Η αποκαλούμενη "αναδιάρθρωση" των επιχειρήσεων, στην οποία η Κομισιόν στήριξε ένα πολύ μεγάλο μέρος της οικονομικής πολιτική της, μέσα από κατευθύνσεις και Οδηγίες, την προηγούμενη δεκαετία, συνοδεύτηκε από το κλείσιμο μεγάλων μονάδων παραγωγής. Το αποτέλεσμα ήταν η υποτιθέμενη "ανταγωνιστικότητα" και ο "εκσυγχρονισμός" που τέθηκε ως ζητούμενο και στόχος να συνοδευτεί, να ταυτιστεί με τη σημαντική μείωση των θέσεων εργασίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Με την αναδιάρθρωση αυτή διαφάνηκε η τάση για συγχωνεύσεις και εξαγορές, η οποία τη δεκαετία του '90 καταγράφεται πλέον ως φαινόμενο το οποίο διαμορφώνει ένα νέο οικονομικό περιβάλλον στις συνθήκες πλήρους ελευθερίας στην κίνηση των κεφαλαίων προς και από όλα τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη.

Σύμφωνα με στοιχεία του Κλαδικού Ινστιτούτο Πετρελαιοειδών της ΓΣΕΕ, από το 1989 μέχρι το 1996 οι συγχωνεύσεις και εξαγορές σε διεθνές επίπεδο διπλασιάστηκαν. Μόνο μέσα στο 1996 υπογράφτηκαν πάνω από 100.000 συμφωνίες συγχωνεύσεων και περίπου 660 δισ. δολάρια άλλαξαν χέρια, σπάζοντας το προηγούμενο ρεκόρ των 519 δισ. δολαρίων το 1995.

Στον αντίποδα της "ανταγωνιστικότητας" των επιχειρήσεων, που προβάλλεται κατά κόρον ως επιχείρημα και στη χώρα μας από τους βιομηχάνους και την κυβέρνηση, βρίσκονται η απασχόληση, οι εργασιακές σχέσεις, τα εργατικά και κοινωνικά δικαιώματα, τα οποία βρίσκονται σε αντιστρόφως ανάλογη πορεία με αυτή των επιχειρήσεων. Τα νέα οργανωτικά σχήματα που προκύπτουν από τις συγχωνεύσεις στη διεθνοποιημένη οικονομία της αγοράς, που συνδέουν την ιδέα της ανταγωνιστικότητάς σχεδόν αποκλειστικά με τη μείωση του κόστους εργασίας, απαιτούν και άλλου είδους εργασιακές σχέσεις. Η απαίτηση αυτή του κεφαλαίου συνοδεύεται και από την πλήρη εγκατάλειψη των κυβερνήσεων της πολιτικής για την απασχόληση, οι οποίες εναποθέτουν το πρόβλημα της απασχόλησης στους νόμους της απελευθερωμένης αγοράς, καταφεύγοντας ταυτόχρονα σε κάθε είδους αλχημείες προκειμένου να συγκαλύψουν το πρόβλημα που έχει πάρει τραγικές διαστάσεις.

Τα στοιχεία που προκύπτουν από τη νέα αναδιάρθρωση του κεφαλαίου για τις επιπτώσεις στην εργασία και τις εργασιακές σχέσεις είναι τραγικά για το τι θα επακολουθήσει. Ακόμα και οι επίσημοι αριθμοί που αφορούν τις καταστραμμένες θέσεις εργασίας σε σημαντικούς κλάδους της οικονομίας, είναι ενδεικτικοί:

Στον κλάδο των πετρελαιοειδών από τις ιδιωτικοποιήσεις, συγχωνεύσεις και εξαγορές που πραγματοποιήθηκαν το διάστημα 1990 - 95, η απασχόληση μειώθηκε κατά 156.000, αριθμός που αντιπροσωπεύει το 28% του συνολικού εργατικού δυναμικού του κλάδου.

Στον κλάδο της χημικής βιομηχανίας,ο αριθμός των απασχολούμενων από 1,95 εκατομμύρια το 1989 μειώθηκε στο 1,65 εκατομμύρια (δηλαδή κατά 300.000 εργαζόμενους) το 1994!

Στον τομέα των λιπασμάτων τα τελευταία 10 χρόνια οι ευρωπαϊκές εταιρίες από 35 μειώθηκαν σε 8, ενώ η απασχόληση μειώθηκε κατά 60.000 εργαζόμενους.

Αν και τα περισσότερα στοιχεία για μείωση προσωπικού για εύλογους λόγους δεν είναι προσπελάσιμα, η τάση που κυριαρχεί διεθνώς για το μέλλον της απασχόλησης και των εργασιακών σχέσεων, προβάλλει ξεκάθαρα και από την κατάσταση των αναπτυγμένων χωρών, οι οποίες έχουν "κατακτήσει" σε πολύ μεγάλο βαθμό την απελευθέρωση της αγοράς και την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας τους, τις οποίες η κυβέρνηση έχει κάνει σημαία και μάλιστα καλεί και τους εργαζόμενους μέσα από "κοινωνικό διάλογο" να συναινέσουν σε κάθε είδους αντεργατικό σχέδιο για την επίτευξή τους. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, η ανεργία στις 7 πιο αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες (Ιαπωνία, ΗΠΑ, Καναδά, Γερμανία, Γαλλία, Βρετανία, Ιταλία) από το 1980 και μέχρι σήμερα αυξήθηκε κατά 50%, ενώ το μοντέλο της απασχόλησης που κυριαρχεί είναι η περιστασιακή, χαμηλόμισθη, μερική και χωρίς ασφαλιστικά δικαιώματα εργασία.

Η διεθνοποίηση της οικονομίας, η πλήρης απελευθέρωση των αγορών και η νομιμοποίηση της ασυδοσίας του κεφαλαίου, ο ανταγωνισμός ανάμεσα σε διάφορες ομάδες της άρχουσας τάξης, μεταβάλλουν ραγδαία τις στρατηγικές επιλογές των επιχειρήσεων που έχουν ως στόχο την κατάκτηση μεγαλύτερων μεριδίων στην αγορά.

Στη δεκαετία του '90 πίσω από κάθε συγχώνευση ή εξαγορά κρύβεται μια στρατηγική επιλογή. Οι εταιρίες τηλεπικοινωνιών προσπαθούν να εκμεταλλευτούν την απελευθέρωση της αγοράς και στήνουν μεγαθήρια. Οι εταιρίες παραγωγής αμυντικού εξοπλισμού προσπαθούν να εδραιωθούν στον τομέα τους. Η απελευθέρωση της αγοράς και η άρση της διαχωριστικής γραμμής μεταξύ της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου οδηγεί στο "πάντρεμα" εταιριών ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου. Οι εταιρίες πετρελαιοειδών ενώνουν τις δραστηριότητές τους προκειμένου να κατακτήσουν μεγαλύτερα μερίδια αγοράς. Στο χώρο των ΜΕDΙΑ οι μεγαλύτερες συγχωνεύσεις γίνονται στην καλωδιακή τηλεόραση και την παραγωγή ψυχαγωγικών προγραμμάτων. Οι επιλογές αυτές του κεφαλαίου συμπληρώνονται - υπηρετούνται στην πραγματικότητα - από τις ιδιωτικοποιήσεις δραστηριοτήτων του δημοσίου τομέα της οικονομίας. Οι οικονομίες κλίμακας, οι τεχνολογικές συνέργειες, η μείωση του κόστους παραγωγής, η μείωση της απασχόλησης, η απορύθμιση των υφιστάμενων εργασιακών σχέσεων, η επέκταση σε νέες γεωγραφικές περιοχές, το κλείσιμο ανταγωνιστικών εταιριών σε κορεσμένους κλάδους, είναι τα μέσα που χρησιμοποιούν οι μεγάλες εταιρίες για την επίτευξη της στρατηγικής των συγχωνεύσεων και του ελέγχου των αγορών.

Χρύσα ΛΙΑΓΚΟΥ