Η τηλεόραση μπορεί να μην είναι "αιτία" πολέμου ή πολέμων, αλλά ο ρόλος της στη δημιουργία "πολεμικού κλίματος" έχει αποδειχθεί πως είναι και καθοριστικός και μερικές φορές αποτελεσματικός, όπως στον πόλεμο του Κόλπου. Και οι Ελληνες τηλεθεατές, όμως, και μάλιστα πρόσφατα, με αφορμή τα γεγονότα στην Ιμια, "γεύτηκαν" το εμπόλεμο κλίμα που προσπάθησαν να καλλιεργήσουν τα ΜΜΕ, μέσα από τα δελτία ειδήσεων και από ορισμένες εκπομπές. Το "κλίμα" πολέμου δεν καλλιεργήθηκε μόνο μέσα από εικόνες, αλλά και από ιαχές εθνικισμού. Ιαχές, που έβαλλαν, τόσο κατά της πολιτικής της τουρκικής ηγεσίας, που φέρει και την ευθύνη, όσο και κατά του τουρκικού λαού. Οι "λέξεις", που συχνά χρησιμοποιήθηκαν μέσα από ρεπορτάζ και από καλεσμένους, κάθε άλλο παρά συνέτειναν στην ειρηνική συνύπαρξη και αλληλοαποδοχή των δύο λαών. Η μονόπλευρη ενημέρωση και παραβολή απόψεων από τα ΜΜΕ αποτέλεσε αιτία για καταγγελίες "εθνικής υστερίας" και πατριδοκαπηλίας. Αποκαλυπτικό και επίκαιρο, για το ρόλο της τηλεόρασης στους πολέμους, ήταν το "Ρεπορτάζ χωρίς σύνορα", με θέμα "Πόλεμος και τηλεόραση", που μεταδόθηκε την Κυριακή το βράδυ από την ΕΤ-2. Ενα ρεπορτάζ, που κυρίως εστίασε στο ρόλο των ΜΜΕ στον πόλεμο της πρώην Γιουγκοσλαβίας. Τις απόψεις τους εξέφρασαν δημοσιογράφοι, συγγραφείς και καθηγητές, από τη σερβική τηλεόραση, το Ζάγκρεμπ, την εφημερίδα του Σεράγεβο "Οσλομποτζένια" κ.ά. Κοινή διαπίστωση,όλων των πλευρών ήταν πως τα ΜΜΕ προετοίμασαν την κοινή γνώμη για τον επερχόμενο πόλεμο. Η τηλεοπτική εικόνα, "χειραγωγημένη" από την κάθε πλευρά ξεχωριστά, συνέτεινε στον πόλεμο, "σφυρηλάτησε" την παράτασή του και συνέβαλε στην "έχθρα" μεταξύ Σέρβων, Κροατών και μουσουλμάνων. Είναι χαρακτηριστικά τα λόγια που είπε Σέρβος τηλεκριτικός, για το πόσο, τελικά, το λεξιλόγιο που χρησιμοποιείται, όπως για παράδειγμα "οι βρωμεροί σφαγείς", αποτρέπει την ειρήνη και "συνεισφέρει" στη δημιουργία εχθρικού κλίματος και φανατισμού, ανάμεσα στους Σέρβους, τους Κροάτες και τους μουσουλμάνους. Η τηλεόραση καθοδηγούσε τον κόσμο, "διέδιδε" το εθνικιστικό, το "φυλετικό και πολιτικό μίσος". Ο τρόπος, όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο Λούκοβιτς, για παράδειγμα, που η σερβική τηλεόραση μετέδιδε τον πόλεμο της Βοσνίας, "σου έδινε την εντύπωση, ότι αμέσως έπρεπε να βάλεις τη στολή, να πάρεις ένα μαχαίρι και να σκοτώσεις, όποιον δεν είναι Σέρβος". Τα ΜΜΕ και στην πρώην Γιουγκοσλαβία χρησιμοποιήθηκαν και έπαιξαν το παιχνίδι των κρατούντων, οι οποίοι είχαν τον απόλυτο έλεγχό τους, όπως αποδείχτηκε και από το "Ρεπορτάζ χωρίς σύνορα". Πολλοί δημοσιογράφοι, που δε θέλησαν να υποκύψουν στη "χειραγώγηση" των ΜΜΕ, βρέθηκαν έξω από εφημερίδες και τηλεοπτικά κανάλια. Φυσικά, είναι φανερό πως τα νήματα του πολέμου στην πρώην Γιουγκοσλαβία δεν τα "έγνεθαν" και δεν τα "γνέθουν" μόνο και κυρίως τα ΜΜΕ. Αυτό ακριβώς είναι που δεν έγινε ούτε καν ...ορατό μέσα από την τηλεοπτική κάμερα του ντοκιμαντέρ. Κανείς, όμως, δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι τα ΜΜΕ και ο τρόπος, που οι κάθε φορά "ιδιοκτήτες" τους τα χειρίζονται, "εμπλουτίζουν" και "πυροδοτούν" την εμπόλεμη κατάσταση, επηρεάζοντας και πολλές φορές διαμορφώνοντας την κοινή γνώμη.

Κ. Α.