1.Ο μύθος της «εθνικής κοινωνικο - ασφαλιστικής πολιτικής»

Κατά τη διάρκεια της τελευταίας προεκλογικής περιόδου, κυβερνητικά στελέχη αλλά και ο ίδιος ο πρωθυπουργός δήλωσαν, στη Βουλή και εκτός Βουλής, ότι η ΕΕ δεν έχει την «καταστατική», με βάση τα κοινοτικά κείμενα, δυνατότητα παρέμβασης και επιβολής δικών της θέσεων και απόψεων για ρυθμίσεις των κοινωνικο - ασφαλιστικών συστημάτων των επιμέρους χωρών - μελών. Σύμφωνα, επίσης, με τους πρωθυπουργικούς αυτούς ισχυρισμούς, η Ελλάδα μπορεί μόνη της να αποφασίζει ελεύθερα και χωρίς οποιαδήποτε πίεση από την ΕΕ τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις του δικού της συστήματος κοινωνικής ασφάλισης.

Πράγματι, στην προ - ΟΝΕ εποχή έτσι είχαν τα πράγματα. Μετά τη δημιουργία, όμως, της ΟΝΕ και την ένταξη της Ελλάδας σ' αυτήν, η κατάσταση άλλαξε εντελώς.

Σήμερα, τα άρθρα 105 παρ. 1 και 104Γ παρ. 1 της Συνθήκης για την Ε. Ενωση, έχουν ανοίξει το δρόμο για άμεσες παρεμβάσεις της Ε. Ενωσης στη διαμόρφωση των κοινωνικο - ασφαλιστικών ρυθμίσεων οποιασδήποτε χώρας της ζώνης του ΕΥΡΩ.

Τυπικά, βέβαια, παραμένει σε ισχύ και το άρθρο 51 της Συνθήκης της Ρώμης που στοχεύει στο συντονισμό (και όχι στην εναρμόνιση) των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης των χωρών -μελών, αλλά με το πρόσχημα της επιδίωξης της σταθερότητας των τιμών και της αποφυγής υψηλών δημόσιων ελλειμμάτων που αναγορεύονται από τη Συνθήκη, ρητά και απερίφραστα ως πρώτιστες επιδιώξεις της ΟΝΕ, η Ε. Επιτροπή μπορεί, πλέον, να παρεμβαίνει και να επιβάλλει τις απόψεις της στις κοινωνικο - ασφαλιστικές δαπάνες και ρυθμίσεις. Σημειώνεται μάλιστα ότι, οι υποχρεώσεις των χωρών - μελών για «συγκρατημένες» εκταμιεύσεις των κρατικών προϋπολογισμών, δεν έχουν πλέον ευχολογικό χαρακτήρα, αλλά συνοδεύονται από την καθίδρυση, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, μέσω των κοινοτικών κειμένων, ενός μηχανισμού παρακολούθησης και εποπτείας του βαθμού συμμόρφωσης των χωρών - μελών και επιβολής σοβαρότατων κυρώσεων σε περίπτωση αντίστοιχων αποκλίσεων από τις κοινοτικές επιλογές.

Ολ' αυτά σημαίνουν, ότι, η Ελλάδα της ΟΝΕ δε θα μπορεί, πλέον, να επιλέγει η ίδια τις κοινωνικο - ασφαλιστικές της ρυθμίσεις, αλλά θα είναι «καταστατικά» υποχρεωμένη να υπακούει στις ευρωπαϊκές αντίστοιχες αξιώσεις και ότι σε περίπτωση άρνησης ή αδυναμίας της να συμμορφωθεί, θα υφίσταται τις προβλεπόμενες από τα κοινοτικά κείμενα σοβαρότατες συνέπειες.

Για την πληρότητα της παρουσίασης προσθέτουμε ότι, μόλις προ μηνός, η Ε. Επιτροπή ζήτησε από την ιταλική κυβέρνηση να προχωρήσει, μέσα στον επόμενο χρόνο, σε αλλαγές στο συνταξιοδοτικό σύστημα της χώρας (δηλαδή μειώσεις στις συντάξεις), με αιτιολογικό ότι «ελλείψει διορθωτικών μέτρων, ο γηράσκων πληθυσμός της χώρας θα ασκήσει σημαντικές πιέσεις στο δημοσιονομικό έλλειμμα».

2. Ο μύθος της (ετήσιας) κρατικής ενίσχυσης του ελληνικού κοινωνικο - ασφαλιστικού συστήματος.

3. Ο μύθος της ελεύθερης διαχείρισης των κοινωνικο - ασφαλιστικών αποθεματικών.

4. Ο μύθος της έλλειψης χρημάτων για την αποτελεσματική λειτουργία του ΕΣΥ, ως άλλοθι, για την εξασφάλιση της κυριαρχίας των μεγάλων συμφερόντων.

Σε πρόσφατη μελέτη υποστηρίχτηκε ότι η διάθεση χρημάτων για την αγορά εξοπλισμού των νοσοκομείων δεν είναι πάντοτε η πρέπουσα αλλά υπακούει στο marketing μεγάλων κατασκευαστικών του εξοπλισμού εταιριών. Γι' αυτό και παρατηρείται το φαινόμενο, να υπάρχει αποθηκευμένος και χωρίς πιθανότητα έστω και μελλοντικής χρήσης του, ιατρικός εξοπλισμός μεγάλης αξίας ακόμη και στα νοσοκομεία ιατρικώς προηγμένων χωρών.

Στην Ελλάδα, ειδικότερα, η σύγκρουση συμφερόντων στον τομέα της υγείας είχε ξεπεράσει κάθε όριο. Ηδη, έχει καταστεί σαφές ότι και ο νέος υπουργός Υγείας φαίνεται να κινείται στην περιφέρεια του προβλήματος χωρίς να έχει αντιληφθεί τις διαρθρωτικές του αδυναμίες και τον ανελέητο πόλεμο συμφερόντων που αποτρέπει οποιαδήποτε λύση. Τις τελευταίες μέρες «βοά» η χώρα για την επιτυχία μεγαλο - ιδιοκτήτη νοσηλευτικών μονάδων που κατόρθωσε να καθυστερήσει την έναρξη λειτουργίας δημόσιου νοσοκομείου, ώστε να λειτουργήσει πρώτο και να διαφημιστεί, αναλόγως, το νέο δικό του νοσηλευτήριο.

Στη διεθνή βιβλιογραφία «το όραμα της πλήρους απασχόλησης» υπήρξε, πριν από 3 περίπου 10ετίες, πολύ δημοφιλές. Στη συνέχεια, όμως, και υπό την επίδραση της καμπύλης του PHILIPS, το όραμα ξεθώριασε με συνέπεια να ξεχαστεί σχεδόν ολοσχερώς ακόμη και ο όρος «πλήρης απασχόληση».

Στα τελευταία, όμως, επίσημα κείμενα διεθνών οργανισμών (ΟΟΣΑ, Ε. ΕΠΙΤΡΟΠΗ, ILO) επανεμφανίζεται και πάλι ο όρος «πλήρης απασχόληση», με συνέπεια να υποβάλλεται η εντύπωση ότι αυτή αποτελεί, πλέον, στόχο των οικονομικών πολιτικών. Αν, όμως, προσέξει κανείς περισσότερο, θα διαπιστώσει ότι με τον όρο «πλήρης απασχόληση»... δε νοείται η πλήρης απασχόληση αλλά η ύπαρξη ανεργίας 8,6% ή 6,5% (ανάλογα με τον Οργανισμό) με το αιτιολογικό ότι το ύψος αυτό της ανεργίας είναι απαραίτητο για να αποφύγουμε τις πληθωριστικές πιέσεις!

Είναι συνεπώς, περιττό να επισημανθεί ότι κατά τη χάραξη και την εφαρμογή των οικονομικών τους επιλογών οι διεθνείς αυτοί οργανισμοί δεν επιδιώκουν τη μείωση της ανεργίας κάτω από τα όρια αυτά.

Με βάση σχετικές μετρήσεις της EYROSTAT αποδεικνύεται ότι το ποσοστό ατόμων που υπάρχει στην Ελλάδα, πριν από τις μεταφορές του συνόλου των πέραν των συντάξεων κοινωνικών πόρων (social transfers), μειώνεται ελάχιστα μετά τις μεταφορές αυτές (η μεταφορά των κοινωνικών πόρων έχει στην Ελλάδα τη μικρότερη επίπτωση σε σχέση με τις λοιπές χώρες της Ε - 15). Ο πιο κάτω πίνακας είναι αποκαλυπτικός.

* ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΤΟΜΩΝ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΟ ΟΡΙΟ ΤΗΣ ΦΤΩΧΕΙΑΣ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΠΟΡΩΝ (SOCIAL TRANSFERS) ΠΛΗΝ ΣΥΝΤΑΞΕΩΝ (1995). (Βλέπε πίνακα 1)

7. Ο μύθος της εξάρτησης της διεθνούς ανταγωνιστικότητας μιας εθνικής οικονομίας από το ύψος των κοινωνικών δαπανών του αντίστοιχου κρατικού προϋπολογισμού.

Το μύθο αυτό επικαλούνται, ως άλλοθι, όσοι επιδιώκουν να περικόψουν τις κρατικές κοινωνικές δαπάνες για να διοχετεύσουν τα σχετικά κονδύλια σ' άλλους προορισμούς. Ο μύθος καταρρίπτεται τόσο από την οικονομική θεωρία όσο και από τα αποτελέσματα συγκεκριμένων ερευνών και μετρήσεων διεθνών οργανισμών.

Πρόσφατη μελέτη αποδεικνύει ότι τις αυξήσεις στις ασφαλιστικές εργοδοτικές εισφορές πληρώνουν, τελικώς, οι εργαζόμενοι: «σε μια οικονομία της αγοράς οι εργοδότες καλύπτουν τις ασφαλιστικές εισφορές μέσω αντίστοιχων μειώσεων των πραγματικών μισθών και ημερομισθίων. Ετσι, οι εργοδότες μεταφέρουν το βάρος αυτό στο προσωπικό τους μειώνοντας τους πραγματικούς μισθούς και στην όποια σχετική αδυναμία τους, οι εργοδότες μεταφέρουν το κόστος των εισφορών στις τιμές των προϊόντων ή υπηρεσιών που παράγουν, προβαίνοντας στις ανάλογες αυξήσεις ή ακολουθούν και τις δύο διαδικασίες» (The Economics of Public Pensions. Urban Institute Press, Canada, 2000).

Αποκαλυπτικά είναι, εξάλλου και τα ευρήματα της διεθνούς ανταγωνιστικότητας 50 περίπου κρατών που πραγματοποίησε το Institute for Management Development (IMD) της Λωζάνης. Για τη μέτρηση αυτή το IMD χρησιμοποίησε 220 δείκτες και κατέγραψε 8 κατηγορίες συντελεστών που έχουν σχέση με τη διεθνή ανταγωνιστικότητα μιας εθνικής οικονομίας. Οι κατηγορίες αυτές συντελεστών είναι οι εξής:

• Ο βαθμός ευρωστίας της συνολικής εγχώριας οικονομίας
• Η ποιότητα της υφιστάμενης βασικής και τεχνολογικής υποδομής
• Η έκταση της συμμετοχής στο διεθνές εμπόριο και στις χρηματο - οικονομικές συναλλαγές
• Η ποιότητα του management του ιδιωτικού τομέα
• Οι κυβερνητικές νομισματικές επιλογές
• Η εγχώρια έρευνα και επιστήμη
• Η εφαρμοζόμενη πολιτική επιτοκίων
• Η έκταση και η κατάρτιση της εργατικής δύναμης.

Το προκύπτον συμπέρασμα είναι ότι μπορεί το εργατικό κόστος να σχετίζεται με την όλη δράση και ανταγωνιστικότητα, η συσχέτιση, όμως, αυτή κυριολεκτικώς «χάνεται» μέσα στο πλήθος των λοιπών πολύ σοβαρότερων συντελεστών που καθορίζουν τελικώς το βαθμό ανταγωνιστικότητας. (Βλέπε τα στοιχεία του πίνακα 2).

Είναι σαφές ότι τα στοιχεία του πιο πάνω πίνακα καταρρίπτουν το μύθο ότι ο βαθμός ανταγωνιστικότητας μιας εθνικής οικονομίας συναρτάται και εξαρτάται από το ύψος των κοινωνικών δαπανών του αντίστοιχου κρατικού προϋπολογισμού.

Πράγματι, ο ισχυρισμός αυτός αδυνατεί, απολύτως, να εξηγήσει το γιατί σε χώρες με πολύ υψηλότερες, σε σχέση με την Ελλάδα, εκταμιεύσεις του προϋπολογισμού τους για κοινωνικές δαπάνες, παρουσιάζουν μέχρι και υπερδιπλάσια, έναντι της ελληνικής, επίδοση διεθνούς ανταγωνιστικότητας της εθνικής τους οικονομίας (Φινλανδία, Ολλανδία, Γερμανία, Σουηδία, Γαλλία, Αυστρία, Ισπανία κλπ.). Επισημαίνεται, εξάλλου, ότι η Τουρκία παρουσιάζει ελάχιστα μειωμένη, έναντι της Ελλάδας, διεθνή ανταγωνιστικότητα ενώ το ύψος του συνόλου των κοινωνικών της δαπανών μόλις ανέρχεται στο 25% του αντίστοιχου ελληνικού (5,11% του τουρκικού ΑΕΠ έναντι 19,79% του ελληνικού ΑΕΠ, αντιστοίχως).

Ο μύθος του κοινωνικού διαλόγου, ως άλλοθι του νεο - κορπορατισμού που σαρώνει, σήμερα, την Ευρωπαϊκή Ενωση.

1. Συγκεκριμένες διαπιστώσεις πείθουν ότι το σημερινό σύστημα κοινωνικής ασφάλισης (εφεξής ΣΚΑ) έχει εξαντλήσει τα όριά του. Το ελληνικό ΣΚΑ συγκροτήθηκε με δεδομένα: Χαμηλά ποσοστά ανεργίας, σε μια εποχή όπου προβαλλόταν ο «στόχος - όραμα» της πλήρους απασχόλησης. Ανυπαρξία των λεγόμενων άτυπων μορφών απασχόλησης. Ελάχιστα ποσοστά μερικής απασχόλησης. Ελάχιστες συμβάσεις έργου αντί εργασίας. Δεδομένο δημογραφικό μοντέλο που οδηγούσε σε διαφορετική σχέση ασφαλισμένων προς συνταξιούχους και μειωμένο, σε σχέση προς το σημερινό, μέσο όρο προσδόκιμου επιβίωσης. Με δεδομένη τη ριζική ανατροπή των προϋποθέσεων αυτών, είναι σαφές ότι χρειαζόμαστε μια ριζική μεταρρύθμιση του ελληνικού ΣΚΑ. Κατά την άποψή μας όλα τα ΣΚΑ που στηρίζονται, αποκλειστικώς, στο μοντέλο Bismarck έχουν εκπνεύσει, λόγω, ακριβώς, των εξελίξεων στην αγορά εργασίας.

2. Ρητές διατάξεις της κοινοτικής νομοθεσίας, με απειλούμενες σοβαρότατες κυρώσεις σε περιπτώσεις παραβίασής τους, δημιουργούν, αναπόφευκτες πρόσθετες πιέσεις στα ΣΚΑ όλων των χώρων - μελών της Ευρωζώνης. Στις ρυθμίσεις αυτές περιλαμβάνονται: Ο στόχος της σταθερότητας των τιμών η επίτευξη του οποίου αποτελεί πρωταρχική προτεραιότητα της ΕΕ (άρθρο 105 παρ. 1 Συνθ.) και που έχει ήδη καθοριστεί σε 0 - 2% κατ' έτος. Η επίτευξη «υγιών» δημόσιων οικονομικών που σημαίνει, μεταξύ άλλων, περιορισμό του δημόσιου χρέους και περιορισμό των αντλήσεων από τους κρατικούς προϋπολογισμούς (άρθρο 104Γ παρ. 1 Συνθ.). Η αδυναμία υλοποίησης της ενιαίας εσωτερικής αγοράς, χωρίς εναρμονισμένο, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, σύστημα κοινωνικής ασφάλισης. Οι διατάξεις και δεσμεύσεις του Συμφώνου Σταθερότητας και η υποχρέωση της διατηρησιμότητας των ορίων (3%) του δημοσιονομικού ελλείμματος.

3. Το ελληνικό κράτος δεν τηρεί τις νομοθετημένες υποχρεώσεις του προς το ΣΚΑ, είναι χαρακτηριστικό ότι έναντι συνολικών του υποχρεώσεων (μόνο βάσει του Ν. 465/1970) προς το ΙΚΑ κατά τη διάρκεια των ετών 1975 - 1998 3,5 τρισεκατομμύρια δραχμές κατέβαλε μόνο 2,2 τρισεκατομμύρια δραχμές. Εχει αφήσει δηλαδή ένα χρέος 1,3 τρισεκατομμύρια δραχμές που το ΙΚΑ έχει αναγκαστεί να εκταμιεύσει για την εκπλήρωση αντίστοιχων ασφαλιστικών του υποχρεώσεων.

4. Περίπτωση αύξησης των ασφαλιστικών εισφορών δεν υπάρχει. Ηδη, αυτές φθάνουν στο 50,46% του μισθού.

5. Οι προοπτικές θεαματικών αλλαγών στο ύψος της ανεργίας είναι ανύπαρκτες. Είναι χαρακτηριστικό ότι η πλημμυρίδα εξαγορών και συγχωνεύσεων και οι συναφείς αναδιαρθρώσεις συνοδεύονται από μειώσεις προσωπικού, ενώ, παράλληλα, η ανάπτυξη της ηλεκτρονικής βιομηχανίας δημιουργεί, βέβαια, συνθήκες αυξημένης παραγωγικότητας που, όμως, συνοδεύονται, έστω για ένα μεταβατικό διάστημα (απροσδιορίστου, πάντως, διάρκειας), από μειώσεις του αριθμού των απασχολουμένων στις αντίστοιχες συρρικνούμενες βιομηχανίες παλαιάς τεχνολογίας.

6. Η βοήθεια στο ΣΚΑ από την ασφάλιση των μεταναστών, μπορεί να αποδειχθεί χρήσιμη, είναι, όμως, αμφίβολη η χρονική της διάρκεια και αποτελεί λάθος η προβολή οποιουδήποτε ισχυρισμού ότι οι μετανάστες μπορούν να σώσουν το ΣΚΑ.

7. Η προηγηθείσα περιστασιακή χρηματιστηριακή άνοιξη φαίνεται ότι ανήκει στο παρελθόν, πέραn του ότι, βεβαίως, είναι απαράδεκτη η κατ' επάγγελμα στήριξη των ασφαλιστικών αποθεματικών στις χρηματιστηριακές συναλλαγές.

8. Τέλος, με βάση συγκεκριμένες πραγματικές παραδοχές, στο ΙΝΕ - ΓΣΕΕ - ΑΔΕΔΥ έχουμε μετρήσει το συνολικό άνοιγμα του ελληνικού ΣΚΑ ως ίσο με το 127% του ΑΕΠ και συνεπώς, το άνοιγμα αυτό ξεπερνά, σήμερα, τα 54 τρισεκατομμύρια δραχμές (μη αντικριζόμενη από υφιστάμενη περιουσία ή μέλλουσες εισπράξεις παρούσα αξία των μελλουσών υποχρεώσεων του ΣΚΑ).

Είναι πλέον, καιρός να μας απασχολήσει ο διπλός εμπλουτισμός του κοινωνικοασφαλιστικού μας συστήματος.

Πρώτο στοιχείο εμπλουτισμού αποτελεί η επέκταση της κοινωνικής αλληλεγγύης σε ευρύτερα στρώματα του πληθυσμού που σημαίνει αποδέσμευση της κοινωνικής ασφάλισης από το στοιχείο της εξαρτημένης μισθωτής εργασίας (με κύριο φορέα ασφάλισης το ΙΚΑ) ή το στοιχείο της αυτοαπασχόλησης (με κύριο φορέα ασφάλισης το νεοσύστατο ΟΑΑ) ή και το γεωργικό επάγγελμα. Κυρίαρχο στοιχείο της μεταρρύθμισης πρέπει να αποτελέσει η ασφάλιση ολόκληρου του ελληνικού πληθυσμού, ασχέτως επαγγέλματος και ύψους εισοδήματος. Στην περίπτωση των συντάξεων, αυτό σημαίνει ότι όλοι οι Ελληνες θα δικαιούνται της ίδιας σύνταξης όταν συμπληρώνουν τις ίδιες προϋποθέσεις ορίων ηλικίας και συντάξιμου βίου, ενώ στην περίπτωση του κλάδου υγείας, σημαίνει ότι όλοι οι Ελληνες θα δικαιούνται περίθαλψης του ίδιου επιπέδου στα ίδια νοσηλευτήρια (αυτή, άλλωστε, είναι η έννοια ενός, πράγματι, εθνικού συστήματος υγείας).

Το δεύτερο στοιχείο εμπλουτισμού του κοινωνικο - ασφαλιστικού μας συστήματος συνδέεται άμεσα με το πρώτο και συνίσταται στη διεύρυνση της χρηματοδοτικής του βάσης. Αυτό σημαίνει ότι όλοι οι Ελληνες (και όχι, μόνον, οι μισθωτοί και οι εργοδότες ή οι αυτοαπασχολούμενοι ή οι αγρότες) θα συμβάλλουν στη λειτουργία και στη χρηματοδότηση του συστήματος με την καταβολή σχετικού ειδικού φόρου που θα ενσωματώνεται στη γενική φορολογία. Ο φόρος αυτός που θα αντικαταστήσει τις ασφαλιστικές εισφορές, θα είναι ποσοστιαίος και θα υπολογίζεται στα δηλούμενα προσωπικά εισοδήματα με συνέπεια να έχει αναλογικό χαρακτήρα, χωρίς να αποκλείεται, όμως και ο καθορισμός ενός ανώτατου εισοδηματικού ορίου υπολογισμού του. Συνεπώς, η λειτουργία του κοινωνικο - ασφαλιστικού συστήματος συνδέεται, άμεσα, με τον κρατικό προϋπολογισμό.

Για όσους δεν υπάρχει φορολογική υποχρέωση λόγω έλλειψης φορολογητέων εισοδημάτων, θα ισχύσει η υποχρέωση καταβολής μόνον του ειδικού ποσοστού του φόρου κοινωνικής ασφάλισης, ενώ στις περιπτώσεις που δεν υπάρχουν καθόλου εισοδήματα ή που τα υπάρχοντα εισοδήματα δεν υπερβαίνουν προκαθορισμένο ύψος, δε θα καταβάλλεται οποιοσδήποτε φόρος κοινωνικής ασφάλισης. Ετσι, ικανοποιείται και το κριτήριο της κοινωνικής δικαιοσύνης αφού οι έχοντες καταβάλλουν αναλογικώς περισσότερα, ενώ οι μη έχοντες και, συνεπώς, μη δυνάμενοι να καταβάλλουν (π.χ. άνεργοι) αποκτούν δικαίωμα ασφαλιστικής κάλυψης χωρίς οποιαδήποτε σχετική καταβολή.

Η υποχρέωση του κράτους θα συνίσταται: α) στην ενίσχυση της χρηματοδότησης του συστήματος μέσω του κρατικού προϋπολογισμού με βάση προκαθορισμένη αναλογία, β) στην κάλυψη της αδυναμίας των ουδόλως εχόντων (π.χ. ανέργων) να καταβάλλουν οποιαδήποτε αναλογία γ) στην εγγύηση της διαχρονικής ομαλής λειτουργίας του συστήματος.

Στο ερώτημα ποιο θα είναι το ύψος της σύνταξης που θα καταβάλλεται σε όλους τους Ελληνες, όταν αυτοί θα συμπληρώνουν τις κοινές προϋποθέσεις ηλικίας και ετών συντάξιμου βίου, η απάντηση είναι ότι το ύψος αυτό θα ανταποκρίνεται στις ανάγκες αξιοπρεπούς διαβίωσης, θα ξεπερνά δηλαδή, τα εκάστοτε όρια της φτώχειας (160.000 δρχ. σήμερα). Στο σημείο αυτό θα πρέπει να επιδιωχτεί η μεταφορά στην Ελλάδα του σκανδιναβικού και όχι του βρετανικού μοντέλου.

Σε σχέση με το είδος των φορέων που θα λειτουργούν και θα διαχειρίζονται το νέο σύστημα, η απάντηση είναι ότι ο ρόλος αυτός θα ανατεθεί σε αποκεντρωμένες κρατικές υπηρεσίες με ευρύτατη περιφερειακή δικτύωση.

Η μετάβαση στο νέο σύστημα θα είναι σταδιακή και ομαλής επιτάχυνσης και θα αφορά μόνο τους νεοεισερχόμενους στο σύστημα. Η μεταφορά στο νέο σύστημα των, ήδη, ασφαλισμένων, θα μπορεί να ισχύσει μόνο συναινετικά, χωρίς, δηλαδή, οποιουσδήποτε νομικούς ή άλλους εξαναγκασμούς. Για τη διευκόλυνση αυτής της μεταφοράς και τη συντόμευση της περιόδου μετάβασης στο νέο σύστημα, μπορεί να θεσπιστούν ειδικά, κατά περίπτωση, κίνητρα.

Η αντιμετώπιση των θεμάτων της επικουρικής σύνταξης θα στηριχτεί σε δυο πόλους: τον κοινωνικό και τον ιδιωτικό. Οι δυο αυτοί πόλοι θα λειτουργούν ανταγωνιστικά μεταξύ τους. Σκέψεις για καθιέρωση φορολογικών κινήτρων για τη διευκόλυνση της ασφάλισης σε ιδιωτικές εταιρίες είναι απορριπτέες.