«Οι "Αρκαδίες" του Μίκη Θεοδωράκη στην Αρκαδία» είναι ο τίτλος της συναυλίας που θα παρουσιάσει η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ, σε μια εκδήλωση προς τιμήν του μεγάλου μουσικοσυνθέτη, με αφορμή τα δύο χρόνια από τον θάνατό του.

Η εκδήλωση της ΚΕ θα γίνει την Κυριακή 27 Αυγούστου στη Ζάτουνα Αρκαδίας, το χωριό όπου είχε εξοριστεί ο συνθέτης με την οικογένειά του κατά τη διάρκεια της δικτατορίας και εκεί όπου είχε συνθέσει τους κύκλους τραγουδιών με τίτλο «Αρκαδία», καθώς και άλλα έργα του.

Στην εκδήλωση, που θα αρχίσει στις 7.30 μ.μ., θα μιλήσει ο Νίκος Κουτουμάνος, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, Γραμματέας της Επιτροπής Περιοχής Πελοποννήσου του Κόμματος και υποψήφιος περιφερειάρχης Πελοποννήσου με τη «Λαϊκή Συσπείρωση».

Στην πλατεία του χωριού, όπου θα γίνει η εκδήλωση, το παλιό σχολείο που λειτουργούσε την περίοδο της εξορίας του Μίκη, εκεί όπου φοίτησαν τα παιδιά του, έχει μετατραπεί από το 2006 σε ένα εξαιρετικό σύγχρονο μουσείο για το έργο του Μίκη Θεοδωράκη, το οποίο τη μέρα της εκδήλωσης θα είναι ανοιχτό και επισκέψιμο από το πρωί.

Την καλλιτεχνική επιμέλεια της συναυλίας, όπου θα ακουστούν οι τέσσερις πρώτες «Αρκαδίες» σε ποίηση Μίκη Θεοδωράκη, Μάνου Ελευθερίου και Ανδρέα Κάλβου, καθώς και μια επιλογή από άλλα γνωστά τραγούδια του Μίκη, θα έχει ο Κώστας Θωμαΐδης και τα τραγούδια θα ερμηνεύσουν ο ίδιος και η Μπέττυ Χαρλαύτη, ενώ θα τους συνοδεύσει στο πιάνο ο Τάκης Φαραζής.

Τα τραγούδια από τις «Αρκαδίες» του Μίκη είναι σήμερα εν μέρει άγνωστα στο ευρύ κοινό. Κι αυτό σε μεγάλο βαθμό φαίνεται να οφείλεται στις συνθήκες μέσα στις οποίες γράφτηκαν και κυκλοφόρησαν. Μέσα δηλαδή στα μαύρα χρόνια της χούντας, με τη μουσική του Μ. Θεοδωράκη να είναι παράνομη από την πρώτη στιγμή της επταετίας και με τον ίδιο να ζει εξόριστος, με πολλούς περιορισμούς και διαρκείς ελέγχους.

Οι πρώτες ηχογραφήσεις των τραγουδιών έγιναν στο εξωτερικό, όπου κατάφερε να τα διοχετεύει. Και μετά την πτώση της χούντας, όμως, στην Ελλάδα δεν ηχογραφήθηκαν οι «Αρκαδίες» συνολικά ως κύκλοι τραγουδιών, παρά μόνο κάποιες επιλογές από τα τραγούδια τους. Ετσι για δεκαετίες δεν ακούγονταν π.χ. συχνά στο ραδιόφωνο και το ευρύ κοινό μπορούσε να τα συναντήσει μόνο μετά από στοχευμένη αναζήτηση ή μέσα σε κάποιες ειδικές αφιερωματικές συναυλίες και από επιλογές καλλιτεχνών που ενέτασσαν κάποια από αυτά στο ρεπερτόριό τους.

Ακόμα όμως και η διοχέτευσή τους και οι πρώτες ηχογραφήσεις τους στο εξωτερικό είχαν μεγάλη σημασία, αν αναλογιστεί κανείς τις συνθήκες μέσα στις οποίες πραγματοποιήθηκαν. Διηγείται χαρακτηριστικά ο Μίκης Θεοδωράκης (στην κινηματογραφική αυτοβιογραφία του που επιμελήθηκαν ο Γιώργος και η Ηρώ Σγουράκη):

«Οταν είχα γράψει την 1η Αρκαδία, ήταν νομίζω, πέντε τραγούδια και τα οποία θέλαμε οπωσδήποτε να τα στείλουμε κάτω (σ.σ. στην Αθήνα). Ηταν η πρώτη μας δουλειά, ας το πούμε. Επειδή ο γιος μου είχε κτυπήσει, τον είχε κτυπήσει εδώ πέρα η αστυνομία και είχε κάτι προβλήματα πραγματικά αρρώστιας, ζητούμε άδεια να πάει κάτω, να πάει κάτω ο γιος μας στην Αθήνα. Μετά από πολύ καιρό ήρθε η άδεια να κατέβει κάτω μόνος του βέβαια, και η γυναίκα μου του έραψε τα τραγούδια αυτά, του τα έραψε γραμμένα σε κορδέλα μαγνητοφώνου στις βάτες του πανωφοριού του. Την νύχτα όμως ξύπνησε και μου λέει, "θα τον ψάξουνε και πρέπει να κάνουμε κάτι άλλο". Και σηκώνεται τη νύχτα η γυναίκα μου, βγάζει από τις βάτες τα τραγούδια αυτά, ξηλώνει τα κουμπιά του πανωφοριού του, τα πέντε τραγούδια τα κάνει πέντε κουμπιά, τα ράβει γύρω-γύρω με μάλλινο και τα 'ραψε πάνω στο πανωφόρι του. Την άλλη μέρα το παιδί ήρθε το πήρε η φρουρά, το πήγε πάνω στο τμήμα. Πραγματικά του 'βγαλαν το πανωφόρι, του ξήλωσαν τις βάτες, του ξήλωσαν όλα, αλλά δεν είχαν δει τα κουμπιά. Η γυναίκα μου ήταν πρωτοπόρος σ' αυτή την φαντασία.

Ηταν πολύ μεγάλη φαντασία, για να διώξει τα τραγούδια, αλλά πόσο μεγάλη ικανοποίηση ήταν, όταν μετά από δεκαπέντε μέρες που έγραφα το τραγούδι εδώ το ακούγαμε στο Λονδίνο! `Η το ακούγαμε στην "Φωνή της Αλήθειας" ή στην "Μόσχα". Ηταν μια πολύ μεγάλη ικανοποίηση. Φυσικά γινόταν αμέσως κινητοποίηση. Ερχόταν ο διοικητής από την Τρίπολη, οι χωροφύλακες είχαν φασαρίες. Πώς έφυγε αυτό; Αρχισαν οι έρευνες. Μας ψάχνανε. Αλλά δεν υπήρχε περίπτωση να μην φύγουν μηνύματα από την Ζάτουνα για κάτω, για όλον τον κόσμο».

Στα τραγούδια του κύκλου «Αρκαδία Ι» οι στίχοι ήταν του ίδιου του Μίκη. Στις επόμενες δύο «Αρκαδίες» όμως έπιασε και μελοποίησε στίχους που του είχε δώσει ο Μάνος Ελευθερίου. Οπως φαίνεται, ο Μ. Ελευθερίου είχε στείλει στον Θεοδωράκη ένα «πακέτο» με διάφορους στίχους του που είχε γράψει σε διάφορες φάσεις και ο Μίκης τα μελοποίησε κάνοντας τους κύκλους τραγουδιών «Αρκαδία» ΙΙ και ΙΙΙ, τα «Λαϊκά» (που δισκογραφήθηκαν αργότερα το 1976 στην Ελλάδα με τον Μανώλη Μητσιά κι έκαναν μεγάλη επιτυχία) και ενέταξε κάποια άλλα στα «Τραγούδια του αγώνα». Ο Ελευθερίου μιλάει για αυτή τους τη συνεργασία (αναφερόμενος στα «Λαϊκά» που έγιναν γνωστά και έκαναν και τη μεγαλύτερη επιτυχία), λέγοντας χαρακτηριστικά (στην αυτοβιογραφική του αφήγηση «Μαλαματένια λόγια» που την κατέγραψαν και την επιμελήθηκαν οι Σπύρος Αραβανής και Ηρακλής Οικονόμου):

«Στον στρατό έγραψα και κάποια από τα Λαϊκά του Θεοδωράκη, ανάμεσα στα χρόνια 1961 και 1965 και τα έδειξα σε ορισμένους ανθρώπους. Τα είδε ο Σπανός, δεν του αρέσανε. Τα είδε ο Μαρκόπουλος, δεν του αρέσανε. Τα είδε ο Λεοντής, δεν του αρέσανε. Τα είδε ο Λοΐζος, δεν του αρέσανε. Τελικά μια μέρα τα δίνω στον Φώντα Λάδη και τα πήγε στον Θεοδωράκη. Αυτός μελοποίησε τα μισά αμέσως, αλλά δεν κυκλοφόρησαν και αμέσως. Τα είχε ετοιμάσει ο Θεοδωράκης στην Αθήνα πριν φύγει και τα πήρε μαζί του, στο εξοχικό του, στο Βραχάτι. Νομίζω ήταν το 1968. Δεν τα είχα ακούσει όλα. Ολοκληρωμένα τα άκουσα όταν πήγα στο Παρίσι και πήρα τον δίσκο, το '71. Εμεινα περίπου έναν μήνα εκεί, νομίζω στο σπίτι της αδερφής μου. Και οι δυο αδερφές μου έμεναν εκεί. Δεν έδωσα όμως στον Θεοδωράκη τότε που μπορούσα εκείνα που ήθελα. Αυτό ήταν το λάθος μου. Μετά τα Λαϊκά μπορούσα να του δώσω ό,τι ήθελα - και δεν του έδωσα. Δεν ξέρω, φοβήθηκα ότι δεν θα τα μελοποιούσε. Λάθος μου. Ο Θεοδωράκης ίσως με κατάλαβε καλύτερα απ' όλους. Μεγάλη μορφή, δεν πιάνεται».

Ο Μάνου Ελευθερίου αργότερα διηγείται ότι για τον Μίκη προόριζε τα τραγούδια του «Αγιου Φεβρουάριου», εκτιμώντας ότι θα του αρέσουν, γιατί είχαν άμεσες αναφορές στη Σμύρνη, από την οποία καταγόταν η μητέρα του Μίκη, και ότι τον είχε ενθαρρύνει σε αυτή την κατεύθυνση και η γυναίκα του Μίκη η Μυρτώ, ωστόσο τα έφερε έτσι η ζωή και του τα ζήτησε ο Μούτσης.

Είναι γεγονός πως η συνάντηση των στίχων του Μάνου Ελευθερίου με τη μουσική του Μίκη Θεοδωράκη μάς έχει δώσει πανέμορφα και χιλιοτραγουδισμένα τραγούδια. Ωστόσο ο ίδιος ο Μίκης ξεχώριζε ένα από τα κοινά τους τραγούδια από τις «Αρκαδίες», τον «Χρησμό», λέγοντας ότι «είναι από τα πιο σπαρακτικά τραγούδια μου, το πιο αγαπημένο»...