και επιλογή συγκεκριμένη για το τι στάση θα κρατήσει.

Η διατήρηση "σε προθανάτια" κατάσταση δεν εκδηλώθηκε μόνο με τη μη οικονομική στήριξη, που σε υποχρεώνει σε ένα μαρασμό, σου κόβει κάθε περιθώριο δημιουργικής δραστηριότητας. Αυτή τη στιγμή ενδεικτικά αναφέρω ότι είμαστε με 13.500.000 δρχ. χρέος. Δεν έχουμε επιχορηγηθεί καθόλου τα δύο τελευταία χρόνια. Ταυτόχρονα, όμως, είχαμε την ίδια αδιαφορία και στα θεσμικά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, το ασφαλιστικό.Είναι ντροπή ένας κλάδος στο κατώφλι του 2000 να μην έχει λύσει το ασφαλιστικό ζήτημα. Το υπουργείο μέχρι σήμερα, αρνήθηκε.Ελπίζω ο κύριος Μπένος να δώσει διαφορετικές εξετάσεις. Εχουμε κάνει προτάσεις, έχουμε καταθέσει ολόκληρη νομοθετική ρύθμιση, έχουμε προτείνει στο υπουργείο τους πόρους μέσα από τους οποίους, με μία δίκαιη κατανομή, μπορεί να προκύψει ένα τεράστιο κονδύλι, που θα λύσει, μια για πάντα, το πρόβλημα της ασφάλισης των καλλιτεχνών. Διεκδικούμε έναν άλλο ρόλο: Θέλουμε ένα κράτος, το οποίο να παίρνει υπόψη τη γνώμη μας, να παίρνει μέτρα για τη στήριξη των εικαστικών τεχνών. Θέλουμε, ως ένας φορέας που από τον ίδιο του το νόμο είναι σύμβουλος της πολιτείας και έχει υποχρέωση να προάγει τις εικαστικές τέχνες, να μπορέσουμε να κάνουμε το καλύτερο. Και η πολιτεία με την αρνητική της στάση μάς δένει τα χέρια.

Μέσα από το θεσμό του Επιμελητηρίου φιλοδοξούμε να αξιοποιήσουμε την εμπειρία που έχουν τα 3.000 μέλη μας. Θέλουμε να λειτουργήσουμε με τα μέλη, δε θέλουμε όργανα διοικητικά. Θέλουμε να έρθουν οι καλλιτέχνες εδώ και μέσα στο Επιμελητήριο να βρουν οι ίδιοι, με συλλογικές μορφές, με ομάδες δουλιάς, με πυρήνες, στήριξη στα όνειρά τους.Εχουμε το όραμα να δημιουργηθούν πυρήνες καλλιτεχνών, που θα μελετήσουν και θα προασπίσουν τις εικαστικές τέχνες στον τομέα που τις κατέχουν. Ετσι, θα ξανασυστήσουμε την Επιτροπή Παιδείας,με στόχο όχι μόνο να υπερασπιστεί εργασιακά ζητήματα των εκπαιδευτικών, αλλά να μελετήσει και να ασχοληθεί με το θέμα της εικαστικής εκπαίδευσης, ώστε να χαράξουμε πολιτική και να την παλέψουμε. Μέσα σ' αυτά τα πλαίσια πιστεύουμε ότι ξαναήρθε η ώρα να προχωρήσουμε σε ένα συνέδριο παιδείας.

Επίσης, θα ξανασυστήσουμε μια Επιτροπή Διεθνών Σχέσεων,με σκοπό να "σπρώξουμε" την ελληνική τέχνη έξω, να φέρουμε ξένους δημιουργούς εδώ, να δημιουργήσουμε όρους συνεργασίας, αμοιβαίας φιλίας, σεβασμού. Ακόμη, προτείναμε στην Πολιτιστική Πρωτεύουσα στη Θεσσαλονίκη τη διοργάνωση μιας Βαλκανιάδας: Να δώσουμε μια ενωτική πολιτιστική απάντηση στα σχέδια του πολέμου.

- Ποιες σκέψεις υπάρχουν ως προς την προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων των εικαστικών;

Δημιουργήσαμε μια επιτροπή που θα ασχοληθεί, συνολικά, με εργασιακά ζητήματα. Πρόκειται για το Συνεταιρισμό Συλλογικής Διαχείρισης Πνευματικών Δικαιωμάτων,βάσει του νόμου που ψηφίστηκε το '93 για την προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων των δημιουργών. Μέσω του συνεταιρισμού φιλοδοξούμε να μπορέσουμε, όπως προβλέπει ο νόμος, να υπογράψουμε και συλλογικές συμβάσεις για τα μέλη μας, που να τους κατοχυρώνουν εργασιακά σε πάρα πολλά ζητήματα, εκεί που γίνεται χρήση του έργου τους. Για παράδειγμα: Ποτέ δεν έχει αμειφθεί καλλιτέχνης για το ότι παίρνουν τα έργα του και τα παρουσιάζουν στα σίριαλ.

Γενικά υπάρχει μία τάση ο καλλιτέχνης να θεωρείται δεύτερης κατηγορίας πτυχιούχος. Οι γκαλερί, αυτή τη στιγμή, δρουν ανεξέλεγκτα και εμείς έχουμε τη φιλοδοξία να παρέμβουμε μέσα εκεί, παρόλο που ξέρουμε ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο, αφού έχουν "και το μαχαίρι και το πεπόνι". Αλλά δε θα παραιτηθούμε.Θέλουμε να δημιουργήσουμε όρους, μέσα από ένα σύστημα, όχι μόνο προτάσεων, αλλά και αγώνων που θα αναπτυχθούν, ώστε να δουλεύουν με περηφάνια οι δημιουργοί. Να καταλάβουν ότι όταν έχουν εργασιακά ζητήματα δεν μπορούν να τα λύνουν παρακαλώντας ατομικά. Το Επιμελητήριο πρέπει να το θεωρούν "σπίτι" τους και θα βρουν αμέριστη συμπαράσταση.

Στη δραστηριότητα του Επιμελητηρίου υπάρχει η πρόθεση για την αξιοποίηση του καλλιτεχνικού δυναμικού, για τη δημιουργία σχέσεων με την κοινωνία. Ιδιαίτερη προσοχή θα δώσουμε στις νομαρχίες και την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Βάσει του νόμου που ψηφίστηκε για τη δευτεροβάθμια Τοπική Αυτοδιοίκηση, προβλέπεται συμμετοχή εκπροσώπων του Επιμελητηρίου σε όλες τις νομαρχίες της χώρας. Αυτό είναι μία κατάκτηση, την οποία θα αξιοποιήσουμε. Ακόμη, θα καταθέσουμε προτάσεις στη ΓΣΕΕ και στα άλλα εργατικά συνδικάτα, ώστε να φέρουμε κοντά τους καλλιτέχνες με τους εργαζόμενους.

- Ποια ζητήματα αιχμής καλείται να αντιμετωπίσει το νέο ΔΣ του ΕΕΤΕ;

Κάποια ζητήματα αιχμής, που υπάρχουν για το Επιμελητήριο και που θα δώσουμε μάχη ώστε να αναγκαστεί και το κράτος να πάρει - σε οριακή κατάσταση - θέση, είναι: το συνταξιοδοτικό και τα δημόσια καλλιτεχνικά έργα.Το συνταξιοδοτικό έχει δύο πλευρές: το ένα είναι η κατάργηση των τιμητικών συντάξεων, όπως προωθείται μέσα από τον όρο που χρησιμοποιεί το υπουργείο "διεύρυνση των τιμητικών συντάξεων". Ενώ διευρύνει - και σ' αυτό είμαστε σύμφωνοι - τις κατηγορίες των ανθρώπων που παίρνουν τις τιμητικές συντάξεις, συρρικνώνει τον αριθμό. Αποτέλεσμα είναι να χάνει κάθε κοινωνικό χαρακτήρα ο παλιότερος νόμος. Και βεβαίως εμείς θα δεχόμαστε να μην ασχοληθούμε με το ποιους θα τιμήσει η πολιτεία, αν είχε λυθεί συνολικά το ασφαλιστικό - συνταξιοδοτικό. Αλλά, δυστυχώς, δεν έχει παρθεί κανενός είδους μέτρο. Ετσι, έχουμε έναν κλάδο που φτάνει στα 65 χρόνια του και είναι ξεκρέμαστος. Εμείς επεξεργαστήκαμε μία πρόταση, στηριγμένη και στο στάτους της Ευρώπης. Μάλιστα, στην πρόταση αυτή βάζουμε και τη δική μας υποχρέωση σαν φορολογούμενοι πολίτες στο να συνεισφέρουμε στην ασφάλισή μας. Το υπουργείο, όμως, δύο χρόνια τώρα, δεν μπήκε στον κόπο να μας απαντήσει.Οσον αφορά στις τιμητικές συντάξεις δε συμφωνούμε με τη συρρίκνωση του αριθμού και την κατάργηση του επιτροπών που επιλέγουν βάσει κριτηρίων. Θέλω να πιστεύω ότι ο σημερινός υπουργός θα δεχτεί συζήτηση και δε θα προχωρήσει στην τροποποίηση του νόμου.

Το θέμα με τα δημόσια καλλιτεχνικά έργα συνδέεται με την Τοπική Αυτοδιοίκηση και με την ποιότητα ζωής των ανθρώπων, συνολικά της κοινωνίας. Το '89 ψηφίστηκε ένας νόμος ομόφωνα από τη Βουλή και δεν έχει υλοποιηθεί ποτέ. Εμείς πιστεύουμε ότι η υλοποίησή του θα δώσει άλλη μορφή στην αισθητική του περιβάλλοντος. Θα μπει η τέχνη στη ζωή. Το δεύτερο ζήτημα είναι περισσότερο εργασιακό: Θα ξεφύγει ένας αριθμός συναδέλφων από την ετεροαπασχόληση. Καλούμε την Τοπική Αυτοδιοίκηση να αγωνιστούμε μαζί για αυτό. Θα αλλάξει τη μορφή των πόλεων.

Η. ΜΟΡΤΟΓΛΟΥ