Ο Σωτήρης Χατζάκης με συγκινητικό πάθος διερευνά τη λαϊκή μας παράδοση -μύθους, θρύλους, παραμύθια, τα δημοτικά τραγούδια, τις μουσικές και τους χορούς, τα έθιμα και τα δρώμενα κάθε τόπου, σε όλες τις εκφάνσεις του ατομικού και συλλογικού βίου. Αναζητά τις ρίζες, τα άγνωστα βάθη και αίτιά τους, τα εξελικτικά στάδια της μορφής τους και των παραλλαγών τους. Γητεμένος ο ίδιος με τη λαϊκή μας παράδοση, γητεύει με στοιχεία της το δικό του θεατρικό όραμα. Οραμα, που αποζητά τις απαρχές του θεάτρου, σαν συλλογικής τελεστικής διαδικασίας για την κατανόηση, μύηση και συμφιλίωση της ανθρώπινης ύπαρξης με τα «μυστήρια» του σύμπαντος, της φύσης, του κύκλου της ζωής, της ψυχής και της «μοίρας» της.

Οπου ταιριάζει αυτό το όραμα, αυτή η αναζήτηση, το σκηνικό αποτέλεσμα του Σ. Χατζάκη κερδίζει και σε αισθητική ομορφιά και σε ουσία, όπως συνέβη με την αξέχαστη «Φόνισσά» του. Οπως συμβαίνει και με τη γοητευτική, υποβλητικότατη -χάρη και στη σύνθεση υπαίθριου και εσωτερικού «τόπου», καθώς και στα κοστούμια που φιλοτέχνησε η Ερση Δρίνη- φετινή του παράσταση «Η νύχτα του τράγου». Μια παράσταση μουσικο - χορευτική κατά κύριο λόγο, αλλά και θεατρικό δρώμενο, στην οποία σμίγουν αρμονικά τέσσερα παραμύθια -σε δραματουργική σύνθεση του Σ. Χατζάκη- το δημοτικό τραγούδι σε μουσική επιμέλεια - διδασκαλία της εξαίρετης φωνητικά και υποκριτικά Μάρθας Φριτζίλα, με τα παραδοσιακά μουσικά ακούσματα και με κυρίαρχο τον εξαίσιο, «διονυσιακά» οργιαστικό, χορό της χοροθεατρικής ομάδας «Sine qua non». Συνδημιουργοί του ελκυστικότατου θεάματος είναι και οι ερμηνευτές του: Ευτυχία Γιακουμή, Ορφέας Ζαφειρόπουλος, Λίντα Καπετανέα, Ερμής Μαλκότσης, Απόστολος Πελεκάνος, Κατερίνα Σκιαδά, Δημήτρης Σωτηρίου, Γεωργία Τσαγκαράκη.

Η λαϊκή παράδοση, όμως, δεν είναι και πανάκεια. Δεν είναι θεραπεία για πάσα «νόσο» του θεάτρου. Λ.χ της κορεσμένης, ίσως, ερμηνείας του αρχαίου δράματος. Το αρχαίο δράμα δεν είναι οι απαρχές του θεάτρου. Δεν είναι τελετουργικό θρησκευτικό δρώμενο. Είναι το κορυφαίο, ανυπέρβλητο στάδιο της εξέλιξης του θεάτρου. Με αυτό μνημειώνεται η Ποίηση όλων των αιώνων. Στους μύθους του συμπυκνώνεται ο «Μύθος» του προϊστορικού ανθρώπου, τα στάδια της εξέλιξης και τα πνευματικά επιτεύγματα της αρχαίας κοινωνίας.

Η επισήμανση αυτή αφορά στο λάθος του Σωτήρη Χατζάκη να μπλέξει τις σοφόκλειες τραγωδίες «Οιδίπους Τύραννος» και «Οιδίπους επί Κολωνώ» με λαϊκά δρώμενα. Ο Σ. Χατζάκης οφείλει στον εαυτό του να απαλλαγεί από το «σύνδρομο» της επιτυχίας της «Φόνισσας». Το αρχαίο δράμα, ιδίως η τραγική ποίηση, δεν είναι θρησκευτικό δράμα, ούτε βέβαια φολκλόρ. Πολύ περισσότερο η φιλοσοφική ποίηση. Οι δύο σοφόκλειες τραγωδίες είναι φιλοσοφία διά της ποίησης. Τι δουλιά έχει η φιλοσοφία με λαϊκές γραφικότητες; Με κεριά και λιβάνια; Με παγανιστικά δρώμενα, με θρησκευτικές (ιουδαϊκές) λιτανείες, με ταφικές τελετουργίες; Ο Οιδίποδας δεν είναι ούτε οσιομάρτυρας, ούτε Χριστός, Ιούδας, ούτε απολωλός πρόβατο, ούτε ψυχασθενής. Αλλά και η απόσταση μεταξύ των δυο τραγωδιών είναι τεράστια. Τους δύο Οιδίποδες δεν τους χωρίζει απλώς η διαφορά της ηλικίας. Τους χωρίζει η αβυσσαλέα απόσταση μεταξύ άγνοιας και γνώσης. Μεταξύ της πρόκλησης της «μοίρας» -με την αποζήτηση και αποκάλυψη της αλήθειας- και της αποδοχής της. Μεταξύ φόβου και ελέους. Ο Οιδίποδας Τύραννος είναι εξουσιαστής. Ο επί Κολωνώ είναι φιλόσοφος. Ο πρώτος αγνοεί το «Μύθο» του, την αιμομεικτική ρίζα, την πτώση και το τέλος του. Ο δεύτερος, κάτοχος της αλήθειας και έχοντας διανύσει μια οδυνηρή καθαρτήρια πορεία, νηφάλιος, πλέον, το μόνο που προσδοκά είναι η ολοκλήρωση του λυτρωμού του.

Ο Σωτήρης Χατζάκης, αντί να οδηγηθεί από την ποίηση που αναδύουν και οι μεταφράσεις του Κ.Χ. Μύρη, υπερέβη όχι μόνο το μνημειακό μέτρο, τραγικό ήθος των δύο κειμένων, ανακατεύοντας πολλά πράγματα μαζί. Λαϊκά, θρησκευτικά και πένθιμα δρώμενα, ολίγη ηθογραφία, ολίγο ρεαλισμό και μπόλικο ψυχολογισμό. Υπερέβη και τις διαφορές και τα όρια ερμηνείας των ρόλων. Με αυτή τη «λογική» ο Νίκος Καραθάνος έπρεπε να πετύχει το αδύνατο. Να καλύψει τις απροσμέτρητες αποστάσεις που χωρίζουν τους δύο Οιδίποδες. Ο ταλαντούχος ηθοποιός έκανε το ανθρωπίνως δυνατόν και φυσικά δεν τις κάλυψε. Σε ανάλογη θέση βρέθηκε και η σπουδαία Λυδία Κονιόρδου, προσπαθώντας να είναι και Ιοκάστη και Τειρεσίας και μέλος του Χορού. Το σίγουρο επίτευγμά της ήταν το τραγούδι της. Ανάλογη αμηχανία είχαν και οι άλλες ερμηνείες, μην ξέροντας πού να γείρουν. Στο ήθος της τραγωδίας ή στη γραφικότητα του λαϊκού δρώμενου; Σ' αυτή τη σύγχυση κινήθηκε και η χορογραφία της Αποστολίας Παπαδαμάκη. Τα μόνα συστατικά της παράστασης, που αποτελούν σημαντικές δημιουργίες είναι το σκηνικό του Διονύση Φωτόπουλου (τα κοστούμια του ιουδαΐζουν) και ιδίως η παραδοσιακών ήχων, αισθαντική μουσική του Τάκη Φαραζή, η οποία λειτουργεί θαυμάσια και ως αυτόνομο μουσικό έργο.