«Διαβάζετε εφημερίδες», διδάσκουν οι παλιότεροι δημοσιογράφοι τους νεότερους. Ομως, τα πράγματα σήμερα επιβάλλουν να ακολουθήσουμε τη σύσταση του καθηγητή Εμ. Κριαρά, που έγινε στο διήμερο (Σαββατοκύριακο) συνέδριο του Μορφωτικού Ιδρύματος της ΕΣΗΕΑ με τίτλο «Δημοσιογραφία και Γλώσσα»: «διαβάζετε λογοτεχνία», αφού η «γεύση» που άφησε το συνέδριο ήταν μάλλον «πικρή» για το επίπεδο του δημοσιογραφικού λόγου σήμερα.

Οι στόχοι του συνεδρίου ήταν η διερεύνηση του ερωτήματος αν υπάρχει κρίση του δημοσιογραφικού λόγου και της γλώσσας, να επισημανθούν τα συμπτώματα της κρίσης και να εξηγηθούν τα αίτιά της. Επίσης, να εγκαινιαστεί ένας σχετικός διάλογος ανάμεσα στην επιστημονική κοινότητα, στους δημοσιογράφους και στο κοινό.

Το επίπεδο των δεκάδων ομιλητών, πανεπιστημιακών και δημοσιογράφων και οι αναλύσεις τους βοήθησαν στην επίτευξη των τριών πρώτων στόχων. Η μικρή συμμετοχή όμως δημοσιογράφων και κοινού - αν εξαιρέσουμε τους φοιτητές των κρατικών δημοσιογραφικών σχολών και μερικούς «ρομαντικούς» - δείχνει ότι χρειάζονται να γίνουν πολλά για την έναρξη αυτού του διαλόγου.

Ο Εμ. Κριαράς - η ομιλία του διαβάστηκε γιατί ο ίδιος απουσίαζε - έθεσε σαν βασική προϋπόθεση της σωστής γλωσσικής χρήσης το «να μιλούμε και να γράφομε όσο γίνεται φυσικότερα και χωρίς επιτήδευση». Αναλύοντας αυτή την προϋπόθεση και φέρνοντας παραδείγματα από τον τρέχοντα δημοσιογραφικό λόγο διαπίστωσε, ότι «πολλοί από τους σημερινούς δημοσιογράφους ούτε στα χρόνια των σπουδών τους, ούτε αργότερα στη δημοσιογραφική τους απασχόληση, είχαν την ευκαιρία να κατατοπιστούν ικανοποιητικά στα θέματα του γραπτού μας λόγου. Η δημοσιογραφική γλώσσα κατά συνέπεια είναι συχνά και σήμερα ακανόνιστη, καμιά φορά συγκεχυμένη και ακαλαίσθητη».

Προχωρώντας περισσότερο ο καθηγητής Δ. Μαρωνίτης σημείωσε πως για την ευτέλεια της νεοελληνικής γλώσσας, οι δημοσιογράφοι δεν έχουν μεγαλύτερες ευθύνες από τους πολιτικούς, ορισμένους συγγραφείς και δικαστές.

Η ποικιλία του δημοσιογραφικού λόγου έχει, κατά τον καθηγητή Σ. Χατζησαββίδη, ιστορικοϊδεολογικές αιτίες, που προκύπτουν από τη στάση των προοδευτικών και συντηρητικών διανoουμένων στη διαμάχη μεταξύ δημοτικής και καθαρεύουσας. Ενώ η καθηγήτρια Α. Φραγκουδάκη σημείωσε ότι οι κοινωνικοί κανόνες παραγωγής του δημοσιογραφικού λόγου σχετίζονται με την ύπαρξη ή μη της δημοκρατίας.

Σύμφωνα με τον δημοσιογράφο και συγγραφέα Θ. Καρζή, σήμερα η γλώσσα έχει απελευθερωθεί από το να είναι αυτοσκοπός όπως ήταν κάποτε, ενώ για τα «μαργαριτάρια» των δημοσιογράφων δε φταίει φυσικά η γλώσσα, αλλά η περιορισμένη γνώση της εκ μέρους τους. Και κάλεσε σε αντίσταση στον πολιτιστικό ιμπεριαλισμό, υπενθυμίζοντας πως η δημοσιογραφική γλώσσα εξακολουθεί να αποτελεί βασικό «όχημα» της γλωσσικής καθοδήγησης του λαού.