Ο Γιώργης Μωραΐτης, ο πρωτεργάτης της επανέκδοσης του «Ριζοσπάστη», στην εκδήλωση για τα σαράντα χρόνια της νόμιμης κυκλοφορίας του οργάνου της ΚΕ του ΚΚΕ (27 Σεπτέμβρη 2014)

Η κυβέρνηση Σοφούλη βάζει λουκέτο στην εφημερίδα του λαού, δίνοντας στη δημοσιότητα το ΛΑ΄ ψήφισμα, με το οποίο προσθέτει στο Γ΄ του 1946 άρθρα - δυναμίτες «ως προς τα διά του Τύπου πραττόμενα αδικήματα».

«ΟΙ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ ΔΙΕΤΑΞΑΝ ΧΘΕΣ ΟΜΑΔΙΚΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΑΥΣΗ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ», αναφέρεται στον τίτλο του τελευταίου φύλλου. Και οι πλάγιοι τίτλοι εύγλωττοι: «Ο ''ΕΘΝΙΚΟΣ ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΣ'' ΑΡΧΙΣΕ ΜΕ 11 ΕΚΤΕΛΕΣΕΙΣ ΣΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ - Ο ΣΟΦΟΥΛΙΚΟΣ ΦΑΣΙΣΜΟΣ ΑΠΕΒΑΛΕ ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΕΙΟ - Ο ''ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ'' ΑΚΛΟΝΗΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΕΠΑΛΞΗ».

Αυτήν τη φορτισμένη στιγμή θυμόταν ο Γιώργης Μωραΐτης στην ομιλία του για τα 40 χρόνια από τη νόμιμη επανέκδοση του «Ριζοσπάστη» (27 Σεπτέμβρη 2014). Ηταν μόλις εικοσάχρονος με τη στολή του αντάρτη, ανεβασμένος στον, δοξασμένο για τους αγώνες του αντιστασιακού αγώνα, Παρνασσό:

«Πότε πέρασαν τόσα χρόνια; (Ημουν νιος και γέρασα). Δεν ήταν 5 ή 10 ούτε 15 (που έβγαλα ''σκαστά'' στη φυλακή). Δεν έχει σημασία αυτό. Το σημαντικό ήταν ότι ο "Ριζοσπάστης" ήταν, είναι και θα μείνει αγέραστος..!

Ο στυλοβάτης του Πολιτιστικού Τμήματος του «Ριζοσπάστη», ο υπεύθυνος, επί χρόνια, Μ. Μ. Παπαϊωάννου (1912 - 1995), διανοητής με ευρεία μόρφωση, με έμφαση στην Ιστορία - ιδιαίτερα του εργατικού και σοσιαλιστικού κινήματος στην Ελλάδα - και στην κριτική λογοτεχνίας, ελληνικής και παγκόσμιας

Ομως, για να βάλουμε σε μια τάξη αυτό το χρονικό της κυκλοφορίας της εφημερίδας μας, προτού περάσει στη νομιμότητα, θα σταθούμε στην έκδοση των 67 παράνομων φύλλων, κατά την διάρκεια της χούντας, αρχής γενομένης τον Μάρτη του 1968.

Ο λόγος και πάλι στον Γιώργη Μωραΐτη από το κείμενό του, με τίτλο «Βγήκε από την παρανομία ματωμένος μα άτρωτος...» και τον διευκρινιστικό υπότιτλο «Ο "Ριζοσπάστης" στον αντιδικτατορικό αγώνα».

Δημοσιεύεται στις 25 Σεπτέμβρη 1975, στο πλαίσιο του αφιερώματος του «Ριζοσπάστη» για τη συμπλήρωση ακριβώς ενός χρόνου από τη νόμιμη έκδοσή του. Ορισμένα κρίσιμα αποσπάσματα:

«Σημαία του Κόμματος και του αδούλωτου λαού μας ήταν ο "Ριζοσπάστης" και στην περίοδο της στρατιωτικοφασιστικής δικτατορίας. Στάθηκε άξιος συνεχιστής των ηρωικών παραδόσεών του, δικαίωσε απόλυτα την έκδοσή του, εκπλήρωσε τιμητικά την αποστολή του.

Το τελευταίο φύλλο του «Ριζοσπάστη» της 18ης Οκτώβρη 1947, προτού απαγορευτεί η κυκλοφορία του

Ο παράνομος ''Ριζοσπάστης'' στην αρχή έβγαινε πολυγραφημένος και σε συνέχεια τυπωμένος, αντιμετωπίζοντας αφάνταστες δυσκολίες και εμπόδια. Εκδίδονταν σε μικρό σχήμα και μικρό τιράζ. Κυκλοφορούσε από χέρι σε χέρι αλλά αγκάλιαζε ευρύτατο αναγνωστικό κοινό, στην Αθήνα, στον Πειραιά, στη Θεσσαλονίκη, στις άλλες πόλεις, στην επαρχία. Πότε πότε περνούσε και μέσα από τα σίδερα και τα συρματοπλέγματα κι έφτανε στα χέρια των πολιτικών κρατούμενων.

Κάθε φύλλο έφτανε και στο εξωτερικό, ανατυπώνονταν, κυκλοφορούσε στους πολιτικούς πρόσφυγες και στους μετανάστες, προκαλούσε τον θαυμασμό των ξένων φίλων του λαού μας. Το περιεχόμενό του μεταδίδονταν από τη "Φωνή της Αλήθειας", από το Ρ.Σ. της Μόσχας και γίνονταν γνωστό σ' ολόκληρο τον ελληνισμό.

(...) Στάθηκε πιστός φορέας και εκφραστής του ηρωικού μας κόμματος, του ΚΚΕ. Σήκωσε ψηλά τα αγωνιστικά λάβαρα της πάλης του λαού ενάντια στο δικτατορικό καθεστώς και στα κύρια στηρίγματά του, την ντόπια ολιγαρχία, τα ξένα μονοπώλια, τους αμερικανοΝΑΤΟικούς ιμπεριαλιστές. Πολέμησε αμείλιχτα την ολέθρια αντιλαϊκή και αντεθνική πολιτική της χούντας. Κατάγγειλε τα εγκλήματά της. Υπερασπίστηκε την εθνική ανεξαρτησία, τα πολιτικά δικαιώματα και τις δημοκρατικές ελευθερίες του λαού, την ιερή κυπριακή υπόθεση».

Ορισμένα από τα 67 παράνομα φύλλα του «Ριζοσπάστη», που είδαν το φως της δημοσιότητας κατά τη διάρκεια της δικτατορίας

Ο πρωτοστάτης Γιώργης Μωραΐτης, με τα δικά του λόγια - από την ομιλία του 2014, τέσσερα χρόνια προτού μας αφήσει ορφανούς:

«Πανευτυχείς όταν τον βλέπαμε τυπωμένο, κοντά το πρωί, και τον διαβάζαμε. Κατάκοποι όμως, από την κούραση στο τυπογραφείο. Και "ξενύχτηδες". Είχαμε "ξεθεωθεί". Αλλά, "χαλάλι".

Τον πρώτο καιρό ήμασταν λίγοι. Στη Διεύθυνση και στην Αρχισυνταξία τρία μέλη της ΚΕ του Κόμματος. Μαζί με άλλους 2 - 3 συντρόφους επαγγελματίες δημοσιογράφους. Τα τμήματα Πολιτικό, Εργατικό, Ελεύθερο, Καλλιτεχνικό, πλαισιωμένα με νεότερους συντρόφους και συντρόφισσες, κυρίως από την ΚΝΕ (...)

Ο "Ριζοσπάστης", για όλους μας, όχι μόνο για τους νεότερους, έγινε στην πράξη και Σχολή Δημοσιογραφίας. Οι άλλες υπηρεσίες της εφημερίδας, Διαχείριση, Διακίνηση κ.λπ., καλύφθηκαν από καλούς, πιο ηλικιωμένους συντρόφους (...) Κατάφερε να εξασφαλίσει και έναν αριθμό εκλεκτών διανοούμενων συνεργατών, που πολύ μας βοήθησαν».

Εκείνη η ιστορική ομιλία της 27ης Σεπτέμβρη για τα 40χρονα του «Ριζοσπάστη» μας έκλεισε με το προσκλητήριο εκλιπόντων πρωτοστατών, που χωρίς αυτούς το δημοσιογραφικό όργανο της ΚΕ του ΚΚΕ δεν θα είχε δυναμώσει στην επανεκκίνησή του.

Με τη σειρά που ανέφερε «τους συντρόφους που έπεσαν (που δεν έφυγαν) στις επάλξεις», όπως χαρακτηριστικά τόνισε ο Γιώργης Μωραΐτης:

Τάκης Μαμάτσης (1925 - 2002), Ζήνων Ζορζοβίλης (1921 - 1997), Νίκος Καραντηνός (1920 - 2008), Θάνος Οικονομόπουλος (1911 - 2004), Τάκης Αδάμος (1914 - 1991), Μάκης Λυμπεράτος (1926 - 1996), Γιώργης Τρικαλινός (1914 - 1997), Κώστας Τσανάκας (1917 - 1998), Νίκος Παπαπερικλής (1908 - 1988), Νίκος Οικονομίδης (1919 - 2006), Μ. Μ. Παπαϊωάννου (1912 - 1995), Βάσος Γεωργίου (1910 - 2003), Γιάννης Τσακίρης, Γιάννης Παλαβός (1912 - 2002), Χρήστος Μπόμπος (1913 - 1998), Τάκης Τσίγκας (1953 - 2014).

Στις 25 Σεπτέμβρη 1974, η εφημερίδα μας περνάει στη νομιμότητα, κι από τότε δεν έλειψε ούτε μία μέρα από τα χέρια του λαϊκού κόσμου