ΟΥΑΣΙΓΚΤΟΝ.-

Η ανακοίνωση της χαρτογράφησης του ανθρώπινου γενετικού υλικού προκάλεσε, όπως αναμενόταν, πλήθος προβληματισμών για τον τρόπο χρήσης και αξιοποίησης των ραγδαίων εξελίξεων στη γενετική. Ομως, η προχτεσινή ανακοίνωση της ως επί το πλείστον ολοκλήρωσης της χαρτογράφησης και αποκωδικοποίησης του ανθρώπινου γονιδιώματος είναι το πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση μιας σειράς εξελίξεων που θα φέρουν επαναστατικές αλλαγές όχι απλά στο πεδίο της επιστήμης, αλλά και της ανθρώπινης κοινωνίας. Το εάν αυτές οι αλλαγές θα είναι προς το καλό της ανθρωπότητας παραμένει για την ώρα ένα κρίσιμο αναπάντητο ερώτημα, όχι μόνο λόγω της ρευστότητας των εξελίξεων, αλλά και εξαιτίας του γεγονότος πως οι βιοηθικοί προβληματισμοί κυβερνήσεων, νομοθετικών σωμάτων και πολιτών είναι ακόμη στα σπάργανα. Το αντίθετο φαίνεται πως συμβαίνει στο επιχειρηματικό πεδίο...

Μέσα στα τελευταία δέκα χρόνια ιδιωτικά βιοτεχνολογικά κέντρα και κολοσσοί της φαρμακοβιομηχανίας έχουν υποβάλει - μόνον στις ΗΠΑ! - δεκάδες χιλιάδες αιτήσεις προς την ομοσπονδιακή Υπηρεσία Φαρμάκων και Τροφίμων, προκειμένου να πάρουν δικαιώματα τίτλου ευρεσιτεχνίας και άδειας αποκλειστικής εκμετάλλευσης για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα... Αρκετές απ' αυτές τις αιτήσεις για παροχή τίτλου ευρεσιτεχνίας (πατέντα) αφορούσαν την καταγραφή της σύνθεσης και λειτουργίας γονιδίων διαφόρων οργανισμών, στους οποίους συγκαταλέγεται και ο άνθρωπος... Σύμφωνα με χτεσινό ρεπορτάζ του ΒΒC, στις ΗΠΑ δόθηκαν, τα τελευταία δύο χρόνια, πάνω από 112 άδειες πατέντας μόνον όσον αφορά στην αναγνώριση ταυτότητας ή μερικής λειτουργίας ανθρώπινων γονιδίων.

Χτεσινή ανταπόκριση του πρακτορείου «Ασοσιέιτεντ Πρες» αναφέρεται στη σχέση βιοτεχνολογικών εταιριών και χρηματαγορών. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του πρακτορείου, το 1999 348 εταιρίες, από το σύνολο των 1.300 εταιριών βιοτεχνολογίας στις ΗΠΑ, έλαβαν τουλάχιστον 10 δισ. δολάρια από επενδύσεις σε διεθνείς χρηματαγορές. Πριν δύο χρόνια, το σύνολο των κερδών από χρηματιστηριακές επενδύσεις βιοτεχνολογικών εταιριών δεν ξεπερνούσαν τα πέντε δισ. δολάρια... Η προσδοκία μάλιστα πως η περαιτέρω έρευνα και μελέτη του ανθρώπινου γενετικού υλικού θα προκαλέσει τη δημιουργία αποτελεσματικών γενετικών θεραπειών για πλήθος ασθενειών, που σήμερα θεωρούνται ανίατες, είναι σίγουρο πως θα δώσει περαιτέρω ώθηση στις έρευνες ιδιωτικών επιστημονικών κέντρων και πως θα κάνει ακόμη πιο φρενήρη την κούρσα των βιοτεχνολογικών εταιριών στις χρηματαγορές. Χαρακτηριστική μία πρόσφατη σχετική έρευνα των ερευνητών Μπομπ Τόπερλ και Κέβιν Μέρφι του πανεπιστημίου του Σικάγο. Σύμφωνα μ' αυτή, η ανακάλυψη μιας αποτελεσματικής θεραπείας κατά του καρκίνου εκτιμάται πως θα προκαλούσε αρχικά κέρδη τουλάχιστον 47 τρισ. δολαρίων στην αμερικανική οικονομία!

Ομως, ακόμη και εάν αργήσει μία γονιδιακή θεραπεία για τον καρκίνο, πολλές βιοτεχνολογικές φαρμακολογικές εταιρίες προσανατολίζουν την έρευνά τους στην εξεύρεση μιας σειράς φαρμάκων σε άλλου τύπου ασθένειες, κυρίως αυτές που σχετίζονται με τα γηρατειά. Ο λόγος είναι απλός... Σύμφωνα με έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, αν σήμερα ο αριθμός των ατόμων ηλικίας άνω των 65 χρόνων έφθανε πριν δύο χρόνια τα 550.000.000 άτομα, το 2020 οι 65 χρονών και άνω υπολογίζεται πως θα ξεπερνούν το ένα δισ.! Με λίγα λόγια, η έρευνα της αγοράς προσανατολίζει, εάν δεν καθορίζει, το προς πού θα στραφεί η επιστημονική έρευνα...

Η δρ. Σου Μέγιερ, διευθύντρια του ανεξάρτητου ερευνητικού κέντρου «Genewatch», δήλωσε χτες στο BBC:«Το πραγματικά ενοχλητικό γεγονός είναι πως το ανθρώπινο γενετικό υλικό πέφτει ολοένα και ταχύτερα στα χέρια ιδιωτών. Ετσι, η επιστήμη καθοδηγείται από ιδιωτικά συμφέροντα που αποσκοπούν στη μεγιστοποίηση κερδών παρά στην εξεύρεση αποτελεσματικών φαρμάκων για τη δημόσια υγεία»!

Μετά απ' όλα αυτά προβάλλει ακόμη πιο κρίσιμο το ακόλουθο ερώτημα: Εχει κάποιος και ποιος δικαιώματα πάνω στο ανθρώπινο γενετικό υλικό;

Πολλοί επιστήμονες υποστηρίζουν πως τα πρώτα στοιχεία πάνω στο ανθρώπινο γενετικό υλικό, οι μακρές σειρές δεδομένων που σχηματίζονται από τις χημικές βάσεις, γνωστές με τα γράμματα G, A, T, C, δε θα έπρεπε να είναι αντικείμενο για την παροχή άδειας πατέντας. Εντούτοις, όπως αναφέραμε και παραπάνω, πολλές άδειες ευρεσιτεχνίας έχουν δοθεί για τον καθορισμό της ταυτότητας και μέρους της λειτουργίας ενός γονιδίου! Το επιχείρημα που προβάλλουν πολλές εταιρίες είναι πως η προστασία πατέντας είναι ο μοναδικός τρόπος για την εξεύρεση «κρίσιμων χρηματοδοτικών πόρων» για τη διενέργεια ερευνών... Αλλά οι επικριτές αυτής της άποψης θεωρούν πως η επέκταση των αδειών ευρεσιτεχνίας πάνω στη γενετική θα εμποδίσουν - αν δεν εμποδίζουν ήδη - την επιστημονική έρευνα.

Ο Δρ Κράιγκ Βέντερ, ο πρόεδρος της ερευνητικής εταιρίας γενετικής ΣΕΛΕΡΑ, έσπευσε και χτες να δηλώσει πως «δεν έχει μεγάλη σημασία» ποιος έχει δικαίωμα πάνω στο ανθρώπινο γενετικό υλικό, με το επιχείρημα ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά στο γονιδίωμά τους. Εντούτοις, ο Βέντερ, ένας απ' τους επιστήμονες που συμμετείχε στα πρώτα στάδια του διεθνούς επιστημονικού δικτύου επιστημόνων και ίδρυσε προ τριών - τεσσάρων ετών την ιδιωτική εταιρία ΣΕΛΕΡΑ, ήταν απ' αυτούς που «αξιοποίησε» και αξιοποιεί «επιχειρηματικά» τις προόδους της βιοτεχνολογίας, «παραχωρώντας» για παράδειγμα τα δεδομένα των τραπεζών γενετικών βάσεων ή την πρόσβαση σε «βιβλιοθήκες» γενετικού τύπου σε συναδέλφους του επιστήμονες, διάφορα ερευνητικά κέντρα και... φυσικά εταιρίες, έναντι αδρής «συνδρομής» (δηλαδή... αμοιβής).