Ο 40χρονος Δημήτρης Χριστοδούλου, σε φωτογραφία του 1964, η οποία δημοσιεύεται στη συνέντευξη, που δίνει στον 21χρονο Φώντα Λάδη, μαζί με το απόκομμα της εφημερίδας (Αρχείο «Ριζοσπάστη»)

Οταν η ποίησή του έχει αποδεδειγμένα επιτελέσει τον ταξικό σκοπό της και δεν έχει γίνει φερέφωνο του αστικού συστήματος, αλλά παραμένει η φωνή και ο οδηγητής του προλεταριάτου, αποφαίνεται:

«Από το 1930 και δώθε το σύστημα είναι φασιστικό. Εχουμε, δηλαδή, μία απόπειρα και μία πραγμάτωση πειθάρχησης του προλεταριάτου, κάτω από τις κατεστημένες, καταπιεστικές δυνάμεις, οι οποίες δεν δέχονται τον διάλογο, αλλά επιχειρούν τον μονόλογο και την επιβολή. Ο ποιητής δεν προέρχεται από τις λεγόμενες κυρίαρχες τάξεις, προέρχεται από τις καταπιεζόμενες.

Οι διαδικασίες αυτές, οι επαναστατικές κι οι αντιστασιακές δεν γίνονται με την ανάλυση των απωθημένων, αλλά με την ανάλυση των φαινομένων. Τα φαινόμενα είναι αιτιοκρατούμενα, σύμφωνα με την νεότερη διαλεκτική, κυρίως την μαρξιστική. Συνεπώς, αφού γνωρίζουμε την αιτία, η λύση είναι δυνατή.

Ο Δημήτρης Χριστοδούλου είναι ένας ποιητής του μεσοδιαστήματος. Το οποίο ορίζεται από τη φασιστική περίοδο, στην μεταφασιστική ή στην απόλυτα δημοκρατική που έρχεται ή στην αταξική».

Τον Αύγουστο του 1964, ο μόλις 21χρονος Φώντας Λάδης, πρωτόβγαλτος δημοσιογράφος, συναντάει τον 40χρονο Δημήτρη Χριστοδούλου, ο οποίος έχει τα διπλά χρόνια του. Του παίρνει συνέντευξη, ως συντάκτης της προδικτατορικής εφημερίδας «Η Αυγή» (Κυριακή, 9 Αυγούστου 1964), η οποία φιλοξενείται στις σελίδες «ΓΡΑΜΜΑΤΑ - ΤΕΧΝΕΣ - ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ». Είναι η τρίτη μιας σειράς ερευνών με συγγραφείς και ποιητές. Τα στοιχεία της:

Ο 40χρονος Δημήτρης Χριστοδούλου, σε φωτογραφία του 1964, η οποία δημοσιεύεται στη συνέντευξη, που δίνει στον 21χρονο Φώντα Λάδη, μαζί με το απόκομμα της εφημερίδας (Αρχείο «Ριζοσπάστη»)

ΤΙΤΛΟΣ: «Μιλήστε για το έργο σας και για τα μελλοντικά σας σχέδια...»

ΥΠΟΤΙΤΛΟΣ: «ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ: ΔΥΟ ΘΕΑΤΡΙΚΑ ΕΡΓΑ, ΜΙΑ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΑ ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ: "ΠΡΟΜΑΧΟΙ" ΚΑΙ ΤΡΕΙΣ ΝΕΕΣ ΚΩΜΩΔΙΕΣ»

Στον πρόλογο, σημαίνεται η αφορμή: Η κυκλοφορία σ' έναν τόμο των ποιημάτων του ερωτώμενου - αναφέρονται καταλεπτώς -, που τυπώθηκαν σε ξεχωριστές συλλογές, από το 1954 έως το 1964: «Ποιήματα. Χίλια εννιακόσια πενήντα τέσσερα. Χίλια εννιακόσια εξήντα τέσσερα» (εκδόσεις Ζάρβανος, 1964). Η πρώτη εμφάνισή του γίνεται, με το ποίημα «Νυχτοφύλακες», το 1952, στο θεσσαλονικιώτικο περιοδικό «Μακεδονικά Γράμματα». Το μεγαλύτερο μέρος της συνομιλίας τους:

«-- Τι ετοιμάζετε στο άμεσο μέλλον, κ. Χριστοδούλου;

-- Αυτή τη στιγμή υπάρχουν στο τυπογραφείο και σε λίγο θα εκδοθούν δυο θεατρικά μου έργα. Και στα δύο κράτησα την αγωγή της τραγωδίας. Δηλαδή, στην έναρξη, στη λήξη και σε άλλες ''γενικές γραμμές'', ενώ παράλληλα τα προώθησα συνολικά στο σύγχρονο χώρο αναζητήσεων. Το πρώτο από τα δύο αυτά θεατρικά έργα είναι ο ''Αίγισθος'' που έχει ολοκληρωθεί το 1957. Το είχε προγραμματίσει ο Δαμιανός για την ''Πορεία'', το ταλαιπώρησε για τρία χρόνια και τελικά ανέβασε τα ''Κόκκινα φανάρια''... Το ''Τόξο'' περιστρέφεται γύρω από το θέμα του Φιλοκτήτη. Ο Οδυσσέας και ο Νεοπτόλεμος συγκρούονται για το αν πρέπει να πάρουν με την βία το τόξο, που κατέχει ο γερο-Φιλοκτήτης - ένα τόξο, που αφού εξολοθρεύει όλους τους αντιπάλους, στο τέλος γυρίζει και σκοτώνει και τον ίδιο τον κάτοχό του - και που αυτός θέλει να το κρατήσει και να μην πέσει στα χέρια κανενός, σ' οποιοδήποτε στρατόπεδο κι αν ανήκει. Το ''Τόξο'' προεκτείνεται στους χώρους του απόλυτου όπλου.

Ο Φώντας Λάδης, νεαρός δημοσιογράφος, την ίδια χρονιά, συζητάει με τον Δανό μεταφραστή Ολε Βαν Ολσεν (Αρχείο Φώντα Λάδη)

-- Και ο Αίγισθος;

-- Ο ''Αίγισθος'' καταρρίπτει την αθανασία των αρχηγών. Διαψεύδει τελικά και την αθανασία όλων. Στο έργο πέφτουν ένα - ένα όλα τα ερείσματα του μεγάλου αυτού μύθου.

-- Από καθαρά ποιητική παραγωγή, τι έχετε έτοιμο;

-- Αυτή τη στιγμή είναι έτοιμη μια μεγάλη συλλογή, που τη λέω ''Πρόμαχοι''. Δεν αναφέρομαι μόνο σε γεγονότα εκείνης της εποχής. Προσπάθησα να μεταφέρω το πάθος της Εθνικής Αντίστασης. Αυτό που συμβαίνει κατά καιρούς στην Ελλάδα, είναι κάτι το τρομερό. Υπάρχει εδώ αυτός ο άκαμπτος αυχένας, που σου γεννάει συναισθήματα θαυμασμού, αλλά και τρόμου μπροστά στο άγριο μεγαλείο του. Στους ''Προμάχους'' δεν ακολουθώ τον αντιστασιακό φολκλορισμό. Δίνω το ίδιο το πνεύμα της Αντίστασης ενάντια και στον εσωτερικό εχθρό. Νόμισα πως αυτός είναι ο καλύτερος δρόμος.

Από ένα ταξίδι στην Ευρώπη διαπίστωσα τη διαφορά τρόπου αντίδρασης, ανάμεσα σε μας και στους άλλους λαούς. Νομίζω πως εκεί μπορεί η πνευματική τους αγωγή να έχει φτάσει πολύ ψηλά, όμως πολλοί απ' αυτούς που θέλουν να ξεφύγουν απ' την θέση του αστού στην πράξη είναι πάντα αστοί και επομένως δύσκολα στην ουσία μαχητικοί. Ενώ ο Ελληνας κατά την γνώμη μου είναι διαφορετικός. Κι αυτό ακριβώς δίνω στους ''Προμάχους''.

Το εξώφυλλο της συγκεντρωτικής έκδοσης, με ποιήματα της δεκαετίας 1954 - 1964

-- Οχι υπάρχουνε τρεις κωμωδίες που τελειώσανε φέτος: ''Το ψέμμα του Ιάσονα'', ''Τα όπλα του Αχιλλέα'' και η ''Κρουαζιέρα''. Τα ''Οπλα'' τελειώνουν με μια πλήρη συμφωνία Ελλήνων και Τρώων με τον γάμο της Ελένης και του Μενέλαου (!). Εχω πολλά καραγκιοζίστικα κι άλλα σημερινά στοιχεία. Τέλος, υπάρχουν μια σειρά τραγούδια που θα κυκλοφορήσουν σε δίσκους με μουσική Γ. Μαρκόπουλου και άλλα με μουσική Γ. Ζαμπέτα. Τα πρώτα είναι γραμμένα πάνω στην αγωγή της μαντινάδας.

-- Πώς βλέπετε τη στροφή σας προς το θέατρο;

-- (...) Τώρα δοκιμάζω να αφιερωθώ παράλληλα και στο θέατρο για να δώσω στην εναργέστερη θεατρική γλώσσα θέσεις και ιδέες, που βρίσκονται μέσα σε μία πύκνωση στην ποίησή μου».

ΥΓ: Τρίτο βιβλίο του Φώντα Λάδη κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή». Το «Πραξικόπημα στη Βαλπωνία. Θεατρικό έργο σε μία πράξη και έξι εικόνες». Το έργο άρχισε να γράφεται τις πρώτες μέρες μετά την 21η Απριλίου 1967, σε συνθήκες παρανομίας, σαν άμεση αντίδραση στην επιβολή δικτατορίας στη χώρα μας. Τιμήθηκε, τον Ιούλη του 1972, με το 1ο Βραβείο του Διεθνούς Φεστιβάλ Ανοιχτού Θεάτρου, που πραγματοποιήθηκε στην ιταλική μεσαιωνική πόλη Σανταρκάντζελο ντι Ρομάνια.

Η σελίδα τίτλου της ποιητικής συλλογής «Πρόμαχοι» (1965), με ιδιόχειρη αφιέρωση στην Τατιάνα Γκρίτση - Μιλλιέξ, της οποίας η κυκλοφορία αναγγέλλεται στην «Αυγή» (Αρχείο Πανεπιστημίου της Κύπρου)

Η τραγωδία «Αίγισθος» ανεβαίνει, από το ΔΗΠΕΘΕ Σερρών, στις 30 Ιούνη 1988, σε σκηνοθεσία Χαράς Κανδρεβιώτου (Αρχείο ΔΗΠΕΘΕ Σερρών)