Σε έναν γαλαξία 7,5 δισεκατομμύρια έτη φωτός μακριά, μια υπερμεγέθης μαύρη τρύπα εκτοξεύει ρεύματα μαγνητισμένου πλάσματος (ιονισμένη κατάσταση της ύλης) σε έκταση ίση με 140 διαμέτρους του Γαλαξία! Αυτή η τεράστια κοσμική δομή, που ονομάστηκε Πορφυρίων, από τον ομώνυμο γίγαντα της ελληνικής μυθολογίας, περιέχει τα μεγαλύτερα τζετ εκτοξευόμενης ύλης από μαύρη τρύπα που έχουν εντοπιστεί από τους αστρονόμους.

Οι μαύρες τρύπες περιστασιακά δημιουργούν τέτοιες ροές όταν καταβροχθίζουν μεγάλες ποσότητες ύλης. Ολη η ύλη - αέρια, σκόνη, άστρα - που πλησιάζει τη μαύρη τρύπα συσσωρεύεται αρχικά σε έναν δίσκο που περιστρέφεται γύρω της και καθώς υπόκειται σε τεράστιες βαρυτικές δυνάμεις ιονίζεται, λάμπει έντονα και μετασχηματίζεται σε ένα πυκνό πλάσμα, που αναδεύεται υπό την επίδραση μαγνητικών πεδίων. Αν η μαύρη τρύπα περιστρέφεται γύρω από τον άξονά της μπορεί να μορφοποιήσει αυτά τα μαγνητικά πεδία σε στενούς κώνους, που η μύτη τους ξεκινά από τους πόλους περιστροφής της τρύπας. Η περισσότερη ύλη που θα βγει από τον δίσκο θα πέσει μέσα στην τρύπα, αλλά ένα μικρό μέρος της θα συλληφθεί από αυτά τα κωνικά μαγνητικά πεδία και θα εκτιναχθεί με μεγάλη ταχύτητα μακριά, σχηματίζοντας δύο ευθεία αντιδιαμετρικά ρεύματα ύλης.

Αυτά τα τζετ χρησίμευαν εδώ και δεκαετίες στους αστρονόμους για να εντοπίζουν μαύρες τρύπες, που αλλιώς θα ήταν αόρατες για τα τηλεσκόπια. Στην πορεία όμως απέκτησαν και αυτούσια σημασία, καθώς η έντονη θερμότητα που εκπέμπουν μερικές φορές εμποδίζει τα γύρω αέρια να συμπυκνωθούν και να σχηματίσουν νέα άστρα. Αυτή η επίδραση θεωρούνταν περιορισμένη και σίγουρα μέσα στα όρια των γαλαξιών όπου βρίσκονται οι μαύρες τρύπες. Ομως μια νέα εκτεταμένη έρευνα παρατήρησης του ουρανού εντόπισε περισσότερα από 10.000 τέτοια τζετ, προερχόμενα από υπερμεγέθεις μαύρες τρύπες στο κέντρο γαλαξιών, κορυφαίο μεταξύ των οποίων είναι ο Πορφυρίωνας.

Ο Πορφυρίωνας είναι τόσο μεγάλος και παλιός, που ορισμένοι αστρονόμοι θεωρούν ότι μπορεί να έχει παίξει αξιόλογο ρόλο στη διαμόρφωση της γύρω απ' αυτόν περιοχής του σύμπαντος. Ο προηγούμενος κάτοχος του ρεκόρ ήταν ο σχηματισμός Αλκυονεύς (ο πρεσβύτερος των μυθολογικών γιγάντων), που εκτείνεται όσο 100 διάμετροι του Γαλαξία, έχοντας μήκος 16 εκατομμυρίων ετών φωτός. Αλλά ο Αλκυονέας πέρα από μικρότερος σε μέγεθος είναι και μικρότερος σε ηλικία, άρα η επίδρασή του εκτιμάται ότι θα ήταν μικρότερη.

Τα ρεύματα του Πορφυρίωνα υπολογίζεται ότι περιέχουν ύλη ισοδύναμη με τρισεκατομμύρια ήλιους και η θερμοκρασία τους ξεπερνά το ένα εκατομμύριο βαθμούς Κελσίου. Ισως γι' αυτό να μην εμπόδισαν απλώς τον σχηματισμό νέων άστρων στην πορεία τους, αλλά και γαλαξιών. Μπορεί ακόμα να τροφοδότησαν με ύλη το κοσμικό δίκτυο, δηλαδή το δίκτυο από σχετικά πλούσια σε ύλη νήματα και σχεδόν κενές κοιλότητες που σχηματίζει τη μεγαλύτερης κλίμακας δομή του ορατού σύμπαντος.

Για να κατανοήσουν καλύτερα την επίδραση που έχουν τέτοια τζετ, οι ερευνητές θα πρέπει να διευρύνουν τον κατάλογο δομών σαν τον Πορφυρίωνα. Η μελέτη που τον παρουσίασε πριν λίγο καιρό κάλυψε μόλις το 15% του ουρανού, αφήνοντας ανοιχτό να υπάρχουν ακόμα πολλές δεκάδες χιλιάδες τέτοια τζετ, ίσως και κάποιο ακόμα μεγαλύτερο από τον Πορφυρίωνα. Είναι δύσκολο να υπολογιστεί ο αριθμός τους, καθώς οι συνθήκες που παράγουν αυτά τα πανίσχυρα τζετ δεν έχουν πλήρως κατανοηθεί.

Ο εντοπισμός αυτών των δομών είναι μια απόδειξη των ικανοτήτων των σύγχρονων τηλεσκοπίων. Το μέγεθός τους είναι τέτοιο, που δεν μπορούν να εντοπιστούν στο στενό πεδίο των περισσότερων ισχυρών τηλεσκοπίων. Για να τις εντοπίσουν, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν ένα ευρωπαϊκό δίκτυο ραδιοτηλεσκοπίων, το LOFAR, που παρατηρεί σε μήκος κύματος δύο μέτρων. Οταν εντόπισαν τον Πορφυρίωνα στράφηκαν σε δύο άλλα τηλεσκόπια, το Γιγαντιαίο Ραδιοτηλεσκόπιο Μήκους Κύματος Ενός Μέτρου στην Ινδία και το παρατηρητήριο «W. M. Keck» στη Χαβάη, για να μελετήσουν τον γαλαξία που παρήγαγε αυτήν την τεράστια κοσμική δομή.