Τις κοινωνικές και πολιτικές πτυχές της Επανάστασης του 1821, που φέτος συμπληρώθηκαν 183 χρόνια από την κήρυξή της, επιχειρεί να προσεγγίσει η εκπομπή «Ποιητική Αδεία» που επιμελείται και παρουσιάζει ο Γιώργος Μηλιώνης, την Κυριακή 6 με 8 το απόγευμα στον «902 ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΣΤΑ FM». Καλεσμένη του η Δώρα Μόσχου, μέλος του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ.

Η Επανάσταση του 1821 υπήρξε το μείζον γεγονός για τον Ελληνισμό στη διάρκεια του 19^ου αιώνα, όχι μόνο διότι από τη νικηφόρα έκβασή της δημιουργήθηκε το νέο ελληνικό κράτος, αλλά και διότι οι διαδικασίες, εσωτερικές και εξωτερικές που οδήγησαν στη δημιουργία αυτού του κράτους, έθεσαν τη σφραγίδα τους και καθόρισαν τις κοινωνικές εξελίξεις των επόμενων δεκαετιών και θα αποτολμούσαμε να πούμε και μέχρι τώρα, κατά τρόπο αποφασιστικό.

Η Επανάσταση, όμως, υπήρξε σπουδαιότατο γεγονός και για έναν άλλο λόγο: Ηταν η πρώτη επανάσταση που «έσπασε» την τρομοκρατία της τότε «νέας τάξης» που άκουγε στο όνομα Ιερά Συμμαχία.

Οι κλαγγές των όπλων, ο φοβερός ήχος των σπαθιών, τα ποδοβολητά των αλόγων και η βουή των κανονιών, ανάμεσα στα ψιθυριστά λόγια του όρκου των Φιλικών και τις άγριες κραυγές της μάχης, στις «συνομιλίες» της Ιστορίας με τις αυστηρές μορφές των καπεταναίων, αλλά και το πέρασμά της από των «Ψαρών της ολόμαυρη ράχη», έδειξαν, όπως χαρακτηριστικά υπογραμμίζεται στη φετινή ανακοίνωση της ΚΕ του ΚΚΕ για το 1821, ότι ο λαός μπορεί να σαρώσει τη μοιρολατρία, μπορεί να επιβάλει το δίκιο του, αν το θελήσει και δράσει.

Η Επανάσταση του 1821 συνέβη τη στιγμή που οξύνθηκαν οι αντιθέσεις σε μια σειρά αλληλοσυσχετιζόμενους εσωτερικούς και εξωτερικούς παράγοντες. Αυτές οι διαδικασίες, άλλοτε αργόσυρτες άλλοτε πιο γοργές, κορυφώθηκαν στην πεντηκονταετία 1770-1820. Η όξυνση των αντιθέσεων και η ωρίμανση μιας σειράς παραγόντων οδήγησαν στην Επανάσταση. Ο κύριος όμως παράγοντας ήταν η αποφασιστικότητα των λαϊκών μαζών για οργάνωση και δράση. Αυτή η αποφασιστικότητα ήταν θεμελιωμένη πάνω στον ποτισμένο με το ίδιο του το αίμα, λόγο του Ρήγα Φεραίου που στα τέλη του 18^ου αιώνα, ύψωσε το λάβαρο της επανάστασης δίνοντας απάντηση, ταυτόχρονα και στο δίλημμα «πρώτα μόρφωση και ύστερα εξέγερση ή αντίστροφα;». Η απάντηση ήταν επανάσταση στηριγμένη σε διαφωτιστικό έργο μεγάλης δημοκρατικής πνοής.