Συμπληρώθηκαν 10 χρόνια από τον χαμό του Θόδωρου Αγγελόπουλου, του δημιουργού που μας έδειξε πώς ο κινηματογραφικός φακός μπορεί να γίνει ένα διεισδυτικό βλέμμα και να αποκαλύπτει τα ίχνη των ανθρώπων που πορεύονται μέσα στον Χρόνο και την Ιστορία. Η τέχνη του Αγγελόπουλου δεν είναι τέχνη για τον «εαυτό» της, αλλά είναι ο «τρόπος» με τον οποίο «περιγράφεται η συλλογική ιστορική μνήμη» μέσα από την ατομική, όπως έλεγε ο ίδιος. Οι σιωπές των αργόσυρτων πλάνων του είναι οι μελωδίες της ιστορικοκοινωνικής μνήμης, αλλά και της προοπτικής που επιμένει.

«Αρχισα να γράφω πολύ νωρίς... κάτω από την ταραχή και τη συγκίνηση που μου είχαν δημιουργήσει οι αναταράξεις της Ιστορίας που είχαν προηγηθεί. Ο μεγάλος πόλεμος. Οι σειρήνες του πολέμου του '40. Η είσοδος του γερμανικού στρατού κατοχής σε μια έρημη Αθήνα. Πρώτοι ήχοι, πρώτες εικόνες. Επειτα ο Εμφύλιος το Δεκέμβρη του '44. Η σφαγή...». Οι πρώτες μνήμες. Αυτές ήταν και οι πρώτες ιστορίες που «ζητούσαν» εικόνα... Θα την έδινε αργότερα... Η αγάπη του για τον κινηματογράφο φανερώθηκε σε εκείνα τα χρόνια, τότε που μαζί με άλλους συνομηλίκους του τρύπωνε στις αίθουσες και χανόταν στον μαγικό κόσμο του εξώστη.

«Εχω μια ανάγκη, αν μπορούσα, να κάνω γυρίσματα 365 μέρες το χρόνο. Ετσι θα ήμουν ευτυχής... Η ώρα του γυρίσματος είναι η πιο αγαπημένη, η πιο ιερή».

Η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του, «Αναπαράσταση», κυκλοφόρησε το 1970 και σηματοδότησε την αυγή του σύγχρονου ελληνικού κινηματογράφου. Το 1972 κυκλοφόρησαν οι «Μέρες του '36». «Ζούσαμε κάτω από μια δικτατορία και δεν μπορούσαμε να μιλήσουμε για το φασιστικό καθεστώς του Παπαδόπουλου, μπορούσαμε, όμως, να μιλήσουμε για μιαν άλλη, ανάλογη δικτατορία».

Το 1974 - 1975 γύρισε τον «Θίασο», την πιο πολυβραβευμένη του ταινία και αυτή που θα τον καθιστούσε ως έναν από τους μεγάλους δημιουργούς ενός κινηματογράφου θεμελιωμένου σε μια υλιστική αισθητική. «Το να υμνείς την επανάσταση, δε σημαίνει πως υμνείς πάντα τη νίκη. Η τελευταία εικόνα της ταινίας δείχνει το θίασο να κινείται προς την κάμερα. Ξέρουμε πως έχουν υπάρξει νεκροί, φυλακισμένοι, εκτελεσμένοι... Είναι μια στιγμή συνειδητοποίησης». Η ταινία ακολουθεί τις περιπέτειες ενός περιοδεύοντος θιάσου στην Ελλάδα από το 1939 μέχρι το 1952 και μαζί όλες τις μεγάλες ιστορικές στιγμές. «Ολοι οι συνεργάτες, ο Δημήτρης Αρβανίτης στη φωτογραφία, ο Θανάσης Αρβανίτης στον ήχο, ο Μικές Καραπιπέρης στα σκηνικά, η ομάδα του Θόδωρου πίστεψαν από την πρώτη στιγμή», ανέφερε ο Λουκιανός Κηλαηδόνης που είχε γράψει τη μουσική. «Θυμάμαι περιπετειώδη γυρίσματα... Είμαστε όλοι στο χιόνι από τις 9 το πρωί ως τις 6 το απόγευμα. Ο Θόδωρος είναι με ένα μπερεδάκι, ένα σακάκι και κάτι παλιά παπούτσια μέσα στον πάγο, κι εμείς είμαστε δίπλα του. Ο Αντρέας έπαιζε ακορντεόν με 15 υπό το μηδέν πάνω στα Ζαγόρια, οι γυναίκες ήταν με τα τακούνια μες στη λάσπη και τα χιόνια, και κατέβαιναν το βουνό. Ολοι όμως είχαμε πιστέψει ότι αυτό που γίνεται είναι σημαντικό. Και είχαμε σαν παράδειγμα τον Θόδωρο, ο οποίος δεν έλεγε κάτι και μετά χωνόταν στο καφενείο μέχρι να γυριστεί η σκηνή. Ηταν εκεί, παρών, το πίστευε, το πιστεύαμε όλοι, το υπερασπιστήκαμε μέχρι το τέλος».

Η συνομιλία του με την πρόσφατη Ιστορία μας συνεχίστηκε και στην επόμενη του ταινία, «Οι κυνηγοί» (1977) και το 1980 γύρισε τον «Μεγαλέξαντρο», που απέσπασε τον Χρυσό Λέοντα στο Φεστιβάλ της Βενετίας και έκανε τον Ιάπωνα σκηνοθέτη Ακίρα Κουροσάβα να πει ότι ένιωσε «βαθιά την απόλαυση του κινηματογράφου, με την πιο απόλυτη έννοια του όρου».

Το 1984 γύρισε το «Ταξίδι στα Κύθηρα» με τους Μάνο Κατράκη και Διονύση Παπαγιαννόπουλο. Τότε ξεκίνησε και η συνεργασία του με την Ελένη Καραΐνδρου, που μας χάρισε μοναδικές μουσικές στιγμές. Το 1986 κυκλοφόρησε ο «Μελισσοκόμος», το 1988 το «Τοπίο στην ομίχλη» και το 1991 «Το μετέωρο βήμα του πελαργού». Τα γυρίσματα στη Φλώρινα εκτυλίχθηκαν επεισοδιακά, καθώς ο μητροπολίτης αφόρισε τον Θ. Αγγελόπουλο και όλους όσοι συμμετείχαν, ανάμεσά τους οι Μαρτσέλο Μαστρογιάνι και Ζαν Μορό.

Το 1995 γύρισε «Το βλέμμα του Οδυσσέα». Ο διευθυντής της Γιουγκοσλαβικής Ταινιοθήκης ανέφερε ότι «όταν λίγοι έρχονταν στη χώρα μας (ο Αγγελόπουλος) αποφάσισε να κάνει εδώ γυρίσματα της ταινίας του...», ενώ ο Βιμ Βέντερς δήλωνε ότι έφυγε «μαγεμένος από τις Κάννες». Για την ταινία «Μια αιωνιότητα και μια μέρα» (1998) απέσπασε τον Χρυσό Φοίνικα του Φεστιβάλ Kαννών.

Το 2004 κυκλοφόρησε «Το λιβάδι που δακρύζει». Ηταν το πρώτο μέρος της τριλογίας. Το δεύτερο κυκλοφόρησε το 2008 με τίτλο «Η σκόνη του χρόνου». Το τρίτο μέρος θα είχε τίτλο «Η άλλη θάλασσα». Δεν πρόλαβε να την ολοκληρώσει...