Ενα από τα σοβαρότερα ζητήματα της προστασίας των Δασικών Οικοσυστημάτων είναι η ανυπαρξία Δασικού Κτηματολογίου. Το ιδιοκτησιακό πρόβλημα και η έλλειψη Κτηματολογίου ξεκινά από τη σύσταση του νεοελληνικού κράτους, το οποίο ποτέ μέχρι σήμερα δε θέλησε ουσιαστικά να προσδιορίσει στο έδαφος ποιες εκτάσεις αναγνώριζε, παραχωρούσε, και ποιες του ανήκαν. Δεν έγινε το Κτηματολόγιο με κύρια αίτια τα οργανωμένα συμφέροντα που κερδοσκοπούν είτε επωφελούνται έμμεσα από την ανυπαρξία του.

Για τα δάση και τις δασικές εκτάσεις ισχύει από το έτος 1836 το "μαχητό Τεκμήριο Κυριότητας υπέρ του Δημοσίου", που εξασφάλιζε γενικά την προστασία της περιουσίας του δημοσίου. Η πολιτική, όμως, των κυβερνήσεων οδήγησε στον πολυτεμαχισμό της δασικής γης και στην ασάφεια των ιδιοκτησιακών ορίων. Κάτι που διευκολύνει την επέκταση της ιδιωτικής σε βάρος της δημόσιας δασικής γης. Ιδιαίτερα σε περιοχές που δέχονται έντονα τις επιδράσεις των κοινωνικό- οικονομικών και πολιτικών επιλογών. Το υπάρχον νομικό και θεσμικό πλαίσιο αφήνει περιθώρια μεταβολής της μορφής των δασικών εδαφών. Και είναι ο πιο πρόσφορος τρόπος για την αλλαγή και του ιδιοκτησιακού καθεστώτος, κυρίως σε βάρος του δημοσίου.

Για να εφαρμοστεί μια σωστή πολιτική χρήσεων γης είναι αναγκαία η άμεση επίλυση του ιδιοκτησιακού προβλήματος των δασών και δασωδών εκτάσεων. Αυτό δεν μπορεί να γίνει παρά μόνο στα πλαίσια σύνταξης Εθνικού αποδεικτικού Κτηματολογίου, με παράλληλες νομοθετικές ρυθμίσεις και αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο. Γιατί ο ρόλος του Κτηματολογίου δεν περιορίζεται απλά στην αντιμετώπιση κάποιων ιδιοκτησιακών προβλημάτων. Αφορά ακόμα τη συλλογή και επεξεργασία των στοιχείων, που είναι απαραίτητα για το χωροταξικό σχεδιασμό, την καταγραφή, προστασία, αξιοποίηση των φυσικών πόρων, των έργων υποδομής στο δασικό χώρο και γενικότερα στη χάραξη μιας σωστής αναπτυξιακής πολιτικής γης.

Η αντιμετώπιση του ιδιοκτησιακού ζητήματος μιας έκτασης συνδέεται και με το - δασικό ή μη - χαρακτήρα της. Ετσι στη χώρα μας, με δεδομένη την ύπαρξη του συνταγματικού και λοιπού νομοθετικού πλαισίου, δεν είναι δυνατή η έναρξη εργασιών κτηματογράφησης στο πλαίσιο ενός αποδεικτικού Κτηματολογίου και με στόχο την εξασφάλιση της δημόσιας περιουσίας και των δασών, αν πρώτα δεν ξεκαθαριστεί ποιες είναι (ή ποιες θεωρούνται από το Σύνταγμα) οι δασικές εκτάσεις στην υπό κτηματογράφηση περιοχή. Αν, δηλαδή, δεν προηγηθεί ο χαρακτηρισμός των δασικών εκτάσεων της υπό κτηματογράφηση περιοχής κατά τρόπον έγκυρο και αδιαμφισβήτητο.

Η μέχρι σήμερα πολιτική σχετικά με το Δασικό Κτηματολόγιο έχει οξύνει το ιδιοκτησιακό πρόβλημα. Παρά το γεγονός ότι τα δάση και οι δασικές εκτάσεις της χώρας μας υπάγονται σε ιδιαίτερο νομικό καθεστώς και προστατεύονται από το Σύνταγμα (άρθρο 24 και 117), στην πράξη κατισχύουν αντιδασικές πολιτικές επιλογές και αντιφάσεις που εκφράζονται με τους νόμους 998/79 και 248/76.

Το Σύνταγμα προβλέπει ότι τα δάση και οι δασικές εκτάσεις δεν αποβάλλουν το δασικό χαρακτήρα που είχαν. Κηρύσσονται υποχρεωτικά αναδασωτέα σε περίπτωση οποιασδήποτε καταστροφής και απαγορεύεται η μεταβολή του προορισμού τους. Ο Ν.998, όμως, δίνει τη δυνατότητα αλλαγής της χρήσης τους...

Η κήρυξη ως αναδασωτέων των κατεστραμμένων και αποψιλωμένων δασικών περιοχών πρέπει - αν μπορεί - να γίνεται άμεσα. Αυτό δε γίνεται πάντα στην πράξη. Οι ρυθμίσεις αυτές σε συνδυασμό με τον Ν.248/76 για το Δασικό Κτηματολόγιο αδυνατίζουν και τελικά οδηγούν στη μη προστασία των Δασικών Οικοσυστημάτων.

Η σημερινή κυβέρνηση υλοποιεί πολιτικές κατευθύνσεις και δεσμεύσεις από την Ευρωπαϊκή Ενωση, με κύριο τη θεοποίηση της ιδιωτικοποίησης των πάντων και αποτέλεσμα την κερδοσκοπία, το ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας και τη διευκόλυνση της δράσης των συμφερόντων που δημιουργήθηκαν από την εμπορία της γης και τα οποία χρόνια πιέζουν κάθε κυβέρνηση για περισσότερη ασυδοσία. Συνεχίζει την αντιδασική πολιτική όλων των μέχρι σήμερα κυβερνήσεων και όχι μόνο δεν επιλύει, αλλά οξύνει ακόμη περισσότερο τα προβλήματα των δασικών οικοσυστημάτων. Πολύ περισσότερο που με τη δημιουργία της ΑΕ και με τη συμβολή του ΟΚΧΕ και του ΥΠΕΧΩΔΕ υλοποιείται η επιλογή "ξεπεράσματος των εμποδίων του Συντάγματος", το ξεπούλημα, δηλαδή, της δημόσια περιουσίας, η κερδοσκοπία και η παραπέρα ενδυνάμωση κοινωνικών συμφερόντων που βρίσκονται σε αντίθετη κατεύθυνση από αυτήν της προστασίας και ανάπτυξης των δασικών οικοσυστημάτων της χώρας μας. Δείχνοντας έτσι την ταύτιση των πολιτικών επιλογών της κυβέρνησης με τα συμφέροντα που έχουν επιβάλει τη δική τους λογική στη χρήση γης και τον προορισμό της.

Οι ρυθμίσεις της κυβέρνησης:

• Ερχονται σε αντίθεση με το Σύνταγμα.
• Δεν προβλέπουν τίποτε για το Δασικό Κτηματολόγιο του οποίου την ευθύνη έχει η Δασική Υπηρεσία.
• Οχι μόνο δεν εξασφαλίζουν τη δημόσια δασική περιουσία, αλλά αντίθετα την ξεπουλούν, αφού καταργείται ακόμη και το τεκμήριο υπέρ του Δημοσίου.
• Οι προδιαγραφές προβλέπουν τη χρησιμοποίηση πρόσφατων αεροφωτογραφιών, γεγονός που θα οδηγήσει στη νομιμοποίηση των καταπατήσεων, εκχερσώσεων, παράνομων αλλαγών χρήσης κλπ. στα δάση και τις δασικές εκτάσεις και το αποχαρακτηρισμό τους. Ενώ για το χαρακτήρα της έκτασης θα αποφαίνεται ο ιδιώτης μελετητής και όχι ο δασάρχης που έχει την ευθύνη, σύμφωνα με τη Δασική Νομοθεσία, που απορρέει από το Σύνταγμα.
• Δεν προβλέπει σκόπιμα ποιος θα εκδικάζει τις αντιρρήσεις.

Οι διαδικασίες που προβλέπονται δημιουργούν μεγάλο κίνδυνο κατακερματισμού, ιδιοποίησης και καταστροφής των δασών και του φυσικού περιβάλλοντος και απώλειας ή παραχώρησης μη καταγραμμένης δημόσιας περιουσίας. Ετσι, ενώ με το Ν.2308 υποτίθεται ότι θα καταγραφεί (κτηματογράφηση και όχι κτηματολόγιο) η ιδιωτική και δημόσια ακίνητη περιουσία, στην ουσία, θα καταγραφούν μόνο τα εμπράγματα δικαιώματα των ιδιωτών, χωρίς οποιαδήποτε μέριμνα για την καταγραφή και προστασία των δικαιωμάτων του δημοσίου, ακόμα και στις εκτάσεις που τυχόν θα "περισσέψουν".

Με δεδομένο, λοιπόν, ότι ο Ν.2308, δεν προβλέπει την καταγραφή της άγνωστης περιουσίας του δημοσίου, ενώ ζητάει σε "ασφυκτικές" προθεσμίες από τις ανίσχυρες (ως αποτέλεσμα πολιτικών επιλογών) δημόσιες υπηρεσίες να υποβάλουν και να τεκμηριώσουν ενστάσεις, για να ανατρέψουν τις δηλώσεις των ιδιωτών (να κάνουν δηλαδή σε διάστημα τεσσάρων ή έξι μηνών δουλιά που δεν έγινε επί 150 χρόνια), το πιθανότερο αποτέλεσμα θα είναι η λεηλασία της άγνωστης δημόσιας περιουσίας από τους "επιτήδειους". Ο Ν.2308 παραβλέπει εντελώς το ιδιαίτερο νομικό καθεστώς, που ισχύει για τα δημόσια κτήματα και τις δασικές εκτάσεις. Με τον τρόπο αυτό, στην προκαλούμενη "διένεξη" μεταξύ του δημοσίου και των ιδιωτών, το βάρος της απόδειξης των δηλουμένων ή αμφισβητουμένων δικαιωμάτων, μεταφέρεται από τον ιδιώτη στο δημόσιο, με αποτέλεσμα να καταργείται στην πράξη το υπέρ του δημοσίου μαχητό τεκμήριο κυριότητας, το οποίο, παρά τις αδυναμίες του, αποτέλεσε μέχρι σήμερα τη μοναδική ασπίδα προστασίας της δημόσιας περιουσίας.

Τα δασικά οικοσυστήματα είναι κοινωνικά αγαθά. Απαιτούν αυξημένο βαθμό προστασίας, οικολογικής ανόρθωσης, ανάπτυξης και βελτίωσης της παραγωγής. Η Δασοπονία πολλαπλών σκοπών και η αρχή της αειφορίας, δεν μπορούν και δεν πρέπει να υποταχθούν στους στρεβλούς και τυφλούς νόμους της οικονομίας της αγοράς.

Το Εθνικό Κτηματολόγιο είναι εθνικών διαστάσεων ζήτημα και όχι προνομιακό πεδίο δράσης κοινωνικών ομάδων και μεγάλων κοινωνικών συμφερόντων. Πρέπει να αποτραπούν οι σοβαροί κίνδυνοι που δημιούργησε τόσο για τις δασικές εκτάσεις, όσο και για τη δημόσια περιουσία το πρόσφατο νομοθετικό πλαίσιο. Προτάσεις έχουν κατατεθεί από καιρό. Η μόνη λύση είναι η ανάπτυξη της αντίστασης, της πάλης για άλλη δασική πολιτική πραγματικής προστασίας και ανάπτυξης των δασικών οικοσυστημάτων, η οποία μπορεί να υλοποιηθεί μόνο με την αλλαγή των συσχετισμών σε κοινωνικό, συνδικαλιστικό και πολιτικό επίπεδο.

Αντώνης ΡΑΛΛΑΤΟΣ

δασολόγος