Η «OpenAI» είναι η εταιρεία πίσω από το ChatGPT, το Διαλογικό Γλωσσικό Μοντέλο (ΔΓΛ) που αποτέλεσε ορόσημο στην ανάπτυξη της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ) από την εμφάνισή του στο ευρύ κοινό στις 30/11/2022 και μετά. Πίσω από την εταιρεία αυτή βρίσκεται η «Microsoft», το μονοπώλιο που έδωσε ώθηση και οικονομική στήριξη πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων στην «OpenAI». Ως αποτέλεσμα της αίσθησης που προκάλεσε το ChatGPT, έγινε διασημότητα μέσα σε μια μέρα ο επικεφαλής της «OpenAI», Σαμ Αλτμαν. Ομως το τελευταίο δεκαήμερο ο Αλτμαν έγινε πρωταγωνιστής μιας περίεργης διελκυστίνδας, που ίσως αποκαλύπτει την κορυφή του παγόβουνου των κινδύνων ανάπτυξης της ΤΝ σε συνθήκες καπιταλισμού, με τους ομίλους αλλά και τις μικρότερες εταιρείες να κυνηγούν το μέγιστο κέρδος και το πλεονέκτημα στην αγορά, αφήνοντας σε δεύτερη ή και ...τρίτη μοίρα τα ζητήματα ασφάλειας.

Ο Σαμ Αλτμαν απολύθηκε από την εταιρεία του, με απόφαση του Διοικητικού της Συμβουλίου, επειδή, όπως ανακοινώθηκε, δεν ήταν ειλικρινής απέναντι στο ΔΣ σχετικά με τις ερευνητικές εξελίξεις και τις σχέσεις με άλλες εταιρείες. Την επόμενη μέρα ανακοινώθηκε από τη «Microsoft» ότι προσλαμβάνεται από την ίδια και θα τεθεί επικεφαλής της διεύθυνσης ανάπτυξης ΤΝ του ομίλου. 700 από τους 770 υπαλλήλους της «OpenAI» απείλησαν ότι θα παραιτηθούν και θα προσχωρήσουν στη «Microsoft», εφόσον τους δεχόταν. Τρεις μέρες αργότερα, το ΔΣ της «OpenAI» ανέκρουσε πρύμναν, επανέφερε τον Αλτμαν στη θέση του, ενώ αντικαταστάθηκαν 3 μέλη του ΔΣ με στελέχη από τον χώρο της διοίκησης επιχειρήσεων και της τεχνολογίας, δημιουργώντας προφανώς μια νέα ισορροπία, εξυπηρετική γι' αυτούς που κίνησαν γη και ουρανό ώστε ο Αλτμαν να επανέλθει ως επικεφαλής, ανεξάρτητα από τις αιτιάσεις της παλιάς σύνθεσης μελών του ΔΣ. Μεταξύ των μελών που αντικαταστάθηκαν ήταν και ο Ιλια Σούτσκεβερ, συνιδρυτής και επικεφαλής ερευνητής της εταιρείας. Το παλιό ΔΣ αποτελούνταν κυρίως από ακαδημαϊκούς και ερευνητές, ενώ στο νέο ΔΣ εξετάζεται ακόμα και η πρόσληψη σ' αυτό απευθείας αντιπροσώπων της «Microsoft» και άλλων επενδυτών...

Σύμφωνα με πηγές του ειδησεογραφικού πρακτορείου «Reuters», λίγο πριν την απόλυση του Αλτμαν αρκετοί ερευνητές της «OpenAI» έστειλαν επιστολή στο ΔΣ προειδοποιώντας ότι επίκειται σημαντική εξέλιξη σχετικά με τις δυνατότητες της ΤΝ, που κατά τη γνώμη τους εμπεριέχει κινδύνους. Οι πηγές αυτές θεωρούν τη συγκεκριμένη επιστολή τη σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι της δυσαρέσκειας του παλιού ΔΣ για την πολιτική του Αλτμαν, και ιδιαίτερα για την εμπορευματοποίηση των βημάτων προόδου της εταιρείας στην ΤΝ, πριν γίνουν κατανοητές οι ενδεχόμενες συνέπειες. Ο ίδιος ο Αλτμαν, σε μια τεχνολογική επίδειξη νωρίτερα αυτόν τον μήνα, είχε δηλώσει ότι πιστεύει πως επίκεινται σημαντικές πρόοδοι στην ΤΝ.

Η «OpenAI» αρνήθηκε να σχολιάσει τα παραπάνω, αλλά - σύμφωνα και πάλι με πηγές του «Reuters» - σε εσωτερικό μήνυμα προς τους υπαλλήλους της παραδέχτηκε την ύπαρξη του ερευνητικού προγράμματος Q* (Κιου σταρ). Το Q* θεωρείται ότι είναι μέρος της έρευνας της «OpenAI» για τη Γενική Τεχνητή Νοημοσύνη, την οποία η εταιρεία ορίζει ως αυτόνομα συστήματα που ξεπερνούν τις ανθρώπινες ικανότητες στις περισσότερες εργασίες οι οποίες έχουν σημασία στην οικονομία και στην παραγωγή. Εχοντας στη διάθεσή του τις τεράστιες υπολογιστικές δυνατότητες που πρόσφερε η «Microsoft», το νέο μοντέλο μπορεί να επιλύει προς το παρόν απλά μαθηματικά προβλήματα, αλλά πολλοί ερευνητές θεωρούν αυτήν την ικανότητα μέτωπο ανάπτυξης της παραγωγικής ΤΝ.

Μέχρι τώρα η παραγωγική ΤΝ είναι καλή στο να γράφει και να μεταφράζει κείμενο, προβλέποντας στατιστικά την επόμενη λέξη. Οι απαντήσεις της στην ίδια ερώτηση ποικίλουν όταν η ερώτηση επαναλαμβάνεται. Ομως η απόκτηση ικανότητας να επιλύει μαθηματικά προβλήματα, στα οποία συνήθως υπάρχει μόνο μία σωστή απάντηση, θα είναι ένδειξη ότι η συγκεκριμένη ΤΝ θα έχει ανώτερες νοητικές ικανότητες, παρόμοιες με αυτές της ανθρώπινης νοημοσύνης. Η Γενική Τεχνητή Νοημοσύνη, εφόσον επιτευχθεί, θα μπορεί να γενικεύσει, να μάθει και να κατανοήσει. Είναι γνωστές οι προσπάθειες μιας ενοποιημένης ομάδας επιστημόνων ΤΝ που ανήκαν πριν στις ομάδες «Code Gen» (παραγωγής κώδικα) και «Math Gen» (παραγωγής μαθηματικών) να βελτιστοποιήσουν μοντέλα ΤΝ, ώστε να ανεβάσουν επίπεδο τη συλλογιστική τους ικανότητα και τελικά να τα κάνουν ικανά να συμμετέχουν στην επιστημονική έρευνα.

Αν και δεν έχουν γίνει γνωστές λεπτομέρειες, το Q* θεωρείται από ερευνητές ότι σχετίζεται με την τεχνολογία ΤΝ, που ονομάζεται βαθιά ενισχυτική μάθηση και χρησιμοποιεί έναν επαναληπτικό αλγόριθμο μεγιστοποίησης της αμοιβής, που μορφοποιείται στον αριθμό-Q. Σ' αυτόν τον αλγόριθμο χρησιμοποιούνται βαθιά νευρωνικά δίκτυα για να δώσουν στην ΤΝ τη δυνατότητα να βρίσκει τις βέλτιστες δράσεις σε σύνθετα, πολυδιάστατα περιβάλλοντα. Μια αναλογία για την ενισχυτική μάθηση είναι η εκπαίδευση ενός σκύλου, με επιβράβευση όταν σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο - στόχο που θέσει ο άνθρωπος κάνει ενστικτωδώς ή τυχαία τη σωστή ενέργεια (φέρει πίσω το αντικείμενο που πέταξε ο κάτοχός του, καταδείξει την κρυψώνα του θηράματος, μείνει στη θέση του κ.ο.κ.) και τιμωρία όταν κάνει κάτι που δεν πρέπει.

Τι ακριβώς είναι το Q* ή η νέα εξέλιξη στην οποία αναφέρθηκε ο Αλτμαν, ίσως το μάθουμε σύντομα. Αργότερα θα μάθουμε - ή θα διαπιστώσουμε - αν εμπεριείχε κινδύνους ή όχι. Η ανάπτυξη της ΤΝ, όπως και κάθε άλλη δραστηριότητα που σχετίζεται με την απόκτηση σημαντικού εμπορικού πλεονεκτήματος για κάποιο μονοπώλιο, γίνεται εν κρυπτώ και παραβύστω, με περιορισμένη προσοχή σε ενδεχόμενες συνέπειες στους ανθρώπους και στο περιβάλλον, παρά τις διακηρύξεις και την πολυδιαφημισμένη «εταιρική ευθύνη».