Ενα από τα ομορφότερα νησιά που η έκτασή του δεν ξεπερνά τα 150 τ. χιλ. και οι κάτοικοί του φτάνουν τους 5.000, η Μήλος, βρίσκεται στο ΝΔ σημείο των Κυκλάδων. Αν και γνωστή από την αρχαιότητα δεν κατόρθωσε μέχρι σήμερα να συγκεντρώσει το ενδιαφέρον των περιηγητών, στον ίδιο βαθμό μ' άλλα γειτονικά νησιά. Αυτό φυσικά δε σημαίνει ότι δεν υπάρχει τουρισμός. Ομως η κύρια πηγή των εσόδων της παραμένει η εκμετάλλευση των ορυκτών της. Είναι αυτά που δίνουν δουλιά στο μεγαλύτερο ποσοστό του εργατικού της δυναμικού, αλλά ταυτόχρονα είναι η αιτία περιβαλλοντικών προβλημάτων. Η εκμετάλλευση του υπεδάφους γίνεται με μη ορθολογικό τρόπο, τόσο ως προς την έκταση που καλύπτει, όσο κι ως προς τις ποσότητες. Ο σχεδιασμός είναι λέξη άγνωστη - όπως και σ' όλη την Ελλάδα - και το αμφιλεγόμενο ιδιοκτησιακό καθεστώς δημιουργεί μεγάλες κοινωνικές ανισότητες. Η γη αποψιλώνεται, η οικολογική ισορροπία διαταράσσεται, όλοι το γνωρίζουν και κανείς δεν κάνει το παραμικρό.

Η εξαφάνιση της βλάστησης έχει άμεση συνέπεια τη δραματική μείωση της πανίδας. Μοναδικά στο είδος τους ζώα και πουλιά κινδυνεύουν με οριστική εξαφάνιση, αφού είτε δυσκολεύονται να βρουν τροφή, είτε λόγω της εναπόθεσης της σκόνης πάνω στα φυτά, είτε λόγω της μείωσης της χλωρίδας από την επέκταση των ορυχείων. Συστηματικές μελέτες δεν έχουν γίνει, όμως μεμονωμένοι επιστήμονες (βλ. Μ. Μοδινός, ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΕΣ) έχουν δηλώσει "... οι επιπτώσεις των εξορυκτικών δραστηριοτήτων είναι πλέον μετρήσιμες και η διάσπαση ορισμένων τροφικών αλυσίδων μπορεί να έχει ανυπολόγιστες συνέπειες για το περιβάλλον του νησιού".Οι καλλιέργειες που βρίσκονται κοντά σε ορυχεία ή σε αποθήκες ή διαδρομές μεταφορικών μέσων με μεταλλεύματα υφίστανται λόγω της σκόνης τεράστιες ζημιές. Μετρήσεις που έγιναν συνηγορούν στην άποψη ότι γύρω στο 30 - 50% της παραγωγής μπορεί να καταστραφεί ολοσχερώς. Κι αυτό γιατί η σκόνη εμποδίζει τη φωτοσύνθεση, διευκολύνοντας την προσβολή των φυτών από έντομα και ασθένειες. Να σημειώσουμε ότι η σκόνη έχει υψηλή περιεκτικότητα σε διοξείδιο του πυριτίου, που δρα τοξικά και μειώνει τη φυτική παραγωγικότητα. Πριν είκοσι δύο χρόνια έγινε μια ενδιαφέρουσα δίκη. Ενας αγρότης είχε κάνει μήνυση σε βάρος εξορυκτικών εταιριών λόγω της καταστροφής του 45% της παραγωγής του από τη σκόνη. Οι ιδιοκτήτες αθωώθηκαν με το σκεπτικό \"ης μη ύπαρξης πρόθεσης".Από τότε καταβρέχουν τους δρόμους με θαλασσινό νερό. Νέο πρόβλημα όμως δημιουργήθηκε αφού το αλάτι διασπείρεται καταστρέφοντας τις καλλιέργειες. Η σκόνη προσβάλλει και τα ζώα. Συχνά έχουν γίνει καταγγελίες κρεοπωλών για καταστρεμμένα εντόσθια ζώων. Ομως κι εδώ δεν έχουν γίνει σοβαρές μελέτες και ως εκ τούτου δεν υπάρχουν στοιχεία. Ο νόμος της σιωπής είναι ισχυρός.

Πολύ μεγάλες εκτάσεις στο παρελθόν λόγω της ανεξέλεγκτης εκμετάλλευσης έχουν αποψιλωθεί και ερημοποιηθεί. Η απόθεση μπαζών, έξω από χωριά και σε δρόμους, είναι φαινόμενο συνηθισμένο. Οι αισθητικές αλλοιώσεις που μπορεί να υποστεί μια περιοχή, έστω κι αν η κύρια πηγή πλούτου είναι το υπέδαφος, πρέπει να έχουν κάποια όρια. Δεν μπορεί σε καμιά περίπτωση να αποτελεί άλλοθι η "ανάπτυξη" σε κάθε μορφή καταστροφής. Δεκτά τα λατομεία και οι εξορύξεις, όμως το περιβάλλον τόσο από αισθητική , όσο κι από ουσιαστική άποψη είναι ζωτικής σημασίας. Για το λόγο αυτό απαιτείται η επανόρθωση όλων των περιοχών που έχουν υποστεί ζημιές. Μέθοδοι υπάρχουν. Στη γειτονική Ιταλία υπάρχουν καταπράσινες περιοχές που είναι δύσκολο να διακρίνεις τις εξορυκτικές δραστηριότητες, όταν και όπου συντελούνται. Απλώς, εκεί εφαρμόζεται η νομοθεσία και οι κρατικές υπηρεσίες είναι υπαρκτές...

Ο Αδάμας και η γύρω από αυτόν περιοχή είναι η πλέον επιβαρυμένη από την ατμοσφαιρική ρύπανση, λόγω των λατομικών δραστηριοτήτων. Οι φορτοεκφορτώσεις σ' όποιο σημείο βολεύει τις εταιρίες, οι παράνομες εναποθέσεις μπαζών κι η έλλειψη κάθε μορφής προγραμματισμού μεγαλώνουν το πρόβλημα. Αρκεί να σημειώσουμε ότι η χάραξη των δρόμων έγινε με βάση όχι τις ανάγκες του νησιού, αλλά τα σημεία εξόρυξης. Εδώ να σημειώσουμε την ύπαρξη μεγάλου δικτύου από χωματόδρομους που μαζί με τη μεταφορά ορυκτών σηκώνουν σύννεφα σκόνης. Και με δεδομένο το υψηλό κόστος του νερού, οι καταβρέξεις είναι σπάνιες ή όταν γίνονται χρησιμοποιείται θαλασσινό νερό, όπως περιγράψαμε προηγούμενα. Οι πιο πάνω διαδικασίες, τα υγρά απόβλητα των εργοστασίων, η απόπλυση των στείρων από τα βρόχινα νερά και τα ελλιμενισμένα πλοία είναι οι βασικές αιτίες της θαλάσσιας ρύπανσης. Οχι μόνο οι ακτές γύρω από τον Αδάμαντα, αλλά και ο Κόλπος των Βουδιών είναι επιβαρυμένες περιοχές. Μπετονίτης και περλίτης είναι οι κύριες πηγές ρύπανσης. Ειδικά ο πρώτος επικάθεται πάνω στο βυθό δημιουργώντας ένα στρώμα απονεκρώνοντας κάθε μορφή ζωής από κάτω του. Οι ιχθυοπληθυσμοί έχουν μειωθεί δραματικά και οι ψαράδες καταγγέλλουν την όλη κατάσταση, χωρίς να ιδρώσει το αυτί κανενός υπευθύνου.

Κλείνοντας τη σύντομη αυτή αναφορά θα πρέπει να αναφέρουμε τα προβλήματα υγείας των κατοίκων. Την τελευταία δεκαετία έχουν καταγραφεί αρκετά κρούσματα πνευμοκονίασης.Επιδημιολογική έρευνα δεν υπάρχει. Ομως έχουμε ένα συγκλονιστικό στοιχείο. Το 1978 από 460 συνταξιούχους οι 150 ήταν καταχωρημένοι με την ένδειξη "σύνταξη λόγω αναπηρίας",ενώ σε 40 δηλωνόταν "επαγγελματική νόσος".Την ίδια χρονιά από 382 εξετασθέντες οι 73 παρουσίαζαν διάφορα προβλήματα. Είναι αλήθεια ότι τα τελευταία χρόνια υπήρξε σαφής βελτίωση των όρων εργασίας.Ομως άνθρωποι και περιβάλλον δεν μπορεί να αποτελέσουν θυσία στο βωμό του κέρδους κάποιων επιχειρηματιών και της αδιαφορίας του κράτους. Δεν είμαστε κατά της εξόρυξης.Είναι και ουτοπικό και θα αποτελούσε πλήγμα στην τοπική και κατ' επέκταση εθνική οικονομία. Ομως η ηπιότερη εκμετάλλευση, ο ορθολογικότερος προγραμματισμός και η αυστηρή τήρηση της υπάρχουσας νομοθεσίας θα πρέπει να αποτελούν βασικές προϋποθέσεις της συνέχισης της εκμετάλλευσης του υπεδάφους του νησιού. Παράλληλα, θα πρέπει να υπάρξει μεγαλύτερη βοήθεια προς την κατεύθυνση του τουρισμού, της γεωργίας και της αλιείας με στόχο μια ισόρροπη ανάπτυξη. Κι όσο γρηγορότερα γίνει αυτό, τόσο καλύτερα για το νησί.