Επί δεκαετίες οι περισσότεροι ερευνητές υπέθεταν ότι μόνο ο άνθρωπος ήταν ικανός να μάθει νέες ριζοσπαστικές συμπεριφορές από εφευρετικά μέλη του είδους του, προωθώντας την εξέλιξη του πολιτισμού του και τη βιολογική επιτυχία του. Αρκετά άλλα ζωικά είδη είναι γνωστό ότι μπορούν να μάθουν νέες συμπεριφορές από μέλη της ομάδας τους, αλλά πολλοί ερευνητές θεωρούσαν ότι αυτό περιοριζόταν σε συμπεριφορές που τα περισσότερα άτομα του είδους θα μπορούσαν να είχαν αποκτήσει και μόνα τους, χωρίς να μιμούνται τις συμπεριφορές άλλων, βάζοντας έτσι εγγενείς περιορισμούς στην έκταση που μπορούν αυτές οι κοινωνίες να εξελιχθούν. Τώρα δύο νέες μελέτες έρχονται σε αντίθεση με αυτήν την αντίληψη, δείχνοντας ότι δύο πολύ διαφορετικά είδη, οι χιμπατζήδες και οι βομβίνοι (μπάμπουρες, είδος μέλισσας), μπορούν να μάθουν σύνθετες συμπεριφορές παρατηρώντας άλλους.

«Προφανώς, με όρους έκτασης και βάθους, ο ανθρώπινος πολιτισμός είναι απαράμιλλος, αλλά η υποκείμενη ικανότητα γι' αυτό (σ.σ. μιμητική μάθηση περίπλοκων συμπεριφορών) δεν είναι μοναδική, αποκλειστική ή ακόμη και σπάνια», υποστηρίζει η Αλις Μπρίτζες, βιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Σέφιλντ και επικεφαλής της ομάδας της δημοσίευσης για τους βομβίνους.

Στην έρευνα με τους χιμπατζήδες, που πραγματοποιήθηκε σε προστατευόμενο φυσικό χώρο στη Ζάμπια, οι ερευνητές σχεδίασαν ένα ειδικό κουτί, που περιείχε έναν πολύ ελκυστικό καρπό για τα ζώα αυτά. Το κουτί απαιτούσε τρία βήματα για να ανοίξει: Ανάκτηση μιας ξύλινης μπάλας, τράβηγμα του συρταριού ώστε να τοποθετηθεί η μπάλα και μετά κλείσιμο του συρταριού. Οι ερευνητές έβαλαν τέτοια κουτιά και κατένειμαν πολλές ξύλινες μπάλες σε μια περιοχή όπου κατοικούσαν 66 χιμπατζήδες καταγράφοντας τις προσπάθειές τους να ανοίξουν τα κουτιά, άλλοτε χτυπώντας τις μπάλες πάνω σε αυτά και άλλοτε τραβώντας τα συρτάρια. Μετά από 3 μήνες κανένας χιμπατζής δεν τα είχε καταφέρει, αποδεικνύοντας ότι η συγκεκριμένη εργασία δεν ήταν κάτι που μπορούσαν να πραγματοποιήσουν τα άτομα της ομάδας από μόνα τους. Στη συνέχεια οι ερευνητές διάλεξαν ένα από τα ενήλικα θηλυκά με υψηλή κοινωνική θέση σε κάθε ομάδα και του έδειξαν πώς να ανοίγει τα κουτιά. Μετά από 8 καθημερινές εικοσάλεπτες εκπαιδεύσεις, τα θηλυκά έγιναν ειδικοί στο να φέρνουν μπάλες και να τις χρησιμοποιούν για να ανοίγουν τα κουτιά, κάνοντάς το τουλάχιστον χίλιες φορές μπροστά σε άλλους χιμπατζήδες. Μέσα σε 5 βδομάδες, 14 από τους μη εκπαιδευμένους χιμπατζήδες μπορούσαν επίσης να ανοίξουν τα κουτιά, τουλάχιστον 9 φορές. Οπως και οι άνθρωποι, οι χιμπατζήδες μπόρεσαν να μιμηθούν κάτι που δεν βρίσκεται στις άμεσες δυνατότητες λύσεων που διαθέτουν.

Η έρευνα με τους βομβίνους αποκάλυψε παρόμοια αλλά ακόμη πιο απρόσμενα ευρήματα, δεδομένων των διαφορών ανάμεσα στους ανθρώπους και τα έντομα. Εκτός από το ότι είναι πολύ διαφορετικές, οι μέλισσες διαθέτουν πολύ μικρό εγκέφαλο. Οταν τις έβαλαν σε έναν χώρο που έπρεπε πρώτα να πατήσουν ένα μπλε κάλυμμα και στη συνέχεια να σύρουν ένα κόκκινο κάλυμμα, ώστε να αποκτήσουν πρόσβαση σε μια ζαχαρωτή λιχουδιά, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι βομβίνοι δεν μπορούσαν με κανέναν τρόπο να το καταφέρουν μόνοι τους. Τότε οι επιστήμονες υπομονετικά εκπαίδευσαν μια ομάδα βομβίνων πώς να το κάνει, χωρίς αρχικά να είναι σίγουροι αν οι βομβίνοι θα μπορούσαν να εκπαιδευτούν. Οπως και οι χιμπατζήδες, όταν οι άλλοι βομβίνοι παρατήρησαν τους εκπαιδευμένους να ανοίγουν πάλι και πάλι τον μηχανισμό που οδηγούσε στη λιχουδιά, οι 5 στους 15 κατάφεραν να το κάνουν μετά από 3 δοκιμές από μόνοι τους!

Οι χιμπατζήδες και οι βομβίνοι δεν πρόκειται να αναπτύξουν πολιτισμό παρατηρώντας τους ανθρώπους. Τα επιτεύγματά τους στα πειράματα αυτά έγιναν αφού τους επιβλήθηκε ειδική εκπαίδευση και πάντα με την προοπτική άμεσης επιβράβευσης με τη λιχουδιά. Οι χιμπατζήδες χρησιμοποιούν πέτρες, όπως τις βρίσκουν στο έδαφος, για να σπάνε καρύδια, αλλά δεν μπορούν να σμιλέψουν μια πέτρα για να φτιάξουν ένα εργαλείο, όπως έκανε ο παλαιολιθικός άνθρωπος, ακόμη κι αν προσπαθήσει κάποιος να τους εκπαιδεύσει σ' αυτό. Ωστόσο, ορισμένες απλουστευτικές αντιλήψεις για το τι κάνει την ανθρώπινη κοινωνία διαφορετική από τις ομαδικές συμβιώσεις άλλων κοινωνικών ζώων πρέπει να ξαναϊδωθούν.