Ονομάστηκε «ιρλανδικό θαύμα» κάποιοι, πιο θερμόαιμοι, έκαναν λόγο για την «κέλτικη τίγρη», αναφερόμενοι στην πορεία της ιρλανδικής οικονομίας τη δεκαετία του '90. Οικονομολόγοι, πολιτικοί του ευρέος φάσματος από το κλασικό συντηρητικό στρατόπεδο, τη σοσιαλδημοκρατία, έως την «κεντροαριστερά», πρότειναν το «μοντέλο» της Ιρλανδίας σε όλες τις χώρες - μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Στην Ελλάδα εκπρόσωποι της Νέας Δημοκρατίας, του ΠΑΣΟΚ, αλλά και του ΣΥΝ συνηγορούν ότι και η χώρα μας πρέπει να ακολουθήσει τον ίδιο δρόμο.

Πράγματι, ορισμένοι δείκτες της ιρλανδικής οικονομίας παρουσίασαν, στο διάστημα από το 1994 έως το 2001, εντυπωσιακή εξέλιξη. Παραδείγματος χάριν, το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν αυξήθηκε το 1994 κατά 5,8% και τα επόμενα χρόνια ακολούθησε μια ανοδική πορεία (το 1995 9,8%, το 1996 8,1%, το 1997 10,8%, το 1998 8,5%, το 1999 10,7%, το 2000 9,2%) (1).

Εξίσου θεαματική ήταν η εξέλιξη του κατά κεφαλήν εισοδήματος. Το 1991 το μέσο κατά κεφαλήν εισόδημα στην Ιρλανδία ήταν το 77% του μέσου όρου της ΕΕ, ενώ το 2003 έφτασε στο 123%.

Βεβαίως, στην περίπτωση της Ιρλανδίας ισχύει απολύτως ότι οι αριθμοί μπορεί να ευημερούν, αλλά οι άνθρωποι να δυστυχούν.

Πίσω από κάθε δείκτη «ανάπτυξης» και «ευημερίας» κρύβεται μια πραγματικότητα τελείως διαφορετική. Φτώχεια, υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου των εργαζομένων, ένταση της εκμετάλλευσης, διάλυση των κοινωνικών υπηρεσιών, περιθωριοποίηση μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού, είναι η άλλη όψη του «ιρλανδικού θαύματος».

Πριν δούμε τι κρύβεται πίσω από το «ιρλανδικό θαύμα» πρέπει να σημειώσουμε ότι ο σημαντικότερος παράγοντας της «ανάπτυξης» στην Ιρλανδία ήταν η αθρόα είσοδος ξένων κεφαλαίων (κυρίως αμερικανικών) και ειδικότερα στους κλάδους της πληροφορικής και του φαρμάκου. Βεβαίως, για να αποφασίσουν τα αμερικανικά μονοπώλια να κάνουν τις επενδύσεις τους, έπρεπε να υπάρξουν κάποιες προϋποθέσεις.

Οι συμφωνίες που κλείστηκαν σε εθνικό, κλαδικό και επιχειρησιακό επίπεδο μεταξύ εργοδοτών, εργατικών συνδικάτων και κυβέρνησης για μισθολογικούς περιορισμούς και τη δημιουργία «ευέλικτου» εργατικού δυναμικού ήταν η πρώτη απ' αυτές τις προϋποθέσεις. Παράλληλα, οι κυβερνήσεις της Ιρλανδίας, από τα τέλη της δεκαετίας του '80, προώθησαν με ιδιαίτερο ζήλο περιοριστικές δημοσιονομικές πολιτικές για τα λαϊκά στρώματα, με ελάχιστη φορολόγηση του μεγάλου κεφαλαίου και των επιχειρηματικών κερδών και μεταρρυθμίσεις στο σύστημα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, αλλά και το σύστημα Κοινωνικής Ασφάλισης, με αποτέλεσμα την πλήρη απαξίωσή τους.

Ενα τέτοιο περιβάλλον απαιτούσαν οι «επενδυτές» και όταν στις αρχές της δεκαετίας του '90 ωρίμασαν οι συνθήκες άρχισαν το «παιχνίδι».

Εκείνη την εποχή, τα αμερικανικά μονοπώλια στους κλάδους των νέων τεχνολογιών βρίσκονταν στην εποχή των «παχιών αγελάδων». Αναζητώντας νέες αγορές, όπως η Ευρωπαϊκή Ενωση, έστησαν στην Ιρλανδία το ορμητήριο για την κατάκτησή τους. Η εγκατάσταση της εταιρίας INTEL, το 1990, ήταν το έναυσμα. Μέσα σε λίγα χρόνια, από το 1991 έως το 1994, εγκαταστάθηκαν στην Ιρλανδία ορισμένες από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις του κλάδου της πληροφορικής και των ηλεκτρονικών υπολογιστών, όπως η Gateway, η Dell, η Apple, η Hewlett - Packard, η Fujitsu, η Analog Devices, η Microsoft, η Lotus, η Siemens - Nixdorf κ.ά.

Το αποτέλεσμα αυτής της επενδυτικής πλημμυρίδας ήταν να αυξηθεί το μερίδιο των αμερικανικών επιχειρήσεων στις συνολικές πάγιες επενδύσεις από το 33% (στις αρχές της δεκαετίας του '90) στο 66% στο τέλος της.

Οπως και σε κάθε ανάλογη περίπτωση, το ερώτημα που ανακύπτει είναι: «Ανάπτυξη για ποιον;». Από την απάντηση σ' αυτό το ερώτημα φαίνεται καθαρά ότι δίπλα σ' αυτούς που ωφελήθηκαν (και ωφελήθηκαν πολύ) είναι οι πολύ περισσότεροι που έχασαν (και έχασαν πολλά).

Σ' αυτή την περίοδο, της εντυπωσιακής εξέλιξης των δεικτών της «ανάπτυξης», παρατηρούμε μια μεγάλη όξυνση των κοινωνικών ανισοτήτων στην Ιρλανδία. Ενώ το 1987 το μερίδιο των μισθών στο συνολικό κοινωνικό εισόδημα βρισκόταν στο 71%, το 2000 υποχώρησε στο 58%. Σ' όλη τη δεκαετία του '90 οι μισθοί έμειναν καθηλωμένοι. Σήμερα, ο ένας στους τέσσερις Ιρλανδός εργαζόμενος αμείβεται με λιγότερες από 150 λίρες.

Η κυβέρνηση της Ιρλανδίας με το πρόγραμμα Partnership 2000 επέβαλε αυξήσεις στους μισθούς (από το 2000 και μετά) κατά 1% το χρόνο!

Την ίδια ώρα το ποσοστό κέρδους των αμερικανικών μονοπωλίων ξεπερνά το 25% το χρόνο. Ενώ κατά το μεγαλύτερο μέρος αυτά τα κέρδη είναι ουσιαστικά αφορολόγητα, αφού ο συντελεστής φορολόγησης των επιχειρηματικών κερδών μειώθηκε από 40% σε 20%. Το ίδιο διάστημα, μειώθηκαν θεαματικά οι ασφαλιστικές εισφορές των εργοδοτών, μειώθηκαν σε τρέχουσες τιμές από 3,2% του ΑΕΠ (το 1988) σε 2,7% το 1996 (το χαμηλότερο σ' ολόκληρη την ΕΕ).

Η ένταση της εκμετάλλευσης της εργατικής τάξης πήρε νέες μεγαλύτερες διαστάσεις, ιδιαίτερα στους κλάδους όπου έγιναν οι ξένες επενδύσεις. Συγκεκριμένα στους τρεις κλάδους που κυριαρχούνται από το αμερικανικό κεφάλαιο (πληροφορική, ηλεκτρονικά, φάρμακα) ο όγκος της παραγωγής αυξήθηκε κατά 375% (τη δεκαετία 1990 - 1999), ενώ η απασχόληση αυξήθηκε μόνο κατά 73%. Αποτέλεσμα αυτού είναι η παραγωγή ανά εργαζόμενο να αυξηθεί κατά 215%!

Παράλληλα, η Ιρλανδία παρουσιάζει το τέταρτο χαμηλότερο επίπεδο κατά κεφαλήν δαπανών στην Υγεία στην ΕΕ. Συγκεκριμένα, μεταξύ 1980 και 1996, η Ιρλανδία μείωσε τις δημόσιες δαπάνες για την Υγεία κατά 20%, ενώ ο αριθμός των νοσοκομειακών κλινών μειώθηκε, σε βαθμό που η χώρα να κατέχει την τελευταία θέση ως προς αυτό το δείκτη μεταξύ των χωρών - μελών της ΕΕ.

Ηδη, μετά την κατάρρευση των εταιριών νέας τεχνολογίας στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης, οι συνέπειες στην πορεία της ιρλανδικής οικονομίας άρχισαν να γίνονται αισθητές από το 2001. Η άνοδος της ανεργίας, η μεγάλη κρίση της στέγης, το μεγαλύτερο ποσοστό φτώχειας στην Ευρωπαϊκή Ενωση (το 29% του πληθυσμού ζει κάτω από το όριο της φτώχειας) είναι μερικά μόνο στοιχεία που έχουν διαλύσει το μύθο της «κέλτικης τίγρης». Παρ' όλα αυτά, οι εγχώριοι θιασώτες του «ιρλανδικού θαύματος» επιμένουν.

Το «ιρλανδικό θαύμα» αποδεικνύει ότι η λύση για τους εργαζόμενους δε βρίσκεται στην υποστήριξη παρόμοιων μοντέλων «κοινωνικού εταιρισμού» και «κοινωνικής Ευρώπης», αλλά στην πάλη σε εθνικό και διεθνές επίπεδο για τη συνολική ανατροπή της εξουσίας των μονοπωλίων, τη ρήξη και την αποδέσμευση από τους ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς, όπως η Ε.Ε.

(1) Στοιχεία για το άρθρο αυτό αντλήθηκαν από το άρθρο του Βασίλη Οψιμου στην «Κομμουνιστική Επιθεώρηση» (τεύχος 4 του 2004).