Με ταχύτατους ρυθμούς διευρύνεται ο αναλφαβητισμός σε πολύ μεγάλα τμήματα του πληθυσμού στον καπιταλιστικό κόσμο. Πέρα από τις ΗΠΑ, που το φαινόμενο είναι γνωστό και καταγεγραμμένο εδώ και χρόνια, τα στοιχεία για τη γειτονική μας Ιταλία είναι εξίσου ενδεικτικά.

Σύμφωνα με το Αθηναϊκό Πρακτορείο και με βάση στοιχεία απογραφής του 2001 που παρουσιάζονται από την έρευνα για τους αναλφάβητους του πανεπιστημίου Καστέλ Σαντ Αντζελο, στη χώρα υπάρχουν περισσότεροι αναλφάβητοι (12%) παρά πτυχιούχοι (7,5%). Και τα στοιχεία συνεχίζονται: «Το 20% - 25% του πληθυσμού που τελειώνει το Γυμνάσιο δε γνωρίζει ούτε γραφή, ούτε ανάγνωση. 36.000.000 Ιταλοί που έχουν τελειώσει το Γυμνάσιο (δηλαδή μέχρι Γ' ελληνικού Γυμνασίου), είναι αγράμματοι και αποτελούν το 66% του πληθυσμού από ηλικίας 6 ετών και άνω. Αγραμματοσύνη και αναλφαβητισμός εστιάζονται κυρίως στο νότο: Σε εννέα περιφέρειες (σχεδόν όλες στη νότια Ιταλία) παρουσιάζεται το μεγαλύτερο ποσοστό αναλφαβητισμού, με πρώτη την περιφέρεια της Βασιλικάτα με 13,8%, δεύτερη την Καλαβρία με 13,2% και ακολουθούν οι περιφέρειες Μολίζε με 12,2%, της Σικελίας με 11,3%, της Απουλίας 10%, Αμπρούτσο 9,8%, Καμπάνια (Νάπολη) 9,3%, Σαρδηνία 9,1% και Ούμπρια 8,4%.

Τα στοιχεία είναι καταλυτικά και επιβεβαιώνουν το διχασμό των σύγχρονων καπιταλιστικών κοινωνιών, σε όλα τα επίπεδα: Από τη μια, μια μερίδα συγκεντρώνει πλούτο, γνώσεις και ευημερία, και από την άλλη μεγάλες κοινωνικές κατηγορίες ζουν σε συνθήκες οικονομικής ανέχειας, πνευματικής υποβάθμισης και γενικευμένης ανασφάλειας. Οι κοινωνικές ανισότητες δεν αφορούν μόνο περιπτώσεις όπως αυτές των Βορειοαφρικανών μεταναστών δεύτερης και τρίτης γενιάς στη Γαλλία. Είναι βασικό στοιχείο του ίδιου του καπιταλιστικού συστήματος, το οποίο αναπαράγεται μέσα από τις ίδιες του τις αντιθέσεις, στηρίζεται και αναπτύσσεται από τις αντιθέσεις που το ίδιο δημιουργεί.